baten kaitos
کاربر نگاه دانلود
آلودگی خاموش | مروری بر آلودگی نوری و آمار آن در جهان امروزی
توسط · شهریور ۲۰, ۱۳۹۵
اگر در جهان صد سال پیش زندگی می‌کردید، شب‌ها می‌توانستید به آسمان نگاه کرده و نظاره‌گر زیبایی‌های اعماق آن شوید: صدها و بلکه هزاران ستاره چشمک زن و نوار محو و شیری رنگ راه کاهکشان که در سرتاسر آسمان کشیده شده بود. امروز اما با پدیده‌ای روبه‌رو هستیم که لـ*ـذت نگریستن به آسمان شب-حداقل در فضاهای درون شهری- را از ما سلب می‌کند: پدیده‌ای خاموش به نام آلودگی نوری.
آلودگی نوری چیست؟
از شخصی بخواهید تا انواع آلودگی را برای شما نام ببرد. به احتمال زیاد به آلودگی محیط زیست، آلودگی صوتی و آلودگی هوا اشاره خواهد کرد. اما بسیاری در این میان، بی‌خبر هستند که نور هم می‌تواند ماهیت آلوده کننده داشته باشد! ممکن است فکر کنید آلودگی نوری، تنها دید ما از آسمان شب در محیط‌های شهری را مختل می‌کند و به همین دلیل، فقط دغدغه ستاره‌شناسان است. اما واقعیت آن است که آلودگی نوری، با وجود آن‌که شاید در وهله اول کم‌اهمیت به نظر برسد، می‌تواند به اندازه سایر آلودگی‌های زیست محیطی، مخرب باشد.
در تعریف علمی آلودگی نوری آمده است: « نورهای مصنوعی که در زمان یا مکان نامناسب از استاندارد خود خارج‌شده و با کیفیت نامطلوب محیط‌زیست و آسمان شب را آزاردهنده و آلوده می‌سازد.»
نمایی از نورهای مصنوعی ایران در شب
از جمله آثار مخرب آلودگی نوری، می‌توان به تأثیر آن بر چرخه فوتوسنتز گیاهان، مختل شدن زندگی جانوران (به طور مثال تأثیر مخرب نورهای مصنوعی بر مهاجرت ماهی‌های سالمون) و حتی تغییرات هورمونی در بدن انسان‌ها و افزایش خطر ابتلا به سرطان اشاره کرد.
راهکارهایی برای مقابله با آلودگی نوری وجود دارد اما آخرین آمار منتشر شده از این آلودگی، بسیار نگران‌کننده هستند. آمار زیر، برگرفته از آخرین به‌روز رسانی‌های «اطلس نورهای مصنوعی آسمان شب جهان نوین» هستند که میران تأثیر جهانی آلودگی نوری را مشخص می‌سازد:
حدود یک سوم از جمعیت جهان، به دلیل آلودگی نوری قادر به مشاهده نوار راه شیری نیستند! به غیر از این، بیش از ۸۰% شهروندان جهان و بیش از ۹۹% ساکنان ایالات متحده و اروپا، تحت تأثیر «آسمان‌تاب» skyglow زندگی می‌کنند. آسمان‌تاب، نوری است که توسط چراغهای الکتریکی (همانند تیرهای چراغ برق داخل خیابان‌ها) تولید شده، به بالا رفته و توسط جو پراکنده میشود. مسئله آسمان‌تاب، حتی در شعاع بیش از ۱۰۰ کیلومتری کلان‌شهرها، دیده میشود.
آلودگی نوری و به وجود آمدن آسمان‌تاب
بیشترین آلودگی نوری جهان، مربوط به سنگاپور است. کشوری که آسمانش به قدری روشن است که چشمان مردم آن هرگز کاملاً با دیدِ شب تطابق پیدا نمی‌کند. نقطه مقابل سنگاپور، کشور چاد است که بیش از سه چهارم جمعیتش از آسمانی طبیعی و دست‌نخورده برخوردارند.
اطلاعات بیشتر درباره آلودگی نوری، در تصویر زیر قابل مشاهده است. هرچه رنگ منطقه‌ای روشن‌تر باشد، نشان‌دهنده آلودگی نوری بیشتر آن منطقه است. اطلاعات بیشتر درباره اطلس نیز از قابل دریافت می‌باشد.
