همه چیز درباره لکنت زبان کودکان

[гคђค1737]

توصيه هاي ما براي شما بسيار متنوع است . بعضي از آنها دستورالعمل هاي بسيار دقيقي هستند كه بايد كاملاً از آنها پيروي نماييد. برخي ديگر از توصيه ها ، رهنمودهاي كلي هستند كه جزئيات امر به شما واگذار مي گردد و دسته ديگر از توصيه هاي مطرح شده به صورت مباحث عمومي درباره لكنت زبان و طرح نگرش هاي مختلف و ديدگاههايي است كه مي تواند برداشت صحيح تر و درك عميق تري از پديده لكنت به شما بدهد و يا تغييرات مثبتي در احساس شما نسبت به لكنت ايجاد نمايد. برداشت شما از اين توصيه ها و داوري تان در مورد به كار بستن هر يك از رهنمودها و دستورالعمل هاي ارائه شده بر چگونگي رابـ ـطه شما با كودكتان تأثير خواهد داشت . به خاطر داشته باشيد روشي كه شما در انجام كاري از آن استفاده مي كنيد به همان اندازه ي انجام خودِ كار اهميت دارد . لذا هيچ دستورالعمل ساده اي مثل : اين كار را بكن يا اين كار را نكن مؤثر واقع نخواهد شد ، مگر اين كه شما متعهدانه به انجام آن ايمان راسخ داشته باشيد . ارتباط شما با كودكتان امري است كاملاً منحصر به فرد و اختصاصي .

همچنين لازم است به خاطر داشته باشيد كه گاهي هيچ كاري نكردن مهمترين كاري است كه شما در آن موقعيت انجام مي دهيد.



گفت و شنود با كودك

براي اين كه بتوانيد با كودك خود گفت و شنودي سازنده و سودبخش داشته باشيد ، بهتر است با هم بر آنچه شما از كودك سنين 2 تا 6 سال انتظار داريد ، مروري داشته باشيم . اين دوره از رشد كودك ( دو تا شش سال ) نشانگر رشد و تكاملي فوق العاده سريع و حيرت آور است . در حدود دو سالگي ، كودك شما ممكن است به طور مستمر از كلمات و جملات كوتاه استفاده كند. بالطبع در حدود شش سالگي دايره لغات و واژگان كودك به طور قابل ملاحظه اي گسترش مي يابد و او از جملات طولاني تري استفاده مي نمايد . همچنين در اين سن ، كودك به تدريج مي آموزد كه چگونه از قدرت صدا و كلمات براي كنترل رفتار ديگران و بيان احساسات خود بهره بگيرد . لذا كودك سعي مي كند كه در ارتباطات اجتماعي خود به طور فزاينده اي از گفتار استفاده نمايد و در اين دوره از رشد ، كودك در مقابل خود دريچه هاي تازه اي را مي بيند كه به سرعت باز مي شوند و در همه اينها "گفتار" نقش محوري دارد. كودك نه تنها نياز دارد كه از طرف ديگران درك شود ، بلكه مايل است كه آنچه را مي خواهد و هر زمان كه اراده مي كند بگويد . بنابراين با توجه به مراتب فوق ، لازم است كه پيشنهادها و توصيه هاي زير مورد توجه قرار گيرد.



اما راهكارهاي پيشنهادي :

كمك كنيد تا كودك شما راحت و روان صحبت كند

توصيه هاي ما مستقيماً درباره توانمندي كودك شما در روان صحبت كردن و برقراري ارتباط مطلوب با ديگران است. اگر شما نگران نحوه صحبت كردن فرزندتان هستيد ، بي ترديد توصيه هاي زير از اهميت خاصي برخوردار است ، ضمن آنكه به كار بستن اين توصيه ها براي رشد اجتماعي همه كودكان سودمند مي باشد ؛ اما بحث درباره هر يك از عناوين مطرح شده متضمن ايجاد تغييرات مستقيم در نگرش ها و رفتار شخص شماست . البته اين بدان معنا نيست كه اگر كودك شما لكنت دارد ، لزوماً تقصير شماست . به طور كلي لكنت زبان كودك يا لكنت ، بعضاً به طور لحظه اي حادث مي شود و سپس از بين مي رود. همچنين ممكن است كودك شما در بيشتر اوقات ، همانند ساير همسالان خود صحبت كند ، اما گاهي به طور آگاهانه و مضطربانه نگران اختلال تكلمي خود باشد .

آنچه شما بيش از هر چيز ديگر مي توانيد در محيط اطراف كودك ( كه فوق العاده مهم است ) كنترل كنيد و تغيير دهيد ، خود شما هستيد . براي بسياري از كودكان خردسال كه لكنت دارند ، بعضي تغييرات خاص در وجود شما و ساير اعضاي خانواده ، مهمترين و مؤثرترين شيوه تشويق و ترغيب آنها به صحبت كردن روان و عادي است .







با همه وجود به حرفهاي كودك گوش كنيد

شايد تعجب كنيد از اين كه بايد براي مسئله گوش دادن اهميت فوق العاده اي قائل شويد . البته گوش دادن به حرفهاي كودك خردسال ( در حدود 2 تا 4 سال ) شايد سخت باشد ، اما سخت تر از مرحله اي نيست كه كودك مرتباً پر حرفي مي كند و مدام سؤالات گوناگون مي پرسد ( در حدود 4 تا 6 سالگي ) . احتمالاً شما خود واقف هستيد كه گوش دادن به حرف هاي كودك حالت انتخابي دارد و به دليل مصالحي كه در نظر داريد ، هميشه همه آنچه را كه كودك مي گويد ، نمي شنويد . ما مي خواهيم به شما كمك كنيم تا حتي وقتي كه به طور انتخابي به صحبت هاي كودكتان گوش فرا مي دهيد ، رفتارتان به گونه اي نباشد كه كودك شما چنين احساس نمايد كه شما هرگز به حرف هاي او درست گوش نمي دهيد و اصلاً نمي خواهيد صحبت هاي او را بشنويد . علاوه بر اين ، شما مي توانيد نسبت به جريان رشد ، آگاهي بيشتري پيدا كنيد و نسبت به آنچه براي كودك مهم است ، احساس و درك عميق تري داشته باشيد .

