nadiya_m
مدیر بازنشسته
دراسلام برای نهاد خانواده قوانین محکم ومتقن ایجاد شده است تا ضمن حفظ کیان خانواده جامعه را از بسیاری از مشکلات نجات دهد و رهایی بخش زندگی بشر از مشکلات متعدد باشد.
اولین حقوق ،حسن معاشرت زن وشوهر است پیامبر فرموده اند:کامل ترین شما از حیث اخلاق خوش اخلاق ترین آنهاست وشایسته ترین شما آنهایی که بازنان خوش رفتارترند.
و یا دراحادیث آمده است جهاد زن خوب شوهرداری کردن است(وسایل الشیعه ج14ص163)
پیامبر در روایتی می فرمایند:حق شوهر بر زن آن است که خواسته او را برآورده کند بدون اجازه او چیزی به کسی ندهد.
بهترین لباس هارا بپوشد –بهترین عطر هارا بکار ببرد خود راهمیشه دراختیار او قرار دهد.
ماده 1103قانون مدنی زوجین را حسن معاشرت تشویق می کند برخی ازحقوقدانان براین باورند که منظور از ماده ی1103از حسن معاشرت زوجین با یکدیگر در موردعرف وعادت زمان ومکان می باشد تابدین وسیله محیط آرام خانوادگی به وجود آید و زن وشوهر با خوش رویی با یکدیگر زندگی کنند وب دون دادوفریاد وناسزا ومجادله روزگار بگذرانند(حسن امامی حقوق مدنی ج4ص430)
ویا از نویسندگان معاصر می نویسد:حسن معاشرت مفهومی عام وفرا گیر دارد که شامل تمام رفتار وسلوک زوجین نسبت به یکدیگر می شود خوش رفتاری رعایت نظافت آراستگی ظاهری واموری ازاین قبیل را فقها از مصادیق حسن معاشرت خصوصا در مورد زوجه می دانند باید گفته شود که صداقت وفاداری اخلاص درست کاری وامانت داری وپاکدامنی ایجاد محیط آرام جلب رضایت همسر از وظایف متقابل زوجین است عقلا این امور را لازمه یک ازدواج موفق می دانند.روایتی که در زمینه صفات زنان شایسته درازدواج آمده هم چنین روایاتی که حق زوجین را بر یکدیگر بیان می کند همه ناظر به حسن معاشرت وکسب رضایت دو جانبه به همسران است(فاطمه میر شمسی حقوق وتکالیف زن در ازدواج ص170)
1104قانون مدنی
زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و اولاد خودبه یکدیگر کمک کنند.
حقوقدانان ایران معتقدند ایفای این تکالیف از سوی هریک از مردان و زنان ادای وظیفه اخلاقی و حقوقی است واگر هر یک ازطرفین از وظایف خود کوتاهی کنند طرف دیگر می تواند برای احقاق حقوق خود به دادگاه برود.
امتناع زن از یاری کردن شوهر جزء موارد نشوز است و باعث سلب حق نفقه می شود واگر شوهر بی مبالاتی کند ممکن است به عنوان سوءمعاشرت مستند درخواست طلاق از طرف زن قرار گیرد(حسین امانی حقوق مدنی ج4ص431)
ماده 1103قانون مدنی زوجین را حسن معاشرت تشویق می کند برخی ازحقوقدانان براین باورند که منظور از ماده ی1103از حسن معاشرت زوجین با یکدیگر در موردعرف وعادت زمان ومکان باشد تابدین وسیله محیط آرام خانوادگی به وجود آید
معاضدت زوجین در تربیت فرزندان
درماده 1104قانون مدنی زن وشوهر مکلف به تربیت صحیح از فرزندان شده اند ماده ی1178ق م مقدر می دارد ابوین مکلف هستند که درحدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش برحسب مقتضی اقدام کنند و نباید آنها را سهل بگذارند
زوجین مکلف هستند فرزندان خود را با اخلاق صحیح اسلامی و ایرانی تربیت کنند و این وظیفه شرعی و قانونی آنهاست.
