خوزستان چشمه های قیر جوشان ماماتین؛ خون سیاه رنگ اژدها

[T@NIN]

منطقه ماماتین در ۲۵ کیلومتری شمال شرق رامهرمز، بستر میراث و ثروتی چند هزار سالست. خون سیاه اژدهایی که به باور اساطیری مردم رامهرمز در جنگ با اسفندیار رویین تن به هلاکت رسید، هنوز از چشمه های قیر ماماتین می جوشد. بررسی لوح هایی که درتخت جمشید به دست آمده نشون می ده هخامنشیان از این چشمه های قیر ظروف خود را می ساختن. ده چشمه قیر با مصالحی مثل قلوه سنگ و ملات ساروج در دو طرف یک مسیل کم آب قرار دارن. آب که با نفت ترکیب شده از چشمه های سیاه رنگ می جوشه و با آب رودخانه ای به نام رود زرد رامهرمز ترکیب می شه و در نهایت وقتی از غلظت نفت و قیرش کم شد به زمین های کشاورزی می رسه. ایرانیان از خون اژدها یا همان قیر جوشیده از زمین برای ساختن بناهای تاریخی و ظروف استفاده می کردن. کشف این ظروف ساخته شده از قیر در تپه چغامیش دزفول مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح نشون می ده که قیر در بعضی از بناهای تاریخی عیلامی هم کاربرد داشته.

 

[O_Q]

درباره چشمه های قیر ماماتین

در منطقه ماماتین، ۱۰ چشمه قیر طبیعی به صورت تنورهای نانوایی وجود دارد که با مصالحی از قبیل قلوه‌سنگ و ملات ساروج در دو طرف یک مسیل کم‌آب قرار گرفته‌اند. هنگامی که این چشمه‌ها فوران می‌کنند در بستر رودخانه قرار می‌گیرند.

چشمه‌های سیاه رنگ با آب این رودخانه در رامهرمز که «رود زرد» نام دارد، ترکیب می‌شوند و در نهایت زمانی که غلظت نفت و قیر آن کم شد به زمین‌های کشاورزی می‌رسد. همچنین در امتداد رودخانه در نقاطی که عمق رودخانه به دو متر می‌رسد و غلظت نفت و قیر کمتر است، ماهی‌های زیادی نیز در آب قیرآلود و نفت اندود رودخانه زندگی می‌کنند.

در نزدیکی این چشمه‌های قیر، کوره‌هایی وجود دارد که از دوران قدیم به جای مانده‌اند و هنوز کاملا سالم هستند. این کوره‌ها در دوران گذشته مخصوص تفکیک قیر از آب و املاح بوده اند.

افسانه های مربوط به چشمه های قیر ماماتین

در باورهای مردمی و تاریخ اساطیر ایران، «اسفندیار» نماد رویین‌تنی میان ابرقهرمانان ولی با یک نقصان است. داستان اسفندیار در کتاب‌های اساطیری ایران و زرتشت‌نامه اینگونه نقل شده است که «گشتاسب» پدر اسفندیار به واسطه «زرتشت» از «اهورامزدا» چهار چیز را آرزو می‌کند.

این چهار آرزو شامل، اول دیدن جایگاه خود در جهان پس از مرگ، دوم گشودن احوال جهان بر او، سوم کارگر نشدن هیچ جنگ‌افزاری بر او و چهارم زندگی جاودان، می‌شدند. زرتشت این چهار آرزوی گشتاسب را به شرط این که یکی را برای خود برگزیند و سه آرزوی دیگر را به دیگران ببخشد، برآورده کرد.

گشتاسب اولین آرزو را برای خود، دومی را برای «جاماسب» وزیر خود، سومی را به اسفندیار پسر خود و آخرین را به «پشوتن» پسر بزرگ خود بخشید.

اسفندیار برای رویین تن شدن در آب مقدس شست و شو داده شد، ولی هنگامی که در آب مقدس در حال تطهیر بود، چشمان خود را بست. بدین ترتیب چشم‌هایش رویین نشدند. او بعد از رویین تن شدن در هر نبردی که می‌کرد، پیروز میدان می‌شد.

