فرمانروایان شاهنشاهی اشکانی

[Elka Shine]

پیاده‌نظام ضعیف و کم اعتبار بود و فقط مسلح به تیر و کمان بود. افراد سواره‌نظام نیز اغلب تیر و کمان داشتند، پیراهنی کمردار و شلواری گشاد می‌پوشیدند و تشکیل نیرویی سبک‌اسلحه را می‌دادند. این سواران سوارانی را در کنار داشتند که سرتاپا زره‌پوش بودند. سرزمین اصلی زره، سرزمین سواران آسیای میانه بود. زره سربازان اشکانی نه‌تنها خود آن‌ها بلکه اسب‌هایشان را نیز می‌پوشاند. علاوه بر تیر و کمان از نیزه بلند نیز استفاده می‌شد. در میان سواران نیزه‌دار اشکانی گروهی نیز نیزه در سر داشتند، که سلاحی بسیار خطرناک بود و سوارکار می‌توانست به هنگام نبرد، دو دشمن را درآن‌واحد موردحمله قرار دهد. به‌عبارت‌دیگر، دو دشمن با یک نیزه به یکدیگر دوخته می‌شدند!

سواره‌نظام سبک و سنگین اشکانیآن‌که مکمل یکدیگر بودند از هماهنگی ویژه‌ای برخوردار بودند: پس‌ازاینکه باران تیر کمان داران سواره‌نظام سبک عرصه را بر دشمن تنگ می‌کرد، زره پوشان سوار بر قلب نیروی پیاده دشمن می‌تاختند و آن‌ها را به‌کلی از پای درمی‌آوردند. سورن، فاتح کرخه (هران) این تاکتیک را به حد کمال رسانید. به گزارش اغراق‌آمیز پلوتارک سورن یک نیروی هزارنفری زره‌پوش داشت که از رعایا و بنده‌های خود او تشکیل‌شده بود و ۱۰۰۰ شتر تیرهای این سواران را حمل می‌کردند، تا هرگز به هنگام نبرد دچار کمبود تیر نشوند. در سپاه اشکانی پیاده‌نظام کاربرد چندانی نداشت. بااین‌همه در نبردهای مناطق کوهستانی صرف‌نظر کردن از نیروی پیاده غیرممکن بوده است. گزارش‌شده است که بلاش سوم در جنگ با الآن از۲۰ با سپاهی پیاده استفاده کرده است.

در نظر اشکانیان جنگ بیشتر به مجموعه‌ای از نبردهای فردی اطلاق می‌شد و هرکس به‌تنهایی سهمی مستقیم در جنگ داشت. بزرگ‌ترین ضعف سپاه اشکانی فرار لگاه گسیخته از برابر دشمن، به هنگام کشته شدن فرمانده سپاه بود. البته کم و پیش، در سپاه هخامنشیان و ساسانیان نیز معمول بود. این امر ازآنجا ناشی می‌شد که ارتش فاقد مهارت خودگردانی بود. مردان به جنگ می‌رفتند چون امیران و شاهک های محلی به‌فرمان شاه نیروهایی را در اختیار او قرار داده بودند. این امیران توجهی به مهارت افراد نداشتند. با کشته شدن سردار، چون در اعضای سپاه توانایی انتخاب سرداری جدید نبود، بی‌درنگ افراد زیر فرمان سردار کشته‌شده بی‌هدف و درمانده پا به فرار می‌گذاشتند. سود و زیان جنگ نیز با شاه بود و جنگجویان تنها در این حد علاقه به سرنوشت جنگ داشتند که امکان به دست آوردن سهمی از غنائم می‌رفت.

تندیس منتسب به سورنا
اشکانیان نیز مانند هخامنشیان در نبردهای خود از نیروهای تا حدودی بیگانه مانند سکاها، یعنی تورانی‌های آن‌سوی آمودریا، استفاده می‌کردند. یکی دیگر از شگردهای اشکانیان برای ایجاد وحشت در دل دشمن استفاده از پرچم‌هایی با تصویر اژدها بود. این پرچم‌ها را از جنـ*ـسی سبک می‌ساختند تا دستخوش وزش باد مانند مارهایی بسیار بزرگ به جنبش درآیند. رومیان پس از آشنایی با این روش در لژیونهای خود از آن تقلید کردند و همواره در سپاه خود افرادی را برای حمل این پرچم‌ها داشتند. اشکانیان در فصل زمستان معمولاً از پرداختن به جنگ پرهیز می‌کردند.

آگاهی ما از لباس نظامی اینان بسیار اندک است. بااین‌همه به کمک طرحی بسیار ساده اما گویایی که از یک سوار اشکانی در معبد دورا به‌دست‌آمده است با هیئت عمومی یک سوار اشکانی به‌خوبی آشنا می‌شویم. این طرح نیز باکیفیت استثنایی خود، مانند تندیس بلندپایه اشکانی که از معبد شمی به‌دست‌آمده است، به سمبل اشکانیان تبدیل‌شده است. در این طرح نقاب و زره سوارکار و زره اسب که تقریباً تمام بدن اسب را پوشانده است به‌خوبی نشان داده‌شده است. شباهت غافلگیرکننده نیم‌تنه کوتاه و شلوار سوارکار که از قسمت زانو به پایین تنگ است با شلوار سوارکاران امروز جالب‌توجه است. زره سوار و اسب ظاهراً از صفحات فلزی گردی به شکل فلس ماهی ساخته‌شده است. به کمک این طرح تصور هیبت یک سوار اشکانی به هنگام نبرد یا شکار به‌آسانی میسر است.