توجه مدام و منظم نسبت به جريان گوش دادن و بازنگري كافي نسبت به عادات شخصي خودتان در گوش دادن به حرفهاي ديگران ، مي تواند زمينه ارتباطي عميق و غني را براي كودكتان فراهم نمايد . سعي كنيد از دستورالعمل هاي چهارگانه كه در قسمت بعد ارائه خواهد شد ، در طي چندين روز متوالي و به طور كامل پيروي نماييد.

 

[гคђค1737]

لكنت مانع جريان طبيعي و روان بودن صحبت انسان مي شود. همچنين به جز لكنت ، عوامل ديگري مثل ترس و هيجان مي توانند جريان صحبت روان و عادي فرد را مختل نمايند. همه ي ما گاهي كلمات يا بخشي از كلمه اي را تكرار مي كنيم و هيچ كس ، هميشه و در همه اوقات ، صحبت كاملاً روان و سليس ندارد . همه ي ما گاهي به هنگام صحبت كردن دچار مكث و تأمل ناخواسته مي شويم و يا كلمات و صداهاي زايدي را اضافه مي كنيم، بخش هاي كلمات را نادرست ادا مي كنيم ، جمله اي را تكرار كرده و آن را تصحيح مي كنيم و يا سعي مي كنيم دو كلمه را همزمان بيان كنيم و براي لحظاتي دچار مشكل و گيرزبان مي شويم. لذا كودك خردسال كه هنوز تلاش مي كند در تلفظ صداها و لغات مختلف و در ترتيب جملات ( جمله بندي ها ) مهارت پيدا كند و از فشار اجتماعي به هنگام صحبت كردن نهراسد ، بسيار طبيعي است كه بعضي وقت ها بيش از بزرگسالان و كودكان بزرگتر از خودش دچار مشكل شود و تعادل كلامي خويش را از دست بدهد.
قدر مسلم اين است كه صحبت روان و راحت هر فرد به طور قابل ملاحظه اي به احساسات دروني و شرايط و موقعيت هاي محيطي بستگي دارد. از آنجا كه رفتار كلامي بسياري از كودكاني كه در صحبت كردن دچار نارواني طبيعي كلام مي شوند، همانند رفتار كودكاني است كه لكنت دارند ، ممكن است برايتان بسيار مشكل باشد كه نارواني يا لغزش طبيعي زبان را از لكنت زبان تميز دهيد . همچنين بايد توجه داشته باشيد كه نارواني كلامي كودك در بعضي مواقع و موقعيت هاي خاص ، با توجه به چگونگي احساسات و انگيزه هاي دروني او ، از نظر تنوع و شدت تغيير مي كند .
بنابراين ، اگر شما اندكي نگران صحبت كردن كودك خود هستيد ، بهتر است كه تشخيص دقيق چگونگي مشكل احتمالي گويايي او را به عهده متخصصان آسيب شناسي گفتار و كارشناسان گفتار درماني بگذاريد . اگر ايشان تشخيص دادند كه كودك شما نارواني كلامي غير عادي ندارد ، در اين صورت لازم نيست كه اقدام خاصي به عمل آوريد . البته ممكن است لازم باشد كه شما اضطراب خودتان را كاهش دهيد .




چگونگي نظريات كارشناسان گفتار درماني در مورد مشكل گويايي كودك

اگر بعضي مواقع مشاهده مي كنيد كه كودك شما در صحبت كردن روان دچار مكث يا مشكل مي شود ، بايد توجه داشته باشيد كه بسياري از نارواني هاي كلامي براي كودكان خردسال كاملاً طبيعي است . علائم نارواني طبيعي با نشانه هاي لكنت زبان متفاوت است . وقتي كه كودك خود را به نزد گفتار درمانگر مي بريد ، ممكن است كودك شما به هنگام صحبت با گفتار درمانگر ، آن طوري كه شما نگران بوده ايد ، با مشكل چنداني در صحبت كردن مواجه نشود. از اين رو اگر با علائمي كه در حرف زدن هاي فرزندتان مشاهده نموده ايد ، احتمال مي دهيد كه او دچار لكنت شده است ، بهتر است نحوه گويايي كودك را در مواقع مختلف ، با ذكر نشانه ها و علائم مورد نظر براي گفتار درمانگر بازگو نماييد .
بديهي است كه ارتباط روزانه شما با كودك و توجه به نحوه گويايي او ، شما را قادر مي نمايد كه در مورد درك و بيان چگونگي اختلال گويايي فرزندتان به خوبي عمل كنيد . داشتن درك درست از نحوه گويايي كودك و تميز نارواني طبيعي او در صحبت كردن و يا تشخيص علائم احتمالي لكنت زبان ، به شما كمك مي كند كه در موقع لزوم به يكي از مراكز گفتار درماني مراجعه نماييد.

علائم هشدار دهنده

لكنت زبان صرفاً يك مكث يا انفصال در جريان طبيعي كلام ، كه ما آن را نارواني كلامي مي ناميم ، نيست . بلكه لكنت زبان با واكنش هاي لحظه اي فرد به هنگام مواجه شدن با مشكل گويايي توأم است . زماني كه اين علائم را براي بررسي نحوه گويايي فرزندتان در نظر مي گيريد ، متوجه باشيد كه همه فكر و ذهن شما فقط به دنبال اين علائم نباشد .اين علائم بايد در ارتباط با كليت گويايي كودك مشاهده شود ، چرا كه احتمالاً در بسياري موارد حرف زدن كودك شما كاملاً طبيعي و روان است . همچنين به خاطر داشته باشيد كه بسياري از اين علائم و رفتارها خيلي گذرا هستند ، يعني عموماً براي لحظاتي ظاهر شده ، به خودي خود از بين مي روند و نيازي به نگراني و پيگيري و بررسي نيست. بعضي از اوقات اين علائم را مي توان در كودكاني كه معمولاً سليس و روان صحبت مي كنند و اصلاً لكنت ندارند نيز مشاهده نمود. لذا بايد ضمن توجه به علائمي كه بدان اشاره مي شود ، از هر گونه اضطراب و قضاوت عجولانه به دور بود.

