رشته مكانیك بخشی از علم فیزیك است كه با استفاده از مفاهیم پایه علم فیزیك و به تبع آن ریاضی به بررسی حركت اجسام و نیروهای وارد بر آنها می پردازد و می كوشد تا با توجه به نتایج بررسی های خود ، طرحی نو در زمینه فن شناسی و صنعت ارائه دهد و در راه پیشرفت انسان گامی به جلو بردارد.
به عبارت دیگر رشته مكانیك ، رشته پیاده كننده علم فیزیك است چون برای مثال بررسی حركت خودرو و عوامل موثر برروی آن برعهده فیزیك است . اما اینكه چگونه سرعت اتومبیل های در حال حركت ، كم یا زیاد شود و یا چگونه حركت آن تنظیم گردد بر عهده مكانیك است. علم مكانیك به تحلیل حركت و عوامل ایجاد كننده حركت مانند نیروها و گشتاورها و شكل حركت می پردازد اما مهندسی مكانیك تا حدودی با علم مكانیك تفاوت دارد چرا كه یك مهندس مكانیك باید بسیاری از علوم دیگر را یاد گرفته و بعضی از هنرها را نیز كسب كند. شاید بتوان گفت كه رشته مهندسی مكانیك، رشته تحلیل و طراحی سیستم های دینامیكی و استاتیكی است. به عبارت دیگر محاسبات فنی ، مدل سازی و شبیه سازی طراحی و تهیه نقشه ها ، تدوین روش ساخت ، تولید و آزمایش تمامی ماشین آلات و تاسیسات موجود در دنیا ، با تكیه بر توانایی مهندسان مكانیك انجام می گیرد.
مكانیك بهشت ریاضیات است. این جمله زیبا از لئونارد اولر ریاضی*دان بزرگ سوئیسی ، بیانگر ارتباط تنگاتنگ ریاضیات با مكانیك است. در واقع مهندسی مكانیك بخصوص در گرایش حرارت و سیالات از مباحث و مسایل ریاضی بسیار استفاده می*كند. از سوی دیگر همان*طور كه پیش از این گفتیم مكانیك بخشی از علم فیزیك است و حتی دانش*آموزان دوره متوسطه نیز با علم مكانیك در كتاب فیزیك خود آشنا می*شوند و این علم بخصوص در گرایش طراحی جامدات اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل دانشجوی مهندسی مكانیك باید در دو درس ریاضی و فیزیك قوی بوده و همچنین از هوش، استعداد و قدرت تجسم خوبی برخوردار باشد.
فعالیت در رشته مهندسی مكانیك بسیار متنوع است و در نتیجه هم دانشجوی علاقمند به كارهای تئوریك می*تواند جذب این رشته شده و در بخش*های نظری و تئوری فعالیت كند و هم دانشجوی خلاق و علاقمند به طراحی و ساخت وسایل و دستگاههای مختلف می*تواند این رشته را انتخاب نماید. اما بدون شك یك مهندس مكانیك موفق كسی است كه به یاری دو بال علم و عمل پیشرفت كند. به همین خاطر در دانشگاه ، دانشجویان به پروژه های تحقیقاتی که تلفیقی از كار تئوریك و عملی باشد تشویق می شوند.
دانشجوی این رشته باید از نظر جسمی آمادگی كار در محیطهای پرجمعیت و كارخانجات دور از شهر را داشته باشد.
رشته مهندسی مكانیك دارای واحدهایی ملموس و كاربردی است ولی داشتن شناخت كافی نسبت به این رشته قبل از انتخاب آن ضروری است. اغلب واحدهای این رشته دارای ریاضیات دیفرانسیلی پیچیده و تجسم فیزیكی هستند كه منجر به سخت*شدن این واحدها می*شوند. ضمنا واحدهای كارگاهی و فعالیت در واحدهای تولیدی نیز از ویژگی*های این رشته می*باشد كه داوطلبان آن را با محیطهای صنعتی آشنا كرده و پیوند می*زند.
یكی از گرایش*های مهندسی مكانیك كه تنها در دانشگاه صنعتی شریف ارائه می*گردد، مهندسی دریا (كشتی*سازی) است چرا كه در دانشگاههای دیگر از جمله دانشگاه صنعتی امیركبیر، دانشگاه خلیج فارس و دانشگاه سیستان و بلوچستان، مهندسی دریا به عنوان یك رشته مستقل با سه گرایش مهندسی كشتی*سازی ، مهندسی كشتی و دریانوردی ارائه می*شود.
اما چرا دانشگاه صنعتی شریف، مهندسی دریا را به عنوان یكی از گرایش*های مهندسی مكانیك ارائه می*دهد؟
مهندس دریا، گرایش كشتی*سازی مسائلی از قبیل طراحی بدنه، استحكام بدنه، سیستم*های پیشرانه (موتور گیربكس) ، پایداری كشتی در مقابل امواج كناری و جانبی كشتی و طراحی مربوط به ناوبری (مسیریابی كشتی) را مطالعه می*كند كه همه این مسائل در گرایش*های دیگر مكانیك نیز مطرح می*شود و فقط مهندسی كشتی*سازی این مسائل را به صورت تخصصی در ارتباط با كشتی و سازه*های دریایی مثل اسكله*ها و سكوهای نفتی متحرك مطالعه می*كند. به عبارت دیگر یك مهندس دریا ، مهندس مكانیكی است كه در كاربردهای دریایی مشغول به كار می*باشد.
