گل و گیاه شناخت گیاهان علوفه ای

[dinaz]

تیره های اصلی گیاهان علوفه ای

الف – گیاهان گرامینه (گراس ها)

تیره ی گرامینه یکی از تیره های بزرگ و فراوان عالم گیاهان است که دارای مشخصات مخصوص خود می باشد. کلیه گیاهان تیره ی گرامینه دارای یک میوه ی مخصوص هستند که به گندمه یا (caryopsis) معروف و شناخته می شوند. هر یک از گونه های مشخص شده ی تیره ی گیاهان گرامینه مخصوص آب و هوایی می باشد، مثلا یولاف و چاودار دو گیاه تیره ی گرامینه ای است که بیشتر در مناطق سردسیر، گندم و جو غالبا در مناطق نسبتا گرم، در صورتی که برنج، ذرت و ارزن مخصوص نواحی گرم دنیاست.

​

 

[dinaz]

مشخصات عمومی گیاهان تیره گرامینه (گراس ها)

در حالت رویشی یعنی قبل از آنکه هیچ گونه علامت گلدهی وجود داشته باشد، گیاهان گندمی از مجموعه انشعاباتی موسوم به پنجه تشکیل شده است. هر پنجه از تعدادی برگ تشکیل شده که هریک مرکب از یک پهنک و یک غلاف می باشند. برگها از گره های موجود در قاعده ی پنجه ی مربوطه ظاهر می شوند. میان گره ها خیلی نزدیک به هم قرار گرفته اند به طوریکه ساقه ی حقیقی فوق العاده کوتاه بوده و در حقیقت از بیرون قابل رؤیت نیست. آنچه برای بیننده ی عادی به عنوان یک ساقه به نظر می رسد، در واقع مجموعه ای از پهنک ها و غلاف هایی است که به طور فشرده و تنگاتنگ در داخل یکدیگر پیچیده یا تا خورده اند. از داخل این ساختمان مرکب است که برگهای جدید ظاهر می شوند و از حالت تا خوردگی باز می گردند.


در محور هر برگ (واقع در هر گره) یک جوانه ی محوری وجود دارد که تحت شرایط مناسب ممکن است به صورت پنجه ی جدیدی رشد نماید. در بسیاری از گراس ها در محل اتصال پهنک و غلاف برگ زبانکی وجود دارد که از صفات مرفولوژیکی قابل توجه است. زبانک که دارای ساختمان غشایی است از لحاظ اندازه و شکل در گونه های مختلف گراس متفاوت می باشد. در بعضی از گراس ها قاعده ی پهنک به صورت دو برآمدگی چنگال مانند به نام گوشوارک طویل می گردد. تشکیل گل با طویل شدن سریع میان گره های فوقانی همراه می شود و این امر منجر به ظهور ساقه ی گلزای طویلی می گردد که بر خلاف ساقه ی رویشی کاملا قابل رؤیت است.


در محل گره های این ساقه پهنک ها و غلافهای دیگری دیده می شود و در انتها به گل آذینی ختم می گردد. اصولا در گیاهان گراس دو نوع گل آذین وجود دارد یک نوع آن گل آذین سنبله است که غیرمنشعب می باشد و نوع دیگر گل آذین خوشه است که منشعب شده است. روی محور گل آذین سنبله و بر روی انشعابات گل آذین خوشه دسته های گل یا سنبلچه ها قرار دارند. در قاعده ی هریک از سنبلچه ها معمولا یک جفت برگه یا گلوم (پوشینه) وجود دارد.


یک یا تعدادی گل منفرد یا به عبارت دیگر گلچه تشکیل یک سنبلچه را می دهند. هر گلچه توسط یک جفت پوشینک به نام لما (پایین) و پالئا (بالایی) احاطه می شود. گلچه ها توسط ساقه ی کوتاهی موسوم به محور سنبله به همدیگر متصل می گردند.​

 

[dinaz]

گل

هر گل شامل سه پرچم، دو خامه منتهی به کلاله ی پر مانند و یک تخمدان با یک تخمک می باشد. در قاعده ی گلچه دو برآمدگی نازک موسوم به گل پوشک (Lodicule) وجود دارد که بر اثر متورم شدن باعث شکفتن گل می گردند و موجب ظهور کیسه های بساک و کلاله ها می شوند. علیرغم وجود این عامل، بسیاری از گراس ها معمولا خود گشن بوده، گرچه تعداد زیادی از آنها هستند که دگر گشن می باشند و گرده افشانی توسط باد انجام می گیرد.​

