زنجان موزه رختشویخانه (موزه مردم شناسی زنجان)

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
مشخصات بخش‌های مختلف سازه رختشویخانه
همان طور که در راهنمای بازدید گفتیم سازه رختشویخانه از سالن، خزینه، شاه نشین و حیاط تشکیل شده است.

* سالن رختشویی
سالن، محوطه ای با طول 63متر، عرض 13.7متر و زیربنای 863 مترمربع است که آن را 1.7 متر پایین‌تر از سطح کوچه ساخته‌اند. پایین‌تر بودن سالن کمک کرده است که به ظرفیت آب‌انبار اضافه شود، همچنین مانع از یخ زدن آب در فصل‌های بسیار سرد و یا نوسان دمای آب بر اثر جریان هوا بوده و به جاری شدن بهتر آب در حوضچه‌ها کمک می‌کرده است. 11 ستون سنگی قرینه عناصر اصلی این فضا هستند که بار سقف وسیع را به دوش می‌کشند. 40 سانتی‌متر از پایه ستون‌ها برای عایق‌بندی و پایداری در شفته آهک داخلی پی بنا فرو رفته است. فاصله ستون‌ها از هم 5.7 متر و بلندی قابل دیدن آنها حدود 2.7 متر است. ستون‌های سنگی به نسبت باریکی داخل پایه‌های آجری‌ قرار گرفته‌اند. هدف از باریک بودن ستون‌ها افزایش دامنه دید به سالن، تامین حداکثر فضای کار و سهولت چرخش بوده است. گشادگی حد فاصل ستون‌ها، حکایت از کیفیت خوب سازه و اجرای مناسب پوشش سقف دارد. در بالای ستون‌ها پایه‌هایی مربع شکل از سنگ ساخته شده و پاطاق های آجریِ سقف به واسطه آن ها روی ستون‌ها قرار گرفته‌اند. استفاده از تیرهای چوبی ضخیم و مستحکم در دو جهت متقاطع بر فراز سرستون ها که پایه‌های آجری طاق‌ها را به هم دوخته‌اند، نشان‌دهنده اطلاع دقیق معمار بنا از شیوه عملکرد بارهای متمرکز عمودی و لزوم ایجاد شبکه‌ای از اتصالات افقی در دو جهت متفاوت برای تضمین استحکام و بقای هرچه بیشتر سازه است.

* خزینه رختشویخانه
این مخزن 55 متر طول و 17 متر عرض دارد. بلندی آن نزدیک به 8 متر بوده که تا 4 متر پر از آب می‌شده است. تا همین ارتفاع دیوارها با ساروج عایق شده‌اند. این مخزن در زیر قسمت شاه‌نشین قرار گرفته است. سقف مخزن دارای 3 واحد طاق و تویزه با قوس های خوزی (رومی) است. همچنین دارای سه واحد جرز سنگین در زیر تویزه‌هاست. این تقسیم‌بندی برای شکسته شدن نیروهای فشاری آب و حل مسایل نیارش (1) بوده است.
[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
شاه‌نشین را با آجرهای قزاقی نما کرده‌اند. ورودی اصلی رختشویخانه، در ورود به خزینه و راه ارتباطی به پشت بام در آن قرار دارد. برای تنظیم دمای شاه‌نشین شومینه‌ای در دیوار کار گذاشته‌اند. همچنین این بنا دارای بادگیر برای خنکی و جلوگیری از دم کردن هوا و خروج رطوبت از محیط بوده است. اجرای قوس‌های جناغی و رعایت اصل قرینه‌سازی علاوه بر ایجاد جذابیت، به طرز هنرمندانه‌ای فضای شاه‌نشین را از سالن اصلی مجزا می‌کند. کلیه سطوح نماهای این قسمت با استفاده از آجر ختایی کرم رنگ پوشانیده شده و مغز کار لاشه سنگ با ملات ساروج است.