تکالیف متفاوت زن وشوهر
ریاست خانواده:در روابط زوجین مرد سرپرست خانواده است یکی از مهمترین نهادهادر جامعه ، خانواده است دکتر حسین صفایی درکتاب خود دراین باره می نویسد:ریاست خانواده مقامی است که برای صلاح و مصلحت خانواده به مرد محول گردیده ویک امتیاز حق فردی برای وی محسوب نمی شود بیشتر یک وظیفه اجتماعی است که برای تامین سعادت خانواده به او داده شده است و او نمی تواند از آن سوءاستفاده نماید و برخلاف مصلحت خانواده آن را به کاربرد(حسین صفایی اسدا...امامی حقوق خانواده ج1ص163)
دلایل شرعی که در ریاست مرد می توانیم درقرآن و سنت بررسی می کنیم این موارد است :
قرآن کریم :درقرآن آمده است مردان ازآن جهت که خدا بعضی را بربعضی برتری داده است واز آن جهت که از مال خود نفقه می دهند برزنان سبقط دارند (نساآیه 34)
برخی از کتب لغت واژه ی قوام را قیم یا قایم به امر وسرپرست معنا کرده اند(علی اکبر قر نبتی قاموس قرآن ج6ص511)
علامه طباطبایی در تفسیر گران سنگ خود نوشته اند:
قوام صیغه مبالغه در صفت قیم است و قیم نیز به کسی می گویند که عهده دار امور مهم شخص دیگر باشد.ایشان با استفاده از عموم وتوسعه علت درآیه شریفه
دامنه قیمومت مرد برزن را محضر به مورد زن وشوهر نمی دانند بلکه براین باورند دامنه آن همه زنان رادر تمام جهاتی که زندگی دورابه هم پیونده داده در برمی گیرد(المیزان فی تفسیر القرآن ج4ص507)
تامین هزینه زندگی :دراسلام تامین هزینه ها به عهده ی مرد است تامین هزینه فرزندان تاسن رشد به عهده پدر ومادر است.نفقه به 2معناست اول :آنچه انفاق وبخشش می کنند.
دوم آنچه صرف هزینه عیال و اولاد می کند هزینه زندگی زن وفرزندان ومعاش (فرهنگ فارسی معین ص1230)
امام باقر می فرمایند :مردی که همسر دارد وبروی لباس نپوشاند که اورا حفظ کند وطغام واحتیاجات غذایی اش را تامین نکند تا سلامت بماند امام حق دارد که بین آن مردوزن جدایی بیندازد(وسایل الشیعه ج15ص226)
شرایط وجوب نفقه
فقها امامیه وجوب نفقه را در2صورت می دانند
دائمی بودن نکاح :یعنی نکاح موقتی نباشد
تمکین کامل زن :زن خواسته های زناشویی شوهر را اجابت کند
موارد سقوط نفقه :
نشوز :نشوز درلغت به معنای ارتقاع دراصطلاح فقها خروج از اطاعت است که از سوی هریک از زوجین می تواند صورت می گیرد(شرائع الاسلام)
اسقاط حق زن می تواند حق نفقه خود رااسقاط وشوهر بری الذمه نماید (ابو القاسم خوئی منها ج الصالحین ج2ص329)
تکلیف زن در برابر شوهر
تمکین :دکتر کاتوزیان درمفهوم تمکین می نویسند:مفهوم تمکین نیز وابسته به عادت ورسوم اجتماعی واخلاق عمومی است تمکین عام یعنی قبول ریاست شوهر به خانواده ومحترم شمردن اداره او درتربیت فرزندان و اداره مالی و اخلاقی خانواده است درتمکین عام معیار تمییز اموری که شوهر می تواند از زن انتظار داشته باشد باعرف است.
