در اواخر قرن نوزدهم، رشد ملیگرایی در شبه جزیره بالکان منجر به بروز قیامهای مردمی در این منطقه شد. اغلب مناطق بالکان از قرن ۱۶ میلادی تحت سیطرهی امپراتوری عثمانی قرار داشتند. عثمانیها طی سه قرن بر مناطقی حکومت کردند که از نظر قومی و دینی کاملاً با آنها متفاوت بودند. تبعیضاتی که دولت مرکزی استانبول نسبت به حقوق اقلیتهای بالکان اعمال می کرد، روز به روز بر خشم و نارضایتی مردم این منطقه می افزود. از سویی دیگر، اقوام ساکن در بالکان به یکدیگر نیز با نفرت و انزجار می نگریستند. یونانیها، صربها ، بلغارها ، اهالی مونتهنگرو، مجارها و… درگیر اختلافات تاریخی بودند؛ لذا لازمهی هرگونه تلاش برای استقلال طلبی در میان هر یک از این اقوام، درگیری با امپراتوری عثمانی و سایر ملل بالکان بود.
در سال ۱۸۳۰ پس از انقلاب یونان، این کشور توانست خود را از تسلط عثمانی برهاند. پس از پیروزی دولت روسیه تزاری بر ترکهای عثمانی در سال ۱۸۷۸، کشورهای صربستان، رومانی ، بلغارستان و مونتهنگرو نیز استقلال یافتند.
نقشه بالکان در سال ۱۹۱۲ (اندکی پیش از شروع جنگ)
در سالهای ۱۹۱۲ و ۱۹۱۳، وقوع دو جنگ بالکان وضعیت سیـاس*ـی این منطقهرا دستخوش تحول نمود.
******************************
بحران بوسنی در ۱۹۰۸ باعث شد فضای سیـاس*ـی شبه جزیره بالکان بیش از پیش، متشنج گردد. در سال ۱۹۱۱ دولت ایتالیا به لیبی ، که بخشی از قلمرو عثمانی محسوب می شد، حمله کرد. این مسئله به دولتهای بالکان اطمینان داد که می توانند در حالیکه دولت استانبول درگیر جنگ در آفریقاست، باقیماندهی قلمرو این کشور در بالکان را تصاحب کنند. در بهار ۱۹۱۲ چهار دولت بالکان – صربستان، بلغارستان، یونان و مونتهنگرو- با امضای تفاهم نامهای که مورد حمایت روسیه واقع گردید، با یکدیگر همپیمان شدند که منطقهی مقدونیه را از عثمانی پس بگیرند. این اتحادیه که به اتحادیهی بالکان معروف شد، قادر بود نزدیک به ۷۵۰ هزار سرباز بسیج کند. دولت مونتهنگرو در ورود به جنگ پیشقدم شد و در ۸ اکتبر ۱۹۱۲ به امپراتوری عثمانی اعلان جنگ داد. بقیهی اعضای اتحادیه نیز تا حداکثر ۱۰ روز بعد با عثمانی وارد جنگ شدند.
جنگ اول بالکان
دول بالکان سریعاً به پیروزیهای متعدد دست یافتند. ارتش بلغارستان با غلبه بر ترکهای عثمانی در منطقه تراکیه، شهر ادرنه (آدریانوپل) را محاصره کردند. ادرنه آخرین مانع آنها برای رسیدن به استانبول بود. ارتش متحد صربستان و مونتهنگرو نیز موفق به تصرف شهر اسکوپیه -پایتخت مقدونیه- شدند. آنها منطقهی آلبانی را نیز میان خود تقسیم کردند. همچنین ارتش یونان، ناحیهی سالونیکا را تسخیر نمود.
دولت عثمانی که از پیشروی بلغارها به سوی استانبول بیمناک شده بود و از طرفی نیز به تجدیدقوا نیاز داشت، درخواست آتشبس کرد. در ۳ دسامبر ۱۹۱۲ پیمان توقف جنگ امضاء و کنفرانس صلح در شهر لندن برگزار شد اما در ژانویه ۱۹۱۳، کودتایی نظامی در استانبول – که به سقوط دولت وقت و رویکار آمدن نظامیان منجر گردید – باعث شروع دوبارهی جنگ شد. این بار نیز روند جنگ کاملاً علیه دولت عثمانی پیش رفت. در ۳۰ مه ۱۹۱۳ مذاکرات صلح بار دیگر در لندن آغاز شد. ایالت آلبانی – با وجود اعتراضات مکرر دولت صربستان – مستقل شد. همچنین، مقدونیه میان چهار کشور اتحادیهی بالکان تقسیم گردید.