اسفندیار در سفری پرماجرا عزم می‌کند تا خواهران خود «هما» و «به آفرید» را از کشوری بیگانه آزاد سازد. او در این سفر پرمخاطره هفت مرحله را پشت سر می‌گذارد که این هفت مرحله به «هفت خوان اسفندیار» معروف هستند.

در خوان سوم، اسفندیار به ناچار با اژدهایی رو به رو می‌شود. داستان بدین صورت است که اسفندیار در پی رهاسازی خواهران خود خبر اژدهایی مهیب و مخوف را می‌شنود که مانع حرکت سپاهش شده‌اند. سپس او با تدبیر و چاره‌اندیشی نزدیک اژدها می‌شود و شکم آن را می‌درد.

بدین‌گونه خونی سیاه از شکم اژدها سرازیر می‌شود. اما داستان نبرد اسفندیار و اژدها در این نقطه به پایان نمی‌رسد. اهالی رامهرمز بر این باور هستند که این اژدها باعث به وجود آمدن چشمه‌های قیر ماماتین شده است.

کاربردهای چشمه های قیر ماماتین

در لوح‌های تخت جمشید نیز رد این چشمه‌ها دیده می‌شود. برطبق نوشته‌های تاریخی به دست آمده از این لوح‌ها، مردمان آن زمان از قیر این چشمه‌ها برای ساخت ظروف استفاده می‌کردند که ظروفی که در «تپه چغامیش دزفول» کشف شده و قدمت آن به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح می‌رسد، موید این موضوع است و نشان می‌دهد که قیر در بعضی بناهای تاریخی عیلامی هم کاربرد داشته است.

در سال‌های بعد، قیر این چشمه‌ها در صنایع نظامی و روشن کردن خشاب‌ها استفاده می‌شد، ولی اکنون تنها استفاده‌کنندگان از چشمه‌های قیر طبیعی خوزستان، اهالی روستای قالند بهبهان هستند که از آن برای اندود کردن ظروف بزرگ نگهداری نان خشک و همچنین درمان گرفتگی و شکسته‌بندی اعضای بدن استفاده می‌کنند.

این چشمه‌های جوشان سیاه رنگ قیر طبیعی که در جوار رودخانه چشم‌انداز بسیار زیبایی و بی‌نظیری را به وجود آورده‌اند، در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند.

می‌توانید در اندیکای مسجد سلیمان و منطقه اوقیلک بهبهان نیز نمونه این چشمه‌های قیر طبیعی را مشاهده کنید، ولی شاید هیچکدام از این چشمه‌ها به اندازه چشمه‌های قیر طبیعی ماماتین دیدنی و جذاب نباشند.

عکاس: امیر جنیدی

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

آشنایی با چشمه های جوشان قیر ماماتین
استان خوزستان یکی از جنوبی ترین استان های ایران است و لفظ خوزستان ظاهراً به معنی سرزمین خوزیها یا هوزی‌ها است که شهر اهواز مرکز کنونی آن نیز در آن قرارگرفته است. مردمان خونگرم و جاذبه های گردشگری جذابی که در این منطقه وجود دارد همگی سبب شده اند که تا افراد زیادی قصد سفر به سمت این استان گرمسیر ایران را داشته باشند. اما ما در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت قصد داریم تا درباره یکی از جاذبه های منحصر به فرد این استان که در شهرستان رامهرمز قرار دارد به نام چشمه های قیر صحبت کنیم؛ چشمه های جوشان قیر ماماتین از جاذبه‌های دیدنی و حیرت‌آور شهرستان رامهرمز به شمار می‌رود که گاهی طلای سیاه از آن‌ها به بیرون می‌جهد. اگر موضوع برایتان جذاب است می توانید در ادامه ی این مطلب همراه با ما باشید تا بیشتر درباره آن خدمتتان توضیح دهیم.