* حیاط رختشویخانه
محوطه مربع شکل حیاط به سبک معماری سنتی زنجان و با تبعیت از ویژگی‌های فرهنگ معماری آن روز به شکلی طراحی شده بوده که نوعی فاصله میان فضای بیرونی و اندرونی را برای این بنا فراهم کند. مردان اجازه ورود به رختشویخانه را نداشتند و فضای حیاط حایلی میان سالن رختشویی با کوچه و خیابان بود. ابعاد حیاط 33×12 متر است و 400 مترمربع مساحت دارد. محوطه 12×13 متر در مرکز حیاط درختکاری شده و حوضی زیبا به همراه تعدادی کوزه بزرگ در میان آن قرار دارد. اطراف حیاط اتاق‌هایی به مساحت 60 مترمربع دیده می‌شود که محل سکونت سرایداران رختشویخانه بوده است. پس از مرمت، این بخش به موزه تاریخ طبیعی زنجان تبدیل و سپس به دلیل عدم امنیت برای اشیای گنجینه گران‌بهای میراث زنجان تعطیل شد. هم‌اکنون بخش‌های اداری، بلیت فروشی و سرویس بهداشتی عمومی در این قسمت قرار دارند.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
دیدنی های اطراف

اطراف رختشویخانه این جاذبه‌ها را ببینید:

• * موزه مردان نمکی واقع در خانه تاریخی ذوالفقاری 500 متر
• * بازار سنتی زنجان (راسته آهنگران، راسته مسگرها، راسته چاقوسازها، سرای ملک) 800 متر
• * مسجد جامع 850 متر
• * کاروانسرای سنگی زنجان 1.1 کیلومتر
• * کارخانه کبریت زنجان 1.1 کیلومتر

بسته به اینکه در چه زمانی به زنجان سفر کرده‌اید در بیست روز از ماه محرم و ده روز از ماه صفر ممکن است مراسم سنتی عزاداری این شهر که بسیار مشهور نیز هست را ببینید.

همچنین به شما پیشنهاد می‌کند در خیابان‌های موازی بازار سنتی حتما سری به کارگاه‌های مسگری و چاقوسازی بزنید و با روش‌های تولید سنتی از نزدیک آشنا شوید.

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
دیدگاه بازدیدکنندگان خارجی درباره رختشویخانه
به نظر می‌رسد به بازدیدکنندگان خارجی توضیحات جذاب و کاملی درباره رختشویخانه داده نشده است تا بتوانند به‌ خوبی آن را به سایرین معرفی کنند. درواقع تعداد کم‌شماری از بازدیدکنندگان خارجی درباره رختشویخانه نظرشان را ثبت کرده‌اند. در ادامه برخی از این نظرات را با هم می‌خوانیم با امید به اینکه گردانندگان موزه نیز به آن توجه کنند.

گردشگر انگلیسی | 3خرداد 96

قدیمی به نظر می رسد اما نیست!

این ساختمان در حدود 70-80 ساله است و آن را برای زنان شهر به عنوان محل شستشو ساخته‌اند. این ساختمان را واقعا خوب ساخته‌اند و عروسک‌های مومی به‌ خوبی صحنه‌های لباسشویی را بازسازی می‌کنند! همچنین یک کارگاه ساخت کفش‌های سنتی ایرانی هست که مجبور نیستید از آن بخرید اما پیرمرد استادکار برای عکس گرفتن عالی است!

استفان از بلژیک | 12 آبان 95

خوب است که ببینیم، اما ارزش 150.000 ریال را ندارد.

این ساختمان زیباست و ساخت آن ایده شهردار زنجان در سال 1928 بوده؛ اما شما باید برای تنها 10 دقیقه دیدن تعدادی عروسک در لباس‌های رنگی هنگام شستشو هزینه زیادی بپردازید.

گردشگر از کانادا | 5 اردیبهشت 95

یک مکان منحصر به فرد برای بارها دیدن!

عمارت رختشویخانه، در قلب بافت تاریخی شهر زنجان، در مرز بخش قدیمی و سنتی شهر قرار دارد. در گذشته، اکثر مردم (به‌ویژه زنان) لباس‌های خود را در چنین مکان‌هایی می‌شسته‌اند. این یک بنای عمومی متفاوت و در سراسر جهان نادر یا منحصر به فرد است. به نظر می رسد که این سازه برای زنان بومی زنجان مخصوصا در زمستان‌های سرد طراحی شده است.