جنگ دوم بالکان
اعضای اتحادیهی دول پس از پیروزی بر امپراتوری عثمانی، بر سر تقسیم مقدونیه دچار اختلاف شدند. بلغارستان راه خود را از سایرین جدا کرد. در ۱ ژوئن ۱۹۱۳ صربستان و یونان، پیمانی نظامی-سیـاس*ـی علیه دولت بلغارستان منعقد نمودند. در نیمهشب ۳۰ ژوئن شاه فردیناند – فرمانروای بلغارستان- به نیروهای این کشور دستور داد به متصرفات صربها و یونانیها در مقدونیه حمله کنند. تهاجم بلغارها با شکست مواجه شد. پس از دو ماه درگیری، در ۱۰ اوت ۱۹۱۳ طرفین به انعقاد پیمان صلح رضایت دادند. مطابق مفاد این معاهده، یونان و صربستان بخش عمدهای از مقدونیه را میان خود تقسیم نمودند و تنها قسمت کوچکی برای بلغارستان باقی گذاردند.
نقشه بالکان پس از جنگ (۱۹۱۳)
پیامدهای جنگ
با پایان جنگ دوم بالکان، دولت یونان بر جنوب مقدونیه و جزیرهی کرت مسلط شد. صربستان مناطق کوزوو، شمال و مرکز مقدونیه را تسخیر کرد. آلبانی به یک کشور مستقل تحت فرمانروایی یک شاهزادهی آلمانی بدل شد. آنچه از جنگهای بالکان حاصل گردید، فقط منحصر به تغییرات ارضی نبود. دولت بلغارستان که از این شکست بسیار ناراضی بود، به حمایت امپراتوریهای آلمان و اتریش-مجارستان چشم دوخت. در مقابل، صربستان که درگیر اختلافات مرزی با اتریش-مجارستان بود، به سوی روسها متمایل شد. تنشهای سیـاس*ـی در منطقهی بالکان به قدری افزایش یافت که بسیاری از مورخان، آن را یکی از علل و زمینههای بروز جنگ جهانی اول دانستهاند. یکی از پیامدهای این تنش سیـاس*ـی، ترور ولیعهد اتریش در شهر سارایوو بود که منجر به وقوع جنگ جهانی اول شد.
در سال ۱۸۳۰ پس از انقلاب یونان، این کشور توانست خود را از تسلط عثمانی برهاند. پس از پیروزی دولت روسیه تزاری بر ترکهای عثمانی در سال ۱۸۷۸، کشورهای صربستان، رومانی ، بلغارستان و مونتهنگرو نیز استقلال یافتند.
نقشه بالکان در سال ۱۹۱۲ (اندکی پیش از شروع جنگ)
در سالهای ۱۹۱۲ و ۱۹۱۳، وقوع دو جنگ بالکان وضعیت سیـاس*ـی این منطقهرا دستخوش تحول نمود.
******************************
بحران بوسنی در ۱۹۰۸ باعث شد فضای سیـاس*ـی شبه جزیره بالکان بیش از پیش، متشنج گردد. در سال ۱۹۱۱ دولت ایتالیا به لیبی ، که بخشی از قلمرو عثمانی محسوب می شد، حمله کرد. این مسئله به دولتهای بالکان اطمینان داد که می توانند در حالیکه دولت استانبول درگیر جنگ در آفریقاست، باقیماندهی قلمرو این کشور در بالکان را تصاحب کنند. در بهار ۱۹۱۲ چهار دولت بالکان – صربستان، بلغارستان، یونان و مونتهنگرو- با امضای تفاهم نامهای که مورد حمایت روسیه واقع گردید، با یکدیگر همپیمان شدند که منطقهی مقدونیه را از عثمانی پس بگیرند. این اتحادیه که به اتحادیهی بالکان معروف شد، قادر بود نزدیک به ۷۵۰ هزار سرباز بسیج کند. دولت مونتهنگرو در ورود به جنگ پیشقدم شد و در ۸ اکتبر ۱۹۱۲ به امپراتوری عثمانی اعلان جنگ داد. بقیهی اعضای اتحادیه نیز تا حداکثر ۱۰ روز بعد با عثمانی وارد جنگ شدند.