 

[гคђค1737]

لکنت زبان عمدتا و بطور کلی جز در موارد استثنایی در دوران خردسالی آغاز شده و یک پدیده خاص دوران کودکی است. معمولا از سنین 2 تا 4 سالگی شروع می‌شود. لکنت زبان از مهمترین و متداولترین اختلالات تکلمی است. در سنین 6 تا 7 سالگی نیز که مصادف با زمان آغاز مدرسه می‌باشد به لحاظ ویژگیهای عاطفی و سازگاری اجتماعی خاص این دوره موقعیت مناسبی است برای بروز لکنت زبان در میان کودکانی که بیشتر مستعد چنین اختلالی می‌باشند. گاهی از موارد در دوران بلوغ نیز افرادی که قبلا به نحوی لکنت زبان داشته‌اند دچار لکنت زبان می‌شوند.



img/daneshnameh_up/f/f8/Loknat.jpg




در واقع سن ، شرایط و ویژگیهای بلوغ نیز احتمالا در تغییر شکل یا تشدید لکنت موثر است. لکنت زبان در میان پسران بیشتر از دختران است و در بررسی‌ها و تحقیقات مختلف نسبتی در حدود 70 درصد برای پسران و 30 درصد برای دختران ذکر گردیده است. بسیار دیده‌ایم که بعضیها به هنگام صحبت ، لکنت زبان دارند؛ یعنی زبان‌شان بر سر برخی از حروف گیر می‌کند. با چنین افرادی باید با ملایمت رفتار کرد؛ ولی متاسفانه عده‌ای هستند که کند زبانی را دستاویز شوخی و ریشخند می‌پندارند. کندی زبان در جایی پیش می‌آید که دستگاههای تکلم انسان دچار پاره‌ای از تشنج‌هاست؛ از اینرو ادای کلمات ناگهان به مانع برخورد می‌کند و پیوسته مکثی در میان صحبت روی می‌دهد. به هنگام چنین رویدادی معمولا انسان حرفی را که روی آن مکث ایجاد شده است، چندبار تکرار می‌کند.
انواع لکنت

لکنت کلونیک یا حالت تکراری در بیان کلمه

در این نوع از لکنت زبان کودک یک سیلاب از کلمه‌ای را (که معمولا اولین سیلاب کلمه را) با سرعت و تشنج تکرار می‌کند. مثلا کلمه پدر را چنین بیان می‌کند : پ پ پ پدر.
لکنت تونیک یا توقف در تلفظ

در این حالت در فعالیت عضلات تلفظی چند ثانیه توقف و سکون بوجود می‌آید و کودک دچار وقفه در تلفظ و ادای کلمه همراه با فشار ، کوشش و حرکات خاصی است. کودک مبتلا به این لکنت برای ادای کلمه شدیدا به خودش فشار می‌آورد و پس از لحظاتی سکون بطور ناگهانی و با تشنج کلمه را ادا می‌کند.
مراحل مختلف لکنت

کودکانی که دچار لکنت زبان هستند معمولا و از بدو پیدایش لکنت تا مرحله نهایی مراحل مختلفی را به شرح زیر می‌گذراند.
لکنتی که کودک پذیرفته است.

کودک در این مرحله متوجه می‌شود که برخی از حروف و کلمات را بطور غیرطبیعی تکرار می‌کند. اما به نظر می‌رسد که نگران حالت گویایی خودش نیست. کودک از این که اختلال تکلمی دارد ناراحت نبوده و رنجی نمی‌برد و کوششی هم برای رفع آن نمی‌نماید. در این مرحله ،‌ لکنت کودک معمولا همراه با اختلالات تنفسی و یا علایم و عوارض بیماری نمی‌باشد. نوع لکنت کودک در این مرحله بیشتر از لکنت تکراری است و به همین دلیل در این حالت برنامه‌های گفتار درمانی موثر است.
لکنتی که کودک در برابر آن عکس العمل نشان می دهد (لکنت پس رانده)

بتدریج که کودک بزرگ شده و دامنه مکالمات وسیع تر می‌شود به واسطه رفتار‌های خاص و فشارهایی معمولا از سوی همسالان ، والدین و معلمان متوجه کودک می‌شود، که کودک بطور قابل توجهی با تعجب و گاه همراه با دلسردی نسبت به چگونگی اختلالات گویایی خود عکس العمل نشان می‌دهد. مثلا به محض اینکه برخی از اعضای فامیل و نزدیکان و اطرافیان کودک متوجه می‌شوند که او لکنت دارد، رفتارها و واکنش‌های مختلفی نشان می‌دهند. وی این واکنشها را درک کرده و بالطبع عدم اطمینان و تنش عضلانی او بیشتر می‌شود.
لکنت پیچیده و شدید

بتدریج که حرکات و رفتار ضمنی همراه با لکنت به صورت غیر ارادی ظاهر می‌گردد، شدت لکنت افزایش می‌یابد. به نحوی که کودک نسبت به همه موفقیتها و به همه کلمات و همه اصواتی که با عدم روانی و سلامت او در صحبت توام می‌شوند، حساسیت و نگرانی پیدا می‌کند. در این شرایط لکنت خود ، روز به روز پیچیده تر و شدیدتر می‌شود. بطوری که هر چقدر بیشتر نسبت به موفقیتها ، کلمات و جملات از خود نگرانی و ترس نشان می‌دهد، لکنت او بیشتر می‌شود و هر چقدر لکنت او بیشتر می‌شود نگرانی و ترس او از شرایط و موقعیتها و کلمات و اصوات افزایش می‌یابد.
علل لکنت

در واقع دلایل بروز لکنت زبان در کودکان ، تا کنون بطور دقیقی روشن نشده است. اما آنچه که تا حدودی مشخص است، آن است که لکنت نمی‌تواند علت واحدی داشته باشد. بلکه همواره معلول علت بدنی ، عاطفی ، اجتماعی و یا ترکیب این عوامل است. بسیاری از افرادی که لکنت زبان دارند دچار بعضی از ناراحتیهای عصبی و ناسازگاری‌های اجتماعی هستند. اما تشخیص اینکه آیا اینگونه ناراحتیهای روانی علت لکنت زبان است و یا لکنت خود حاصل حالات و فشارهای ناشی از اختلالات روانی است، بسیار مشکل است. در بعضی از مواقع لکنت ربان ممکن است حاصل نارساییها و اختلالات دستگاه عصبی باشد و یا در مواردی نیز لکنت زبان از زمان کودکی در اثر بعضی ناهنجاریهای خفیف فیزیولوژیکی پدید می‌آید.
روشهای اصلاح و درمان لکنت زبان

