سلول شناسی
سلول واحد ساختمان و کار اساسی موجودات زنده است. درست همان گونه که اتم واحد ساختمانی و کار اساسی ساختمانهای مولکولی است. سلول شناسی (Cytology) شاخهای از زیست شناسی سلولی است که از ساختمان ، عمل ، تکثیر و پیدایش سلولها بحث میکند.
دید کلی
سلولها واحدهای ساختمانی و عملی تمامی موجودات زنده را تشکیل میدهند. کوچکترین غشای پلاسمایی محیط سلول را معین نموده و محتویات آن را از محیط اطراف جدا میکند. ماده داخلی سلول که توسط غشای پلاسمایی احاطه شده است، به نام سیتوپلاسم ، از محلول آبی ، به نام سیتوزول تشکیل شده است که در ان انواع مختلفی از ذرات نامحلول به شکل معلق وجود دارند. تمامی سلولهای زنده حداقل برای قسمتی از عمر خود ، دارای یک هسته (Nucleus) یا شبه هسته بنام پروکاریوت گویند.
تاریخچه علم سلول شناسی
توجه زیست شناسان از اواخر قرن بیستم و به خصوص از 1940 به بعد ، با ابداع و بکار گرفتن فنون بیوشیمیایی به شناخت اعمال پیچیده سولی معطوف گردید. مطالعات شارگاف (1947) ، ویلکینز (1950) و کوری (1951) بر روی ساختارمولکولیDNA منجر به کشف ساختمان مولکولی DNA توسط واتسون و کریک در سال (1953) گردید.
از جمله کارهای درخشان دهههای 1950 تا 1970 در زمینه بیوسنتز اسیدهای هسته ای و پروتئین هامیتوان از کارهای تحقیقاتی مسلسون و استال بر روی همانند سازی DNA ، کریک بر روی رمز وراثتی ، کورنبرگ بر روی آنزیمهای بیوسنتز DNA نام برد. بطور کلی تا سال 1940 مطالعه سلول جنبه توصیفی داشته است (Cytology) و تنها پس از این زمان است که سلول شناسی جای خود را به زیست شناسی سلولی (Cell biology) داده است.
ابعاد سلولی
اکثر سلولها میکروسکوپی بوده و با چشم غیر مسلح دیده نمیشوند. سلول های حیوانی و سلول های گیاهی ، دارای قطری حدود 5 تا 100 میکرومتر بوده و بسیاری از باکتری ها تنها 1 تا 2 میکرومتر طول دارند. چه چیزی ابعاد سلولی را محدود مینماید؟ حداقل اندازه سلول احتمالا توسط حداقل تعداد هر نوع بیومولکول مورد نیاز سلول تعیین میگردد.
حد بالای اندازه سلول احتمالا توسط میزان اکسیژن است، میبایست اکسیژن مولکولی را از محیط اطراف ، از طریق انتشار از غشا دریافت کند. این سلول باید نسبت سطح به حجم بیشتری داشته باشد تا بتواند به راحتی اکسیژن را جذب کند.
شکل یک سلول نیز میتواند به جبران اندازه بزرگ آن کمک نماید. بسیاری از سلولهای بزرگ ، علیرغم شکل تقریبا کروی دارای سطوح شدیدا پیچیدهای هستند که این امر سبب ایجاد سطح بیشتری برای همان حجم شده و برداشت مواد غذایی و دفع مواد زاید به محیط اطراف را تسهیل مینماید. مانند سلول های عصبی یا نرونها که به شکل ستاره یا شدیدا منشعب هستند.
