•°•⁂⟇پیشا تاریخ⟑⁂•°•

[^Fatemeh.R80]

پیشا تاریخ•°•


دوران پیشاتاریخ، پیش‌ازتاریخ یا ما قبل تاریخ به محدودهٔ زمانی پیش از ثبت و ضبط تاریخ یا اختراع سامانهٔ نوشتاری گفته می‌شود.
پیشاتاریخ به دوره‌ای از زندگی انسان، پیش از اختراع خط اشاره دارد که انسان در آن دوره هنوز به ثبت و گزارش زندگی و دستاوردهای خود توانا نشده بود و تجربه‌ها و دستاوردهای انسان به سرعت از بین می‌رفت.
این دوره با پیدایش خط و سامانهٔ نوشتاری، به پایان می‌رسد و دورهٔ تاریخی آغاز می‌شود.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

استون‌هنج در جنوب انگلستان، در دوران نوسنگی توسط انسان‌هایی که دستکم ۴ هزار سال پیش می‌زیستند بنا شده بود.

ماقبل تاریخ بشر دوره بین استفاده از اولین ابزار سنگی در حدود ۳٫۳ میلیون سال پیش توسط انسان‌تباران و اختراع سامانهٔ نوشتن است.
نخستین سامانه‌های نوشتن پیش از حدود ۵٬۳۰۰ سال پیش اختراع شد، اما هزاران سال طول کشید تا نوشتار به‌طور گسترده استفاده شود و تا قرن نوزدهم یا حتی تا امروز در بعضی از فرهنگ‌های انسانی مورد استفاده قرار نگرفته‌است؛ بنابراین، پایان تاریخِ ماقبلِ تاریخ در مکان‌های مختلف به وقوع می‌پیوندد، و این اصطلاح کمتر در بحث در مورد جوامع به کار می‌رود که پیش از تاریخ به تازگی به پایان رسیده‌است.

سامر در میان‌رودان، تمدن دره ایندوس و مصر باستان نخستین تمدن‌هایی بودند که ‌الفبای خود را گسترش داده و سوابق تاریخی را حفظ کردند.
این اتفاق در اوایل عصر برنز رخ داده‌است.
تمدن‌های همسایه اولین کسانی بودند که پیروی کردند.
بیشتر تمدن‌های دیگر به دوران پیش از تاریخ در عصر آهن رسیده بودند.
سامانهٔ سه‌زمانهٔ تقسیم پیشاتاریخ به عصر سنگ و بدنبال آن دوران برنز و دوران آهن در بیشتر مناطق اوراسیا و شمال آفریقا مورد استفاده قرار می‌گیرد. فلزات بطور ناگهانی با تماس با فرهنگ‌های اوراسیا، مانند قاره آمریکا، اقیانوسیه، استرالیا و بسیاری از کشورهای جنوب صحرای آفریقا وارد شدند.
این مناطق همچنین با استثنائاتی در تمدنهای پیش از کلمبیا در آمریکا، سامانه‌های نوشتاری پیچیده را قبل از ورود اوراسیایی‌ها توسعه ندادند، و پیش از تاریخ آنها به دوره‌های نسبتاً اخیر می‌رسد.
به عنوان مثال ۱۷۸۸ معمولاً به عنوان پایان ماقبل تاریخ استرالیا گرفته می‌شود.

 

[^Fatemeh.R80]