چه باید کرد؟
معضل آلودگی نوری جدی اما قابل کنترل است. اولین گام، آشنایی هرچه بیشتر با آلودگی نوری و تأثیرات آن بر محیط زیست و آگاه کردن دیگران است. کمپین «جهان در شب» به همین منظور طراحی شده است. شما میتوانید با مراجعه به وبسایت این کمپین و در اختیار داشتن یک گوشی هوشمند، میزان آلودگی نوری که در اطراف خود می‌بینید را گزارش کنید.
برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های مخصوص گوشی‌های هوشمند نیز می‌توانند در این میان به شما کمک کنند. اپلیکیشن «آسمان تاریک سنج»، که مخصوص سیستم عامل IOS طراحی شده، به شما اجازه میدهد تا تنها با فشردن یک دکمه، میزان آلودگی نوری محیط خود را با استفاده از دوربین گوشی بسنجید. اپلیکیشن مشابه دیگر که برای هردو سیستم عامل اندروید و IOS طراحی شده، «از دست دادن شب» نام دارد که از قدرت دید چشم انسان در شب، برای اندازه‌گیری آلودگی نوری محیط استفاده می‌کند. وبگاه «آسمان تاریک» تعدادی دیگر از این دست اپلیکیشن‌ها و برنامه‌ها را به شما معرفی می‌کند.
همچنین میتوانید به گروه «نورپاک» بپیوندید. این گروه در ایران تلاش می کند تا با افزایش آگاهی عمومی درباره آلودگی نوری و نورپردازی صحیح به مقابله با این خطر خاموش بپردازد. شما میتوانید از طریق یابا این گروه در ارتباط باشید.
پس از اطلاع رسانی، نوبت به اقدامات جدی‌تری می‌رسد. جهان مدرن، به دلایل بسیاری از جمله امنیت و برقراری ارتباط، همواره به وجود نور در فضاهای باز احتیاج دارد. اما این نور عمدتاً باید به گونه‌ای طراحی شود که تا حد امکان موجب آلودگی نوی محیط نشود. از جمله مهم‌ترین خصوصیات چنین منبع نوری، آن است که دارای حفاظ باشد و بدین ترتیب، تنها محدوده مورد نیاز را روشن کند. حفاظ داشتن چراغهای فضای باز، تا حد زیادی از شدت پدیده «آسمان‌تاب» می‌کاهد. در حال حاضر، اکثر چراغهای مورد استفاده در فضای باز، تنها حدود ۵۰% نور مفید تولید می‌کنند.
نور افشانی خوب و بد از چپ به راست، درصد آلودگی نوری کاهش می‌یابد.
چند نمونه چراغ حفاظ‌دار که آلودگی نوری کمی تولید می‌کنند.
به غیر از محدود کردن نورهای مصنوعی، رنگ نور مورد استفاده نیز اهمیت فراوانی دارد. اکثر نورهایی که در شب مورد استفاده قرار می‌گیرند، درصد زیادی از نور آبی دارند: رنگ آبی بیش از هر رنگ دیگری آسمان را روشن می‌کند و به همین دلیل، تأثیر بسیار مخربی بر سلامت انسان و زندگی سایر جانداران دارد. کاهش دادن نور آبی در منابع نور، نقش مهمی در کاهش آلودگی نوری خواهد داشت.
و در نهایت، در محل کار و خانه نیز صرفه جویی در استفاده از چراغ‌ها را رعایت کنید! روشن بودن بیش از اندازه چراغ‌ها، نه تنها قبض برق شما را افزایش میدهد بلکه بر سلامت شما و محیط اطرافتان تأثیر دارد.
سخن آخر
تماشای آسمان شب و لـ*ـذت بردن از آن، خیالبافی و داستان‌سرایی کردن درباره آن هزاران ستاره درخشان، از بزرگ‌ترین لـ*ـذت‌های زندگی هر کودکی است. با رعایت نکات ساده و کم هزینه، علاوه بر تضمین سلامت خود و نسل‌های بعدی، این لـ*ـذت را از کودکان آینده دریغ نکنیم.