بدون شك چون مهندسی دریا نسبت به گرایش*های دیگر رشته مكانیك تخصصی*تر است، فرصت*های شغلی آن نیز محدودتر می*باشد اما با این وجود فارغ*التحصیلان این گرایش می*توانند در كارخانه*های كشتی*سازی كشور مثل كارخانه كشتی*سازی صدرا در بوشهر ، كارخانه نكا در شمال و اروندان در خلیج فارس مشغول به كار گردند و یا در سازمان بنادر و كشتی*رانی وظیفه ساخت سكوهای شناور را بر عهده بگیرند.
رشته مهندسی علمی كاربردی مكانیك - نیروگاه ، گرایشی از مهندسی مكانیك است كه تنها در دانشكده صنعت آب و برق شهید عباسپور وابسته به وزارت نیرو ارائه می گردد. این رشته كه تلفیقی از مهندسی مكانیك در طراحی سیالات (بیشتر) و مهندسی مكانیك ساخت و تولید(كمتر) است دارای تعهد كار به میزان 2 برابر مدت تحصیل برای فارغ التحصیلانش می باشد و محتوای این دوره بیشتر جنبه كارگاهی و عملی دارد تا تئوری و دارای پذیرش از هر دو جنس زن و مرد می باشد.در شروع آموزش مهندسی در ایران ، مهندسی مكانیك با برق یكی بود و الكترومكانیك نامیده می*شد. اما این دو رشته حدود 45 سال پیش از هم جدا شدند و به مرور رشته*های دیگری مانند مهندسی شیمی و مواد نیز از مهندسی مكانیك جدا شد و مهندسی مكانیك به عنوان رشته مهندسی مكانیك عمومی ارائه گردید. ولی با پیشرفت صنعت و نیاز صنایع به تخصص*های مختلف در این زمینه، از مهندسی مكانیك عمومی دو گرایش طراحی جامدات و حرارت و سیالات و بعد از آن ساخت و تولید بیرون آمد و بالاخره باید به مهندسی دریا اشاره كرد كه هنوز در دانشگاه صنعتی شریف به عنوان یكی از گرایشهای مهندسی مكانیك ارائه می*شود. ما در این*جا به معرفی اجمالی هر یك از گرایشهای فوق می*پردازیم.
مکانیک در طراحی جامدات
گرایش طراحی جامدات به بررسی انواع نیروها، حركتها و تاثیر آنها بر اجزاء مختلف ماشین می*پردازد. در واقع مهندس طراحی جامدات با توجه به نیازهای جامعه ، دستگاهها و ماشین*های مختلف را طراحی می*كند.
هر ماشین از دو قسمت متحرك و ثابت تشكیل شده است. حال بررسی این مطلب كه حركت مورد نیاز ماشین از چه راهی تامین شده و چگونه از منبع تولید به جایگاه مورد استفاده انتقال پیدا كند و بالاخره چگونه از این حركت استفاده گردد تا بیشترین بازدهی را داشته باشد، در حیطه وظایف مهندسی طراحی جامدات است. همچنین ابداع و پیش*بینی دستگاه تنظیم ماشین*آلات نیز از مسایل مطرح در این گرایش می*باشد.
در واقع مهندس طراح جامدات باید تمامی نیروها و گشتاورهایی را كه به هر عضو ماشین وارد می*شود بررسی كرده و بهترین حالت قطعه مورد نظر را برای تمامی آن نیروها و گشتاورها و همچنین برای داشتن بهترین كارایی به دست آورده و كارایی مناسب آن قطعه را در زمان طولانی تضمین كند.
طراحی سیستم ، طراحی ماشین*های تراش، فرز، چاپ و قسمت*های تعلیق ، سیستم*های انتقال قدرت و دینامیك یك خودرو، توسط مهندسان این گرایش صورت می پذیرد. همچنین در یك هواپیما قسمتهای مربوط به فرود، پرواز، كنترل پرواز به نحوی مربوط به طراحی جامدات می*گردد.
گرایش طراحی جامدات به طراحی ماشین*آلات و اجزای آنها، ارتعاشات ماشین*آلات، دینامیك آنها و كنترل سیستم*ها می*پردازد.
گفتنی است كه دو گرایش طراحی جامدات و حرارت و سیالات بسیار نزدیك به هم هستند و تنها در 20 واحد درسی با یكدیگر تفاوت دارند. بنابراین فارغ*التحصیلان آنها نیز توانایی*های مشترك زیادی دارند.