جنگ اول بالکان
دول بالکان سریعاً به پیروزیهای متعدد دست یافتند. ارتش بلغارستان با غلبه بر ترکهای عثمانی در منطقه تراکیه، شهر ادرنه (آدریانوپل) را محاصره کردند. ادرنه آخرین مانع آنها برای رسیدن به استانبول بود. ارتش متحد صربستان و مونتهنگرو نیز موفق به تصرف شهر اسکوپیه -پایتخت مقدونیه- شدند. آنها منطقهی آلبانی را نیز میان خود تقسیم کردند. همچنین ارتش یونان، ناحیهی سالونیکا را تسخیر نمود.
دولت عثمانی که از پیشروی بلغارها به سوی استانبول بیمناک شده بود و از طرفی نیز به تجدیدقوا نیاز داشت، درخواست آتشبس کرد. در ۳ دسامبر ۱۹۱۲ پیمان توقف جنگ امضاء و کنفرانس صلح در شهر لندن برگزار شد اما در ژانویه ۱۹۱۳، کودتایی نظامی در استانبول – که به سقوط دولت وقت و رویکار آمدن نظامیان منجر گردید – باعث شروع دوبارهی جنگ شد. این بار نیز روند جنگ کاملاً علیه دولت عثمانی پیش رفت. در ۳۰ مه ۱۹۱۳ مذاکرات صلح بار دیگر در لندن آغاز شد. ایالت آلبانی – با وجود اعتراضات مکرر دولت صربستان – مستقل شد. همچنین، مقدونیه میان چهار کشور اتحادیهی بالکان تقسیم گردید.
جنگ دوم بالکان
اعضای اتحادیهی دول پس از پیروزی بر امپراتوری عثمانی، بر سر تقسیم مقدونیه دچار اختلاف شدند. بلغارستان راه خود را از سایرین جدا کرد. در ۱ ژوئن ۱۹۱۳ صربستان و یونان، پیمانی نظامی-سیـاس*ـی علیه دولت بلغارستان منعقد نمودند. در نیمهشب ۳۰ ژوئن شاه فردیناند – فرمانروای بلغارستان- به نیروهای این کشور دستور داد به متصرفات صربها و یونانیها در مقدونیه حمله کنند. تهاجم بلغارها با شکست مواجه شد. پس از دو ماه درگیری، در ۱۰ اوت ۱۹۱۳ طرفین به انعقاد پیمان صلح رضایت دادند. مطابق مفاد این معاهده، یونان و صربستان بخش عمدهای از مقدونیه را میان خود تقسیم نمودند و تنها قسمت کوچکی برای بلغارستان باقی گذاردند.
نقشه بالکان پس از جنگ (۱۹۱۳)
پیامدهای جنگ
با پایان جنگ دوم بالکان، دولت یونان بر جنوب مقدونیه و جزیرهی کرت مسلط شد. صربستان مناطق کوزوو، شمال و مرکز مقدونیه را تسخیر کرد. آلبانی به یک کشور مستقل تحت فرمانروایی یک شاهزادهی آلمانی بدل شد. آنچه از جنگهای بالکان حاصل گردید، فقط منحصر به تغییرات ارضی نبود. دولت بلغارستان که از این شکست بسیار ناراضی بود، به حمایت امپراتوریهای آلمان و اتریش-مجارستان چشم دوخت. در مقابل، صربستان که درگیر اختلافات مرزی با اتریش-مجارستان بود، به سوی روسها متمایل شد. تنشهای سیـاس*ـی در منطقهی بالکان به قدری افزایش یافت که بسیاری از مورخان، آن را یکی از علل و زمینههای بروز جنگ جهانی اول دانستهاند. یکی از پیامدهای این تنش سیـاس*ـی، ترور ولیعهد اتریش در شهر سارایوو بود که منجر به وقوع جنگ جهانی اول شد.