انریکو فرمی (Enrico Fermi)، دانشمند فیزیکدان ایتالیایی-آمریکایی بود که بهعنوان سازندهی اولین رآکتور هستهای جهان شناخته میشود. به او لقب «معمار عصر هستهای» و «معمار بمب اتمی» داده میشود. فرمی از معدود فیزیکدانانی بود که در فیزیک نظری و کاربردی بهصورت همزمان فعالیت میکرد. او پتنتهای متعددی در زمینهی استفاده از انرژی هستهای داشت و درنتیجهی تلاشهایش، جایزهی نوبل فیزیک را بهخاطر کشف عناصر فرااورانیم در سال ۱۹۳۸ دریافت کرد.
سازندهی اولین رآکتور هستهای جهان علاوهبر مطالعات اصلی خود، فعالیتهایی در زمینهی توسعهی مکانیک ایستایی، نظریهی کوانتوم و فیزیک ذرات داشت. درواقع اولین دستاوردهای علمی او نیز در فیزیک ایستایی ظهور پیدا کرد. او از یافتههای ولفگانگ پائولی برای توسعهی نظریههایی پیرامون گازهای ایدهآل استفاده کرد که درنهایت منجر به ظهور مبحثی بهنام ایستایی فرمی-دیراک شد.
فرمی در سال ۱۹۳۸ و بهخاطر پیادهسازی قوانین نژادپرستانه در ایتالیا، به آمریکا مهاجرت کرد. او در زمان جنگ جهانی دوم در پروژهی منهتن مشغول به کار بود و اولین رآکتور هستهای را نیز در خلال همین پروژه توسعه داد. با وجود اینکه بسیاری فرمی را از دانشمندان تأثیرگذار در جریان توسعهی بمب اتم میدانند، طبق نظر برخی مورخان، او از مخالفان سرسخت سلاحهای هستهای بود.
امضای انریکو فرمی
تولد و تحصیل
انریکو فرمی در ۲۹ سپتامبر سال ۱۹۰۱ در رم متولد شد. او سومین فرزند آلبرتو و ایدا دِگاتیس فرمی بود. مادرش ایدا، معلم بود و نقش مهمی در تربیت و آموزش فرزندان خود ایفا کرد. پدرش آلبرتو، یکی از بازرسهای ارشد وزارت ارتباطات ایتالیا بود.
انریکو تحصیلات ابتدایی را در یک مدرسهی گرامر محلی گذراند، اما از ابتدا علاقهی خود را به ریاضیات و فیزیک نشان داد. دوستان و همکاران پدرش در آن سالها نقش مهمی در پرورش علاقهی انریکو داشتند. زمانیکه انریکو ۱۴ ساله بود، برادر بزرگترش از دنیا رفت. او علاقهی شدیدی به برادرش داشت و این اتفاق، تأثیری منفی در روحیاتش گذاشت.
محل تولد فرمی در رم
والدین انریکو برای رهایی او از غم و اندوه از دست دادن برادر، پسرشان را به تمرکز روی تحصیل و مطالعه تشویق میکردند. او در جریان مطالعات ابتدایی در حوزهی فیزیک، بهصورت اتفاقی با کتابی نوشتهشده در نیم قرن قبل آشنا و بیشازپیش مجذوب علم فیزیک شد. کتاب Elementorum Physicae mathematicae نوشتهی آندرآ کارافا، با نگارشی متعلق به سال انتشار یعنی ۱۸۴۰، مفاهیم پایهای ریاضیات و فیزیک را آموزش داده بود که منجر به علاقهمندی هرچه بیشتر انریکو به علوم پایه شد.
مطالعهی کتابی بسیار قدیمی، فرمی را به علوم پایه علاقهمند کرد
انریکو پرسیکو از دوستان کودکی و نوجوانی فرمی بود که درکنار او آزمایشهای متعدد فیزیک کاربردی انجام میداد. آنها با همکاری هم یک ژیروسکوپ ساختند و حتی آزمایشهایی برای اندازهگیری جاذبهی زمین انجام دادند.
فرمی در ژوئیه سال ۱۹۱۸ از دبیرستان فارغالتحصیل شد و به مؤسسهی آموزشی اسکولا در پیزا رفت. او در آنجا با فرانکو رازتی دوست شد که در آینده ارتباط و همکاری نزدیکی با هم شکل دادند. از دیگر افراد تأثیرگذار در زندگی فرمی در دانشگاه اسکولا میتوان به مدیر آزمایشگاه فیزیک دانشگاه، لوئیجی پاچیانتی اشاره کرد. پاچیانتی دربارهی آن سالها گفته بود که بهجای آموزش به فرمی، مطالبی را از او میآموخت.
پلاک یادبود فرمی در خیابانی در رم