نقش فیزیوتراپی در ناتوانی های روانی

[آدم برفی]

همیشه وقتی صحبت از فیزیوتراپی به میان می آید، اکثر ما به یاد مادران و پدرانی می افتیم که از آرتروز و کمر درد رنج می برند و برای تسکین دردهایشان به سالن های فیزیوتراپی می روند، یا جوانان و افرادی که در تصادفات رانندگی دچار شکستگی استخوان شده و نیاز به فیزیوتراپی پیدا کرده اند. اما نقش فیزیوتراپی در ارتقای سلامت مردم بیش از اینهاست. تمرینات انجام شده در جلسات فیزیوتراپی تاثیر زیادی در ارتقای کیفیت زندگی افراد مبتلا به ناتوانی های روانی نیز دارد.
فاطمه مهدی پور - بخش سلامت تبیان

در این مطلب نوشین راسخی، دانشجوی کارشناسی فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص تاثیر فیزیوتراپی در پیشگیری و درمان ناتوانی های روانی بیشتر توضیح می دهد. گفتنی است که این مطلب زیر نظر دکتر فریده دهقان منشادی، دکتری تخصصی فیزیوتراپی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهیه شده است.

سلامت روانی یک اصل اساسی
سلامت روانی مناسب یک اصل بنیادین در سلامت فرد و خانواده او است، در حالی که سلامت روانی نامناسب به عنوان یکی از دلایل بزرگ ناتوانی، کیفیت پایین زندگی و کاهش بهره وری درنظر گرفته می شود.

نتایج بررسی های علمی نشان داده است که تمرین های هوازی مانند شناکردن، دوچرخه سواری، پیاده روی و حرکات موزون، اضطراب و استرس را کاهش می دهند
در عصر کنونی اصلاحات در نوع زندگی خصوصا برای افرادی که دارای بیماری روانی جدی هستند اهمیت زیادی دارد و یک راه مقرون به صرفه جهت بهبود سلامت می باشد.

بیشتر این افراد دارای خطر ابتلای بالای بیماری های شدید و کم تحرکی و تاثیرات جانبی دارویی مانند بیماری های قلب و عروق می باشند. به علاوه، سطح پایین فعالیت بدنی افرادی که دچار اختلالات روانی هستند، به عنوان عامل اصلی چاقی تصور شده و به افزایش دیابت و برخی سرطان ها کمک می کند.

فعالیت های بدنی: بهبود کیفیت زندگی
فعالیت بدنی از دو طریق یعنی بهبود سلامت جسمی و همچنین تسکین ناتوانی های اجتماعی و روانی، دارای پتانسیل بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری های روانی جدی است. به طور خاص، در طول فرایند پیر شدن، تمرینات بدنی یک درمان کمکی برای اختلالات عصبی و شناختی محسوب می شوند و به تاخیر آغاز فرایندهای عصبی کمک می کنند.

مزایای تمرینات منظم
انجام تمرین های منظم و داشتن فعالیت بدنی مناسب مزایای زیادی برای بهبود و ارتقای سطح سلامت این افراد دارد که از جمله می توان به موارد زیر اشاره داشت:

- بهبود خواب
- تحمل بهتر
- بهبود قدرت عضله و انعطاف پذیری
- مدیریت درد بدون دارو
- جلوگیری از زمین خوردن و دیگر مشکلات حرکتی در بیماران سالمند
- کاهش وزن
- کاهش کلسترول خون و بهبود تناسب قلبی عروقی

سلامت روان در اثر تحرک بدنی
نتایج بررسی های علمی نشان داده است که تمرین های هوازی مانند شناکردن،دوچرخه سواری، پیاده روی و حرکات موزون، اضطراب و استرس را کاهش می دهند. بهبود خلق و خوی به علت افزایش جریان خون به مغز و از طریق تاثیر بر محور هیپوتالاموس- هیپوفیز - آدرنال صورت می گیرد.

از مزایای انجام این تمرینات نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش اعتماد به نفس
- بهبود خلق و خوی و ارتقای سلامت از طریق برنامه تمرینی
- تقویت انگیزه بیماران و ارتقای خودمدیریتی در مسائل سلامت روان
- کاهش انزوای اجتماعی
- بهبود کیفیت زندگی

تمرین های تجویز شده برای بیماران دچار اختلالات روانی
همانطور که گفته شد سطح پایین فعالیت های بدنی در افرادی که دچار اختلالات روانی هستند روی کیفیت زندگی و سلامت بدنی آنها تاثیر منفی دارد. از تمرین های مناسب شرایط بدنی این افراد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تمرین های انعطاف پذیری و استقامتی
- تکنیک های تمدد اعصاب
- اب درمانی
- تمرین های تحرک عمومی
- بازخورد زیستی یا بیوفیدبک
- باز آموزی حالت ایستادن و حرکت همراه با درد شدید و مزمن
- آموزش تعادل

نتایج مطالعات انجام شده در زمینه ی اثرات فعالیت های جسمی بر روی حالت های احساسی، اضطراب و افسردگی نشان می دهند که تمرین های ریتم دار و هوازی و استفاده از گروه های عضله ای بزرگ (در فعالیت هایی مانند شناکردن، پیاده روی و ...) با شدت متوسط و کم، بیشترین بهبودی را در وضعیت این افراد به وجود می آورند.

لازم است که تمرینات بدنی (انعطافی و مقاومتی) برای 15 تا 30 دقیقه انجام شده و حداقل سه بار در هفته و در برنامه های 10 هفته ای یا بیشتر انجام شوند.

نتایج مطالعات انجام شده، اثرات مثبت تمرینات انجام شده را تایید می کنند که از جمله می توان به کاهش اضطراب و افسردگی پس از یک جلسه تمرین اشاره کرد. این تغییر در خلق و خوی به وجود آمده بعد از تمرین، اغلب توسط هورمون های اندروفین و مونوآمین ایجاد می شوند.

همچنین ممکن است این تمرینات دمای بدن و جریان خون را در مغز افزایش داده و بر محور هیپوتالاموس- هبپوفیر- آدرنال و واکنش فیزیولوژیکی نسبت به استرس تاثیر بگذارند.

فیزیوتراپی نتیجه ای بهتر
می توان از درمان فیزیوتراپی برای بهبود کیفیت زندگی بیماران با ناتوانایی های روانی استفاده کرد که این بهبود از طریق افزایش اعتماد به نفس، بهبود حالات خلق و خوی، اضطراب کاهش یافته، انعطاف پذیری نسبت به استرس یا بهبود خواب حاصل می شود. بنابراین، فیزیوتراپیست ها تسهیل کننده بهبود سلامت روانی مرتبط با سلامت جسمی بیماران خود هستند.