باستان اخترشناسی•°•


اخترشناسی دانشی نوین و میان‌رشته‌ای از علوم باستان‌شناسی، اخترشناسی و مردم‌شناسی است که به بررسی تأثیر و نفوذ پدیده‌های کیهانی و حرکات اجرام آسمانی بر روی هنرها، آیین‌ها، ادیان، باورداشت‌ها و دیگر پدیده‌های فرهنگی مردمان باستان می‌پردازد.
دانش اخترشناسی‌باستانی که به بررسی تاریخی علم نجوم/ هیئت می‌پردازد، علی‌رغم برخی کارکردها و حوزه‌های مطالعاتی مشترک با اخترباستان‌شناسی، شاخهٔ پژوهشی متفاوت و مستقلی است. باستان‌اخترشناسی، زیرشاخه‌ها و گرایش‌های گوناگونی دارد که در آن میان می‌توان از اسطوره‌شناسی کیهانی،اخترقوم‌شناسی و معماری نجومی نام برد.
مطالعه و بررسی در نظام‌های گاهشماری و زمان‌سنجی و ابزارهای آن در دوران باستان نیز از حوزه‌های پژوهشی باستان‌اخترشناسان بشمار می‌رود.

 

[^Fatemeh.R80]

باستان شناسی•°•


باستان‌شناسی شاخه‌ای از علوم اجتماعی است که به بررسی گذشته، با استفاده از مدارک مادی می‌پردازد. قلمرو باستان‌شناسی از گذشته تا حال را دربرمی‌گیرد.
چون همه رویدادها بی‌درنگ پس از رخ دادن، به بخشی از گذشته بدل می‌شود.
منابع اطلاعاتی باستان‌شناسی از داده‌های مادی (یا دیگر داده‌هایی) تشکیل می‌شود که به گونه‌ای به انسان مربوط هستند و «آثار فرهنگی» نامیده می‌شوند.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

باستان‌شناسان در حال حفاری در رم

 

[^Fatemeh.R80]

واژه شناسی•°•



واژه انگلیسی archaeology از واژه یونانی arkhaiologia به معنی بحث دربارهٔ چیزهای قدیمی است.
اما امروزه معنای آن تغییر کرده و به پژوهش در زمینه گذشته انسان، بر پایه بقایای مادی باقی‌مانده از او، گفته می‌شود.
در یونان باستان، در سده‌های نخست پس از میلاد، اصطلاح archaeologist به گروهی از بازیگران تئاتر گفته می‌شد که بر روی صحنه با حرکات صامت افسانه‌های باستانی را بازسازی می‌کردند.
واژه archaeology با مفهوم امروزی آن را درسده ۱۷ (میلادی) ژاک اُبسن، طبیب و عتیقه باز اهل لیون، دوباره احیا کرد.
او واژه archaeography (باستان‌نگاری) را نیز مطرح کرد.
اما این واژه مقبول مردم نیفتاد و وارد مجموعه واژگان نشد.

 

[^Fatemeh.R80]

تاریخچه•°•


قدیمترین مدرک مبنی بر به‌کارگیری آثار مادی برای بررسی گذشته‌های دور به سده ۶ (پیش از میلاد) بازمی‌گردد.
یعنی زمانی که فرمانروایی از بابل به حفاری در بناهای اداری دست زد تا به پیشینهٔ آن‌ها پی ببرد. توسیدید، مورخ یونانی دورهٔ کلاسیک در سده ۵ (پیش از میلاد) با پژوهش باستان‌شناسی نشان داد که گورهایجزیرهٔ دلُوس از آنِ اهالی کاریه است و ایشان زمانی این جزیره را در اختیار خود داشته‌اند. توسیدید تاریخ‌نویس یونانی برای نخستین بار اعلام کرد که تاریخ بشر را نباید صرفاً بر پایه آثار مکتوب پیشین نوشت؛ و بناها و اشیای متعلق به دوران‌های گذشته نیز دربردارنده اطلاعاتی هستند که بایستی مورد عنایت قرار گیرند.
رومیان آثار باستانی را مرمت می‌کردند و به نمایش می‌گذاشتند و مردم با آگاهی از این که آثار مزبور یادمان‌های گذشته‌است، به دیدن آن‌ها می‌شتافتند.
در سده ۴ (میلادی)، سنت هلنا در محلی که مسیحبه صلیب کشیده شده بود را حفاری کرد تا آثار مربوط به این رویداد را بیابد.
در صدر مسیحیت و در قلمرو امپراتوری بیزانس، مردم به یافتن بقایای مادی متعلق به مسیحیان و رومیان علاقهٔ فراوانی از خود نشان می‌دادند.
در اواخر امپراتوری بیزانس قانونی به تصویب رسید که به مردم اجازه می‌داد که چنانچه یادمان تاریخی مهمی نظیر تندیس‌های باستانی سراغ دارند که بنایی مزاحم، دورنمای آن را مخدوش کرده، بشخصه آستین بالا بزنند و آن بنا را تخریب کنند.
در این دوره نظریات باستان‌شناسی به این محدود می‌شد که از بقایای مادی می‌توان به اطلاعاتی دربارهٔ گذشته دست یافت.

