دانستنی های زمین شناسی

[کوکیッ]

رنگ ( Color ):

در مطالعه کانیها اولین چیزی که توجه را جلب می کند رنگ آنها است . کانیها دارای رنگهای متنوعی هستند . بعضی از کانیها دارای رنگهای مشخصی هستند و به وسیله رنگشان تشخیص داده می شوند.

ایدیوکروماتیک : ( Idiochromatic )
کانیهای خود رنگ را گویند . رنگ این کانیها به دلیل ترکیب شیمیائی یا ساختمان داخلی آنها است و همواره ثابت است مانند سبز مالاکیت یا رنگ آبی در لازوریت .

آلوکرماتیک : ( Allochromatic )
کانیهای دگر رنگ را گویند . این نوع رنگ بدلیل وجود ناخالصی در کانی به وجود می آید و با توجه به انواع ناخالصی ؛ تنوع رنگی نیز دیده می شود . مثل کانی کوارتز که به رنگهای متنوعی دیده میشود .

پزوروکرماتیک : (Pesudochromatic )
کانیهای دارای رنگ کاذب را گویند . این نوع زنگ در اثر انعکاس نور در سطوح مختلف کانیهای شفاف یا نیمه شفاف اینجاد می شود ؛ بدین صورت که شعاعهای نوری پس از برخورد به سطوح کریستالی کانیها در جهات مختلف منعکس می شوند و در نتیجه تداخل آنها رنگهای متفاوتی به چشم می خورد . مثل کانی لابرادوریت . در بعضی از کانیها مانند کالکوپریت تداخلی از چند رنگ به صورت رنگین کمان منعکس می شود .

 

[کوکیッ]

رنگ خاکه : ( Streak )
کانیهائی که سختی آنها خیلی زیاد نیست در اثر سایش بر روی چینی بدون لعاب مقداری خاکه یا پودر از خود به جای می گذارند که دارای رنگی متفاوت با رنگ خود کانی است که این اثر را رنگ خاکه گویند.

انواع جلا (Luster species):

جلای فلزی : (metallic Luster)
این نوع جلا در کانیهائی که نور را از خود عبور نمی دهند و تماماُ منعکس می کنند دیده می شود مانند کانهای فلزی مثل : گالن , هماتیت و طلا.

جلای نیمه فلزی : ( Sub metallic Luster)
در این نوع کانیها که نور را از خود عبور نمی دهند مقدار انعکاس نور کمتر از حالت قبلی است مثل : ماگنتیت , پیرولوزیت , کرومیت و . .

جلای شیشه ای : ( Vitreous Luster )
کانیهای مانند شیشه که نور از آنها عبور میکند دارای این نوع جلا هستند مثل : لیمونیت , کوارتز , باریت و . . .

جلای نیمه شیشه ای : (Sub vitreous Luster )
در کانیهائی که مقدار نور عبوری از آنها کمتر از شیشه است دیده می شوند مثل : کلسیت , آلونیت و . . .

جلای صمغی : ( Resinous Luster )
این حات از جلا شبیه صمغ است مثل : بلاند , آپاتیت , ارپیمان , رآلگار و. . .

 

[کوکیッ]

جلای چرب : ( Greasy Luster )
در این حالت جسم چرب نیست ولی حالت چربی دارد مثل : کوارتز , تالک , اپال و تورمالین نیز تا حدی داری جلای چرب می باشند .

جلای مرواریدی : ( Pearly Luster )
در انی حلت جسم جلائی مانند مروارید دارد مثل : سلستیت , دولومیت و . . .

جلای الماسی : ( Adamantine Luster )
در کانیهائی که شکست نور زیاد دارند این نوع جلا دیده می شود مثل : سروزیت , مالاکیت , اسفالریت و . . .

بو (aroma):

از روی بوی بعضی از کانیها نیز تا حدی می توان نوع آنها را تعیین کرد مثلا : ارپیمان , گوگرد و به طور کلی کانیایی از این نوع بوی تند گوگرد را می دهند یا کلسیت مرطوب بوی خاصی مثل مورداب را می دهد .

مزه : ( Taste )

مزه کردن کانیها در بسیاری موارد درست نیست و حتی ممکن است خطرناک نیز باشد ولی تا می توان از این طریق نوع کانی را تعیین کرد مثلا : هالیت طعم شوری دارد یا آلونیت (زاج سفید) طعم ترش و گسی را داراست .

 

[کوکیッ]

جلای ابریشمی : ( Silky Luster)
در اثر تجمع رشته های نازک بعضی از کانیهای این نوع جلا به وجود می آید مثل : آزبست , هورنبلند , الکسیت و . . .