این تکلیف زن چنان که بارها اشاره و شرفی نت اجرایی ندارد وبه حسن نیت واخلاق همسران بستگی پیدا می کند بدین ترتیب باید اعتراف کرد که چهره اخلاقی این تکلیف بیش از وصف حقوقی آن است خودداری از تمکین نشانه سستی پیوند زنـ*ـا شویی وتزلزل واقعی این اتحاد است که هر گاه ادامه یابد درمان موثری جز طلاق برآن وجود ندارد(ناصر کاتوزیان حقوق مدنی ج1ص230)
رماده 1104قانون مدنی زن وشوهر مکلف به تربیت صحیح از فرزندان شده اند ماده ی1178ق م مقدر می دارد ابو ین مکلف هستند که درحدود توانایی خود .به تربیت اطفال خویش برحسب مقتضی اقدام کنند ونباید آنهارا سهل بگذارند
سکونت مشترک
ماده ی1114مقرر داشته است ((زن بایددر منزلی که شوهر تعیین می کند سکنا کندمگر اینکه اختیار تعیین منزل به زن داده شود))البته می توان این حق را به زن داد والبته نباید این حق مورد استفاده قرار بگیرد .
ماده 1115 ق م چنین مقدر می دارد اگر بودن زن یا شوهر دریک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یامالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن علیحده (تنها و جداگانه )اختیار کند ودر صورت ثبوت ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد ومادام که زن دربازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه به عهده شوهر است.
شغل زنان
مطابق ماده ی 1117 قانون مدنی مرد می تواند زن خود را از حرفه و صنعتی که ما منافع ومصاع خانوادگی مغایرت است باز دارد البته این به آن شرط است که اشتغال زن درهنگام عقد ذکر نشده باشد ولی اگر شروط ضمن عقد ذکر شده باشد زوج نمی تواند اورااز ادامه کار ضع کند(محقق داماد حقوق خانواده ص314)
و البته زن نیز چنین حقی دارد وقانون حمایت خانواده در این باره مقرر داشته است .
هر گاه شغل شوهر منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود بداند ازدادگاه تقاضای منع اورا بکنند.
ودر ادامه می افزایند:دادگاه درصورتی که اختلافی در امر معشیت خانوادگی ایجاد نشود مرد راازاشتغال به شغل مزبور منع می کند.البته این توضیع نیز لازم است که منع شوهر از شغل در صورتی امکان دارد که اختلالی درزندگی انسان خانواده به وجود نیاورد وخانواده را دچار مشکل نسازد چرا که معشیت خانواده بستگی به شغل مرد دارد.
اینها مجموعه حقوق زن ومرد دربرابر یکدیگر است تا جامعه اسلامی از نهاد مهم وبسیار ضروری خانواده برخوردار شود وخانواده ها وبراحتی از هم نپاشند و بنیان خانواده مستحکم بماند.
اولین حقوق ،حسن معاشرت زن وشوهر است پیامبر فرموده اند:کامل ترین شما از حیث اخلاق خوش اخلاق ترین آنهاست وشایسته ترین شما آنهایی که بازنان خوش رفتارترند.
و یا دراحادیث آمده است جهاد زن خوب شوهرداری کردن است(وسایل الشیعه ج14ص163)
بهترین لباس هارا بپوشد –بهترین عطر هارا بکار ببرد خود راهمیشه دراختیار او قرار دهد.
ماده 1103قانون مدنی زوجین را حسن معاشرت تشویق می کند برخی ازحقوقدانان براین باورند که منظور از ماده ی1103از حسن معاشرت زوجین با یکدیگر در موردعرف وعادت زمان ومکان می باشد تابدین وسیله محیط آرام خانوادگی به وجود آید و زن وشوهر با خوش رویی با یکدیگر زندگی کنند وب دون دادوفریاد وناسزا ومجادله روزگار بگذرانند(حسن امامی حقوق مدنی ج4ص430)
ویا از نویسندگان معاصر می نویسد:حسن معاشرت مفهومی عام وفرا گیر دارد که شامل تمام رفتار وسلوک زوجین نسبت به یکدیگر می شود خوش رفتاری رعایت نظافت آراستگی ظاهری واموری ازاین قبیل را فقها از مصادیق حسن معاشرت خصوصا در مورد زوجه می دانند باید گفته شود که صداقت وفاداری اخلاص درست کاری وامانت داری وپاکدامنی ایجاد محیط آرام جلب رضایت همسر از وظایف متقابل زوجین است عقلا این امور را لازمه یک ازدواج موفق می دانند.روایتی که در زمینه صفات زنان شایسته درازدواج آمده هم چنین روایاتی که حق زوجین را بر یکدیگر بیان می کند همه ناظر به حسن معاشرت وکسب رضایت دو جانبه به همسران است(فاطمه میر شمسی حقوق وتکالیف زن در ازدواج ص170)
1104قانون مدنی
زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و اولاد خودبه یکدیگر کمک کنند.
