آشناترین_غریبه
کاربر نگاه دانلود
احتمالا واژه فوبیا را زیاد از دهان این و آن شنیده‌اید و در برخی موارد شاید بسیار هم تعجب کرده باشید زیرا علت هراس فرد ممکن است برای شما غیر قابل درک باشد و حتی ممکن است در دل تصور کنید که او موضوع را بزرگ کرده و امکان ندارد مثلا فردی از حفره تا این حد بترسد!
اما باید بدانید که فوبیا همان‌قدر که عجیب به نظر می‌رسد، واقعی و غیر معمول است. فوبیا و ترس با هم فرق دارند. ترس به طور کلی احساسی ناخوشایند اما طبیعی است که در واکنش به خطراتِ واقعی ایجاد می‌شود. برخی نظریه‌پردازان معتقدند که ترس یکی از چند احساس بنیادین و فطری انسان همانند شادمانی و خشم است. ترس اصولا در پاسخ به یک محرک منفی خاص روی می‌دهد.
اما فوبیا ترس شدید یا بیمارگونه است که در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد می‌کند. بر خلاف ترس معمولی که واکنشی زودگذر و طبیعی به یک عامل خطرناک خارجی است، فوبیا اغلب ترس از قرار گرفتن در یک موقعیت خطرناک است مانند ترس از پرواز یا ماشین‌سواری.
عجیب اینجاست که در بعضی موارد، فرد هرگز در تماس با چیزی که از آن می‌ترسد نبوده‌است.
بعضی از هراس‌ها در جنس خاصی یا در سن خاصی شایعتر اند، مثلاً فوبی حیوانات در زنان شایعتر است و فوبی بیماری در سنین میانسالی.
در فوبیا با اینکه فرد می‌داند ترسش نامعقول است ولی توانایی کنترل آن را ندارد و اگر در معرض آنچه که از آن «هراس» دارد، قرار بگیرد موجی از اضطراب، ترس شدید و حتی وحشت‌زدگی بر او چیره می‌شود و این تجربه چنان برایش ناخوشایند است که سعی می‌کند همیشه از آن مورد «هراس آور» دوری کند.
بد نیست بدانید فوبیا شایع‌ترین اختلال روانشناختی در میان زنان و دومین اختلال شایع در میان مردان بالای ۱۵ سال است.
ترس یک واکنش طبیعی بشر هنگام مواجهه با خطر است که هدف محافظتی دارد. اما در مقابل آن، فوبیا ترسی بیمارگونه است که می‌تواند به شدت مبالغه‌آمیز و حتی توهمی باشد.
با این مقدمه از شما دعوت می‌کنیم تا در ادامه با تعدادی از شایع‌ترین فوبیاها در جهان آشنا شوید. با روزیاتو همراه باشید.
دسته‌بندی کلی فوبیا
فوبیا بیش از هشتاد نوع مختلف دارد که بسیار نادرند مانند ترس از سرخس! یا ترس از عدد ۸ یا هراس از پکیج (آبگرمکن دیواری) که پکیجوفوبیا نامگذاری می‌شود. با این وجود، کارشناسان فوبیا را به سه گروه زیر دسته‌بندی می‌کنند:
- آگورافوبیا (بازارهراسی یا گذرهراسی): به هراس و ترس مرضی از حضور در مکان‌هایی باز و شلوغ مثل سینما، مراکز خرید، پایانه‌های حمل و نقل عمومی و فرودگاه‌ها و پل و… که امکان خروج فوری و آسان آنها وجود ندارد، گفته می‌شود.
- فوبیا اجتماعی: این فوبی که با نام‌های اختلال اضطراب اجتماعی و جمع‌هراسی هم شناخته می‌شود ترس و نگرانی از حضور در موقعیت های اجتماعی است. بعضی از مبتلایان ممکن است هفته‌ها از خانه خارج نشوند یا از بسیاری موقعیت‌های اجتماعی مانند موقعیت‌های شغلی و تحصیلی خود صرف نظر کنند.
- فوبیاهای خاص: نوعی ترس بی منطق و شدید است که در مورد موضوع، موقعیت یا حتی موجودی خاص پدیدار می شود. مانند ترس از حیوانات، ترس از زخم، هراس موقعیتی مانند ترس از مکانهای بسته و ارتفاع، ترس از بلاهای طبیعی مانند زمین‌لرزه.