هدف این گرایش تربیت متخصصانی است كه بتوانند در مراكز تولید و كارخانه*ها اجزاء و مكانیزم ماشین*آلات مختلف را طراحی كنند. دروس این دوره شامل دروس نظری، آزمایشگاهی، كارگاه و پروژه و كارآموزی است. فارغ*التحصیلان می*توانند در كارخانجات مختلف نظیر خودروسازی ، صنایع نفت، ذوب فلزات و صنایع غذایی و غیره مشغول شوند. موفقیت داوطلبان به آگاهی آنها در دروس جبر و مثلثات، هندسه ، فیزیك و مكانیك همچنین آشنایی و تسلط آنان به زبان خارجی بستگی فراوان دارد. از جمله دروس این دوره می*توان دروس مقاومت مصالح، طراحی و دینامیك را نام برد. در این رشته زمینه اشتغال و بازاركار خوب وجود دارد و مطالب ارائه شده در طول تحصیل برای دانشجویان محسوس و قابل لمس است.
مکانیک در حرارت و سیالات
همان*طور كه از نام این گرایش پیداست مهندسی مكانیك گرایش حرارت و سیالات به مبحث حرارت و مسائل مربوط به سیالات می پردازد. به عبارت دیگر در این رشته عوامل موثر بر خواص مختلف حركت سیال بخصوص سیال داغ مطالعه شده و اثر عبور سیال بر محیط محل عبور مانند نیروهایی كه در اثر عبور خود در محل ایجاد می*كند و یا طول*های ناشی از اثر افزایش و یا كاهش دما در اعضای مختلف یك دستگاه، بررسی می*شود. همچنین از دروس اصلی این رشته می*توان به مكانیك سیالات اشاره كرد كه نیروهای وارد بر جسم متحرك در سیال را بررسی می*كند.
گرایش حرارت و سیالات به فیزیك حرارت و مكانیك سیالات می*پردازد و وظیفه*اش تحلیل و طراحی سیستم*ها از دیدگاه حرارتی و سیالاتی است . برای مثال در طراحی یك موتور احتراق داخلی، مسائل مربوط به تبدیل حرارت به انرژی ، انتقال حرارت، حفظ موتور در حرارت مناسب و سرد نگه*داشتن موتور توسط یك مهندس مكانیك حرارت و سیالات بررسی می*شود.
همچنین مسائل مربوط به تاسیسات ساختمان و رآكتورها، انتقال آب ، نفت و گاز ، طراحی نیروگاههای مختلف ، طراحی توربو ماشین*ها (ماشین*های دوار) مثل توربین*های بخار، توربین*های گاز و فن*كویل*ها به گرایش سیالات مربوط می*شود.
این رشته در به كاربردن علوم و تكنولوژی مربوط جهت طرح و محاسبه اجزاء سیستمهایی كه اساس كار آنها مبتنی بر تبدیل انرژی ، انتقال حرارت و جرم است به متخصصان كارآیی لازم را می*دهد و آنها را جهت فعالیت در صنایع مختلف مكانیك در رشته حرارت و سیالات (نظیر مولدهای حرارتی، انتقال سیال نیروگاههای آبی، موتورهای احتراقی و ... ) آماده می*سازد. فارغ*التحصیلان این دوره قادر به طراحی و محاسبه اجزا و سیستمها در بخشهای عمده*ای از صنایع نظیر صنایع خودروسازی ، نیروگاههای حرارتی و آبی، صنایع غذایی، نفت، ذوب فلزات و غیره هستند.
داوطلبان این رشته باید در دروس ریاضی و فیزیك تسلط داشته و با یك زبان خارجی آشنا باشند . دروس این رشته شامل مطالبی در زمینه*های حرارت وسیالات ، می*باشد.
با توجه به اینكه اصولا تحصیلات دانشگاهی به خصوص در زمینه*های مهندسی نیاز صد در صد به علاقه*مندی داوطلب دارد، بنابراین عدم داشتن علاقه* و همچنین عدم تقویت دروس اساسی و پایه*ای در بخش مكانیك مانند ریاضی ، فیزیك ، مكانیك ، شیمی ، رسم فنی (تجسم بالا داشتن) و هوش نسبتا خوب و عدم روحیه تجزیه و تحلیل در مسائل باعث دلسردی و از دست*دادن انگیزه تحصیل و ركورد شدید در تحصیلات خواهد شد.
ساخت و تولید
یك قطعه باید به چه روشی ساخته شود تا دارای تولیدی سریع و ارزان و همچنین كیفیت مناسب و وقت و كارایی مطلوب باشد؟
پاسخ به این سوال مهم بر عهده مهندسان گرایش ساخت و تولید است. چرا كه یك مهندس ساخت و تولید به مسائل مربوط به ساخت بهینه و تولید با كیفیت بالا می*پردازد. در واقع این گرایش بیشتر به مشكلات و معضلات ساخت و تولید می*پردازد و در نتیجه نسبت به دو گرایش حرارت و سیالات و طراحی جامدات علمی*تر است و دو گرایش فوق جنبه عملی*تر دارند.