امروزه از روشهای مختلفی برای اصلاح ، درمان و بازپروری اختلالات گویایی و لکنت زبان استفاده می‌نمایند. از جمله این روشها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
روشهای زبانی یا تلفظی

برای انجام این عمل بهترین هماهنگی‌ها بین حنجره ، گونه‌ها ، زبان و لب‌ها لازم است؛ اما همین که در این هماهنگی خللی ایجاد شود، زبان به لکنت می‌افتد. پیش از سن 4 یا 5 سالگی به‌ندرت معلوم می‌شود که کودک لکنت زبان دارد. کندی زبان بر اثر اختلال‌های بدنی یا برآشفتگی‌های عاطفی، در انسان رشد می‌یابد. گویا بتوان در پاره‌ای موارد ، کند زبانی را از راه آموزش برطرف کرد؛ یعنی به شخص مبتلا آموخت که چگونه آهسته آهسته چیزی را بخواند؛ آهسته آهسته و با توجه خاص به حرف زدن خود ، سخن بگوید و هر هجایی را با کمال دقت ادا کند.

همچنین به وی می‌آموزند چگونه به هنگام بند آمدن زبانش ، تنفس خود را تنظیم کند. بر اثر مطالعه درباره صوتها یا ترکیب صوتهایی که چنین مشکلی را فراهم می‌آورند، به پاره‌ای از تمرینهای مرحله‌ به مرحله‌ای ، برای خواندن دست یافته‌ایم که با انجام آن می‌توان تا حدود زیادی بر مشکل «کند زبانی» چیره شد. به هر حال ، درمان لکنت ‌زبان باید بوسیله متخصص انجام گیرد. این نکته نیز بسیار قابل توجه است که نباید مبنای عاطفی را در کند زبانی نادیده گرفت.
روش دو جانبه یا مکمل

در این روش به بازپروری و پرورش جنبه‌های دوگانه فکری و زبانی اهمیت فراوان داده می‌شود. این روش بیشتر در مورد کودکان 3 تا 7 ساله استفاده می‌شود و معمولا نتایج ثمر بخشی دارد. هدف این روش در واقع پرورش دوگانه‌ای از قدرت و صحت تفکر ، قدرت و صحت بیان است. به عنوان مثال برای نیل به این منظور به کودک می‌آموزند که افکار خود را اصلاح و روشن دریابد، فقط افکار واضح و روشن خود را به زبان جاری نماید و کلمات و جملات را دقیق و رسا بازگو نماید.
روشهای روان درمانی

این روشها بویژه در مورد افرادی که دچار کشمکش‌های عاطفی و اختلالات روانی عصبی هستند بکار می‌رود. روش روان درمانی برای کودکان سنین پایین ثمر بخش نمی‌باشد.
روش دارو درمانی

برخی اعتقاد دارند که یکی از عوامل لکنت تنش‌ها و اضطراب و هیجانات عاطفی است. لذا داروهای آرام بخش می‌توانند تا حدودی کودک را از اضطراب و هیجانات عاطفی به دور داشته و در نتیجه لکنت زبان او را تقلیل دهند.
رفتار درمانی

یکی دیگر از روشهای متداول و نسبتا جدید در اصلاح و بازپروری لکنت زبان روش تغییرات و اصلاحات رفتاری می‌باشد. نظریه مدافعان این روش در این است که یکی از علل لکنت زبان کودک رفتارهای سازش نایافته و یا ناهنجار اوست. لذا در این روش سعی بر اصلاح رفتارها و بالطبع تقلیل لکنت زبان کودک است.
روش خود درمان گری

این روش که در واقع می‌تواند نوعی روش رفتار درمانی نیز تلقی شود، بر این اساس استوار است که فرد لکنتی با انگیزه قوی و ایجاد تغییرات لازم در زمینه بازخوردها و نگرشهایش نسبت به لکنت خود به برنامه‌ای منظم ، مشخص و بطور جدی و مصمم تلاش کند که اختلال گویایی خود را اصلاح کند.

 

[гคђค1737]

با لکنت زبان چه کنيم؟

1- در مراحل اوليه ، لکنت زبان را ناديده بگيرد.

کودکان در سنين پايين هيچ گونه آگاهي نسبت به نارسايي گفتار خود ندارند. اگر زماني که لکنت شروع مي شود توجهي به آن نکنيد، کودک شانس بيشتري براي پشت سر گذاشتن آن دارد.

2- آرام رفتار کنيد. يک خانواده ي آرام به کودکانشان فرصت بيشتري براي صحبت کردن بدون وارد آمدن فشار رواني مي دهند.

اين مسئله زماني را در اختيار هر فرد قرار مي دهد تا بدون برخورد با گفتار ديگري، حرفش را بزند. برنامه هاي شتابزده کودکان را مجبور مي سازد که افکارشان را سريعتر به کلمات تبديل نموده و در نتيجه سريعتر صحبت نمايند که اين امر سبب تقويت لکنت زبان در آنان مي شود.

3- الگوهاي ساده و آرام گفتار را سرمشق کودک قرار دهيد.

به آرامي و با جمله هاي کوتاه صحبت کنيد. گاه و بيگاه بين جمله ها مکث کنيد و از لغات ساده يا مناسب سن کودکان ، استفاده نماييد. از صحبت کردن خودتان به عنوان يک نمونه استفاده کنيد و به کودکانتان نشان دهيد که لزومي ندارد شتابزده يا پيچيده صحبت کنند.

4- زماني که کودکانتان صحبت مي کنند به آنان کاملاً گوش دهيد.

هر زماني که ممکن است به آنان نگاه و توجه کنيد. اين کار باعث مي شود از انجام حرکاتي که نشان دهنده ي اين است که گرفتاريد و وقت کافي براي آنان نداريد، بپرهيزيد. حرف آنان را تا آخر گوش کنيد، اين نشان مي دهد که شما به مطلبي که گفته مي شود، توجه داريد نه به نحوه اداي آن.

در برخورد با لکنت زبان از چه کارهايي بايد پرهيز کنيم؟

1- به کودکانتان نگويد که چگونه لکنت زبان را متوقف کنند.