 

[^Fatemeh.R80]

پس از عصر نوزایی، دوران باستان‌دوستی آغاز شد که زمانهٔ فرضیه‌پردازی پژوهشگران دربارهٔ آثار و بقایای مادی بود.
اما در این دوره پیشرفت نظری اندکی در ارزیابی ارتباط بین آثار فرهنگی و تفاسیر از آن‌ها رخ داد.
از سده ۱۵ (میلادی) در ایتالیا و از سده‌ها ۱۶و ۱۷ در کشورهای شمال غربی اروپا انجمن‌های باستان‌دوستی برپا شد.
اشتیاق اروپاییان باستان‌دوست به بررسی گذشته‌ها با سیاحت و استعمار دیگر کشور همراه بود.
این امر چشم‌انداز تازه‌ای را در برابر پژوهشگران اروپایی گشود و آنان را به مقایسهٔ بومیان سرزمین‌هایی چون آمریکا با مردم اروپا در دوران پیش از تاریخ یا اوایل دوران تاریخی برانگیخت.
سده ۱۸ (میلادی) شاهد تحولات و رخدادهای دیگری بود.
از جمله رُئد در سال ۱۷۱۹ (میلادی) به باستان‌شناسی به عنوان وسیله‌ای قابل اعتماد برای شناخت دوران پیش از تاریخ اشاره کرد.
در سال ۱۷۳۴ دومونتفاسون دوران پیش از تاریخ را به دوره‌های کاربرد عصر سنگ،عصر برنز، و عصر آهن تقسیم کرد.
علاوه بر این، جفرسون و رُئد به اهمیت لایه‌های خاک و عناصر باستانی چون گورها در گاه‌نگاری پی بردند. با این که این پژوهشگران و دیگرانی چون رابک در سده ۱۷ به بررسی لایه‌های باستانی پرداختند، تا اواخر سده ۱۹ (میلادی)لایه‌نگاری جای خود را در بین پژوهش‌های باستان‌شناختی باز نکرد.

 

[^Fatemeh.R80]

گونه های یافته ها•°•


برخی از دسته‌بندی‌های یافته‌ها در محوطه‌های باستان‌شناختی:


دست‌ساخته

artifactآنچه بشر ساخته یا شکل داده یا از آن استفاده کرده‌است، از نوع اشیا، سازه‌ها، وسایل، بافت‌ها، آرایه‌ها، سفالینه‌ها، سلاح‌ها و آثار هنری.
هر دست‌ساخته‌ای که از مواد آلی ساخته شده‌است، مانند چوب، استخوان، عاج، شاخ را دست‌ساختهٔ آلی می‌گویند.
هر شیء طبیعی که در ظاهر شبیه به ابزار ساختهٔ دست بشر باشد دست‌ساخته‌نما pseudo-artifact نامیده می‌شود.
مشخصهٔ غیرقابل‌تغییر یا متغیر مستقل یک دست‌ساختهٔ معین، شاخصهٔ دست‌ساخته artifact attribute نام دارد.
گروهی از دست‌ساخته‌ها که در بسیاری ویژگی‌های ذاتی اشتراک داشته باشد یک گونهٔ دست‌ساخته artifact type را تشکیل می‌دهند.



