ماشیح ؛ ناجی جهان در فرهنگ یهود

[Elka Shine]

"מָשִׁיחַ" ماشيحَ : ناجي جهان در پرتو قوانين و اعتقادات يهود

نگارنده : ایمانوئل شوحط

اشاره :

بحث ظهور نجات بخش موعود كه در فرهنگ يهود « ماشيح » نام دارد ، يكی از مهم ترين مبانی دينی مشترك بين اديان الهی است ، در اين اینجا ، ديدگاه ربای ايمانوئل شوحط ، دين پژوه و عارف يهودی در اين زمينه كه بر پايه متون تورات و تلمود قرار دارد ، ارائه می گردد .

אֲנִי מַאַמִין בּאֱמוּנָה שׁלֵמָה בּבִיאַת הַמָשִׁיח ואַף עַל פִי שֶׁיִתְמַהְמֵהַ עִם כָּל זֳה אַחַכֶּה לוֹ בְּכָל יוֹם שֶׁיָבֹא
« من با ايمان كامل به آمدن ماشيح اعتقاد دارم و اگر چه او تأخير كند، با اين حال هر روز در انتظار او هستم كه بيايد » ( اصل دوازدهم از اصول سيزده‌‌ گانه ايمان يهود - هارامبام ) .


پیشگفتار :

انديشه نجات‌‌ بخشی و انتظار برای موعودی كه خواهد آمد و نظامی منطبق با قوانين الهی و آسمانی برقرار خواهد كرد ، يكي از مهم ترين بخش های اعتقادی و مشترك در اديان توحيدی است .

هر چند اين كه ويژگی های اين موعود چيست ، كی و كجا ظهور خواهد كرد در همۀ دين‌‌ها يكسان نيست اما آنچه كه در اين انديشه مشترك است اين است كه نجات دهنده از خاندان نبوت خواهد بود و اين ناجی به خوی پسنديده ، تقوی ، دانش و همه صفات نيكو آراسته و از بدي ها و زشتي ها مبراست .

در دين زرتشتی يك منجی آينده به نام سوشيانت ( يا سوشيانس ) مورد انتظار است . او از فرزندان زرتشت است كه نطفه‌‌ اش به شيوه‌‌ ای معجزه‌‌ آسا در آب درياچه نگهداری می شود . مادر او نيز نژادش به پسر زرتشت می رسد .

در دين يهود نجات بخش‌‌ نهايی « ماشيح » به معنای« مسح و تدهين شده » نام دارد و به تصريح متون ، از خاندان داوود پيامبر است .

به اعتقاد مسيحيان ، حضرت عيسی بار ديگر زنده می شود و برای نجات مردم فرود می آيد . « فارقليط » از جمله القابی است كه به منجی مسيحيان داده شد و لفظاً به معنی آموزگار ، شفيع و هادی و تقويت دهنده بوده و تحقق‌‌ بخش عدالت در جهان آينده است .

شيعيان معتقدند كه منجی آينده ، امام دوازدهم است كه از نظرها غايب گرديده و روزی دوباره ظاهر شده و براي برقراری عدالت و صلح قيام خواهد كرد . نام او « مهدی » است كه به معنای هدايت كننده می باشد. در اسلام ، مهدی موعود از سوی پدر از خاندان نبوت است و از سوی مادر نيز به قيصر روم منتسب است كه در نهايت به حواريون عيسی منتهی می شود .

حتي در آيين‌‌ های ديگر نيز مانند همين اعتقاد دربارۀ موعود وجود دارد . مثلا در آيين هنديان باستان ، « كالكی » دهمين‌‌ ظهور « ويشنو » - كه همان مفهوم موعود و انديشه مهدويت است - سوار بر اسب سفيدی خواهد شد و شمشير درخشان در دست گرفته و عصر طلايی را از نو آغاز خواهد كرد .

اختلاف نظر دربارۀ شخص ناجی در هر يك از اديان ، مانع و مخالفي برای ساير عقايد به شمار نمی رود ، همانگونه كه در اعتقاد يهود ، قبل از ماشيح ، شخصی به نام الياهو خواهد آمد و ظهور ماشيح و فرارسيدن روز حسابرسی الهی را بشارت خواهد داد .

در اين مبحث ، به طور مختصر شخصيت ماشيح و وضعيت دوران نجات نهايی جهان براساس اعتقادات يهود مطرح خواهد شد .