مطالب مرتبط:
راهنمای سفر به خوزستان
سفری به دهکده زراس خوزستان
بهترین و معروفترین جاذبه های خوزستان
در ۱۱۶ کیلومتری شرق شهر اهواز، شهری به نام رامهرمز قرار دارد شهری تاریخی که باستان شناسان قدمت ان را به چیزی حدود ۴۰۰۰ سال پیش نسبت داده اند و گفته می شود که دومین شهر استان خوزستان بعد از شهر شوش است که پایتخت ایران بوده است. در هر صورت در فاصله ی ۲۵ کیلومتری از این شهر منطقه ای به نام ماماتین قرار دارد جایی که ثروت سیاه در آن قرار رفته است و در واقع این منطقه چشمه های عجیبی دارد که از این چشمه ها قیر بیرون می آید! شاید تا به حال فکر می کردید که از چشمه ها فقط آب به بیرون می جهد اما از چشمه های قیر ماماتین قیر بیرون می آید که به آن طلای سیاه هم گفته ی شود و همین موضوع باعث عجیب شدن آن ها و تبدیل شدن آن ها به یکی از جالب ترین و حیرت آورترین جاذبه های گردشگری رامهرمز در استان خوزستان شده است.

مطمئنا تا به این جا برایتان جالب شده که از چشمه های قیر ماماتین بیشتر بدانید، گفته می شود در این متطقه از رامهرمز که به آن ماماتین گفته ی شود ۱۰ چشمه ی قیر وجود دارد که کاملا طبیعی هستند، این چشمه ها در مسیل کم آب قرار گرفته اند و گاهی درست مثل یک کوه آتششانی فوران می کنند . در این زمان است که در بستر رودخانه قرار می گیرند. نام این رودخانه رود زرد است و قیر این چشمه ها با آب این رودخانه ترکیب می شود و همین موضوع باعث می شود تا از شدت و غلظت قیر کم شود.

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

آشنایی با چشمه های جوشان قیر ماماتین
در منطقه ماماتین حدود ۱۰ چشمه قیر طبیعی وجود دارد که با مصالحی نظیر قلوه سنگ و ملات ساروچ در دو طرف یک مسیر کم آب نیز قرار گرفته اند و هنگامی که این چشمه ها فوران می کنند در بستر رودخانه نیز قرار می گیرند. چشمه های سیاه رنگ این منطقه با آب رودخانه رامهرمز که رود زرد نام دارد ترکیب می شود و در نهایت زمانی که غلظت نفت و قیر آن کمتر شد به زمین های کشاورزی نیز می رسد. در امتداد رودخانه در نقاطی که عمق رودخانه به دو متر می رسد و غلظت نف و قیر کمتر می شود ماه های زیادی در آب قیرآلود و نفتی رودخانه نیز زندگی می کنند. در نزدیکی این چشمه‌های قیر، کوره‌هایی وجود دارد که از دوران قدیم به جای مانده‌اند و هنوز کاملا سالم هستند. این کوره‌ها در دوران گذشته مخصوص تفکیک قیر از آب و املاح بوده اند.

داستان های مربوط به چشمه های جوشان قیر ماماتین
و منحصر بفرد بودن چشمه های جوشان قیر ماماتین در رامهرمز باعث شده تا افسانه هایی هم در مورد آن ها به وجود بیاید. اگر نگاهی به تاریخ اساطیری ایران و باورهای مردم بیندازیم می توانیم داستان اسفندیار را بخوانیم کسی که به عنوان ابر قهرمانی رویین تن شناخته می شود که البته یک عیب بزرگ داشته است. در این داستان ها این طور آمده که گشتاسب پدر اسفندیار بوده است و به واسطه ی زرتشت ۴ مورد را درخواست می کند: او در واقع ۴ آرزو داشته است که شامل دیدن جایگاه خود در جهان بعد از مرگ، گشایش احوال جهان بر او، تاثیر نگذاشتن هیچ جنگ افزاری روی او و زندگی جاودان بوده است. زرتشت هم قبول می کند تا این ۴ آرزوی گشتاسب را به یک شرط قبول کند، این که یکی را برای خود بردارد و ۳ آرزوی دیگر را به دیگران ببخشد. گشتاسب هم اولین آرزویش را برای خود و سه آرزوی دیگر را به ترتیب برای جاماسب، اسفندیار که پسر او بوده و پشوتن که پسر دیگر او بوده است می بخشد.