بيان نصايحي از قبيل اين که «آرام صحبت کنيد، نفس عميق بکشيد يا قبل از صحبت کردن فکر کنيد»، مشکل کودکاني را که لکنت دارند حل نخواهد کرد و فقط به آنان مي گويد که اشتباه مي کنند و درست صحبت نمي کنند.


2- صحبت آنان را قطع نکنيد.

بگذاريد کودکانتان بدون کمک شما و تصحيح شدن يا بدون اين که حرفشان قطع شود کلمات را با لکنت ادا کنند. اگر شما به اين موضوع بيش از حد توجه نشان دهيد، احتمالاً لکنت با شدت و به دفعات بيشتري تکرار مي شود.

3- نگراني به خود راه ندهيد.

همان طور که در زمان به راه افتادن کودکتان افتادن او را برروي زمين بدون نگراني ناديده مي گرفتيد، پس لغزش آنان را نيز در صحبت کردن ناديده بگيريد. هرگز فرياد نزنيد، سرزنش نکنيد و نگوييد: «ديگه بسه»، همچنين مواظب حرکات خود باشيد. اگر زماني که کودکتان با لکنت صحبت مي کند، به چشمان او نگاه نکنيد يا دايماً به اين طرف و آن طرف نگاه کنيد يا خود را مشغول کار نشان دهيد، در واقع ناراحتي و اضطراب را به کودک خود منتقل خواهيد کرد.

4- انتظار تداوم نداشته باشيد.

کودکان ممکن است پس از يک دوره ي طولاني رواني گفتار، به طور غيرمترقبه اي دوباره به لکنت زبان بازگردند. لکنت زبان ممکن است سالها متوقف شده باشد اما دوباره شروع شود. رواني گفتار کودکان هميشه بدين معني نيست که آنان کاملاً بر اين مشکل فائق آمده اند و اگر اين عادت دوباره بروز کند، به دليل تنبل شدن يا لجاجت آنها نيست. ناپيوستگي يکي از مشخصه هاي استاندارد نارساييهاي اوليه ي گفتاري است.

5- کودکتان را مجبور به صحبت نکنيد.

سعي کنيد او را در موقعيتهايي قرار ندهيد که در حضور ديگران مجبور به صحبت کردن شود. کودکاني که دايماً به واسطه ي گفتارشان خجالت زده مي گردند، ممکن است به کلي از صحبت کردن خودداري کنند.
نارسايي عادي

1- تکرار کردن تمام کلمات: «سگي را – سگي را – سگي را ديدم.»
2- مکث با اشاراتي چون اوم، آه و اوه: «سگي را «اوم، اوم، اوم ديدم.»
3- تکرار اولين صدا فقط يک بار: «سگي را – ديدم.»

نارسايي خطرناک

1- تکرار اولين صدا يا اولين بخش از يک کلمه: «سگ را د - د – د – ديدم.»
2- مکث کردن براي بيش از يک ثانيه: «سگ را ديـ - دم.»
3- اولين صوت تکرار نشود ولي کشيده شود: «سگي را د د د د ديدم.»

تجربه ي نارسايي عادي گفتار، معمولاً براي کودکان ناآگاهانه است و نشاني از فشار روحي ندارد زماني که آنان به مسائل گفتاري واکنش نشان مي دهند (معمولاً اين مسئله نشأت گرفته از اطرافيان مي باشد) عمل لکنت زبان به عنوان يک عادت دايمي شکل مي پذيرد. انجمن گفتار آمريکا شش نشانه ارائه مي دهد که زمان جدي شدن اين مشکل و مراجعه به يک آسيب شناس گفتار را تعيين مي کند که در مقاله ي بعد به ذکر وتوضيح آن مي پردازيم.

 

[гคђค1737]

زندگي روز به روز كودك

در مراقبت و تربيت كودك ، غير از صحبت كردن با او ، كارهاي بسيار زيادي مي توان انجام داد . در زندگي كودك خردسال فرصت هاي متنوعي براي رشد متعادل و بدون دغدغه او و نيز موقعيت هايي براي ايجاد ضعف و احساس ناامني در كودك وجود دارد . البته ما قصد نداريم كه دستورالعمل جامعي در زمينه رويارويي با مشكلات تربيت كودك ارائه دهيم. لذا در اينجا صرفاً به ابعاد خاصي از مسائل تربيتي كه متضمن بسياري از فرصت ها و امكانات خوب براي پيشرفت و تقويت رواني و سلاست كلامي كودك است ، اشاره مي كنيم .
وقت غذا :

اگر كودك شما خيلي سخت و با دردسر غذا مي خورد و غذا خوردن او براي هر دوي شما يك مسئله جدي است ، شايد بهتر باشد كه در موقعيت و شرايط غذاخوردن كودك تجديد نظري بكنيد. آيا كودك شما در موقع غذاخوردن بيشتر به لكنت مي افتد؟ به نظر شما كودك دچار چه نوع تعارضات دروني مي شود ؟ آيا وقتي كه كودك غذا مي خورد با او صحبت مي كنيد و يا اين كه مرتباً او را سرزنش مي كنيد ؟ پيشنهاد ما اين است كه ابتدا خواست هاي خودتان را مورد بررسي مجدد قرار دهيد. آيا شما در واقع بدين جهت نگران هستيد كه كودك به اندازه كافي غذاهاي مورد نظر را نمي خورد ؟ معمولاً وقتي كه براي كودك غذاهاي مناسبي كه او نسبت به آنها نگرش و حساسيت منفي چنداني ندارد ، تهيه شود و قبل از غذا به او خوراكي هاي متفرقه داده نشود ، نهايتاً خود كودك احساس گرسنگي مي كند و به مقدار لازم غذا خواهد خورد. اگر به هنگام غذا خوردن ، كودك اظهار بي اشتهايي مي كند ، سعي كنيد براي مدتي تغييراتي در زمان و مكان غذا خوردن به وجود آوريد . آيا شما خيلي نگران نحوه غذا خوردن كودك هستيد ؟ اگر واقعاً مي خواهيد عادت مطلوب غذا خوردن را به او آموزش دهيد ، بهتر است اين كار را به صورت يك بازي و يا وقتي كه او مثلاً مشغول خوردن بستني است انجام دهيد. در بقيه اوقات كوشش كنيد تمايلات و كشش هاي دروني تان را براي اصلاح رفتار كودك كنترل نماييد . آيا شما انضباط كودك را با مسئله خوردن و آشاميدن يكي مي دانيد؟ سعي كنيد در خوردن ، فشار زيادي به او نياوريد، در اين كشمكش ( از شما اصرار و از كودك انكار ) كودك به بهاي ضرري كه متوجه هر دوي شما خواهد بود برنده مي شود ؛ براي اين كه شما نمي توانيد به زور او را وادار به غذا خوردن كنيد. در اين مورد زياد اصرار و كوشش نكنيد ، با اين كار فقط خودتان و ديگران را آزرده و ناراحت مي كنيد . شما مي توانيد زمان و مكان غذا خوردن كودك را كنترل كنيد و در واقع همين هم كافي است . اگر شما در وقت صرف غذا ، معمولاً راجع به مشكلات خودتان ( بزرگسالان خانواده ) بحث مي كنيد ، بهتر است اين كار را متوقف كنيد و به زمان ديگري موكول نماييد .
وقت خواب :