يكي از پايه‌‌ های اساسی و اصول مهم آيين يهود ، ايمان به ظهور ماشيح و دورة نجات ( גְאוּלָה - گِئولا ) می باشد . طبق نظر هارامبام ، هر فرد ( يهودی ) كه به ماشيح اعتقاد نداشته باشد و يا چشم به راه آمدن او نباشد ، منكر سخنان حضرت موسی و ساير انبياء بنی اسرائيل است زيرا همانطور كه ذكر خواهد شد ، موضوع ماشيح به كرات در متون مقدس عنوان گشته است .

عليرغم اهميت اين موضوع و ذكر مداوم آن در گفتارهای مذهبی جامعه يهودی ، معمولا اين عقيده بصورت يك تئوری خشك و خيالی تلقی می شود تا واقعيتی قابل لمس و حقيقی .
در واقع ترديد و ابهام زيادی اين موضوع را احاطه كرده است كه از جمله دلايل آن می توان عدم برخورداری از دانش كافی ، ترس و واهمه از ناشناخته‌‌ ها و روبرو شدن با آينده‌‌ای نامعلوم و اسرارآميز را نام برد .

تلمود : ( סַנְהֵדְרִין צז : ) كسانی را كه به محاسبه دقيق زمان ظهور ماشيح می پردازند ، مورد لعن قرار داده است و تنها تشويق به انتظار را توصيه می كند .

از طرف ديگر ، در مقاطعی كه آزار و شكنجه و رنج و مشقت يهوديان توسط مشركين به علت اعتقادات مذهبی و توحيدی آن ها به اوج خود می رسيد ، ايمان به ماشيح و گئولا ( نجات ) بوده كه جرقه‌‌ های اميد را روشن نگاه داشته و باعث شده كه يهوديان بدترين و هولناك‌‌ ترين مصيبت های تاريخ را تحمل كنند و به انتظار روز قضاوت الهي باشند، روزي كه حق بر ناحق پيروز شده و صلح و صفا و برادری و صميميت بر جهان حاكم گردد و « تمامی زمين از دانش الهی مملو گردد ( ישעיה ט:יא ) » و « تمامی انسان ها نام خدا را خوانده و او را يكسان عبادت خواهند كرد ( צפניה ג:ט ) » .

بخش اول :

وقايع عصر گِئولا ( نجات نهايی ) :

1 - احياء سنت های اوليه عبادت يهود : اساس عبادت يهود بر تقديم قربانی ها قرارگرفته است كه امروزه اين عبادات با خواندن تفيلا ( نماز ) جاي گزين شده‌‌اند . با ظهور ماشيح ، آن مراسم دوبارة احياء خواهند شد .

2 - پايان بدي و گـ ـناه :
וְהָיָה בַיום הַהוא נְאֻם ד צְבָאו-ת אַכְרִית מִן הָאָרֶץ וְלא יִזָכְרוֹ עוד אֶת שְׁמות הָעֲצַבִּים
זכזריה יג:ב

« خداوند صاحب قدرت می فرمايد در آن روز ( نجات ) من اسامی بت‌‌ ها را از زمين منقطع خواهم كرد و آنها ديگر يادآوری نخواهند شد ». ( زخريا )

3 - درك الهيت و آگاهي واقعی از وجود خداوند :

כִּי מָלְאָה הָאָרֶץ דֵעָה אֶת ד כַּמַיִם לַיָם מְכַסִים (ישעיה יא:ט)
« زمين از دانش الهی مملو خواهد شد ، همانند آب هايی كه دريا را می پوشانند » ( يشعيا )

כִּי תִמָלֵה הָאָרֶץ לָדַעַה אֶת כּבוֹד ד כַּמַיִם יְכַסו עַל יָם (חַבַּקוק ב:יד)
« زمين از دانش الهی و شناخت جلال او مملو خواهد شد ، همانند آب هايی كه دريا را می پوشانند » ( حبقوق )

אַחֲרֵי הַיָמִים הָהֵם נְאֻם ד נָתַתִּי אֶת תּוֹרָתִי בְּקִרְבָּם וְעַל לִבָּם אֶכְתבֶנָה....
וְלא יְלַמְדו עוד אִישׁ אֶת רֵעהו וְאִישׁ אֶת אָחִין לֵאמר דֵעו אֶת ד כִּי כוֹלָם יֵדְעו אותִי לְמִקְטַנָם וְעַד גְדולָם
« خدوند می فرمايد پس از آن ايام ، دانش خود را در نهاد آن ها گذارده و تعاليم خود را بر قلب آن ها خواهم نوشت ... ( به گونه‌‌ ای كه ) ديگر كسی هم نوعش را تعليم نخواهد داد و كسی برادرش را درس نخواهد داد كه : " خدا را بشناسيد " ، زيرا همه ( انسان ها ) مرا خواهند شناخت از كوچكترين تا بزرگترين آن ها » ( يرميا )