گرایش ساخت و تولید به زمینه*های كاربردی مهندسی مكانیك می*پردازد و مهندس این گرایش در زمینه شكل دادن فلزات ، طراحی قالب*ها و ساخت قطعه*های گوناگون فعالیت می*كند.
هدف تربیت كارشناسانی است كه با به كاربردن تكنولوژی مربوط به ابزارسازی، ریخته*گری ، جوشكاری، فرم دادن فلزات ، طرح كارگاه یا كارخانه*های تولیدی آماده كار در زمینه ساخت و تولید ماشین*آلات صنایع (كشاورزی ، نظامی، ماشین*سازی، ابزارسازی ، خودروسازی و ... ) باشند. فارغ*التحصیلان این دوره قادر خواهند بود در صنایعی مانند ماشین*سازی، ابزارسازی، خودروسازی ، صنایع كشاورزی، صنایع هوایی و تسلیحاتی به ساخت و تولید ماشین*آلات، طراحی كارگاه و یا كارخانه تولیدی بپردازند و نظارت و بهره*برداری و اجرای صحیح طرحها را عهده*دار شوند. داوطلبان این رشته باید در دروس ریاضی، فیزیك و مكانیك از آگاهی كافی برخوردار باشند. دروس این دروه شامل مطالبی در مورد نحوه تولید، طراحی قالبهای پرس، طراحی قید و بندها، كار و برنامه*ریزی با ماشینهای اتوماتیك، اصول كلی و نحوه كار با ماشینهای دستی و تعمیر و نصب تمام سرویسهای صنعتی می باشد و درصد نسبتا بالایی از آنها به صورت عملی ارائه می*گردد. داوطلب باید سالم باشد تا بتواند كارهای كارگاهی را به خوبی انجام دهد و استعداد كارهای فنی را داشته باشد. با توجه به خودكفایی صنایع كشور این رشته دارای بازار كار خوبی است.
ضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر:
امكان ادامه تحصیل در مقاطع كارشناسی ارشد و دكترای تخصصی میسر می*باشد. در دوره كارشناسی ارشد 32 واحد و در دوره دكترا 48 واحد درسی ارائه می*گردد.
رشته*های مشابه و نزدیك به این رشته:
رشته مهندسی مكانیك به عنوان جامع*ترین رشته مهندسی دارای دروس مشترك با اغلب رشته*های مهندسی دیگر نظیر مهندسی دریا ، مهندسی شیمی، مهندسی هوا فضا و ... می*باشد.
آینده شغلی و بازار كار:
درحال حاضر دانشجوی توانمند مهندسی مكانیك پس از فارغ*التحصیلی مشكل كاریابی ندارد چرا كه توسعه سخت*افزاری و رشد مسائل مهندسی، گرایش به سمت تولید داخل و ایجاد تكنولوژی تولید تجهیزات و وسایل در داخل كشور و روی آوردن به خدمات مهندسی در داخل كشور به علت محدودیت*های ارزی و كاهش درآمدهای نفتی، باعث رشد چشمگیر بازاركار مهندسان مكانیك در ایران شده است.
یك مهندس مكانیك در حال حاضر در زمینه*های مختلفی فعالیت می*كند كه از جمله آنها می*توان به موارد زیر اشاره كرد:
- طراحی و ساخت تمامی ماشین*آلات و قطعات آنها (اعم از ماشین*آلات تولیدی تمامی صنایع)، لوازم خانگی و تجهیزات پزشكی.
- طراحی و ساخت تجهیزات مكانیكی نیروگاههای فسیلی، اتمی ، خورشیدی ، بادی و آبی.
- طراحی و ساخت تجهیزات و سیستم*های انتقال و تصفیه آب، سیستم*های مكانیكی و كنترلی پالایشگاهها و كارخانجات شیمیایی.
- طراحی و ساخت تاسیسات حرارتی و برودتی ساختمانها و اماكن، بالابرها و آسانسورها و سیستم*های حمل و نقل.
- ساخت ماشین*آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل كارخانجات قند، كاغذسازی ، سیمان ، نساجی ، نمك و كنسانتره .
- طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی.
- ساخت تجهیزات دفاعی مانند تانك، راكت، اژدر و پلهای متحرك.
- ساخت روبات*ها ، بازوهای مكانیكی و سیستم*های تولید.
در ضمن یك مهندس مكانیك می*تواند به عنوان كارشناس و مشاور فنی در بانك*ها ، شركت*های سرمایه*گذاری، بیمه و شركت*های بازرسی و نظارت امور بین*المللی فعالیت نماید.
در همه جای دنیا یك فارغ*التحصیل مهندسی مكانیك مثل یك موم خام است كه دانش كافی دارد و در هر زمینه*ای كه كار كند می*تواند در آن زمینه متخصص بشود.