کاربرد سلولها و بافتها در مطالعات بیوشیمیایی
از آنجایی که تمامی سلولها از سلولهای اجدادی یکسانی ایجاد شدهاند، دارای شباهتهای پایهای خاصی هستند. مطالعه دقیق بیوشیمیایی تنها چند نوع سلول با وجود تفاوت در جزئیات بیوشیمیایی و ظاهر سطحی آنها ، کلیاتی را مشخص میکند که در مورد تمامی سلولها و موجودات کاربرد دارد. بطور مطلوب یک محقق مطالعه خود را با جداسازی آنزیم هاو سایر اجزا سلولی آغاز نموده و برای این منظور از یک منبع غنی و یکدست استفاده مینماید. استفاده از منبع یکنواختی از یک آنزیم یا یک اسیدنوکلوئیک که در آن تمامی سلولها از نظر بیوشیمیایی و ژنتیکی یکسان هستند، هیچ شکی را در مورد نوع سلول بکار رفته برای تهیه جزء خالص شده ، باقی نمیگذارد.
بعضی بافتهای حیوانات آزمایشگاهی نظیر کبد موش ، مغز خوک و عضله خرگوش ، علیرغم یکسان نبودن تمامی سلولها ، منبع غنی مشابهی میباشند. بعضی از سلولهای حیوانی و گیاهی نیز در کشت سلولی تکثیر یافته و تعداد مناسبی از سلولهای یکسان (کلون شده) ایجاد مینمایند که برای بررسی بیوشیمیایی ، بکار میروند.
تکامل و ساختمان سلولهای پروکاریوتی
اولین سلولهای زنده ، پروکاریوتهای بیهوازی بودند. این سلولها 3.5 بیلیون سال قبل ظاهر شدند که در آن زمان اتمسفر فاقد اکسیژن بود. با گذشت زمان ، تکامل بیولوژیک باعث شد تا سلولها بتوانند فتوسنتزرا انجام داده و اکسیژن را به عنوان یک محصول فرعی تولید کنند. با تجمع اکسیژن ، سلولهای پروکاریوتی قادر به انجام اکسیداسیون هوازی مواد سوختی شدند. دو گروه اصلی پروکاریوتها شامل باکتری هاشامل لایههایی در خارج غشای پلاسمایی است که سبب سختی و محافظت میگردند.
بعضی از باکتریها دارای فلاژل بوده و برای حرکت به سوی جلو از آن استفاده میکنند. سیتوپلاسم باکتریها فاقد اندامکهای متصل به غشا بوده، ولی دارای ریبوزومها گرانولهایی از مواد سوختی ذخیره شده و همچنین نوکلوئید هستند که DNA سلولی در آن قرار گرفته است. بعضی از سیتوپلاسم آنها زندگی میکردند. میتوکندری ها و کلروپلاست های امروزی از درون این همزیستهای اولیه مشتق شدهاند. میتوکندریها و کلروپلاستها ، اندامکهای داخل سلولی هستند که توسط یک غشا دو لایه احاطه شدهاند. این اندامکها محلهای اصلی سنتز ATP در سلولهای یوکاریوتی هوازی هستند. کلروپلاستها تنها در موجودات فتوسنتتیک وجود دارند.
سلولهای یوکاریوتی امروزی دارای یک سیستم پیچیده غشاهای داخل سلولی هستند. این سیستم غشایی داخلی شامل پوشش هسته ، شبکه اندوپلاسمی صافوخشن ، کمپلکس گلژی ، وزیکولهای ترشحی ، لیروزومهاو آندوزومها میباشند. ماده ژنتیکی موجود در سلولهای یوکاریوتی در داخل کروموزوم ها ، کمپلکسهای شدیدا منظم DNA و پروتئینهای هیستونی ، سازماندهی شده است. ویروس ها انگل سلولهای زنده هستند و مسئول بسیاری از بیماریهای جدی انسانی میباشند.