شفافیت (Transparency ) :

شفاف : ( Transparent )
کانی نور را کاملا از خود عبور میدهد و میتوان از پشت آن اشیاء را دید مثل: ورقه نازک ژیپس یا کوارتز.

کدر :
کانی نور را از خود عبور نمی دهد مثل مگنتیت , گالن و . . .

نیمه شفاف : ( Translucent )
کانی نور را خود عبور می دهد ولی از پشت آن اشیاء دیده نمی شوند مثل : کوارتز ناخالص , هالیت و . . .

اندک شفاف : ( Sub translucent )
نور از ورقهای نازک کانی عبور می کند مثل : فلوریت , پلاژیوکلاز.

 

[کوکیッ]

ضربه پذیری : ( Tenacity )

رفتار کانیها در مقابل ضربه های وارده به آنها می باشد که شامل چهار قسمت می باشد:

شکننده : ( Brittle )
که در اثر ضربه خرد می شوند مثل : گوگرد .

چکش خوار : ( Malleable )
که قابلیت چکش خواری را دارا می باشد مثل : کانیهای فلزی چون طلا , مس

برش پذیر : ( Sectile )
که توانایی برش خوردگی را دارا می باشند مثل : ژیپس .

خم پذیر : ( Flexible )
که قابلیت ارتجاء را دارا می باشند مثل : میکا .

 

[کوکیッ]

خواص رادیواکتیویته : ( Radioactivity )
بعضی از کانیها دارای خواص رادیواکتیویته هستند که از لحاظ انرژی زایی دارای اهمیت زیادی هستند مثل : اورانیت و تورتیت (برسی این خاصیت توسط دستگاه رایواکتیوسنج یا شکارشگر گایگر صورت می گیرد)

خواص مغناطیسی : ( Magnetic property )
وجود خاصیت مغناطیسی در بعضی از کانیها باعث جذب شدن آنها توسط آهنربا می شود مثل : مگنتیت , پیریت و آهن . ( در بعضی مواقع به علت کم بودن خواص مغناطیسی برای برسی این خاصیت از دستگاه ماگناتومتر استفاده می شود).

* بیسموت

بیسموت از تمامی فلزات مغناطیسی‌تر است و بجز جیوه از تمامی عناصر خاصیت رسانایی حرارتی کمتری دارد. از ترکیبات بیسموت در ساخت لوازم آرایش، رنگ‌دانه‌ها و کاربردهای دارویی استفاده می‌شود. بیسموت در مقایسه با دیگر فلزات سنگین به طرزی غیرعادی سمیت پایینی دارد و از زمانی که سمیت سرب برای انسان مشخص شده، آلیاژهای بیسموت به عنوان جایگزین سرب کاربرد پیدا کرده‌اند. بیسموت از دوران باستان برای بشر شناخته‌شده بود اما بسیاری از اوقات با سرب و قلع اشتباه گرفته می‌شد تا اینکه “کلاد جفری جونین” در سال ۱۷۵۳ تمایز آن را از سرب اثبات کرد.

 

[کوکیッ]

* بزرگترین یاقوت ارغوانی Geode (سنگ پوکی که درون آن ازمواد بلورین یا مواد معدنی پوشیده باشد) – ‘ملکه اروگوئه’

آمیتیست، گران بهاترین سنگ در گروه کوارتزها به شمار می رود . این سنگ را در کتب جواهرشناسی فارسی ( جمشت ) گفته اند لکن نام آن در لاتین ( آمیتیست ) است . این سنگ از خانواده سلطنتی یاقوت ارغوانی است که محدوده رنگ آن از یاسی روشن تا ارغوانی تیره می باشد. رنگ ارغوانی متوسط و رنگ گل سرخ درخشان آن از با ارزش ترین نوع این سنگ می باشند. بر اساس باورهای موجود، سنگ آمیتیس نمادی از متانت، صلح و آرامش بوده و قادر به پراکنده کردن افکار بد و باز شدن ذهن انسان است. آمیتس سنگ بادوامیست ولی باید در مقابل خراش و ضربات شدید از او محافظت نمود. این سنگ نشانه ماه فوریه و همچنین نشانه ششمین سالگرد ازدواج است. سنگ آمیتیس در بسیاری از کشورهای مختلف مانند برزیل ، ماداگاسکار ، بخش های مختلف ایالات متحده و کانادا قابل استخراج است.

