علم و دانش در دوره اشکانی

[Elka Shine]

دوره‎ی اشکانی ، یکی از درخشان‎ترین دوره‎های تاریخ ایران است.

این دلاوران فرزانه که در حدود 5 قرن ، امر ایران‎بانی را به انجام رسانیدند ، یادگارهایی

جاودان برای بشریت بر جای گذاردند. در این جستار اوضاع علمی و فرهنگی و هنری

ایران در زمان اشکانیان را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

{ بلاش اشکانی (احتمالاً بلاش اول : از حدود 51 تا حدود 76-80 میلادی) به نواحی گوناگون فرمانی فرستاد

که آنچه از اوستا و زند به صورت مکتوب یا شفاهی از گزند در امان مانده بود ، نگاه دارند. }
[تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام ▬ احمد تفضلی ▬ رویه‎ی 65]

{ در دوره‌ی پارتیان ، وسایل حمل و نقل پیشرفت کرد. در هیچ دوره‌ای مانند

دوره‌ی پارتیان از جاده‌ها مراقبت به عمل نمی‌آمد. زیرا پادشاهان پارتی نسبت به این

امر توجه ویژه‌ای داشتند... مسیرهای بیابانی ، مجهز به چاه‌های آب و کاروانسراها بود.

اسنادی که از این دوره کشف شده ، وجود دستگاه پلیس سواره‌ی بیابان را اثبات می‌کند.

در این دوره ، نعل یا کفشک اسب اختراع شد. صنایع نساجی ،

چرم‌کاری ، ظروف سفالین ، اسلحه و شیشه‌آلات در این دوره رواج و

رونق بسیاری یافت. }
[فراز و فرود ایران باستان ▬ علی امینی‌زاده ▬ رویه‌ی 123]

{ از «نسا» (ترکمنستان) در عهد اشکانی بیش از 2 هزار سفالینه با 2758 متن از

یک بایگانی مربوط به فرستادن نوشید*نی و خوار و بار ، صورت اجناس ، بیشتر مربوط به سده‎ی

نخست پیش از میلاد به دست آمده است که تا کنون 1449 قطعه از آن منتشر شده است. }
[راهنمای زبان‎های ایرانی ▬ جلد 1 ▬ رودیگر اشمیت ▬ برگردان : حسن رضایی و دیگران ▬
رویه‎های 192 و 193]

از دانشمندان دوره‎ی اشکانی که از آنها نامی بر جای مانده این افراد را می‎توان نام برد :
{ ◄ آزونکس
طبیبی از عهد اشکانی که در علم طب و سِحر چیره‎دست بوده است.

◄ فرهاته
«فرهاه» یا «فرایتس» از طبیبان دروه‎ی اشکانی بوده است. }
[تاریخ علم در ایران ▬ جلد 1▬ اسفندیار معتمدی ▬ رویه‎های 129 و 130]

اما با توجه به آثاری از که از دوره‎ی اشکانی بر جای مانده ، به یقین می‎رسیم که عصر اشکانی ، دوره‎ای

بسیار پُررونق به لحاظ فعالیت‎های علمی بوده است.

{ در حدود سال 1330 شمسی ویلهلم کونیک باستان‌شناس آلمانی و چند تن

از همکارانش در ناحیه‌ای در نزدیک بغداد چیزهایی به دست آوردند که

تاریخ آن به دوره‌ی اشکانیان باز می‌گشت. پس از بررسی روشن شد که

این اشیاء : پیل(=باتری) الکتریکی است که به دست ایرانیان در دوره‌ی

اشکانیان ، ساخته شده و به کار بـرده می‌شد. ظاهراً از این پیل‌های الکتریکی

جریان برق تولید می‌کردند و با بستن تعدادی از این پیل‌ها جریان الکتریکی

بسنده به دست آورده و از آن برای آبکاری ابزارهای آرایشی ، سود

می‌بـرده‌اند...

ایرانیان برای نخستین بار در جهان در دوره‌ی اشکانیان ، پیل الکتریکی را

پدید آورده و از آن بهره‌برداری نموده‌اند و بنابراین تاریخ اختراع پیل الکتریکی

خیلی پیش‌تر از تاریخ ثبت‌شده‌ی 1786 میلادی است که به موجب آن «گالوانی»

ایتالیایی موفق به اختراع پیل الکتریکی شده است...

انبوه ابزارها یا سکه‌های زینتی آب‌داده‌شده که تا کنون در ایران به دست

آمده است ، مؤید اختراع آگاهانه‌ی پیل الکتریکی در ایران است زیرا امروزه

آب‌دادن فلزات ، تنها به کمک جریان برق امکان‌پذیر است. }
[تاریخ مهندسی در ایران ▬ مهدی فرشاد ▬ رویه‌ی 136]

{پارتیان ، بناهای دینی مهمی هم بر جای نهاده‎اند. گرداگرد زیارتگاه مقدس تخت سلیمان

یا تخت تاقدیس ساسانی ، باروی گردی است که از تخته‎سنگ‎های عظیم ساخته شده

و زمانی جایگاه آتش مقدس آذرگشسب بوده که همه‎ی آتشکده‎های دیگر را از آن روشن

می‎کردند. ولی امروز جز چند محراب آتشکده ، تنها ویرانه‎های این بارو بر جای مانده است.

سنگ‎کاری آن دارای ماهیت ویژه و غیرمعمولی است : تخته‎سنگ‎های باریک عمودی در وسط

قطعه‎سنگ‎های بزرگ مستطیل. بنایی که در «بشقاب دژ» معروف موزه‎ی لنینگراد

نمایش داده شده ، دارای پایه‎ای سنگی است شبیه باروی تخت سلیمان. به علاوه ، دایره‎های

متحدالمرکزی که ستون‎های نمای ساختمان را در «بشقاب دژ» متصل می‎کنند ، در دروازه‎ی اصلی

باروی تخت سلیمان عناصر بارزی هستند. ظاهراً اینها تأیید است بر نظریه‎ی اخیر که بنای

نشان‎داده‎شده در «بشقاب دژ» واقعاً بنایی در تخت سلیمان بوده است.

آنچه هم که شاید قدیمی‎ترین نمونه‎ی آتشکده‎ی گنبددار باشد ، از عصر پارتیان است.

این بنای کوچکِ به‎سختی‎آسیب‎دیده‎ای است یعنی گنبدی بر روی چهار تاق ، که به رباط سفید

معروف است و بر بالای پشته‎ی ناهمواری در 45 کیلومتری جنوب خاوری مشهد واقع شده. }
[معماری ایران ▬ آرتور پوپ ▬ برگردان : غلامحسین صدری افشار ▬ رویه‎های 49 و 50]