فهرست منابع:
قتل نئون به فرمان مهتاب، خلیلی سید محمدحسین، شماره ۱۵
New light pollution atlas, Ana V.Aceves, Sky and Telescope, October 2016
The new world atlas of artificial night sky brightness, Fabio Falchi, Science advances journal, June 2016
توسط · شهریور ۲۰, ۱۳۹۵
اگر در جهان صد سال پیش زندگی می‌کردید، شب‌ها می‌توانستید به آسمان نگاه کرده و نظاره‌گر زیبایی‌های اعماق آن شوید: صدها و بلکه هزاران ستاره چشمک زن و نوار محو و شیری رنگ راه کاهکشان که در سرتاسر آسمان کشیده شده بود. امروز اما با پدیده‌ای روبه‌رو هستیم که لـ*ـذت نگریستن به آسمان شب-حداقل در فضاهای درون شهری- را از ما سلب می‌کند: پدیده‌ای خاموش به نام آلودگی نوری.
آلودگی نوری چیست؟
از شخصی بخواهید تا انواع آلودگی را برای شما نام ببرد. به احتمال زیاد به آلودگی محیط زیست، آلودگی صوتی و آلودگی هوا اشاره خواهد کرد. اما بسیاری در این میان، بی‌خبر هستند که نور هم می‌تواند ماهیت آلوده کننده داشته باشد! ممکن است فکر کنید آلودگی نوری، تنها دید ما از آسمان شب در محیط‌های شهری را مختل می‌کند و به همین دلیل، فقط دغدغه ستاره‌شناسان است. اما واقعیت آن است که آلودگی نوری، با وجود آن‌که شاید در وهله اول کم‌اهمیت به نظر برسد، می‌تواند به اندازه سایر آلودگی‌های زیست محیطی، مخرب باشد.
در تعریف علمی آلودگی نوری آمده است: « نورهای مصنوعی که در زمان یا مکان نامناسب از استاندارد خود خارج‌شده و با کیفیت نامطلوب محیط‌زیست و آسمان شب را آزاردهنده و آلوده می‌سازد.»
نمایی از نورهای مصنوعی ایران در شب
از جمله آثار مخرب آلودگی نوری، می‌توان به تأثیر آن بر چرخه فوتوسنتز گیاهان، مختل شدن زندگی جانوران (به طور مثال تأثیر مخرب نورهای مصنوعی بر مهاجرت ماهی‌های سالمون) و حتی تغییرات هورمونی در بدن انسان‌ها و افزایش خطر ابتلا به سرطان اشاره کرد.
راهکارهایی برای مقابله با آلودگی نوری وجود دارد اما آخرین آمار منتشر شده از این آلودگی، بسیار نگران‌کننده هستند. آمار زیر، برگرفته از آخرین به‌روز رسانی‌های «اطلس نورهای مصنوعی آسمان شب جهان نوین» هستند که میران تأثیر جهانی آلودگی نوری را مشخص می‌سازد:
حدود یک سوم از جمعیت جهان، به دلیل آلودگی نوری قادر به مشاهده نوار راه شیری نیستند! به غیر از این، بیش از ۸۰% شهروندان جهان و بیش از ۹۹% ساکنان ایالات متحده و اروپا، تحت تأثیر «آسمان‌تاب» skyglow زندگی می‌کنند. آسمان‌تاب، نوری است که توسط چراغهای الکتریکی (همانند تیرهای چراغ برق داخل خیابان‌ها) تولید شده، به بالا رفته و توسط جو پراکنده میشود. مسئله آسمان‌تاب، حتی در شعاع بیش از ۱۰۰ کیلومتری کلان‌شهرها، دیده میشود.
آلودگی نوری و به وجود آمدن آسمان‌تاب
بیشترین آلودگی نوری جهان، مربوط به سنگاپور است. کشوری که آسمانش به قدری روشن است که چشمان مردم آن هرگز کاملاً با دیدِ شب تطابق پیدا نمی‌کند. نقطه مقابل سنگاپور، کشور چاد است که بیش از سه چهارم جمعیتش از آسمانی طبیعی و دست‌نخورده برخوردارند.
اطلاعات بیشتر درباره آلودگی نوری، در تصویر زیر قابل مشاهده است. هرچه رنگ منطقه‌ای روشن‌تر باشد، نشان‌دهنده آلودگی نوری بیشتر آن منطقه است. اطلاعات بیشتر درباره اطلس نیز از قابل دریافت می‌باشد.