در ارتباط با خوابيدن كودك هم شما نمي توانيد به اجبار او را وادار كنيد كه به رختخواب برود و بخوابد . اگر در آنجا هم اصرار و ابرام داشته باشيد ، بزودي متوجه خواهيد شد كسي كه زمان خوابيدن را در كنترل خود دارد ، كودك است .
كليد اصلي نيل به نظم و عادت مطلوب در هر امري ، ثبات داشتن و ثابت قدم بودن در آن است . ما مطمئن هستيم كه شما با بسياري از شگردهايي كه كودك براي ايجاد تأخير در خوابيدن خود استفاده مي كند و هر بار به تشريفات پيچيده اين مسئله مي افزايد ، آشنا هستيد . از اين رو سعي نكنيد كه بر اين تشريفات پيچيده چيزي اضافه كنيد . هر چه ساده تر ، بهتر. معمولاً اول شب زمان مناسبي است كه براي كودك كتاب بخوانيد ، اما اين كار را بايد هر چه زودتر انجام داد و نمي بايست آن را تا ديروقت به تعويق انداخت . قبل از اين كه كودك براي خواب آماده شود ، او را بغـ*ـل كنيد و با نوازش كردن به او آرامش ببخشيد.
مشكلات دستشويي رفتن :

از آنجا كه شما نمي توانيد به زور كودك را وادار كنيد كه به دستشويي برود و نيز نمي توانيد همه حوادثي را كه اتفاق مي افتد ، كنترل كنيد بهتر است كه از تلاش بي جهت خودداري فرماييد. اگر هم در تربيت خويشتن داري و آموزش كنترل دفع به كودك فوق العاده سخت گير بوده ايد ، به احتمال قوي اين روش هم موفق نبوده است . اگر شب ادراري ( يا روز ادراري ) كودك همچنان به عنوان يك مسئله جدي ادامه مي يابد ، بسيار مهم است كه برخورد شما با او به گونه اي باشد كه كودك احساس شكست و ناتواني نكند . شما قطعاً مي توانيد به او كمك كنيد اما نبايد چنين تصور كنيد كه به رغم اين كه كودك با كثيف كردن رختخواب و لباس هايش شما را ناراحت و عصباني مي كند ، به او رسيدگي مي كنيد ؛ بلكه بايد چنين بينديشيد كه او پاره اي از وجود شماست . با مُبرّا ( پاك ) كردن احساسات كودك از گـ ـناه و بي كفايتي ، زمينه يادگيري كنترل ادرار را براي وي هموار كرده ، در درازمدت كارها را براي خودتان و او آسان مي كنيد.




رفتارهاي عمومي كودك :

ترديد ، ضعف شخصيت ، از دست دادن حس اعتماد به نفس و احساس شكست ، وقتي در كودك به وجود مي آيد كه خواست هاي شما بسيار بيشر از ظرفيت و توانايي هاي او باشد و تلاش كودك در نيل به ايده آل هاي شما با ناكامي هاي مكرر مواجه گردد. آيا واقعاً سطح انتظارات شما از رفتار و اعمال كودك فوق العاده بالاتر از قابليت هاي اوست ؟ به خاطر داشته باشيد كه اغلب اوقات ، مشكلات گويايي در اين قبيل شرايط نامطلوب بروز پيدا مي كند و گفتار كودك نسبت به چنين وضعيت هايي شرطي مي شود .
انتظارات والدين :

بعضي از اوقات ما انتظار داريم كه كودك عبارات يا تعارفات اجتماعي خاصي را ، ولو اين كه چندان دركي از معاني آنها ندارد، به طور طوطي وار به زبان آورد. اگر شما از كودك خود انتظار داريد كه همواره بهترين رفتار و گفتار را داشته باشد ، در واقع انتظار شما از او فوق العاده زياد است . او را درك كنيد و با توجه به سن ، استعداد و علايق او ، توقعات معقولي داشته باشيد و صبوري به خرج دهيد. به طور مسلم ما اطمينان داريم كه شما همانند بعضي از والدين نيستيد كه وقتي كودكشان حاضر نمي شود در برخورد با ديگران سلام و احوال پرسي كند و يا بعضي ديگر از تعارفات اجتماعي را به زبان بياورد، براي جبران خجالتي كه ظاهراً كشيده اند ، شخصيت كودك را با جملات ناخوشايندي تحقير و تخريب مي نمايند. گذشته از همه اينها ، توجه داشته باشيد كه او هنوز يك بچه كوچك است . اگر شما در چنين شرايطي از رفتار كودكتان دچار شرم مي شويد، به يقين انتظارات شما از كودك ، فوق العاده نامعقول و غيرمنصفانه است.
احساسات ، كنش ها و واكنش هاي ما

