چگونه عزت نفس را پرورش دهیم؟

[ஜ ℱαт℮мℯ ஜ]

بخش اول
راه های افزایش عزت نفس کدامند؟

عزت نفس عامل مهم و تعیین کننده‌ای در تربیت کودکان محسوب می‌شود و در هر سنی پایه ریزی‌‌های خاص خود را دارد. در این مقاله راهکارهای مفیدی ارائه شده تا والدین بتوانند به شیوه‌‌‌ای منظم و هماهنگ این قابلیت را پرورش دهند.
اگر خوب دقت کنیم متوجه می‌شویم کودکانی که از یک عزت نفس بالا برخوردارند، به راحتی خود را باور می‌کنند ، به سادگی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند ، آنها را می‌پذیرند و کاملاٌ با ضعف‌‌‌‌ها و توانایی‌‌های خود آشنا هستند. آنها در محیط زندگی خود کاملاً احساس امنیت می‌کنند و می‌توانند به راحتی نسبت به دیگران تعلق خاطر داشته باشند. اگر در مقابل مشکل یا چالشی قرار بگیرند، با اطمینان کامل آنرا از سر راه خود برمی‌دارند. اینها جوانی خواهند شد سراسر امید و آرزو که برای رسیدن به اهدافشان از هیچ کوششی دریغ نخواهند کرد. برعکس، کودکانی که عزت نفس پایینی دارند، از خطر کردن، از متعهد شدن و نیز از شکست خوردن می‌ترسند. همواره نگران نگاه و طرز تفکر دیگران هستند و اغلب اوقات از روبه رو شدن با واقعیت فرار می‌کنند. این فرار می‌تواند بصورت فرار از مدرسه و یا روی آوردن به مواد مخدرباشد. عزت نفس، نوعی یادگیری است که ممکن است در هر سنی کسب شود و با آزمون و خطاهای مختلف در طی سالهای متمادی تغییر کند و در نهایت شکل بگیرد. در حقیقت تقریباً در سن هشت سالگی است که ما می‌توانیم در خصوص این قابلیت حرف بزنیم چرا که کودک زیر هشت سال به علت کودکی بیش از حد، توان تشخیص این خصوصیت را ندارد. در ادامه نمونه‌‌‌ای ارائه شده که می‌توان گفت در میان نمونه‌‌های موجود، بهترین مدل درجهت پرورش عزت نفس به شمار می‌رود. تکنیک ارائه شده برای یک کودک، نوجوان و یک فرد بالغ به یک شکل است و فرقی نمی‌کند. در هر مرحله ما به شما فعالیت‌هایی را پیشنهاد می‌دهیم که باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرند.
۱. خودشناسی
هویت اساس رشد و پرورش عزت نفس محسوب می‌شود. کودک در جریان تجربه‌‌های زندگی، خودشناسی را یاد می‌گیرد و در حین ارتباطش با دیگران رشد می‌کند. در بدو تولد هر کودکی ویژگی جسمی و ظاهری خاص خودش را دارد و هیچ کودکی شبیه دیگری نیست. افراد تأثیرگزاری که در اطراف کودک هستند، در شکل گیری عزت نفس او تأثیر زیادی دارند. در مقام اول این والدین کودکان هستند که باید بیشتر از هر کس دیگری به کودکانشان نشان دهند که دوستشان دارند و برایشان ارزش قائلند. گاهی اوقات والدین حتی پیش از تولد کودکشان انتظارات خاصی از فرزند آینده خود دارند، مثلاً می‌گویند: " دلمان می‌خواهد فرزندمان مثل پدرش به خوبی هاکی بازی کند" و یا " مثل مادرش آدم اجتماعی باشد"، البته این قضیه امری طبیعی است ولی واقعیت این است که این انتظارات باید منطقی و واقع بینانه باشد چرا که ممکن است در آینده شرایط به گونه‌‌‌ای شود که این انتظارات برای کودک سنگین و غیر قابل هضم باشد و موجبات دلسردی والدین را فراهم آورد. والدین باید این موضوع را بپذیرند که کودک فعلی‎شان با خواهر و برادرهایش فرق دارد و با درک و کشف همین تفاوت‌هاست که شخصیت خاص کودک شکل می‌گیرد. برای رسیدن به این مرحله شما باید به فعالیت‌‌های مختلف کودکتان دقت کنید (مثلاً به ورزش هایی که انجام می‌دهد، مدرسه، دوستان، مشکلاتش و ... به خوبی دقت کنید) و با تعریف و تمجید او را تشویق کنید: (مثلاً توانایی‌ها، انعطاف پذیری، هوشمندی و حس مشارکت فرزندتان را در حضور خودش ستایش کنید). بدون شک باید مشکلات او را هم در نظر بگیریم و در صدد رفع آن باشیم و برای این منظور باید به او یاد بدهیم و به او تأکید کنیم که برای رفع مشکلش از توانایی و امکانات لازم و از همه مهمتر حمایت خانواده برخوردار است. وقتی برای کودکتان ارزش قائل می‌شوید، او نیز برای خود ارزش قائل می‌شود و به این ترتیب روند شکل گیری عزت نفس در او تندتر خواهد شد.