برای مثال می*تواند در تحلیل و طراحی خودرو، در طراحی و ساخت ماشین*های ابزار و حتی در تدوین و تولید برنامه*های كامپیوتری فعالیت نماید. یعنی رشته مكانیك زمینه كار و زمینه انتخاب بسیار گسترده*ای را در مقابل فارغ*التحصیلان این رشته قرار می*دهد.
به عبارت دیگر رشته مكانیك ، رشته پیاده كننده علم فیزیك است چون برای مثال بررسی حركت خودرو و عوامل موثر برروی آن برعهده فیزیك است . اما اینكه چگونه سرعت اتومبیل های در حال حركت ، كم یا زیاد شود و یا چگونه حركت آن تنظیم گردد بر عهده مكانیك است. علم مكانیك به تحلیل حركت و عوامل ایجاد كننده حركت مانند نیروها و گشتاورها و شكل حركت می پردازد اما مهندسی مكانیك تا حدودی با علم مكانیك تفاوت دارد چرا كه یك مهندس مكانیك باید بسیاری از علوم دیگر را یاد گرفته و بعضی از هنرها را نیز كسب كند. شاید بتوان گفت كه رشته مهندسی مكانیك، رشته تحلیل و طراحی سیستم های دینامیكی و استاتیكی است. به عبارت دیگر محاسبات فنی ، مدل سازی و شبیه سازی طراحی و تهیه نقشه ها ، تدوین روش ساخت ، تولید و آزمایش تمامی ماشین آلات و تاسیسات موجود در دنیا ، با تكیه بر توانایی مهندسان مكانیك انجام می گیرد.
مكانیك بهشت ریاضیات است. این جمله زیبا از لئونارد اولر ریاضی*دان بزرگ سوئیسی ، بیانگر ارتباط تنگاتنگ ریاضیات با مكانیك است. در واقع مهندسی مكانیك بخصوص در گرایش حرارت و سیالات از مباحث و مسایل ریاضی بسیار استفاده می*كند. از سوی دیگر همان*طور كه پیش از این گفتیم مكانیك بخشی از علم فیزیك است و حتی دانش*آموزان دوره متوسطه نیز با علم مكانیك در كتاب فیزیك خود آشنا می*شوند و این علم بخصوص در گرایش طراحی جامدات اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل دانشجوی مهندسی مكانیك باید در دو درس ریاضی و فیزیك قوی بوده و همچنین از هوش، استعداد و قدرت تجسم خوبی برخوردار باشد.
فعالیت در رشته مهندسی مكانیك بسیار متنوع است و در نتیجه هم دانشجوی علاقمند به كارهای تئوریك می*تواند جذب این رشته شده و در بخش*های نظری و تئوری فعالیت كند و هم دانشجوی خلاق و علاقمند به طراحی و ساخت وسایل و دستگاههای مختلف می*تواند این رشته را انتخاب نماید. اما بدون شك یك مهندس مكانیك موفق كسی است كه به یاری دو بال علم و عمل پیشرفت كند. به همین خاطر در دانشگاه ، دانشجویان به پروژه های تحقیقاتی که تلفیقی از كار تئوریك و عملی باشد تشویق می شوند.
دانشجوی این رشته باید از نظر جسمی آمادگی كار در محیطهای پرجمعیت و كارخانجات دور از شهر را داشته باشد.
رشته مهندسی مكانیك دارای واحدهایی ملموس و كاربردی است ولی داشتن شناخت كافی نسبت به این رشته قبل از انتخاب آن ضروری است. اغلب واحدهای این رشته دارای ریاضیات دیفرانسیلی پیچیده و تجسم فیزیكی هستند كه منجر به سخت*شدن این واحدها می*شوند. ضمنا واحدهای كارگاهی و فعالیت در واحدهای تولیدی نیز از ویژگی*های این رشته می*باشد كه داوطلبان آن را با محیطهای صنعتی آشنا كرده و پیوند می*زند.
یكی از گرایش*های مهندسی مكانیك كه تنها در دانشگاه صنعتی شریف ارائه می*گردد، مهندسی دریا (كشتی*سازی) است چرا كه در دانشگاههای دیگر از جمله دانشگاه صنعتی امیركبیر، دانشگاه خلیج فارس و دانشگاه سیستان و بلوچستان، مهندسی دریا به عنوان یك رشته مستقل با سه گرایش مهندسی كشتی*سازی ، مهندسی كشتی و دریانوردی ارائه می*شود.
اما چرا دانشگاه صنعتی شریف، مهندسی دریا را به عنوان یكی از گرایش*های مهندسی مكانیك ارائه می*دهد؟
مهندس دریا، گرایش كشتی*سازی مسائلی از قبیل طراحی بدنه، استحكام بدنه، سیستم*های پیشرانه (موتور گیربكس) ، پایداری كشتی در مقابل امواج كناری و جانبی كشتی و طراحی مربوط به ناوبری (مسیریابی كشتی) را مطالعه می*كند كه همه این مسائل در گرایش*های دیگر مكانیك نیز مطرح می*شود و فقط مهندسی كشتی*سازی این مسائل را به صورت تخصصی در ارتباط با كشتی و سازه*های دریایی مثل اسكله*ها و سكوهای نفتی متحرك مطالعه می*كند. به عبارت دیگر یك مهندس دریا ، مهندس مكانیكی است كه در كاربردهای دریایی مشغول به كار می*باشد.