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[ATENA_A]

در بالا گفته شد که اسفندیار رویین تن بوده است و همین موضوع باعث می شده تا در هر نبردی پیروز شود، او برای اینکه رویین تن شود، در آب مقدس شست و شو داده شد اما وقتی که در این آب بود چشم های خود را بست و به همین دلیل چشم های او رویین تن نشدند.

در یکی از این نبردها سعی می کند تا ۲ خواهر خود به نام های هما و به آفرید را که در کشوری بیگانه اسیر بودند را ازاد کند و برای این کار مجبور می شود که هفت مرحله را پشت سر بگذارد که این هفت مرحله هم به نام های «هفت خوان اسفندیار» مشهور شده اند. در یکی از خوان ها که هما خوان سوم است اسفندیار با یک اژدها روبرو می شود و شکم آن را می درد بعد از این کار خونی به رنگ سیاه از شکم اژدها بیرون می آید. حالا مردم رامهرمز بر این عقیده اند که این خون سیاه رنگ اژدها باعث به وجود آمدن چشمه های قیر ماماتین شده است.

کاربرد چشمه های قیر ماماتین چیست؟
شاید برایتان جالب باشد که بدانید که این چشمه هایی که یکی از شگفتی های ایران و استان خوزستان و از حیرت آورترین پدیده ای هستند کاربردی هم دارند یا خیر. در لوح های تخت جمشید رد و پای این چشمه ها به چشم می خورد، در واقع در نوشته های تاریخی ای که از این لوح ها به دست آمده است در زمان های گذشته مردم از قیر استفاده های زیادی می کرده اند که یکی از این موارد در ساخت ظروف بوده است.

در منطقه ی تپه چغامیش دزفول هم ظرف هایی در جریان کند و کاوها کشف شد که در آن های رد و پای قیر دیده شده است، قدمت این ظرف ها به زمان های دور و به هزاره چهارم بعد از میلاد مسیح برمی گردد و همین موضوع نشان دهنده ی این است که قیر در بعضی از بناهای تاریخی عیلامی هم کاربرد داشته است.

مختصری درباره شهرستان رامهرمز
در ۹۵ کیلومتری اهواز که مرکز استان خوزستان است شهرستانی به نام رامهرمز قرار دارد که به دارا بودن ذخایر نفت و گاز فراوان نیز معروف است. این شهرستان به غیر از نفت و گاز دارای معادنی از شن و ماسه هم است و همین ها خود دلیلی بر وجود آمدن جاذبه ای به نام چشمه های قیرجوشان ماماتین شده است که در این مطلب درباره آن خدمتتان صحبت کردیم. در زمان های گذشته این شهرستان دارای باغ های میوه ای نظیر پرتقال، زردآلو، سیب، نارنج و انگور نیز می باشد. آثار باستانی دیدنی و تفرجگاه های زیادی در این شهرستان وجود و قدمت ۴۰۰۰ ساله آن نیز سندی محکم بر این حرف است. یاقوت حموی می‌گوید که رامهرمز متشکل از دو کلمه رام (shahr) و هرمز (نام یکی از خسروان ساسانی) بوده‌ است. برخی می‌گویند رامهرمز نامی کوتاه شده از رامهرمز اردشیر بوده و این شهری است نام دار در خوزستان و عامه مردم خوزستان این شهر را roomez گویند. برخی نیز گفته‌اند به دلیل بنا شدن شهر رامهرمز در دوره هرمز ساسانی نام این شهر رامهرمز گذاشته اند.

از دیگر جاذبه های دیدنی که در این شهرستان وجود دارد نیز می توان به خرابه‌های قدیم شهر رامهرمز، تل گسر، تل سوده، قلعه شیخ، آثار آبرسانی و قنات قریم، آرامگاه علمدار، آرامگاه هرمز ساسانی، شهرک مختارک، آثار و ویرانه‌های قلعه یزدگرد یاتاشار، آثار دورق و اسک که به نام قباد پسر انوشیروان، جوبجی( که گنجها و مسکوکات طلای بسیاری در آن یافت شده است) و قلعه امیر مجاهد(این قلعه در زمان استقرار و سلطه خوانین بختیاری(کلانتر هرمزی) در منطقه رامهرمز در اواخر قاجاریه ساخته شده‌است) نیز اشاره کرد.

دانلود رمان و کتاب های جدید