حقوقدانان ایران معتقدند ایفای این تکالیف از سوی هریک از مردان و زنان ادای وظیفه اخلاقی و حقوقی است واگر هر یک ازطرفین از وظایف خود کوتاهی کنند طرف دیگر می تواند برای احقاق حقوق خود به دادگاه برود.
امتناع زن از یاری کردن شوهر جزء موارد نشوز است و باعث سلب حق نفقه می شود واگر شوهر بی مبالاتی کند ممکن است به عنوان سوءمعاشرت مستند درخواست طلاق از طرف زن قرار گیرد(حسین امانی حقوق مدنی ج4ص431)
ماده 1103قانون مدنی زوجین را حسن معاشرت تشویق می کند برخی ازحقوقدانان براین باورند که منظور از ماده ی1103از حسن معاشرت زوجین با یکدیگر در موردعرف وعادت زمان ومکان باشد تابدین وسیله محیط آرام خانوادگی به وجود آید
معاضدت زوجین در تربیت فرزندان
درماده 1104قانون مدنی زن وشوهر مکلف به تربیت صحیح از فرزندان شده اند ماده ی1178ق م مقدر می دارد ابوین مکلف هستند که درحدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش برحسب مقتضی اقدام کنند و نباید آنها را سهل بگذارند
زوجین مکلف هستند فرزندان خود را با اخلاق صحیح اسلامی و ایرانی تربیت کنند و این وظیفه شرعی و قانونی آنهاست.
تکالیف متفاوت زن وشوهر
ریاست خانواده:در روابط زوجین مرد سرپرست خانواده است یکی از مهمترین نهادهادر جامعه ، خانواده است دکتر حسین صفایی درکتاب خود دراین باره می نویسد:ریاست خانواده مقامی است که برای صلاح و مصلحت خانواده به مرد محول گردیده ویک امتیاز حق فردی برای وی محسوب نمی شود بیشتر یک وظیفه اجتماعی است که برای تامین سعادت خانواده به او داده شده است و او نمی تواند از آن سوءاستفاده نماید و برخلاف مصلحت خانواده آن را به کاربرد(حسین صفایی اسدا...امامی حقوق خانواده ج1ص163)
دلایل شرعی که در ریاست مرد می توانیم درقرآن و سنت بررسی می کنیم این موارد است :
قرآن کریم :درقرآن آمده است مردان ازآن جهت که خدا بعضی را بربعضی برتری داده است واز آن جهت که از مال خود نفقه می دهند برزنان سبقط دارند (نساآیه 34)
علامه طباطبایی در تفسیر گران سنگ خود نوشته اند:
قوام صیغه مبالغه در صفت قیم است و قیم نیز به کسی می گویند که عهده دار امور مهم شخص دیگر باشد.ایشان با استفاده از عموم وتوسعه علت درآیه شریفه
دامنه قیمومت مرد برزن را محضر به مورد زن وشوهر نمی دانند بلکه براین باورند دامنه آن همه زنان رادر تمام جهاتی که زندگی دورابه هم پیونده داده در برمی گیرد(المیزان فی تفسیر القرآن ج4ص507)
تامین هزینه زندگی :دراسلام تامین هزینه ها به عهده ی مرد است تامین هزینه فرزندان تاسن رشد به عهده پدر ومادر است.نفقه به 2معناست اول :آنچه انفاق وبخشش می کنند.