 

[کوکیッ]

*اپال غروب آتش

اُپال یا اوپال (Opal)، یا سنگ چشم گربه (نام‌های دیگر: اوپال، عین‌الهَر، عین‌الشمس) گونه‌ای از سنگ‌های بهادار است. اپال یا چشم گربه گونهٔ بی‌شکل و نرم‌تر از در کوهی است. سنگ چشم گربه یک سیلیس آبدار است که میزان آب آن تا ۲۰ درصد هم می‌رسد. این سنگ ممکن است بی‌رنگ باشد ولی در رنگ‌های سفید، آبی شیری، خاکستری، سرخ، زرد، سبز، قهوه‌ای و سیاه یافت می‌شود. اپال‌های سفید و سبز بیش از دیگر رنگ‌ها یافت می‌شوند و کمیاب‌ترین گونه، سرخ بر زمینهٔ سیاه است. تفاوت‌ها در رنگ چشم گربه تابعی از اندازهٔ رشد در طول موج‌های سرخ و فروسرخ است.

*کهربای برمه اصل

کهربا به شیره (صمغ) فسیل شدهٔ درخت گفته می‌شود که معمولاً به خاطر رنگ زیبایش دارای ارزش است. معمولاً ازاین ماده برای ساخت اشیاء تزئینی و جواهر استفاده می‌شود. عمده کهربای جهان عمری بین ۳۰ تا ۹۰ میلیون سال دارد. گاهی در داخل کهربا حشرات و حتی پستانداران کوچک به دام افتاده روزگاران پیش از تاریخ نیز یافت شده اند. کهربا در گروه سنگهای اورگانیک (منشا گیاهی، حیوانی) قرار دارد. در دوران قدیم زمین شناسی به صورت صمغ از درختان کاج مخروطی شکل به نام (پیتوس-سوکسینیفرا) خارج شده و پس از خشک و سخت شدن به صورت فسیل و سنگ درآمده است. کشورهای ایتالیا، جمهوری دومینیکن، رومانی، برمه، چین، کانادا، مکزیک، ژاپن، روسیه و آمریکا دارای معدن کهربا هستند. بزرگ ترین معدن کهربا در غرب کالیمینگراد در روسیه در عمق ۳۰ متری زمین در زیر شن و ماسه است.

 

[کوکیッ]

* رز کوارتز

رزکوارتز دارای ترکیب رنگهای گوناگون ملایم با ترکیب صورتی تیره و صورتی رزی می باشد. منیزیم و تیتانیوم که به صورت ناخالصی در این سنگ وجود دارند باعث رنگ آن می شوند. رزکوارتزهای روشن بسیار کمیابند و سنگ آنها اغلب تیره رنگند. بلورهای آنها شکننده اند و اغلب ترک دارند. سنگها رنگهایشان را بر اثر گرما از دست داده و به رنگ سیاه در می آیند وقتی که در معرض تابش قرار می گیرند. دو رنگی در سنگهای رنگ تیره کاملا آشکار است. رز کوارتز در برزیل و ماداگاسکار یافت می شود. با این حال، مطالعات پراش اشعه X اخیر نشان داده که رنگ ممکن است توسط الیاف میکروسکوپی نازکی ایجاد شود که در ساختار رز کوارتز نادیسه بوجود می آیند که احتمالا ممکن است به دومورتیریت (dumortierite) معدنی مربوط شود. در نوع نادر رز کوارتز که به شکل بلورین رخ می دهد و تحت عنوان کوارتز صورتی شناخته شده، اعتقاد بر این است که علت رنگ ناخالصی های آلومینیوم و فسفر می باشد، اما این رنگ نسبت به نور حساس بوده و ممکن است به مرور زمان در معرض نور خورشید، محو شود.

 

[کوکیッ]

*کوارتز تیتانیوم

کوارتز یا دُرّ کوهی سنگی است بسیار سخت که سختی آن نه دهم و سختی الماس که سخت‌ترین سنگها است یک می‌باشد. کوارتز به رنگ و اسامی مختلف دیده شده‌است که یکی از انواع آن عقیق است که به رنگهای کهربائی- زرد- سفید- جگری- جگری مایل به سیاه و سبز دیده شده‌است. کوارتز بعد از فلدسپات, دومین ماده کانی فراوان پوسته زمین است. کوارتز از شبکه پیوسته SiO۴ تشکیل شده، بگونه‌ای که هر اتم اکسیژن بین دو چهار وجهی قرار گرفته است. بنابر این فرمول عمومی کوارتز SiO۲ می‌باشد. بلورهای کوارتز در شکلهای مختلف یافت می‌شوند و برخی از آنها بعنوان جواهر استفاده می‌شوند.تیتانیم فلزی است که با نسبت قدرت به وزن بالا شناخته شده است. تیتانیوم فلزی قوی با چگالی کم و کاملاً انعطاف پذیر (به خصوص درحضور اکسیژن محیط) است. از لحاظ مغناطیسی پارامگنتیک بوده و رسانایی الکتریکی و حرارتی نسبتاً کمی دارد.