آله‌آ از ایتالیا | 20 آبان 94

این در واقع یک قطعه منحصر به فرد معماری است که ارزش بازدید 30 دقیقه ای دارد، اما کیفیت شرح و توضیح آن باید بهبود یابد. کارگاه صنایع دستی واقع در همان ساختمان مکان جالب و البته کوچکی است که در زمان بازدید من فقط تولید کفش را آموزش می‌داد.

گردشگر نیوزیلندی | 24 خرداد 96

یک رختشویخانه قدیمی

رختشویخانه زنجان خوب و پر از مجسمه‌های مومی بود تا گذشته را نمایش دهد و آن‌طور که من متوجه شدم رختشویخانه در وضعیت اصلی خودش نیست (بازسازی شده است).

گردشگر از ایتالیا | 15 شهریور 92

یک رختشویی عمومی با بازسازی خوب

این مکان کاملا بازسازی شده است و اکنون یک موزه کوچک و مجسمه‌های بسیاری از جنس موم دارد که نشان می‌دهد زنان در گذشته چگونه کار می‌کردند. اگر فرصتی برای گشت در زنجان دارید حتما از این مکان بازدید کنید.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
مقایسه رختشویخانه زنجان با بناهای مشابه در جهان
در سراسر جهان رختشویخانه‌های متعددی وجود دارد که برخی از آنها قدمت تاریخی دارند. رختشویخانه‌هایی مانند وترالا (Vetralla) در ایتالیا، فوئنتینا (Fuentina) در اسپانیا، وایت وال (Whitevale) در انگلستان و گریگنان (Grignan) در فرانسه نمونه‌هایی هستند که کمابیش قدمتی به اندازه رختشویخانه زنجان دارند. در مقایسه این بناها با رختشویخانه زنجان چند نکته توجه را جلب می‌کند. نکته اول وسعت قابل توجه رختشویخانه زنجان است که از بناهای مشابه خود بسیار بزرگ‌تر است. نکته دیگر بسته بودن محیط رختشویخانه است که بر خلاف رختشویخانه‌های اروپایی محیط آن باز نبوده و از بیرون در دیدرس افراد قرار نداشته است. این ویژگی تابعی از فرهنگ و باورهای دینی سازندگان بنای رختشویخانه زنجان است. همچنین آب و هوای بسیار سرد شهر برای رفاه حال زنان ایجاب می‌کرده است سازه نسبت به سرما عایق باشد که بسته بودن و پایین‌تر قرار گرفتنش از سطح زمین دمای متعادلی را برای کار فراهم کرده است. البته این نکته می‌توانسته موجب شیوع بیماری و آلودگی در محیط شود که با هوشمندی سازندگان در مدیریت جریان آب این اشکال پدید نیامده و راهکار مناسب برای آن پیش‌بینی شده است. نکته آخر اینکه در بنای رختشویخانه زنجان نسبت به نمونه‌های خارجی امکانات رفاهی بهتری برای استراحت و رفع خستگی شویندگان پیش‌بینی شده است در حالی‌که رختشویی در انواع اروپایی‌اش بصورت سرپایی و در فضای نیمه باز انجام می‌شده است

.
[/HIDE-THANKS]

 

[ATENA_A]

[HIDE-THANKS]
توصیه
در اغلب موزه های ایران راهنمایانی برای ارایه توضیح حاضر هستند. اگر پیش از بازدیدتان بتوانید در کارناوال یا سایر منابع مطالب مرتبط با مکان مورد بازدیدتان را بخوانید می‌توانید در مراجعه حضوری سوالات دقیق‌تری از این راهنمایان بپرسید و به اطلاعات عمومی ارایه شده توسط آنان بسنده نکنید. هر مکان تاریخی داستان‌های جذابی پیرامون خودش دارد که با کمی پرس‌وجو و گپ زدن با راهنمایان می‌توانید از آن داستان‌ها با خبر شوید. آگاهی از این داستان‌هاست که به بازدید شما معنی می‌بخشد و شما را با روح آن مکان آشنا می‌کند.

بازدید از رختشویخانه به‌سبب وجود مجسمه‌های مومی می‌تواند برای کودکان جذاب باشد. در این بازدید آنها را همراه خود ببرید و تلاش کنید رفتار درست در موزه را به آنها آموزش دهید. دست نزدن به اشیا و ایجاد نکردن سروصدا بخشی از رفتاری است که می‌توانید از کودکی با فرزندان خود تمرین کنید و با حضور در موزه علاقه به تاریخ و فرهنگ سرزمین‌مان را در دل‌شان ایجاد کنید.