دوم آنچه صرف هزینه عیال و اولاد می کند هزینه زندگی زن وفرزندان ومعاش (فرهنگ فارسی معین ص1230)
امام باقر می فرمایند :مردی که همسر دارد وبروی لباس نپوشاند که اورا حفظ کند وطغام واحتیاجات غذایی اش را تامین نکند تا سلامت بماند امام حق دارد که بین آن مردوزن جدایی بیندازد(وسایل الشیعه ج15ص226)
شرایط وجوب نفقه
فقها امامیه وجوب نفقه را در2صورت می دانند
دائمی بودن نکاح :یعنی نکاح موقتی نباشد
تمکین کامل زن :زن خواسته های زناشویی شوهر را اجابت کند
موارد سقوط نفقه :
نشوز :نشوز درلغت به معنای ارتقاع دراصطلاح فقها خروج از اطاعت است که از سوی هریک از زوجین می تواند صورت می گیرد(شرائع الاسلام)
اسقاط حق زن می تواند حق نفقه خود رااسقاط وشوهر بری الذمه نماید (ابو القاسم خوئی منها ج الصالحین ج2ص329)
تکلیف زن در برابر شوهر
تمکین :دکتر کاتوزیان درمفهوم تمکین می نویسند:مفهوم تمکین نیز وابسته به عادت ورسوم اجتماعی واخلاق عمومی است تمکین عام یعنی قبول ریاست شوهر به خانواده ومحترم شمردن اداره او درتربیت فرزندان و اداره مالی و اخلاقی خانواده است درتمکین عام معیار تمییز اموری که شوهر می تواند از زن انتظار داشته باشد باعرف است.
این تکلیف زن چنان که بارها اشاره و شرفی نت اجرایی ندارد وبه حسن نیت واخلاق همسران بستگی پیدا می کند بدین ترتیب باید اعتراف کرد که چهره اخلاقی این تکلیف بیش از وصف حقوقی آن است خودداری از تمکین نشانه سستی پیوند زنـ*ـا شویی وتزلزل واقعی این اتحاد است که هر گاه ادامه یابد درمان موثری جز طلاق برآن وجود ندارد(ناصر کاتوزیان حقوق مدنی ج1ص230)
رماده 1104قانون مدنی زن وشوهر مکلف به تربیت صحیح از فرزندان شده اند ماده ی1178ق م مقدر می دارد ابو ین مکلف هستند که درحدود توانایی خود .به تربیت اطفال خویش برحسب مقتضی اقدام کنند ونباید آنهارا سهل بگذارند
سکونت مشترک
ماده ی1114مقرر داشته است ((زن بایددر منزلی که شوهر تعیین می کند سکنا کندمگر اینکه اختیار تعیین منزل به زن داده شود))البته می توان این حق را به زن داد والبته نباید این حق مورد استفاده قرار بگیرد .
ماده 1115 ق م چنین مقدر می دارد اگر بودن زن یا شوهر دریک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یامالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن علیحده (تنها و جداگانه )اختیار کند ودر صورت ثبوت ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد ومادام که زن دربازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه به عهده شوهر است.
شغل زنان
مطابق ماده ی 1117 قانون مدنی مرد می تواند زن خود را از حرفه و صنعتی که ما منافع ومصاع خانوادگی مغایرت است باز دارد البته این به آن شرط است که اشتغال زن درهنگام عقد ذکر نشده باشد ولی اگر شروط ضمن عقد ذکر شده باشد زوج نمی تواند اورااز ادامه کار ضع کند(محقق داماد حقوق خانواده ص314)
و البته زن نیز چنین حقی دارد وقانون حمایت خانواده در این باره مقرر داشته است .
هر گاه شغل شوهر منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت خود بداند ازدادگاه تقاضای منع اورا بکنند.
ودر ادامه می افزایند:دادگاه درصورتی که اختلافی در امر معشیت خانوادگی ایجاد نشود مرد راازاشتغال به شغل مزبور منع می کند.البته این توضیع نیز لازم است که منع شوهر از شغل در صورتی امکان دارد که اختلالی درزندگی انسان خانواده به وجود نیاورد وخانواده را دچار مشکل نسازد چرا که معشیت خانواده بستگی به شغل مرد دارد.
اینها مجموعه حقوق زن ومرد دربرابر یکدیگر است تا جامعه اسلامی از نهاد مهم وبسیار ضروری خانواده برخوردار شود وخانواده ها وبراحتی از هم نپاشند و بنیان خانواده مستحکم بماند.