بدون شك چون مهندسی دریا نسبت به گرایش*های دیگر رشته مكانیك تخصصی*تر است، فرصت*های شغلی آن نیز محدودتر می*باشد اما با این وجود فارغ*التحصیلان این گرایش می*توانند در كارخانه*های كشتی*سازی كشور مثل كارخانه كشتی*سازی صدرا در بوشهر ، كارخانه نكا در شمال و اروندان در خلیج فارس مشغول به كار گردند و یا در سازمان بنادر و كشتی*رانی وظیفه ساخت سكوهای شناور را بر عهده بگیرند.
رشته مهندسی علمی كاربردی مكانیك - نیروگاه ، گرایشی از مهندسی مكانیك است كه تنها در دانشكده صنعت آب و برق شهید عباسپور وابسته به وزارت نیرو ارائه می گردد. این رشته كه تلفیقی از مهندسی مكانیك در طراحی سیالات (بیشتر) و مهندسی مكانیك ساخت و تولید(كمتر) است دارای تعهد كار به میزان 2 برابر مدت تحصیل برای فارغ التحصیلانش می باشد و محتوای این دوره بیشتر جنبه كارگاهی و عملی دارد تا تئوری و دارای پذیرش از هر دو جنس زن و مرد می باشد.در شروع آموزش مهندسی در ایران ، مهندسی مكانیك با برق یكی بود و الكترومكانیك نامیده می*شد. اما این دو رشته حدود 45 سال پیش از هم جدا شدند و به مرور رشته*های دیگری مانند مهندسی شیمی و مواد نیز از مهندسی مكانیك جدا شد و مهندسی مكانیك به عنوان رشته مهندسی مكانیك عمومی ارائه گردید. ولی با پیشرفت صنعت و نیاز صنایع به تخصص*های مختلف در این زمینه، از مهندسی مكانیك عمومی دو گرایش طراحی جامدات و حرارت و سیالات و بعد از آن ساخت و تولید بیرون آمد و بالاخره باید به مهندسی دریا اشاره كرد كه هنوز در دانشگاه صنعتی شریف به عنوان یكی از گرایشهای مهندسی مكانیك ارائه می*شود. ما در این*جا به معرفی اجمالی هر یك از گرایشهای فوق می*پردازیم.
مکانیک در طراحی جامدات
گرایش طراحی جامدات به بررسی انواع نیروها، حركتها و تاثیر آنها بر اجزاء مختلف ماشین می*پردازد. در واقع مهندس طراحی جامدات با توجه به نیازهای جامعه ، دستگاهها و ماشین*های مختلف را طراحی می*كند.
هر ماشین از دو قسمت متحرك و ثابت تشكیل شده است. حال بررسی این مطلب كه حركت مورد نیاز ماشین از چه راهی تامین شده و چگونه از منبع تولید به جایگاه مورد استفاده انتقال پیدا كند و بالاخره چگونه از این حركت استفاده گردد تا بیشترین بازدهی را داشته باشد، در حیطه وظایف مهندسی طراحی جامدات است. همچنین ابداع و پیش*بینی دستگاه تنظیم ماشین*آلات نیز از مسایل مطرح در این گرایش می*باشد.
در واقع مهندس طراح جامدات باید تمامی نیروها و گشتاورهایی را كه به هر عضو ماشین وارد می*شود بررسی كرده و بهترین حالت قطعه مورد نظر را برای تمامی آن نیروها و گشتاورها و همچنین برای داشتن بهترین كارایی به دست آورده و كارایی مناسب آن قطعه را در زمان طولانی تضمین كند.
طراحی سیستم ، طراحی ماشین*های تراش، فرز، چاپ و قسمت*های تعلیق ، سیستم*های انتقال قدرت و دینامیك یك خودرو، توسط مهندسان این گرایش صورت می پذیرد. همچنین در یك هواپیما قسمتهای مربوط به فرود، پرواز، كنترل پرواز به نحوی مربوط به طراحی جامدات می*گردد.
گرایش طراحی جامدات به طراحی ماشین*آلات و اجزای آنها، ارتعاشات ماشین*آلات، دینامیك آنها و كنترل سیستم*ها می*پردازد.
گفتنی است كه دو گرایش طراحی جامدات و حرارت و سیالات بسیار نزدیك به هم هستند و تنها در 20 واحد درسی با یكدیگر تفاوت دارند. بنابراین فارغ*التحصیلان آنها نیز توانایی*های مشترك زیادی دارند.
