در آستانه فصل پرواز

[آیدا.ف]

بررسی ویژگی های فضاپیماهای جانشین «شاتل»

سازمان ملی هوانوردی و فضانوردی آمریکا (ناسا) پس از آنکه در سال گذشته برنامه پروازهای شاتل‌های فضایی را متوقف کرد، تصمیم گرفت که در ماموریت‌های بعدی خود برای حمل بار و جابه‌جایی فضانوردان به مدار زمین، از نسل تازه فضاپیماهای قابل استفاده مجدد بخش خصوصی استفاده کند. نشنال‌جئوگرافیک در یک گزارش تصویری، به بررسی مسابقه‌ای پرداخته است که برای ساخت این فضاپیماها بین پنج شرکت درگرفته است. در ادامه این گزارش را با هم می‌خوانیم.


اکنون که برنامه کار شاتل فضایی آمریکا به پایان رسیده است، ناسا برای نسل بعدی فضاپیماهای سرنشین‌دار قابل استفاده مجدد، به بخش خصوصی رو آورده است. گل سرسبد این فضاپیماها، ابداع شرکت کلرادویی سیرانوادا است که «دریم چیسر» (به معنی «صیاد رویا») نام دارد. این شرکت، یکی از پنج نامزد بخش خصوصی برای دریافت کمک‌هزینه ۵۰‌میلیون دلاری آمریکا در سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸) با نام قانون بازیابی و سرمایه‌گذاری مجدد است. به استناد آنچه در سایت سیرانوادا آمده است، ماموریت اصلی شاتل جدید پیشنهادی، انتقال بار و حداکثر هفت فضانورد به ایستگاه فضایی بین‌المللی و بازگرداندن ایمن خدمه به زمین است. از نقاط قوت «دریم چیسر»، یکی این است که به گونه‌ای طراحی شده که می‌توان آنها را با موشک‌های اتلس پرتاب کرد. ناسا از سال ۱۹۵۷ (۱۳۳۶) تاکنون، از موشک اتلس استفاده کرده است که تاکنون قابل اطمینان بود. ماه قبل کمک مالی اضافی به مبلغ ۲۱۳‌میلیون دلار در اختیار سیرانوادا قرار گرفت تا به برنامه‌هایی ادامه دهد که به گفته ناسا می‌تواند عرصه را برای «انجام ماموریت‌هایی برای سفر به مدار پایین زمین تا میانه دهه آینده» آماده کند. شرکت «اسپیس‌ایکس» مبلغ ۴۴۰‌میلیون دلار و شرکت بویینگ ۴۶۰‌میلیون دلار دریافت کردند.

● بررسی سیستم

همه طرح‌هایی که در رقابت ساخت فضاپیما شرکت دارند، باید آزمون‌های ایمنی و قابلیت اطمینان را با موفقیت پشت سر بگذارند، نمونه مفهومی «دریم چیسر» نیز در حال گذراندن آزمایش‌های ساختاری است. ناسا می‌گوید هدف از حمایت مالی فضاپیماهای سرنشین‌دار خصوصی، پر کردن شکافی است که بعد از بازنشسته شدن شاتل‌های فضایی، در زمینه فضاپیماها به وجود آمده بود. این فضاپیماها، همچنین به سازمان فضایی آمریکا امکان می‌دهد روی ماموریت‌های با برد بیشتر، مانند فرستادن کاوشگران یا رهنورد به مریخ، تمرکز کند. امید می‌رود به‌زودی، به همان ترتیب که ما بلیت هواپیما می‌خریم، فضانوردان ناسا هم بتوانند برای رفتن به ایستگاه فضایی بین‌المللی، بلیت فضاپیما تهیه کنند. «دیوید برین» از نویسندگان داستان‌های علمی-‌تخیلی که مدرک دکترای علوم فضایی خود را از دانشگاه سان‌دیه‌گوی کالیفرنیا گرفته است، در این‌باره می‌گوید: «این یک حوزه هیجان‌انگیز است.» وی خطرپذیری مشاهده‌شده در میان رقبای شاتل خصوصی را تحسین می‌کند و می‌افزاید: «رویکرد ناسا از زمان انفجار شاتل چلنجر در سال ۱۹۸۶ (۱۳۶۵)، افزودن بر موارد احتیاطی بوده است.»

● محموله‌های «دراگون»

یک فضاپیمای بی‌سرنشین شرکت اسپیس‌ایکس با نام «دراگون» (به معنای «اژدها») ۲۵ می‌ (۴ خرداد) گذشته به فضا سفر کرد و بازوی روباتیک ایستگاه فضایی بین‌المللی آن را گرفت و مهار کرد. این پرواز ثابت کرد که از فضاپیمای قابل استفاده مجدد «دراگون» هم می‌توان در پروازهای سرنشین‌دار استفاده کرد و هم با تغییر طراحی، می‌توان از آنها برای انتقال بار به ایستگاه فضایی بین‌المللی بهره گرفت. این اولین فضاپیمای بخش خصوصی است که چنین توانایی‌ای دارد. با وجود آنکه «دراگون» در این زمینه پیشگام است، اما برای بازگشت مجدد به زمین از روشی قدیمی استفاده می‌کند یعنی مانند «آپولو» در آب فرود می‌آید.

● مشتاق رفتن

سرنشینان احتمالی فضاپیمای «دراگون»، هم‌اکنون در حال انجام آزمایش‌های زمینی نمونه سرنشین‌دار این کپسول فضایی هستند. این فضاپیما می‌تواند تا هفت فضانورد را با خود به فضا ببرد. «برین» می‌گوید: «اسپیس‌ایکس روی برنده شدن در قراردادهای ارسال محموله‌ها به مدار زمین، (به شیوه قابل پیش‌بینی و قابل اطمینان) حساب می‌کند. این قراردادها در آینده نزدیک شامل اعزام فضانورد به ایستگاه فضایی نیز می‌شود.»

● مسافران قرن ۲۱

شرکت دیگری که امیدوار است در رقابت برای حمل‌ونقل فضانوردان ناسا برنده شود، «بویینگ» است. فضاپیمای «CST-۱۰۰» این شرکت نیز به گونه‌ای طراحی شده است که می‌تواند تا هفت نفر را با خود به فضا ببرد. کپسول بویینگ، برخلاف فضاپیمای «دریم چیسر» شرکت سیرانوادا، بال ندارد. البته این فضاپیما، با استفاده از چتر نجات هم فرود نمی‌آید، بلکه‌ با استفاده از کیسه‌های هوا، ضربه ناشی از فرود را کاهش می‌دهد. «برین» درباره گسترش شدید فعالیت‌های تجاری فضاپیماهای شرکت‌های خصوصی می‌گوید: «شاید در نهایت، شاهد پدیده‌ای هم‌ارز دوران طلایی توسعه مسافرت‌های هواپیمایی در دهه ۱۹۲۰ (۱۳۰۰) باشیم. اگر چنین شود، این موضوع ناشی از تلفیق سرمایه‌گذاری دولتی در فرآیند‌های دقیق و توجه آنها به جزییات و رها شدن بلندپروازی‌های بخش خصوصی خواهد بود.»