4 - پرستش و ستايش جهانی خداوند :
כִּי אָז אֶהְפךְ אֶל עַמִים שָפָה בְרורָה לִקְרא כֻלָם בְּשֵם ד לְעָבְדו שְׁכֶם אֶחָד(צפניה ז:ט)
« كه در آن هنگام ( زبان ) ملت ها را به زبانی پاك و منزه تبديل خواهم كرد كه آنها نام خداوند را خوانده و او را يكسان عبادت خواهند نمود » ( صفنيا )

וְהָיָה ד לְמֶלֶךְ עַל כָּל הָאָרֶץ בַּיום הַהוא "יִה-יֶה ד אֶחָד ושְׁמו אֶחָד" (זכריה עד:ט)
« خداوند بر تمامی زمين پادشاه خواهد بود ، در آن روز ، خداوند يكتا و نامش يكتا خواهد بود » ( زخريا )

5 - همزيستی مسالمت‌‌ آميز و صلح جهانی :
וְכִתְּתו חַרְבותָם לְאִתִּים וַחֲנִיתותֵיהִם לְמַזְמֵרות לא יִשָׁא גוי אֶל גוי חֶרֶב וְלא יִלְמְדו עוד מִלְחָמָה (ישעיה בד- מיכה ד:ג)
« آن ها شمشيرهای خود را شكسته و به گاوآهن ( تبديل خواهند كرد ) و نيزه‌‌های خود را به قيچی های شاخه‌‌ زنی ( مبدل مي‌‌كنند ). ملتی بر ملت ديگر شمشير نخواهد كشيد و ديگر جنگ نخواهند آموخت » ( يشعيا- ميخا )

וְנִכְרְתָה קֶשֶׁת מִלְהָמָה וְדִבֶּר שָׁלום לַגויִם (זכריה ט:י)
« تير و كمان جنگ از بين می رود و ( ماشيح ) با ملت ها از صلح صحبت خواهد كرد » ( زخريا )

6 - رستاخيز مردگان : رستاخيز مردگان ، آخرين اصل از اصول سيزده‌‌ گانه ايمان يهود است و تا حدودی از موضوع ماشيح و گئولا مجزا است . با اين حال چون بعد از نجات نهايی واقع شده و آخرين مرحله گئولا محسوب می شود، در اين مبحث ذكر شده است .

יִחְין מֵתֶיךָ.... הָקִיצו וְרַנְנו שׁכְנֵי עָפָר (ישעיה כו:יט)
« مردگان تو زنده خواهند شد ... ای خفتگان خاك ، برخيزيد و ترنم كنيد » ( يشعيا )

« بسياری از خفتگان خاك زمين بيدار خواهند شد و گروهی از اين ها ( كه صالح باشند ) براي زندگي ابدی خواهند بود » ( دانيال )

7 - بركت و سعادت و پايان بيماری ها :

« در آن زمان چشم نابينايان روشن شده و گوش ناشنوايان باز خواهد شد . در آن زمان فرد لنگ همانند گوزن جست و خيز كرده و زبان انسان لال ترنم خواهد كرد » (يشعيا)

« شما را از تمام ناپاكي ها و پليدی هايتان نجات می دهم ، غله را بارور نموده و آن را زياد خواهم كرد ، سپس و ديگر برای شما قحطی قرار نخواهم داد » ( يحزقل )

8 - وقوع معجزاتی عظيم‌‌تر از معجزات خروج بنی اسرائيل از مصر :

« خداوند می فرمايد از اين رو ايامی خواهند آمد كه ( به علت وقوع معجزاتی عظيم ) ديگر انسان ها با تعجب نخواهند گفت ، زنده است خدايی كه بنی اسرائيل را از مصر خارج نمود » ( يرميا )

 

[Elka Shine]

ماشیح ؛ ناجی جهان در فرهنگ یهود
بخش دوم :

עִקְבות מְשִׁיחָה : دورة قبل از ظهور ماشيح

زمان ظهور ماشيح كه توسط خداوند تعيين شده است ، رازی بسيار پوشيده و پنهان می باشد . با اين وجود ، نشانه‌‌های بسياری در مورد شرايط آمدن او بيان شده‌‌اند . بخشی از اين شرايط اضطراب‌‌ آميز و نگران كننده هستند ( تلمودگمارای سوطا 49 ب ) .