چه باید کرد؟
معضل آلودگی نوری جدی اما قابل کنترل است. اولین گام، آشنایی هرچه بیشتر با آلودگی نوری و تأثیرات آن بر محیط زیست و آگاه کردن دیگران است. کمپین «جهان در شب» به همین منظور طراحی شده است. شما میتوانید با مراجعه به وبسایت این کمپین و در اختیار داشتن یک گوشی هوشمند، میزان آلودگی نوری که در اطراف خود می‌بینید را گزارش کنید.
برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های مخصوص گوشی‌های هوشمند نیز می‌توانند در این میان به شما کمک کنند. اپلیکیشن «آسمان تاریک سنج»، که مخصوص سیستم عامل IOS طراحی شده، به شما اجازه میدهد تا تنها با فشردن یک دکمه، میزان آلودگی نوری محیط خود را با استفاده از دوربین گوشی بسنجید. اپلیکیشن مشابه دیگر که برای هردو سیستم عامل اندروید و IOS طراحی شده، «از دست دادن شب» نام دارد که از قدرت دید چشم انسان در شب، برای اندازه‌گیری آلودگی نوری محیط استفاده می‌کند. وبگاه «آسمان تاریک» تعدادی دیگر از این دست اپلیکیشن‌ها و برنامه‌ها را به شما معرفی می‌کند.
همچنین میتوانید به گروه «نورپاک» بپیوندید. این گروه در ایران تلاش می کند تا با افزایش آگاهی عمومی درباره آلودگی نوری و نورپردازی صحیح به مقابله با این خطر خاموش بپردازد. شما میتوانید از طریق یابا این گروه در ارتباط باشید.
پس از اطلاع رسانی، نوبت به اقدامات جدی‌تری می‌رسد. جهان مدرن، به دلایل بسیاری از جمله امنیت و برقراری ارتباط، همواره به وجود نور در فضاهای باز احتیاج دارد. اما این نور عمدتاً باید به گونه‌ای طراحی شود که تا حد امکان موجب آلودگی نوی محیط نشود. از جمله مهم‌ترین خصوصیات چنین منبع نوری، آن است که دارای حفاظ باشد و بدین ترتیب، تنها محدوده مورد نیاز را روشن کند. حفاظ داشتن چراغهای فضای باز، تا حد زیادی از شدت پدیده «آسمان‌تاب» می‌کاهد. در حال حاضر، اکثر چراغهای مورد استفاده در فضای باز، تنها حدود ۵۰% نور مفید تولید می‌کنند.
نور افشانی خوب و بد از چپ به راست، درصد آلودگی نوری کاهش می‌یابد.
چند نمونه چراغ حفاظ‌دار که آلودگی نوری کمی تولید می‌کنند.
به غیر از محدود کردن نورهای مصنوعی، رنگ نور مورد استفاده نیز اهمیت فراوانی دارد. اکثر نورهایی که در شب مورد استفاده قرار می‌گیرند، درصد زیادی از نور آبی دارند: رنگ آبی بیش از هر رنگ دیگری آسمان را روشن می‌کند و به همین دلیل، تأثیر بسیار مخربی بر سلامت انسان و زندگی سایر جانداران دارد. کاهش دادن نور آبی در منابع نور، نقش مهمی در کاهش آلودگی نوری خواهد داشت.
و در نهایت، در محل کار و خانه نیز صرفه جویی در استفاده از چراغ‌ها را رعایت کنید! روشن بودن بیش از اندازه چراغ‌ها، نه تنها قبض برق شما را افزایش میدهد بلکه بر سلامت شما و محیط اطرافتان تأثیر دارد.
سخن آخر
تماشای آسمان شب و لـ*ـذت بردن از آن، خیالبافی و داستان‌سرایی کردن درباره آن هزاران ستاره درخشان، از بزرگ‌ترین لـ*ـذت‌های زندگی هر کودکی است. با رعایت نکات ساده و کم هزینه، علاوه بر تضمین سلامت خود و نسل‌های بعدی، این لـ*ـذت را از کودکان آینده دریغ نکنیم.
فهرست منابع:
قتل نئون به فرمان مهتاب، خلیلی سید محمدحسین، شماره ۱۵
New light pollution atlas, Ana V.Aceves, Sky and Telescope, October 2016
The new world atlas of artificial night sky brightness, Fabio Falchi, Science advances journal, June 2016