آکروفوبیا (Acrophobia): ترس از ارتفاع
ترس از ارتفاع بعد از ترس از عنکبوت رایج‌ترین فوبیا در انگلستان است. طبق تحقیقات، چهارده درصد از مردم انگلیس آکروفوبیا دارند و در زنان بیشتر از مردان است.
آکروفوبیا (بلندی‌هراسی) نوعی ترس نابهنجار و غیرمنطقی از بلندی و ارتفاع است. این افراد از بلندی می ترسند و حتی نمی توانند از نردبان بالا بروند. این افراد اگر در مکان های بلند گرفتار بشوند به هیچ عنوان نمی توانند بر ترس خود غلبه کنند و به پایین بیایند.
اگر ترس از ارتفاع دارید، ممکن است هرگز علائم سرگیجه را تجربه نکنید. در عوض هنگامی‌که در ارتفاع هستید، احساس ترس کنید و به‌طور غریزی دنبال چیزی بگردید که به آن بچسبید، چراکه نمی‌توانید تعادل خود را حفظ کنید. واکنش‌های رایج این نوع ترس عبارت‌اند از: سریع پایین آمدن، حالت خزیدن به خود گرفتن، به زانو درآمدن یا خم‌کردن بدن.
خوشبختانه ترس از ارتفاع درمان‌پذیر است و بیشتر افرادی که به دنبال درمان هستند می‌توانند به‌طور کامل بر ترس‌های خود غلبه کنند.
زوفوبیا (Zoophobia): ترس بیمارگونه از حیوانات
«آراکنوفوبیا»: ترس از عنکبوت هاست
یکی از رایج ترین ترس های نابهنجار در میان انسان ها، ترس از حیوانات است. بسیاری از افرادی که فوبیا دارند از گونه های مختلف حیوانات می ترسند. این فوبیاها عموما در کودکی رشد می کنند و گاهی در همان کودکی از میان می روند. اما برخی تا بزرگسالی نیز همراه فرد هستند. از انواع رایج زوفوبیا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- «آراکنوفوبیا»: ترس از عنکبوت هاست.
- «اوفیدیوفوبیا»: ترس از مارهاست.
- «اورنیتوفوبیا»: ترس از پرندگان است.
- «آپیفوبیا»: هراس نابهنجار از زنبورهاست.
تنگناهراسی
فردی که دچار تنگناهراسی است نمی تواند محیط های بسته، تاریک و تنگ را تاب بیاورد و تا سرحد جنون از بودن در این مکان ها می ترسد. این افراد قادر نیستند وارد تونل شوند و اگر مجبور به این کار شوند با هیجان و اضطراب بسیار شدید مواجه خواهند شد. این افراد هنگام قرارگیری در اتاق های تنگ و کم نور به جای ترس بیش از اندازه می توانند، پنجره را باز کنند یا در کنار خروجی بنشینند. این کارها کمی از هراس آنها می کاهد، اما به کلی از بین نمی برد.
آگورافوبیا (Agoraphobia): ترس از بازار
این نوع ترس معمولا با افکار اضطرابی درباره غش کردن یا از دست دادن کنترل در حضور جمع همراه است و عمدتا منجر به اجتناب از این محلها می‌شود.
آگورا در یونان باستان محل تجمع و به ویژه بازار بوده است که مردمان زیادی دور یکدیگر گرد هم می آمدند. افرادی که آگورافوبیا دارند از گیر کردن در اجتماع هایی همچون صف بانک یا پل عابر که مردم در آنها عبور و مرور دارند، می ترسند. ترس واقعی فرد زمانی روی می دهد که با خود فکر می کند اگر هراسش بیشتر شد، راه فراری نخواهد داشت. آگورافوبیا در زنان دوبرابر بیشتر از مردان است. اگر این ترسِ غیرمنطقی درمان نشود، به خانه نشینی فرد بیمار منجر خواهد شد. اما از هر ۱۰ نفری که به دنبال درمان رفته اند، ۹ نفر آنها روند عادی زندگی خود را بازیافته اند.