هدف این گرایش تربیت متخصصانی است كه بتوانند در مراكز تولید و كارخانه*ها اجزاء و مكانیزم ماشین*آلات مختلف را طراحی كنند. دروس این دوره شامل دروس نظری، آزمایشگاهی، كارگاه و پروژه و كارآموزی است. فارغ*التحصیلان می*توانند در كارخانجات مختلف نظیر خودروسازی ، صنایع نفت، ذوب فلزات و صنایع غذایی و غیره مشغول شوند. موفقیت داوطلبان به آگاهی آنها در دروس جبر و مثلثات، هندسه ، فیزیك و مكانیك همچنین آشنایی و تسلط آنان به زبان خارجی بستگی فراوان دارد. از جمله دروس این دوره می*توان دروس مقاومت مصالح، طراحی و دینامیك را نام برد. در این رشته زمینه اشتغال و بازاركار خوب وجود دارد و مطالب ارائه شده در طول تحصیل برای دانشجویان محسوس و قابل لمس است.
مکانیک در حرارت و سیالات
همان*طور كه از نام این گرایش پیداست مهندسی مكانیك گرایش حرارت و سیالات به مبحث حرارت و مسائل مربوط به سیالات می پردازد. به عبارت دیگر در این رشته عوامل موثر بر خواص مختلف حركت سیال بخصوص سیال داغ مطالعه شده و اثر عبور سیال بر محیط محل عبور مانند نیروهایی كه در اثر عبور خود در محل ایجاد می*كند و یا طول*های ناشی از اثر افزایش و یا كاهش دما در اعضای مختلف یك دستگاه، بررسی می*شود. همچنین از دروس اصلی این رشته می*توان به مكانیك سیالات اشاره كرد كه نیروهای وارد بر جسم متحرك در سیال را بررسی می*كند.
گرایش حرارت و سیالات به فیزیك حرارت و مكانیك سیالات می*پردازد و وظیفه*اش تحلیل و طراحی سیستم*ها از دیدگاه حرارتی و سیالاتی است . برای مثال در طراحی یك موتور احتراق داخلی، مسائل مربوط به تبدیل حرارت به انرژی ، انتقال حرارت، حفظ موتور در حرارت مناسب و سرد نگه*داشتن موتور توسط یك مهندس مكانیك حرارت و سیالات بررسی می*شود.
همچنین مسائل مربوط به تاسیسات ساختمان و رآكتورها، انتقال آب ، نفت و گاز ، طراحی نیروگاههای مختلف ، طراحی توربو ماشین*ها (ماشین*های دوار) مثل توربین*های بخار، توربین*های گاز و فن*كویل*ها به گرایش سیالات مربوط می*شود.
این رشته در به كاربردن علوم و تكنولوژی مربوط جهت طرح و محاسبه اجزاء سیستمهایی كه اساس كار آنها مبتنی بر تبدیل انرژی ، انتقال حرارت و جرم است به متخصصان كارآیی لازم را می*دهد و آنها را جهت فعالیت در صنایع مختلف مكانیك در رشته حرارت و سیالات (نظیر مولدهای حرارتی، انتقال سیال نیروگاههای آبی، موتورهای احتراقی و ... ) آماده می*سازد. فارغ*التحصیلان این دوره قادر به طراحی و محاسبه اجزا و سیستمها در بخشهای عمده*ای از صنایع نظیر صنایع خودروسازی ، نیروگاههای حرارتی و آبی، صنایع غذایی، نفت، ذوب فلزات و غیره هستند.
داوطلبان این رشته باید در دروس ریاضی و فیزیك تسلط داشته و با یك زبان خارجی آشنا باشند . دروس این رشته شامل مطالبی در زمینه*های حرارت وسیالات ، می*باشد.
با توجه به اینكه اصولا تحصیلات دانشگاهی به خصوص در زمینه*های مهندسی نیاز صد در صد به علاقه*مندی داوطلب دارد، بنابراین عدم داشتن علاقه* و همچنین عدم تقویت دروس اساسی و پایه*ای در بخش مكانیك مانند ریاضی ، فیزیك ، مكانیك ، شیمی ، رسم فنی (تجسم بالا داشتن) و هوش نسبتا خوب و عدم روحیه تجزیه و تحلیل در مسائل باعث دلسردی و از دست*دادن انگیزه تحصیل و ركورد شدید در تحصیلات خواهد شد.
ساخت و تولید
یك قطعه باید به چه روشی ساخته شود تا دارای تولیدی سریع و ارزان و همچنین كیفیت مناسب و وقت و كارایی مطلوب باشد؟
پاسخ به این سوال مهم بر عهده مهندسان گرایش ساخت و تولید است. چرا كه یك مهندس ساخت و تولید به مسائل مربوط به ساخت بهینه و تولید با كیفیت بالا می*پردازد. در واقع این گرایش بیشتر به مشكلات و معضلات ساخت و تولید می*پردازد و در نتیجه نسبت به دو گرایش حرارت و سیالات و طراحی جامدات علمی*تر است و دو گرایش فوق جنبه عملی*تر دارند.
گرایش ساخت و تولید به زمینه*های كاربردی مهندسی مكانیك می*پردازد و مهندس این گرایش در زمینه شكل دادن فلزات ، طراحی قالب*ها و ساخت قطعه*های گوناگون فعالیت می*كند.