آینده بحث
بطور کلی امروزه پذیرفته شده است که سلول واحد زندگی ، واحد ریخت شناسی و کار است و اساسا با امکان تولیدمثل خود (خود زایشی) مشخص میشود. در عین حال ساختمان متداول سلولی ، خاص هم موجودات زنده نیست
سلول واحد ساختمان و کار اساسی موجودات زنده است. درست همان گونه که اتم واحد ساختمانی و کار اساسی ساختمانهای مولکولی است. سلول شناسی (Cytology) شاخهای از زیست شناسی سلولی است که از ساختمان ، عمل ، تکثیر و پیدایش سلولها بحث میکند.
دید کلی
سلولها واحدهای ساختمانی و عملی تمامی موجودات زنده را تشکیل میدهند. کوچکترین غشای پلاسمایی محیط سلول را معین نموده و محتویات آن را از محیط اطراف جدا میکند. ماده داخلی سلول که توسط غشای پلاسمایی احاطه شده است، به نام سیتوپلاسم ، از محلول آبی ، به نام سیتوزول تشکیل شده است که در ان انواع مختلفی از ذرات نامحلول به شکل معلق وجود دارند. تمامی سلولهای زنده حداقل برای قسمتی از عمر خود ، دارای یک هسته (Nucleus) یا شبه هسته بنام پروکاریوت گویند.
تاریخچه علم سلول شناسی
توجه زیست شناسان از اواخر قرن بیستم و به خصوص از 1940 به بعد ، با ابداع و بکار گرفتن فنون بیوشیمیایی به شناخت اعمال پیچیده سولی معطوف گردید. مطالعات شارگاف (1947) ، ویلکینز (1950) و کوری (1951) بر روی ساختارمولکولیDNA منجر به کشف ساختمان مولکولی DNA توسط واتسون و کریک در سال (1953) گردید.
از جمله کارهای درخشان دهههای 1950 تا 1970 در زمینه بیوسنتز اسیدهای هسته ای و پروتئین هامیتوان از کارهای تحقیقاتی مسلسون و استال بر روی همانند سازی DNA ، کریک بر روی رمز وراثتی ، کورنبرگ بر روی آنزیمهای بیوسنتز DNA نام برد. بطور کلی تا سال 1940 مطالعه سلول جنبه توصیفی داشته است (Cytology) و تنها پس از این زمان است که سلول شناسی جای خود را به زیست شناسی سلولی (Cell biology) داده است.
ابعاد سلولی
اکثر سلولها میکروسکوپی بوده و با چشم غیر مسلح دیده نمیشوند. سلول های حیوانی و سلول های گیاهی ، دارای قطری حدود 5 تا 100 میکرومتر بوده و بسیاری از باکتری ها تنها 1 تا 2 میکرومتر طول دارند. چه چیزی ابعاد سلولی را محدود مینماید؟ حداقل اندازه سلول احتمالا توسط حداقل تعداد هر نوع بیومولکول مورد نیاز سلول تعیین میگردد.
حد بالای اندازه سلول احتمالا توسط میزان اکسیژن است، میبایست اکسیژن مولکولی را از محیط اطراف ، از طریق انتشار از غشا دریافت کند. این سلول باید نسبت سطح به حجم بیشتری داشته باشد تا بتواند به راحتی اکسیژن را جذب کند.
شکل یک سلول نیز میتواند به جبران اندازه بزرگ آن کمک نماید. بسیاری از سلولهای بزرگ ، علیرغم شکل تقریبا کروی دارای سطوح شدیدا پیچیدهای هستند که این امر سبب ایجاد سطح بیشتری برای همان حجم شده و برداشت مواد غذایی و دفع مواد زاید به محیط اطراف را تسهیل مینماید. مانند سلول های عصبی یا نرونها که به شکل ستاره یا شدیدا منشعب هستند.