فوبیا اجتماعی (Social Phobia): فرار از مردم
فردی که فوبیا اجتماعی دارد، بسیار خجالتی و می توان گفت چیزی فراتر از آن است. این افراد همیشه در این هراس و وحشت هستند که در موقعیت های مختلف اجتماعی چگونه باید رفتار کنند. آنها همیشه نگران هستند تا دیگران رفتار آنها را دوست نداشته باشند. می ترسند مورد تمسخر واقع شوند. یا دیگران اضطراب آنها را کشف کنند و آن را به زبان بیاورند. افرادی که دچار فوبیای اجتماعی هستند از صحبت کردن با دیگران گریزان هستند و همین روی روابط اجتماعی و حرفه ای آنها تاثیر بسیار منفی دارد.
برونتو‌فوبیا (Brontophobia): ترس از رعدوبرق
واژه یونانی bronte به معنای رعدوبرق است و برونتو‌فوبیا یعنی ترس نابهنجار از رعدوبرق و صداهای بلند و گوش‌خراش آن. البته افرادی که این فوبیا را دارند خودشان هم می دانند رعدوبرق آسیبی به آنها نمی زند و با در خانه ماندن می توانند آن را تحمل کنند. این افراد شاید به موجب ترس خود به داخل کمد بروند و مخفی شوند.
هوا ترسی (Aerophobia): ترس از هواپیما
برخی از افراد از پرواز و سوار هواپیما شدن هراس دارند. این افراد در نتیجه مشاهده سقوط های هواپیما در فیلم و تلویزیون ها دچار این هراس بسیار زیاد می شوند و تا درمان نشوند راه گریزی از آن ندارند.
هموفوبیا (Hemophobia): خون هراسی
در موارد حاد این ترس می‌تواند باعث واکنش‌های فیزیکی شود که در بسیاری از ترس‌های دیگر غیرمعمول است. مثل سنکوب و غش کردن.
برخی از افراد هستند که از خون می ترسند و این هراس کاملا غیرمنطقی و شدید است. یعنی افراد معمولی نمی توانند این شدت ترس را درک کنند. اما افرادی که دچار هموفوبیا هستند با دیدن خود ممکن است از هوش بروند. افرادی نیز از تزریق آمپول بسیار هراس دارند و به آنها «ترایپانوفوبیا» گفته می شود. آنها از واکسن و سرم و آمپول می ترسند و به هیچ عنوان حاضر نیستند از این وسایل درمانی استفاده کنند.
ترس های فراواقعی (Paranormal Fears)
«تریسکایدکافوبیا» ترس از شماره ۱۳ است
برخی از فوبیاها همچون داستان های بسیار ترسناک فیلم های تلویزیون و سینما هستند. «تریسکایدکافوبیا» (ترس از شماره ۱۳) یکی از ترس های بسیار غیرطبیعی است که فرد با دیدن عدد ۱۳ منتظر نحسی آن است. یا اگر فرد احساس کند با ارواح و موجودات فراواقعی در ارتباط است و آنها او را آزار می دهند، دچار «فاسمفوبیا» است. با اینکه انسان های گرگنما به هیچ عنوان وجود خارجی ندارند اما برخی از آدم ها از اینکه مورد حمله ومپایرها قرار بگیرند به شدت می ترسند و بیماری آنها «چیروپتوفوبیا» نام دارد.
تهوع هراسی (Emetophobia)
ایمتوفوبیا نوعی هراس غیرطبیعی از حالت تهوع است که اغلب در سنین پایین در کودکان ایجاد می‌شود. این ترس ممکن است در نتیجه تجربه یا دیدن تهوع فردی در ملا عام به وجود بیاید. اضطراب ناشی از این فوبیا می‌تواند در نتیجه فکر کردن به تهوع هم شدت بیابد.
کارسینوفوبیا (Carcinophobia): ترس از سرطان
برخی از افراد دچار ترس اضطرابی و وسواسی از سرطان هستند. آنها بدون هیچ دلیل تصور می کنند دچار سرطان می شوند و سلول های سرطانی در بدن آنها رشد می کند.
ترایپوفوبیا: ترس از حفره های نامتقارن
ترایپوفوبیا از دو واژه ترایپو و فوبیا تشکیل شده که اولی به معنای حفره و دومی به معنای ترس و واهمه است. وقتی کسی که ترایپوفوبیا داشته باشد به تصاویری که حاوی حفره های نامتقارن است نگاه کند، تپش قلب اش بالا گرفته و قسمت هایی از مغزش به کار می افتند و وی را به واکنش نشان دادن وا می دارند.