بوم‌ساخته

ecofactهرگونه بقایای جانوری یا گیاهی یافت‌شده از یک محوطهٔ باستانی که هیچ‌گونه تغییر ناشی از فناوری در آن وجود نداشته باشد، اما بر گونه‌ای ارتباط فرهنگی دلالت کند بوم‌ساخته نام دارد.
هرگونه بوم‌ساخته با منشأ زیستی، مانند چوب و استخوان و عاج و گروه‌های گیاهی را بوم‌ساخته‌های آلی و هرگونه بوم‌ساخته که فاقد منشأ زیست‌شناختی باشد، شامل خاک و مواد معدنی و نظایر آن را بوم‌ساخته‌های معدنی می‌نامند.
هرگونه بوم‌ساخته‌ای، شامل نمونه‌های میکروسکوپی که از گیاهان به جا مانده باشد، مانند هاگ‌ها و گَرده‌ها یا نمونه‌های ماکروسکوپی مانند بذرها و تخم‌ها و هسته‌ها و بقایای چوب و شاخ و برگ‌ها تشکیل گیابوم‌ساخته‌ها floral ecofacts را می‌دهند.





پدیدار

featureعنصری در یک محوطهٔ باستانی یا هر واحد باستان‌شناختی مجزا که ساختار یا لایه یا دست‌ساختهٔ مستقلی به‌شمار نمی‌آید و نمی‌توان آن را جابه‌جا کرد، نظیر چاه‌ها، جوی‌ها، و دیوارها، پدیدار نامیده می‌شود.


زمین‌ساخته

geofactهرگونه مادهٔ کانی یا سنگ معدنی که در محوطهٔ باستانی به دست می‌آید و نشان‌دهندهٔ امکان وجود لایه‌های معدنی در نزدیکی محوطه است


باورساخته

ideofactهر یافتهٔ باستان‌شناختی ناشی از فعالیت‌های عقیدتی انسان در گذشته.


شأن‌ساخته

sociofactشیء یا نمادی باستان‌شناختی، حاصل کنش‌های اجتماعی انسان، که مرتبهٔ اجتماعی کاربران آن را نشان می‌دهد.



فن‌ساخته

technofact

 

[^Fatemeh.R80]

باستان شناس•°•

باستان‌شناس کسی یا ویژگی کسی است که در دانشباستان‌شناسی تخصص دارد و عهده‌دار درک و تفسیر یک، دو، یا چند شاخه از این دانش است.




دیرین مردم شناسی•°•


این نوشتار به هیچ منبع و مرجعی استناد نمی‌کند.

دیرین‌مردم‌شناسی که آمیخته‌ای از دو رشتهٔ علمی دیرین‌شناسی وانسان‌شناسی فیزیکی است، خاستگاه انسان را مطالعه می‌کند. دیرین‌مردم‌شناسان سروکار زیاد با فسیل‌های انسان‌تباران دارند.

 

[^Fatemeh.R80]

مهاجرت انسان های اولیه•°•


برای مهاجرت انسان نظریه‌های متفاوتی وجود دارد.