 

[ஜ ℱαт℮мℯ ஜ]

۰ تا ۵ سال!

1. محبت خود را بصورت فیزیکی به کودکتان نشان دهید (نوازش کردن، قلقلک دادن، بغـ*ـل کردن و...)
2. محبت خود را بصورت زبانی به کودکتان نشان دهید (ارزش دادن به او، تعریف کردن از او، احترام گذاشتن به او، بیان افکار مثبتی که نسبت به او دارید)

برای تمام سنین!

از کودکتان بخواهید تا برایتان توضیح دهد که چه کسی هست. از بچه‌های کوچکتر با نقاشی و از بزرگترها با نوشتن بخواهید تا برایتان توضیحات دهند چه کسی هستند، از پدر و مادرشان بگویند، از محل تولدشان، از دوستانشان، از آنچه دوست داردند و از آنچه که می خواهند در آینده انجام دهند.

برای کودکتان وقت بگذارید و در حضور او به جواب‌هایش نگاه کنید و حتی با خودش تمرین‌هایی در خصوص همین سؤالات انجام دهید.

 

[ஜ ℱαт℮мℯ ஜ]

بخش دوم

۲-احساس امنیت و اطمینان:
بعد از تولد، والدین امنیت جسمی و فیزیکی کودک را تأمین می‌کنند (مثلاً او را از اشیاء خطرناک، پله‌ها، اشیاء تیز و ...دور می‌کنند). بعدها که بزرگتر می‌شود، آنها پرستار و مهد کودک او را انتخاب می‌کنند و همواره مراقب بهداشت وسلامتی او هستند تا بیمار نشود. والدین در این مراحل ضامن امنیت کودک خود هستند. پدر و مادری که خودشان اعتماد و امنیت کافی ندارند، به سختی احساس امنیت را به فرزند خود منتقل می‌کنند. انگار که این عدم اعتماد به نفسیک بیماری واگیردار است که از والدین به کودکان سرایت می‌کند. پس پدر و مادر عزیز، اضطراب‌های خود را مدیریت کنید و در همه حال خود را مطمئن و استوار نشان دهید.
امور روزمره زندگی برای کودک خیلی آرامش بخش است، او می‌تواند به راحتی خود را با زمان و مکان وفق دهد و روز خود را سپری کند. به همین دلیل اگر قرار است در برنامه روزانه او تغییری ایجاد شود، در اسرع وقت کودکتان را از این موضوع مطلع کنید. اسباب کشی‌های مکرر، جدایی والدین و ... شکل‌گیری احساس امنیت را در کودک به تعویق می‌اندازد.
کودک هر جایی که می‌رود باید به یک سری قوانین احترام بگذارد. باید یاد بگیرد که چه کاری را اجازه دارد تا در خانه یا مدرسه انجام دهد و چه کاری را اجازه ندارد. کودک همیشه دوست دارد تا یک سری از مرزها و محدودیت‌ها را بشکند و از خط قرمزها عبور کند. در این مواقع این والدین هستند که باید خودشان نیز به این حدود احترام بگذارند تا بتوانند در وهله نخست از کودکشان حمایت کنند و در وهله بعد امنیت او را فراهم سازند. این قوانین و نتایج آنها باید روشن، شفاف، مشخص و بدون تغییر باشند.

 

[ஜ ℱαт℮мℯ ஜ]

فعالیت ها:
۰ تا ۵ سال :
۱. وضع قوانین روشن ومشخص در خانه
۲. ایجاد یک برنامه روزانه
۳. دقت به ثبات کودک و پرهیز از نقل مکان های مکرر.
۶ تا ۱۱ سال:
ا قوانین مشخص و شفاف را تعریف کنید: مثلاً اینکه کودک به چه چیزی می تواند دست بزند و به چه چیزی نمی‌تواند یا نباید دست بزند و یا اینکه کجا می‌تواند برود و کجا نباید برود و غیره. برای او توضیح دهید که چرا این قوانین وجود دارند و برایش روشن کنید که در صورت عدم رعایت آنها چه عاقبتی در انتظارش خواهد بود.