در این گشت و گذار می‌توانید طعم غذاهای سنتی مثل جغوربغور، کله جوش، پیازو و انواع آش ترش، آش گوجه و آش دوغ را نیز بچشید. برای آشنایی بیشتر با مواد اولیه، طرز تهیه و تصاویر این غذاها، راهنمای غذاهای زنجان در کارناوال را بخوانید:

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

Photo by : Unknown
[/HIDE-THANKS]

 

[مهربانوی ایرانی]

شنبه, 14 اردیبهشت,1398

موزه آب انبار رختشویخانه


آب انبار این رختشویخانه در سال 1307 توسط مرحوم علی اکبر توفیقی ( رئیس بلدیه شهر ) ساخته شده است . معمار این مجموعه ، برادران اکبر بنا و استاد اسماعیل بوده که مدت 15 ماه ساخت بنا طول کشیده است . آب مجموعه رختشویخانه توسط قنات حاجی میر بهاءالدین تأمین می شده است .
اجرای مخزن به روش قرقی بوده و آب بندی با ملات ساروج تا ارتفاع 2 متر در دیواره ها و کف انجام شده است .
در منتهی الیه طاق ها و دیوارسمت جنوبی ، پنجره ای به منظور تبادل هوا بوده که در نوع خود قابل توجه است .
مخزن آب انبار در باز سازی های اخیر این مجموعه بعنوان نمایشگاه ، تغییر کاربری داده است .

از نظر عملکرد، رختشویخانه بنایی کاملا منحصر به فرد است که از ابتدا با هدف محل شستن رخت و لباس برای بانوان احداث شده بود، به‌طوری که در هیچ‌یک از نقاط شهری و روستایی ایران مجموعه‌ای با این کارکرد شناسایی نشده است. احتمالا دلیل اصلی ساخت بنا ایجاد مکانی مناسب و امن برای زنان شهر بود که مجبور بودند در فصول سرد سال در کنار رودخانه‌ها و برکه‌های اطراف شهر اقدام به شستن لباس و ظروف نمایند. این بنا در تمام مدت شب و روز به‌صورت رایگان در اختیار شهروندان بوده است.

بنای رختشویخانه شامل قسمت‌های مختلفی ازجمله محل سکونت سرایدار، حیاط، مخزن آب و فضای شست و شو است. حیاط بنا به ابعاد 12×13متر درخت‌کاری شده و در جبهه شمالی آن واحد مسکونی کوچکی به مساحت 60متر، جهت اقامت سرایدار ساخته شده است.

بخش دوم که سر پوشیده است در سطحی پایین‌تر از بخش اول قرار دارد وخود شامل سه قسمت است. بخش مخزن آب که تأمین آب آن از قنات قلعه چی میر بها الدین بوده. سطوح داخلی مخزن آب تا ارتفاع 4متر دارای اندود آهکی است. احتمالا بنا می‌توانسته تا این ارتفاع پر از آب شود که در آن صورت مخزن، گنجایش حدود 740مترمکعب آب را داشت. قسمت دوم فضای بزرگی مشرف بر سالن شست و شو است که روی بخشی از بام مخزن ساخته شده و به شاه نشین یا مباشر نشین معروف است.

از این قسمت مسئول رختشویخانه بر همه مراحل شست و شو نظارت داشت. بخش سوم هم، سالن شست و شو به ابعاد 63×7/13متر است که از طرح و ساخت جالب توجهی برخوردار است. محل شست و شو هم در کف سالن قرار دارد و از چهار حوضچه و مجاری آب تشکیل یافته است. این بنا در سالیان اخیر مرمت و باز‌سازی‌ شده و به شماره 1747در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

آدرس: زنجان- اواسط خیابان سعدی- کوچه رختشویخانه- موزه رختشویخانه

ساعت بازدید: شش ماهه اول سال از ساعت 20-9و شش ماهه دوم سال از ساعت 18-9 موزه رختشویخانه به جز تعطیلات شهادت

منبع:پورتال زنجان​