خروج از آفریقا


کسی به درستی نمی‌داند که نخستین انسان هوموساپینس (یا انسان هوشمند)، که نیای انسان کنونی است، در چه زمان پا به عرصهٔ هستی نهاده‌است.
اما کُهن‌ترین (فسیل)های هوموساپینس، که در کشور اتیوپی یافت شده‌اند و اومو یک و اومو دو نام دارند، نزدیک به ۱۹۵ هزار سالبرآورد شده‌است.
دانشمندان برآورد می‌کنند که انسان امروزی، نزدیک به ۶۰ هزار سال پیش، از موطن نخستین خود در آفریقا بیرون آمده‌است.
در این زمان گسترش صحرای آفریقا برای مدتی وا می‌ایستد و آب و هوای مرطوب تری، دست کم در بخش‌هایی از صحرای آفریقا به وجود می‌آید که پس از این فعل و انفعال، انسان برای مهاجرت از آن بهره می‌گیرد.
انسان‌ها به دنبال خوراک و شکار، کم‌کم از خاور آفریقا، به سویشمال حرکت کردند و پا به خاور میانه نهادند.
دو نظریه دربارهٔ مسیر مهاجرت انسان به خاورمیانه هست.
برخی بر این باور اند که انسان‌های مهاجر از شبه جزیرهٔ سیناوارد آسیا شده‌اند.
نظر دیگری هست که بر پایهٔ آن، بشر از تنگهٔ باب‌المندب جایی که فاصلهٔ آفریقا و شبه جزیرهٔ عربستان به اندازهٔ کمینه می‌رسد، از موطن نخستین خود بیرون آمده‌است.
نکتهٔ شایان توجه این است که در آن زمان به علت عصر یخبندان و گرفتار شدن آب اقیانوس‌ها در یخچال‌های قطبی، سطح آب دریا پایین‌تر از امروز بوده‌است و از همین رو فاصلهٔ میان دو خشکی در محل تنگهٔ باب‌المندب، بسیار کم‌تر از امروز بوده‌است. انسان از آنجا به مهاجرت خود ادامه می‌دهد به گونه‌ای که به فاصله چند هزار سال نخستین نمونه‌های انسان را در قاره اقیانوسیه می‌توان یافت

 

[^Fatemeh.R80]

تسخیر قاره ها•°•


دانشمندان امروزه بر این باورند که با وجود آن که زمانی انسان‌های راست‌قامت در چین زندگی می‌کردند مردمان کنونی چین مانند دیگر مردم جهان تنها دی. ان. ای.‌ های هوموساپینس‌ها را به ارث بـرده‌اند.
هنگامی که نخستین انسان‌ها در حدود ۴۰ هزار سال پیش از طریق آسیای میانه وارد چین شدند حدود ۶۰ هزار سال از حیات آخرین هومو ارکتوس‌ها در آن نواحی می‌گذشت.
هرچند نمی‌توان با اطمینان علت انقراض هومو ارکتوس‌ها را توضیح داد، ولی نسل آن‌ها احتمالاً بر اثر تغییرات آب و هوایی در ۱۰۰ هزار سال پیش منقرض شده‌است.
آزمایش‌های ژنتیک انجام شده بر روی ۱۲ هزار چینی نیز اختلاط میان گونه‌ها را رد می‌نماید.
این آزمایش نشان داد که تنها اجداد چینی‌ها مانند انسان‌های امروزی هوموساپینس‌ها هستند.
نخستین انسان‌ها حدود ۳۰ هزار سال پیش، پس از گذشتن از تنگهٔ برینگ پا به قارهٔ آمریکا نهاده‌اند.
تنگهٔ برینگ، سیبری در آسیا را ازآلاسکا در قارهٔ آمریکا جدا می‌کند.
در آن زمان بر اثر یخ‌زدگی سطح اقیانوس در عصر یخبندان دو خشکی به هم متصل می‌شوند و شکارگران ساکن سیبری با گذر از این گذرگاه پا به قارهٔ نو نهاده و از آنجا در سراسر قارهٔ نو پخش شدند. دلیل‌های فراوانی بر تأیید این نظریه وجود دارد.
از جمله شباهت‌های ریخت جمجمه و آرواره‌های ساکنان ۳۰هزار سال پیش آمریکای شمالی و مردمان هم عصر آنان که در سیبری و شمالچین زندگی می‌کردند.
اروپا توسط انسان‌های مهاجرت کرده از خاورمیانه و آسیای میانه تسخیر گردید.
این مهاجرت از ۴۵٬۰۰۰ سال پیش آغاز گردید و این مهاجرت و اسکان انسان هوموساپینس در قارهٔ اروپا طی ۱۵٬۰۰۰ سال تکمیل گردید.