فوبیا از قدیم تا حال
برخی از افراد از رویدادهای جدید بسیار هراس دارند و به آنها «نئوفوبیا» گفته می شود. برخی دیگر نیز از رشد مسایل قدیمی هراس دارند که به آنها «گرونتوفوبیا» گفته می شود. در میان آنها، افرادی هستند که از «فارتوفوبیا» دارند. آنها بدون هیچ دلیلی از نشت گاز در مکان های عمومی در ترس هستند. آنهایی که از دندان‌پزشکی ترس غیرمنطقی و بسیار زیاد دارند دچار «اودونتیات‌فوبیا» هستد.
ریشه خانوادگی فوبیا
اکثر متخصصان معتقدند که ترس و فوبی هایی که شدید هستند، ریشه ژنتیکی دارند. یعنی افرادی حتما در سابقه خانوادگی این علائم را داشته اند. اما یک سری از روان شناس های مثل رفتارگراها معتقدند که لزوما ژنتیکی نیست و ممکن است یاد گرفته شده باشد؛ مثلا اتفاقی برای فرد در دوران بچگی افتاده و او ترسیده است. پس آن ترس در ذهنش می ماند و هر اتفاق مشابهی برایش بیفتد. همان خاطره و ترس اولیه زنده و تداعی می شود.
در هر صورت درمانگر باید در مورد علائم فعلی و سابقه خانوادگی سئوال کند، خصوصاً این که آیا سایر اعضای خانواده نیز فوبی داشته اند یا نه. شما ممکن است هر تجربه یا ترومایی را که سبب ایجاد فوبی شده است—برای مثال، حمله یک سگ منجر به ترس از سگ—را گزارش کنید.
شاید بحث از عکس العمل شما – اندیشه ها، احساسات و علائم جسمانی شما – هنگام مواجهه با چیزی که از آن می ترسید مفید باشد. همچنین، توضیح دهید که برای اجتناب از موقعیت های ترسناک چه کار می کنید و اینکه فوبی چگونه زندگی روزمره، از جمله روابط شغلی و شخصی، شما را متأثر می سازد.
دکتر شما در مورد افسردگی و استفاده از مواد از شما سئوال می کند زیرا بیشتر افراد با فوبی این مشکلات را نیز دارند.
روش‌های درمان فوبیا
برای درمان فوبیا راهکارهای متفاوتی از جمله رفتار درمانی، مواجهه با واقعیت و حتی درمان دارویی وجود دارد.
اساس درمان بر این مبنا قرار دارد که ترس اضطرابی بر مبنای «پاسخ به موقعیت» شکل می‌گیرد و همانطور که شما می‌آموزید که در موقعیت خاص پاسخی خاص ارائه کنید، به همان شکل هم می‌توانید این آموختن را به فراموشی بسپارید.
همچنین یک درمانگر می‌تواند به شخص دچار این عارضه نحوه و چگونگی مدیریت ترس در لحظه را بیاموزد. این شیوه شامل یادگیری و آموختن رفتارهایی که موجب ایجاد هیجان و اضطراب می‌شود، آموختن راه‌های افزایش اعتماد بنفس و مهارت‌های رفتاری و در نهایت پیاده کردن این آموزه‌ها در مواجهه با موقعیت‌های حقیقی است.
روش دیگری که برای درمان فوبیا بکار می‌رود استفاده از تکنیک‌های «کاهش حساسیت» است. به این معنی که ابتدا شخص برخی از تکنیک های آرامش شامل تنفس صحیح، شل کردن عضلات و گفتگوی درونی با خود را فرا می‌گیرد، سپس می‌آموزد که چگونه ترس را به اجزای آن تقسیم کند و در نهایت و بصورت تدریجی در مواجهه با موقعیت‌های عملی این تکنیک‌ها را بکار می‌بندد.
نتایچ تحقیقات بیانگر این نکته بوده‌اند که بیش از ۷۵% ترس‌ها از این طریق درمان شده‌اند.
درمان‌های دارویی برای مقابله با اضطراب و هیجان نیز در مورد این عارضه بکار بـرده می‌شوند، هرچند که این درمان‌ها مشکل فرد را بصورت ریشه‌ای و اصولی برطرف نخواهند کرد