با عصبانيت و خشم ناگهاني كودكتان چه مي كنيد؟ بديهي است اِعمال بعضي از روشهاي كنترل لازم است . بي ترديد ، كودك نيز بايد ياد بگيرد چگونه به طور مؤثر و مطلوب عواطف و احساسات خودش را مهار نمايد. اگر برخورد شما با كودك صرفاً اين گونه باشد كه او هميشه احساسات خود را سركوب كند ، نارواني هاي كلامي كه معمولاً در اين مواقع بيشتر بروز پيدا مي كند ، به صورت اغراق آميزي وجود كودك را فرا مي گيرد . با هر روشي كه در نظر داريد به او بياموزيد كه احساسات خويش را كنترل نمايد ، اما بايد از القاي اين مطلب كه او به دليل اين كه احساساتي مي شود ، بچه بدي است ، اجتناب داشته باشيد . او را هرگز و به هيچ وجه خجالت زده و شرمگين نكنيد. قطعاً شما مي توانيد در فرصت مقتضي درباره رفتار احساساتي كودك با او صحبت كنيد و برايش با زبان خوش و خيلي دوستانه شرح دهيد كه او مي تواند به طرق مطلوب ديگري احساسات خود را ابراز نمايد. اين كار به او كمك خواهد كرد كه بداند بين « داشتن احساس » و اين كه فرد « با احساسش چه مي كند » تفاوت وجود دارد.

 

[гคђค1737]

بهبودي از لكنت زبان

اضطراب و فشار عاطفي – رواني همواره لكنت زبان كودك را تشديد مي كند . به همين دليل هدف بسياري از توصيه هاي درماني در لكنت زبان كودكان ، اين است كه حتي المقدور اضطراب و فشارهاي عاطفي و رواني كودك را كاهش دهيد . موفقيت شما در انجام اين كار مهم در اين است كه بتوانيد منشاء و منبع اضطراب و فشار رواني كودك را باز شناخته ، متوجه آن باشيد . بررسي هاي مختلف نشان مي دهد كه در اكثر موارد ، زماني كه اضطراب و فشار رواني كاهش مي يابد و يا از بين مي رود، مشكل بسياري از كودكاني كه لكنت دارند ، خود به خود برطرف مي شود . در اين مورد تقريباً مي توان ادعا نمود كه به ازاي هر فردي كه امروز لكنت دارد ، سه نفر ديگر وجود دارند كه آنها نيز در مرحله اي از مراحل رشد خود تجاربي از لكنت زبان داشته اند .
البته دلايلي كه افراد مبتلا به لكنت و يا والدين ايشان درباره از بين رفتن خود به خودي لكنت آنها ارائه مي دهند ، فوق العاده متنوع است و معمولاً نمي تواند براي ما چندان سودمند باشد . آيا اين بدان معناست كه آنها زمينه لكنت زبان را در خود رشد داده بودند ؟ هرگونه پاسخي به اين سؤال بستگي به آن خواهد داشت كه شما علت لكنت زبان را چه چيزي بدانيد. اگر شما فكر مي كنيد كه لكنت زبان به دليل عدم رشد كافي عضلات گويايي و نظام عصبي است ، بديهي است در اين صورت (كه احتمال آن بسيار اندك است ) كودكان مي توانند با زمينه هاي مساعد لكنت زبان رشد يابند . اما واكنش هاي هيجاني در ارتباط با اختلالات گويايي ، امري است كاملاً اكتسابي و ارتباط چنداني با زمينه هاي رشد ندارد . كودكي كه اين چنين رفتارها و واكنش هاي هيجاني را ياد گرفته است مي بايست به گونه اي بياموزد كه رفتار خودش را تغيير دهد . بسياري از محققان و صاحب نظران بر اين عقيده اند كه لكنت زبان در نتيجه رفتارها و واكنش هاي ياد گرفته شده ايجاد مي گردد و مي تواند يادزدايي شود .




لكنت زبان همانند آونگ در نوسان است

همان گونه كه پيش از اين مطرح شد ، تنوع و شدت لكنت زبان نسبت به موقعيت ها و شرايط گوناگون نوسان دارد و دائماً در تغيير است . بعضي وقتها كودك بدون كوچكترين مشكلي صحبت مي كند. در بيشتر اوقاتي كه كودك با خود صحبت مي كند ، يا با حيوانات اهلي مثل جوجه ، كبوتر ، گربه ، خرگوش ، گوسفند و .... حرف مي زند و يا هنگامي كه آواز مي خواند ، صحبت او كاملاٌ روان و عادي است . بايد توجه داشت كه ممكن است لكنت زبان كودك براي مدت نسبتاً طولاني از بين برود و مجدداً خيلي جدي ظاهر شود . اين حالت معمولاً وقتي اتفاق مي افتد كه اضطراب و فشار رواني كودك افزايش مي يابد. البته هميشه تشخيص دقيق منبع و يا منشاء اضطراب كودك به سادگي مقدور نيست .
توصيه هاي نامطلوب ، اما ظاهراً خوب

ما به خوبي واقف هستيم كه بسياري از روشهاي كهنه و قديمي در برخورد با لكنت زبان مطلقاً مفيد واقع نمي گردند. در حقيقت ، به كار بستن اين قبيل روشهاي سنتي ممكن است موجب تشديد مشكل گويايي فرد بشود . مثلاً به كودك گفته مي شود : آهسته صحبت كن ، نفس عميق بكش يا استراحت كن . اين توصيه هاي ظاهراً دوستانه و دلسوزانه ، غالباً هيچ فايده اي به حال كودك ندارد . ممكن است بعضي اوقات توصيه اي كه به كودك مي شود ، مثل : دوباره بگو ، باعث شود كه كودك همان كلمه يا جمله را با رواني ادا كند، اما اين روش نيز مشكل اساسي كودك را برطرف نمي كند . بدتر از اينها دستورهايي است كه با صداي بلند خطاب به كودكي كه با لكنت حرف مي زند استفاده مي شود ، مثل : بس كن ! كه با فرياد زدن بر سر كودك معصوم همراه با نگاه تند و تنبيه گرانه است . اين روشها عموماً بر اساس يك يا چند برداشت ناصحيح از ماهيت لكنت زبان به كار مي رود . مثلاً اين اعتقاد كه لكنت عادت بدي است كه به وجود آمده و اگر كودك واقعاً سعي كند ، مي تواند آن را متوقف نمايد و يا اين كه ممكن است بعضي بر اين باور باشند كه كودك عمداً به صورت غيرعادي و تحريك كننده صحبت مي كند .