 

[ஜ ℱαт℮мℯ ஜ]

بخش سوم

همگی ما نیاز داریم که به کسی یا چیزی احساس وابستگی و تعلق خاطر داشته باشیم. در ابتدا این احساس در بطن خانواده تجربه خواهد شد. در خانواده است که کودک ارتباط برقرار کردن، ابراز عقیده، انجام مسؤولیت‌ها، احترام به قوانین و احترام به اعضای خانواده را یاد می‌گیرد و در نهایت در اجتماع و در برابر همنوعان خویش از این مهارت‌ها استفاده می‌کند.
پیش از هفت سالگی والدین در مقایسه با دوستان، تأثیر بیشتری بر روی کودکان دارند. بین هفت تا دوازده سالگی تأثیر دوستان و والدین به یک اندازه است. اما در نوجوانی تأثیر دوستان بیشتر از والدین خواهد شد. بنابراین در سال‌های اولیه تولد، سنگ بنای عزت نفس کودک با والدینش گذاشته می‌شود.
از مهد کودک، ارتباط کودک با همنوعانش آغاز می‌شود، او یاد می‌گیرد که با آنها بحث کند، عقایدش را با آنها به اشتراک بگذارد، صبر کند تا نوبتش برسد و... به همین دلیل با کودکانتان بازی کنید و در حین بازی مهارت‌های اجتماعی را به او بیاموزید تا او هم به راحتی وارد پیش دبستانی شود. با ورود به مدرسه، کودکان با دوستان زیادی روبه رو می‌شوند، دوست دارند تا در گروه‌های دوستی جای بگیرند. کودکانی که نمی‌توانند برای خود دوستی پیدا کنند یا با دیگران ارتباط برقرار کنند، تصویر واضحی از خود و قابلیت‌های خود ندارند. مدرسه بهترین مکان برای شکل گیری احساس مالکیت و نیز میل به اجتماعی شدن است. کودکی که از مدرسه‌اش راضی است، همواره دوست دارد تا برای شما از کارهایش در مدرسه حرف بزند و همواره در جستجوی یافتن دوستان جدید است، چنین کودکی این قابلیت را دارد تا احساس تعلق و مالکیت را در خود پرورش دهد.

 

[ஜ ℱαт℮мℯ ஜ]

فعالیت ها:
۰ تا ۵ سال
برای بازی با کودکتان وقت بگذارید، اسباب ارتباطش با کودکان دیگر را فراهم آورید، او را در کارهای روزانه مشارکت دهید و در انجام بعضی از کارهای منزل از او کمک بخواهید.
۶ تا ۱۱ سال
سر میز غذا وقتی همه اهل خانواده حضور دارند، تمام صفت‌های خوب را بنویسید و در گلدانی بیاندازید. هر کس به نوبت باید کاغذی بردارد و حدس بزند که روی کاغذ چه نوشته شده و بعد خصوصیت نوشته شده را به یکی از افراد خانواده نسبت بدهد. این خصوصیات عبارتند از: خندان، شاد، قابل اعتماد، ورزشکار، کنجکاو، ساکت و آرام و...

 

[ஜ ℱαт℮мℯ ஜ]

بخش آخر

رشد و پرورش عزت نفس از همان ابتدای کودکی آغاز ‌‌‌می‌‌شود و در تمام طول عمر ادامه ‌‌‌می‌‌یابد. تفکری که کودک از خودش دارد، اثرات پایدار و همیشگی در رشد عزت نفس او خواهد داشت، بطوریکه ‌‌‌می‌‌توان گفت کودکان ناا‌‌‌مید معمولاً کودکانی هستند که از عزت نفس بهره‌‌ای ندارند.
عواملی که شکل‌گیری عزت نفس را امکان پذیر ‌‌‌می‌‌کنند:
با فرزندتان برخوردی گرم و صمیمی‌ داشته باشید. برای او قوانین شفاف و مشخصی را در نظر بگیرید. عواقب و نتایج کارهایش را به او توضیح دهید. او را در کارهای روزانه منزل مشارکت دهید. برای او الگو و نمونه اعتماد به نفس باشید. برای توانایی‌هایش ارزش قائل شوید. کاستی‌‌‌‌ها و اشکال‌هایش را به او یادآوری کنید و ابزار و امکانات رفع آنها را برای او فراهم سازید. به او اجازه دهید تا راهگشای دیگران باشد. اشتیاق او را برانگیزید. او را به سمتی هدایت کنید که اشتباهاتش را بپذیرد. او را تشویق کنید و او را گرا‌‌‌می‌ بدارید.

 

[ஜ ℱαт℮мℯ ஜ]

و اما عواملی که شکل گیری عزت نفس را مختل ‌‌‌می‌‌کند:
*عزت نفس ضعیف والدین
*بی ثباتی در نظم و ترتیب
*رها کردن کودک به حال خودش تا اینکه هر کاری دلش خواست انجام بدهد.
*گفتن حرف‌‌‌های آزار دهنده به کودک.
*عیب جویی‌‌‌های مکرر از کودک.
*دیدن مکرر کاستی‌‌‌های کودک و عدم دقت به توانایی‌‌‌‌ها و قابلیت‌هایش.
*اشتباهاتش را به منزله شکست او تلقی کردن.
*داشتن انتظارات زیاد و بزرگ از کودک.
*عدم داشتن مهر و لطافت نسبت به او.

منبع:سلامتیسم