آیا ممکن است «فضا – زمان» تنها یک توهم باشد؟
شاید اینشتین در ماه مارس ۱۹۵۵ میلادی، تقریبا یک ماه قبل از مرگش با نوشتن نامهای به خانوادهی دوست تازه متوفیاش، میشل بِسو، یکی از مناقشات پیرامون زمان را مطرح کرد، وی نوشت: «او حالا کمی زودتر از من از این جهان عجیب و غریب رخت بسته است، اما هیچ معنایی ندارد. کسانی مثل ما که به دنیای فیزیک اعتقاد دارند به خوبی میدانند که تمایز بین گذشته، حال و آینده توهمی بیش نیست؛ گرچه این توهم دیرینه و پایدار است.» مشخص نیست که آیا خانواده بسو با این شکل درد و دل اینشتین آرام شده بودند یا خیر، اما تقریبا تمام کسانی که فیزیک را درک میکنند میدانند که اینشتین درست گفته بود! شاید زمان تنها توهمی سر سختانه باشد!
از جمله مخالفان حرف اینشتین، فیزیکدانی بنام لی اسمولین، عضو موسسه پریمتر در کانادا است. در اواسط دهه ۹۰ میلادی او پیشنهاد داد که سیاهچالهها جهانهای کوچک را تولید میکنند. در اواسط دهه گذشته میلادی نیز او نظریه ریسمان را زیر سوال برد. ادعایش این بود که این نظریه نتوانسته تاکنون یک پیشبینی قابلسنجش را تولید کند. حتی در کتاب پرفروش خود «تولد دوباره زمان» در سال ۲۰۱۳، او ادعا کرد که زمان کاملا واقعی است و هیچ چیزی توان پیشی گرفتن از آن را ندارد، حتی قوانین طبیعت!
اما به گفته ی کارلو روولی فیزیکدان ایتالیایی، “زمان” وجود ندارد و نیازى هم به وجود داشتن آن نیست چرا که واقعا می شود توصیف معقولی از طبیعت داشت که در چارچوب بنیادی اش نیازى به وجود فضا و بخصوص زمان نباشد. بر این باورم که نگاه و برداشت کلى ما از جهان است که مفاهیم “فضا” و “زمان” را شکل داده است. به عبارت دیگر، فضا و زمان تنها براى انسان که تقریبى از «واقعیت» را با حواس پنجگانه خود درک مى کند موجودیت دارد. در مکانیک کوانتومی تمام ذرات ماده و همچنین انرژی را میتوان به صورت موج توصیف کرد. موج نیز یک ویژگی غیرعادی دارد: تعداد نامحدودی از آن میتواند در یک مکان وجود داشته باشد. اگر روزی نشان داده شود که زمان و فضا از کوانتا تشکیل یافتهاند، تمام آنها میتوانند در یک نقطه بدون بُعد روی هم تلنبار شوند. روولی میگوید: «به معنایی فضا و زمان در این تصویر ذوب میشوند. دیگر فضا وجود ندارد، تنها کوانتاهایی وجود دارند روی کوانتاهای دیگر بدون اینکه در فضا غرق شوند.»..
شاید اینشتین در ماه مارس ۱۹۵۵ میلادی، تقریبا یک ماه قبل از مرگش با نوشتن نامهای به خانوادهی دوست تازه متوفیاش، میشل بِسو، یکی از مناقشات پیرامون زمان را مطرح کرد، وی نوشت: «او حالا کمی زودتر از من از این جهان عجیب و غریب رخت بسته است، اما هیچ معنایی ندارد. کسانی مثل ما که به دنیای فیزیک اعتقاد دارند به خوبی میدانند که تمایز بین گذشته، حال و آینده توهمی بیش نیست؛ گرچه این توهم دیرینه و پایدار است.» مشخص نیست که آیا خانواده بسو با این شکل درد و دل اینشتین آرام شده بودند یا خیر، اما تقریبا تمام کسانی که فیزیک را درک میکنند میدانند که اینشتین درست گفته بود! شاید زمان تنها توهمی سر سختانه باشد!
از جمله مخالفان حرف اینشتین، فیزیکدانی بنام لی اسمولین، عضو موسسه پریمتر در کانادا است. در اواسط دهه ۹۰ میلادی او پیشنهاد داد که سیاهچالهها جهانهای کوچک را تولید میکنند. در اواسط دهه گذشته میلادی نیز او نظریه ریسمان را زیر سوال برد. ادعایش این بود که این نظریه نتوانسته تاکنون یک پیشبینی قابلسنجش را تولید کند. حتی در کتاب پرفروش خود «تولد دوباره زمان» در سال ۲۰۱۳، او ادعا کرد که زمان کاملا واقعی است و هیچ چیزی توان پیشی گرفتن از آن را ندارد، حتی قوانین طبیعت!
اما به گفته ی کارلو روولی فیزیکدان ایتالیایی، “زمان” وجود ندارد و نیازى هم به وجود داشتن آن نیست چرا که واقعا می شود توصیف معقولی از طبیعت داشت که در چارچوب بنیادی اش نیازى به وجود فضا و بخصوص زمان نباشد. بر این باورم که نگاه و برداشت کلى ما از جهان است که مفاهیم “فضا” و “زمان” را شکل داده است. به عبارت دیگر، فضا و زمان تنها براى انسان که تقریبى از «واقعیت» را با حواس پنجگانه خود درک مى کند موجودیت دارد. در مکانیک کوانتومی تمام ذرات ماده و همچنین انرژی را میتوان به صورت موج توصیف کرد. موج نیز یک ویژگی غیرعادی دارد: تعداد نامحدودی از آن میتواند در یک مکان وجود داشته باشد. اگر روزی نشان داده شود که زمان و فضا از کوانتا تشکیل یافتهاند، تمام آنها میتوانند در یک نقطه بدون بُعد روی هم تلنبار شوند. روولی میگوید: «به معنایی فضا و زمان در این تصویر ذوب میشوند. دیگر فضا وجود ندارد، تنها کوانتاهایی وجود دارند روی کوانتاهای دیگر بدون اینکه در فضا غرق شوند.»..