 

[гคђค1737]

طبقه بندی اختلالات زبان و گفتار

در مورد طبقه بندی اختلالات زبان و گفتار و یا به طور کلی اختلالات ارتباطی نظریه‌های متفاوت وجود دارد. برخی از متخصصین معتقدند که لزومی بر طبقه بندی این اختلالات وجود ندارد. از این دیدگاه زبان در عمق وجود فرد ریشه دارد و یک اختلال زبان نمی‌تواند به خودی خود و به صورت مجزا وجود داشته باشد. دسته دیگر معتقدند این دسته از اختلالات را باید طبقه بندی کرد، چرا که طبقه بندی به لزوم اهمیت و توجه به نشانه‌ها و علایم مرضی این اختلالات تاکید می‌کند. این دسته از متخصصین اختلالات گفتار و زبان را به چهار دسته اختلالات آواشناسی ، اختلالات آهنگ گفتار ، اختلالات صدا و اختلالات زبان تقسیم کرده‌اند. برخی از صاحبنظران سه اختلال اول را تحت عنوان اختلال گفتار در یک طبقه قرار می‌دهند.
اختلالات آواشناختی

ویژگی اصلی این دسته از اختلالات ناتوانی در استفاده از آواهاست. برای مثال ممکن است فرد یک آوا مانند آوای پایان یک کلمه را جا بیاندازد. یا یک آوا را جانشین آوای دیگر کند مثل بکار بردن ش بجای س. این مشکلات معمولا در مورد آواهایی مانند ل ، ر ، س ، ز ، ش و ژ اتفاق می‌افتند. گاهی مشکل به حدی وخیم است که حتی اعضا خانواده قادر به درک بیان کودک نیستند ولی در شکلهای خفیف‌تر بعد از ورود به کودکستان یا مدرسه تظاهر می‌کند. این مشکل با استفاده از شیوه‌های گفتار درمانی قابل درمان است.
اختلالات صدا

در این دسته از اختلالات یکی از ویژگیهای صدا که به کیفیت صدا ، آهنگ صدا و بلندی آن مربوط است آسیب می‌بیند بمی بیش از حد ، زیری بیش از حد و گرفتگی صدا و همچنین گفتار تو دماغی از اختلالات صدا هستند. برای درمان این دسته از اختلالات از روشهای بازپروری صدا استفاده می‌کنند.
اختلالات آهنگ بیان

در این دسته از اختلالات آهنگ و جریان گفتار دچار آسیب است. لکنت زبان و شتابان گویی از جمله اختلالات آهنگ بیان هستند.
لکنت زبان

یکی از ویژگیهای اساسی لکنت زبان تکرار صوتها و هجاهاست. مثلا فرد یک حرف یا بخشی از یک کلمه را به صورت مکرر و پشت سر هم در فاصله زمانی کوتاه تکرار می‌کند تا بتواند کلمه را بطور کامل ادا کند. لکنت زبان همچنین ممکن است با ایجاد فشار و وقفه در بیان یک حرف که معمولا اولین حرف یک کلمه است دیده شود. معمولا این نوع گفتار با ناراحتی و تنش روانی در فرد همراه می‌شود که می‌تواند به تداوم لکنت منجر شود. لکنت زبان معمولا قابل درمان است و با روشهایی چون درمان مبتنی بر تلقین و انحراف توجه ، درمان مبتنی بر تنش‌زدایی ، درمان مبتنی بر آهنگ گفتار ، درمان مبتنی بر تنبیه و تقویت ، درمان مبتنی بر نظریه سیبرنتیک ، روان درمانی ، دارو درمانی و گروه درمانی معالجه می‌شود.
شتابان گویی

شتابان گویی را به منزله بی‌نظمی زمانی گفتار تعریف کرده‌اند. این اختلال بر اساس سرعت افراطی در سخن گفتن، وجود بی‌نظمی در جمله‌ها ، جا انداختن هجاها و صوت ها و نامشخص بودن تلفظ متمایز می‌شود. معمولا جمله‌ها از لحاظ ترکیبی ناقص هستند چرا که شتابان گو به بیان کلماتی می‌پردازد که به ساخت دستوری جمله وابسته نیستند. هنگامی که شتابان گو به کندی و آرامش سخن بگوید هیچگونه مشکلی در بیان خود ندارد اما ظاهرا فرد مبتلا قادر نیست مدت مدیدی چنین شیوه‌ای را حفظ کند. برای درمان شتابان گویی از روشهای سنتی و روشهای رفتاری نگر استفاده می‌کنند.
اختلالات زبان

این دسته از اختلالات با نارسایی یا معلولیت در فهمیدن یا بکاربردن گفتار و نوشتار مشخص می‌شوند. در این دسته از اختلالات ، اختلال در قالب گفتار نیست بلکه خود توانش زبانی را دربرمی‌گیرد. در این دسته از اختلالات زیر گروههای تاخیر زبان ، نارساگویی ، اختلال زبان بیانی ، انواع زبان پریشی (مادرزادی و اکتسابی) ، خموشی ، اختلال زبان نوشتاری ، اختلالات خواندن و ... قرار می‌گیرند.
تشخیص و درمان اختلالات زبان و گفتار

برخی از این اختلالات از لحاظ شدت و یا نشانه‌ها به نوعی هستند که افراد غیر متخصص نیز وجود مشکل را به راحتی متوجه می‌شوند. اما برخی از آنها مگر با قرار گرفتن در شرایط خاص مثل مدرسه و آموزش شفاهی و کتبی قابل تشخیص نیستند. بطور کلی برای تشخیص این دسته از اختلالات به صورت تخصصی از شیوه‌های مختلف چون مصاحبه با فرد ، مصاحبه با اطرافیان ، آزمایشهای عصب شناختی و آزمونهای مختلف استفاده می کنند.

درمان این اختلالات نیز با استفاده از شیوه‌های گفتار درمانی ، روان درمانی ، دارو درمانی انجام می‌گیرد. این افراد در برخی اوقات برای استفاده از شیوه‌های همزمان گفتار درمانی ، روان درمانی و دارو درمانی توصیه می‌شوند و غالبا درمان توام نتایج مفیدی را برای آنها به بار می‌آورد. در هر یک از این اختلالات ممکن است یک نوع روش درمانی اهمیت بیشتری پیدا کند.