در كنار شرايط سخت و سهمگين ، علائم و نشانه‌‌های مسرت‌‌ بخش و اميدواركننده نيز دربارۀ زمان قبل از آمدن ماشيح پيش‌‌بينی شده است ( گمارای سنهدرين 98 الف و زوهر جلد اول 117 الف ) : « پيشرفت و خوشبختی نسبتا زياد مردم دنيا ، تجديد حيات در مطالعۀ تورات و علوم دينی ، باز شدن دروازه‌‌های عقلانی در بالا و چشمه‌‌های حكمت در پايين ( كه « باز شدن دروازه‌‌های عقلانی در بالا » با ظهور و پيشرفت تعاليم رمزی و عرفانی در تورات و كتب آسمانی ، بسيار مشهود است و « باز شدن چشمه‌‌های حكمت در پايين » اشاره به پيشرفت ها و اكتشافات علمی و تكنولوژی امروز است ) » . همچنين گفته شده است «هنگامی كه ماشيح به پا خيزد ، علائم شگفت‌‌انگيز و معجزات بسياری در دنيا به وقوع می پيوندند » .

بخش سوم : شخصيت ماشيح

الف : ماشيح : بشر خاكی
طبق آنچه در متون مذهبی يهود آمده است ، موضوع ماشيح و گئولا ( نجات نهايی ) از جمله اهداف اوليه آفرينش جهان است . البته اين اشاره‌‌ای است به موضوع ماشيح و روح او . اما از نظر فيزيكی و جسمانی ، « ماشيح ، انسانی است خاكی از اولاد بشر كه به صورت عادی متولد شده است » . اصل و نسب او به حضرات داود و سليمان می رسد . از ديگر نشانه‌‌ های او اين است كه صداقت و پارسايی او از بدو تولد به بعد دائماً در حال افزايش بوده و به خاطر فضيلت و اعمال شايسته خود ، به عالی ترين و والاترين درجات تكامل روحانی دست خواهد يافت .

ب : ماشيح در هر دوره
امكان آمدن ماشيح در هر دوره وجود دارد ، اما نه به اين معنی كه او در وقت مناسب برای ظهور از آسمان ها پائين آمده و در زمين ظاهر خواهد شد . بلكه او هميشه روي زمين است ، بشری خاكی با پايه و مقام بسيار مقدس و روحانی ( صديق ) كه در هر دوره وجود داشته و حاضر و ناظر است . « در هر دوره ، فرزندی از خاندان يهودا به دنيا می آيد كه برای مقام ماشيح ، برازنده است » . روزی كه زمان گئولا ( نجات نهايي ) فرا رسد ، نشامای (روح) مخصوص و از قبل موجود ماشيح پايين آمده و به آن "صديق " اهدا خواهد شد .

ربی مُشه سُوفِر اين موضوع را چنين توضيح می دهد :

« مُشه (حضرت موسی ) ناجی اول بنی اسرائيل ، به هشتاد سالگی رسيد و هنوز از اينكه بنی اسرائيل را نجات خواهد داد ، اطلاعی نداشت و آن را احساس نمی كرد . حتی هنگامی كه خداوند به او گفت : " بيا و من تو را به نزد فرعون می فرستم ..." ، او در ابتدا از اين امر سرباز زد و حاضر به قبول اين ماموريت نشد . همين قضيه دربارۀ ناجی نهايی ( ماشيح ) نيز صدق می كند . دربارۀ شائول ( اولين حاكم بني‌‌اسرائيل ) نيز مشاهده شد كه آن روح قدسی كه آن را قبلا در وجود خود اصلا احساس نكرده بود ، بعد از اين كه به عنوان پادشاه ، مسح شد بر او واقع شد .

ج : شخصيت و صفات خاص ماشيح
يشعياي نبی در وصف او چنين می گويد :

« روح خداوند بر او خواهد آمد ، روح عقل و فهم ، روح تدبير و توانايی ، روح دانش و ترس الهی . و او با ترس الهی الهام می گيرد ، با ديد چشمانش قضاوت نخواهد كرد و با شنيده گوش هايش فتوی نخواهد داد . تهيدستان را با عدالت داوری كرده و برای افتادگان زمين ، با تساوی حقوق تصميم خواهد گرفت ، و ( ظالمان ) زمين را با عصای ( سخن ) دهان خود می كوبد و شريران را با نفس ( نسيم ) لب های خود از بين خواهد برد » .

طبق عقيدۀ هارامبام (موسي بن ميمون) :

« عقل و دانش او از حضرت سليمان نيز بيشتر خواهد بود . او از پدران قوم يهود ( ابراهيم ، اسحق و يعقوب ) و نيز از همۀ انبيای بنی اسرائيل كه پس از حضرت موسی برانگيخته شدند، بلند مرتبه‌‌تر خواهد بود .