هدف تربیت كارشناسانی است كه با به كاربردن تكنولوژی مربوط به ابزارسازی، ریخته*گری ، جوشكاری، فرم دادن فلزات ، طرح كارگاه یا كارخانه*های تولیدی آماده كار در زمینه ساخت و تولید ماشین*آلات صنایع (كشاورزی ، نظامی، ماشین*سازی، ابزارسازی ، خودروسازی و ... ) باشند. فارغ*التحصیلان این دوره قادر خواهند بود در صنایعی مانند ماشین*سازی، ابزارسازی، خودروسازی ، صنایع كشاورزی، صنایع هوایی و تسلیحاتی به ساخت و تولید ماشین*آلات، طراحی كارگاه و یا كارخانه تولیدی بپردازند و نظارت و بهره*برداری و اجرای صحیح طرحها را عهده*دار شوند. داوطلبان این رشته باید در دروس ریاضی، فیزیك و مكانیك از آگاهی كافی برخوردار باشند. دروس این دروه شامل مطالبی در مورد نحوه تولید، طراحی قالبهای پرس، طراحی قید و بندها، كار و برنامه*ریزی با ماشینهای اتوماتیك، اصول كلی و نحوه كار با ماشینهای دستی و تعمیر و نصب تمام سرویسهای صنعتی می باشد و درصد نسبتا بالایی از آنها به صورت عملی ارائه می*گردد. داوطلب باید سالم باشد تا بتواند كارهای كارگاهی را به خوبی انجام دهد و استعداد كارهای فنی را داشته باشد. با توجه به خودكفایی صنایع كشور این رشته دارای بازار كار خوبی است.
ضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر:
امكان ادامه تحصیل در مقاطع كارشناسی ارشد و دكترای تخصصی میسر می*باشد. در دوره كارشناسی ارشد 32 واحد و در دوره دكترا 48 واحد درسی ارائه می*گردد.
رشته*های مشابه و نزدیك به این رشته:
رشته مهندسی مكانیك به عنوان جامع*ترین رشته مهندسی دارای دروس مشترك با اغلب رشته*های مهندسی دیگر نظیر مهندسی دریا ، مهندسی شیمی، مهندسی هوا فضا و ... می*باشد.
آینده شغلی و بازار كار:
درحال حاضر دانشجوی توانمند مهندسی مكانیك پس از فارغ*التحصیلی مشكل كاریابی ندارد چرا كه توسعه سخت*افزاری و رشد مسائل مهندسی، گرایش به سمت تولید داخل و ایجاد تكنولوژی تولید تجهیزات و وسایل در داخل كشور و روی آوردن به خدمات مهندسی در داخل كشور به علت محدودیت*های ارزی و كاهش درآمدهای نفتی، باعث رشد چشمگیر بازاركار مهندسان مكانیك در ایران شده است.
یك مهندس مكانیك در حال حاضر در زمینه*های مختلفی فعالیت می*كند كه از جمله آنها می*توان به موارد زیر اشاره كرد:
- طراحی و ساخت تمامی ماشین*آلات و قطعات آنها (اعم از ماشین*آلات تولیدی تمامی صنایع)، لوازم خانگی و تجهیزات پزشكی.
- طراحی و ساخت تجهیزات مكانیكی نیروگاههای فسیلی، اتمی ، خورشیدی ، بادی و آبی.
- طراحی و ساخت تجهیزات و سیستم*های انتقال و تصفیه آب، سیستم*های مكانیكی و كنترلی پالایشگاهها و كارخانجات شیمیایی.
- طراحی و ساخت تاسیسات حرارتی و برودتی ساختمانها و اماكن، بالابرها و آسانسورها و سیستم*های حمل و نقل.
- ساخت ماشین*آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل كارخانجات قند، كاغذسازی ، سیمان ، نساجی ، نمك و كنسانتره .
- طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی.
- ساخت تجهیزات دفاعی مانند تانك، راكت، اژدر و پلهای متحرك.
- ساخت روبات*ها ، بازوهای مكانیكی و سیستم*های تولید.
در ضمن یك مهندس مكانیك می*تواند به عنوان كارشناس و مشاور فنی در بانك*ها ، شركت*های سرمایه*گذاری، بیمه و شركت*های بازرسی و نظارت امور بین*المللی فعالیت نماید.
در همه جای دنیا یك فارغ*التحصیل مهندسی مكانیك مثل یك موم خام است كه دانش كافی دارد و در هر زمینه*ای كه كار كند می*تواند در آن زمینه متخصص بشود.
برای مثال می*تواند در تحلیل و طراحی خودرو، در طراحی و ساخت ماشین*های ابزار و حتی در تدوین و تولید برنامه*های كامپیوتری فعالیت نماید. یعنی رشته مكانیك زمینه كار و زمینه انتخاب بسیار گسترده*ای را در مقابل فارغ*التحصیلان این رشته قرار می*دهد.