کاربرد سلولها و بافتها در مطالعات بیوشیمیایی
از آنجایی که تمامی سلولها از سلولهای اجدادی یکسانی ایجاد شدهاند، دارای شباهتهای پایهای خاصی هستند. مطالعه دقیق بیوشیمیایی تنها چند نوع سلول با وجود تفاوت در جزئیات بیوشیمیایی و ظاهر سطحی آنها ، کلیاتی را مشخص میکند که در مورد تمامی سلولها و موجودات کاربرد دارد. بطور مطلوب یک محقق مطالعه خود را با جداسازی آنزیم هاو سایر اجزا سلولی آغاز نموده و برای این منظور از یک منبع غنی و یکدست استفاده مینماید. استفاده از منبع یکنواختی از یک آنزیم یا یک اسیدنوکلوئیک که در آن تمامی سلولها از نظر بیوشیمیایی و ژنتیکی یکسان هستند، هیچ شکی را در مورد نوع سلول بکار رفته برای تهیه جزء خالص شده ، باقی نمیگذارد.
بعضی بافتهای حیوانات آزمایشگاهی نظیر کبد موش ، مغز خوک و عضله خرگوش ، علیرغم یکسان نبودن تمامی سلولها ، منبع غنی مشابهی میباشند. بعضی از سلولهای حیوانی و گیاهی نیز در کشت سلولی تکثیر یافته و تعداد مناسبی از سلولهای یکسان (کلون شده) ایجاد مینمایند که برای بررسی بیوشیمیایی ، بکار میروند.
تکامل و ساختمان سلولهای پروکاریوتی
اولین سلولهای زنده ، پروکاریوتهای بیهوازی بودند. این سلولها 3.5 بیلیون سال قبل ظاهر شدند که در آن زمان اتمسفر فاقد اکسیژن بود. با گذشت زمان ، تکامل بیولوژیک باعث شد تا سلولها بتوانند فتوسنتزرا انجام داده و اکسیژن را به عنوان یک محصول فرعی تولید کنند. با تجمع اکسیژن ، سلولهای پروکاریوتی قادر به انجام اکسیداسیون هوازی مواد سوختی شدند. دو گروه اصلی پروکاریوتها شامل باکتری هاشامل لایههایی در خارج غشای پلاسمایی است که سبب سختی و محافظت میگردند.
بعضی از باکتریها دارای فلاژل بوده و برای حرکت به سوی جلو از آن استفاده میکنند. سیتوپلاسم باکتریها فاقد اندامکهای متصل به غشا بوده، ولی دارای ریبوزومها گرانولهایی از مواد سوختی ذخیره شده و همچنین نوکلوئید هستند که DNA سلولی در آن قرار گرفته است. بعضی از سیتوپلاسم آنها زندگی میکردند. میتوکندری ها و کلروپلاست های امروزی از درون این همزیستهای اولیه مشتق شدهاند. میتوکندریها و کلروپلاستها ، اندامکهای داخل سلولی هستند که توسط یک غشا دو لایه احاطه شدهاند. این اندامکها محلهای اصلی سنتز ATP در سلولهای یوکاریوتی هوازی هستند. کلروپلاستها تنها در موجودات فتوسنتتیک وجود دارند.
سلولهای یوکاریوتی امروزی دارای یک سیستم پیچیده غشاهای داخل سلولی هستند. این سیستم غشایی داخلی شامل پوشش هسته ، شبکه اندوپلاسمی صافوخشن ، کمپلکس گلژی ، وزیکولهای ترشحی ، لیروزومهاو آندوزومها میباشند. ماده ژنتیکی موجود در سلولهای یوکاریوتی در داخل کروموزوم ها ، کمپلکسهای شدیدا منظم DNA و پروتئینهای هیستونی ، سازماندهی شده است. ویروس ها انگل سلولهای زنده هستند و مسئول بسیاری از بیماریهای جدی انسانی میباشند.
آینده بحث
بطور کلی امروزه پذیرفته شده است که سلول واحد زندگی ، واحد ریخت شناسی و کار است و اساسا با امکان تولیدمثل خود (خود زایشی) مشخص میشود. در عین حال ساختمان متداول سلولی ، خاص هم موجودات زنده نیست