 

[dinaz]

گندمه

در گراس ها آنچه معمولا بعنوان بذر یا دانه نامیده می شود در حقیقت میوه ای است که به گندمه معروف است. میوه متشکل از یک اندوخته ی نسبتا زیاد کربوهیدراتها موسوم به آندوسپرم می باشد که توسط قشر سپر مانندی اسکوتلم (Scutellum) از جنین دانه جدا می شود.درست در داخل پوسته ی بذر بافت پروتئین کم ضخامتی با نام لایه ی آلورون قرار دارد که نقش زیادی در پدیده های بیوشیمیایی جوانه زنی و نیز در کیفیت دانه غلات ایفا می کند. در دوره ی جوانه زدن گندمه آب جذب نموده و متورم می شود.
​

 

[dinaz]

ریشه

نخستین نشانه ی خارجی رشد، ظهور ریشه ی اولیه یا ریشه چه (Radicle) می باشد که به سرعت از داخل یک پوشش محافظ به نام ریشه پوش (Cleorhiza) خارج می گردد. پس از آن دو جفت ریشه چه کناری یا جانبی به صورت متوالی ظاهر می گردد و در این فاصله ساقه ی اولیه طویل شده و به وسیله ی غلاف بی رنگی موسوم به کولئوپتیل محافظت می گردد و نخستین برگ در میان آن ظاهر شده و پس از حالت تا خوردگی باز می شود.


ریشه های اولیه یا به عبارت دیگر ریشه های بدوی دستگاه جذب اصلی گیاه نیستند. جذب اصلی مواد محلول توسط ریشه های نابجا (Adventitious) صورت می گیرد که از روی پایین ترین گره های اولین ساقه و پنجه ها ظاهر می گردند. اگر بذر در زیر سطح خاک کاشته شده باشد، دو سیستم ریشه ی مذکور، در ضمن طویل شدن یک یا تعداد زیادی میان گره که نوعی از ریزوم به نام مزوکوتیل را می سازند، از هم جدا می شوند.​

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

 

[dinaz]

برداشت گیاهان علوفه ای

گراس ها به خوبی به چرا یا برداشت (قطع علوفه) سازگار می شوند زیرا تا قبل از مرحله ی گل دهی، تشکیل برگ در ضمن هر برداشت یا پس از آن ادامه می یابد. این امر بدان علت است که در خلال دورهی رویشی، نواحی مریستمی نزدیک سطح خاک قرار گرفته و دور از دسترس دام و ماشین آلات برداشت می باشند. حتی اگر مقداری از مریستم مذکور بر اثر برداشت علوفه از بین برود، این قبیل مریستم ها امکان دارد، به طور منظم و پیوسته با ظهور پنجه های جدید جایگزین شوند. تعداد کمی از گیاهان دیگر وجود دارند که از یک چنین مکانیسم موثری از رشد ترمیمی برخوردار باشند. از این رو تعجبی ندارد که گراس ها یک چنین موقعیت ممتازی را به عنوان گیاهان علوفه ای به خود اختصاص داده اند.​

 

[dinaz]

ب – گیاهان لگومینوز (بقولات)

فراوان جنس و گونه های گیاهان لگومینوز به تعداد جنس و گونه های گیاهان گرامی نمی رسد ولی تقریبا در حدود ۷۵۰ جنس و حدود ۲۰۰۰۰ گونه از گیاهان لگومینوز را تا به حال شناخته اند. الگوم از کلمه ی لاتین (Legumen) منشأ یافته و به معنای بذرهایی است که در داخل غلاف یا نیام (Pod) تشکیل می شوند. به گونه های علفی آنها که به مصرف خوراک دام می رسند، مانند یونجه، شبدر و غیره لگوم علوفه ای (Forage Legume) گفته می شود. لگومها از قدیمی ترین گیاهان کره ی زمین هستند که در اواخر دوره ی ژوراسیک و در زمان کرتاسه (گچی) توسعه و تنوع یافته اند.


تیره ی بقولات به سه زیر تیره (خانواده) تقسیم شده است که عبارتند از خانواده های گل ارغوان، گل ابریشم و پروانه آسا.​

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

 

[dinaz]

مشخصات عمومی گیاهان لگومینوز (بقولات)

مشخصات عمومی گیاهان تیره ی لگومینوز (بقولات) از ویژگی های مشترک تیره ی بقولات میتوان به وجود تخمدان یک برچه و آزاد، که پس از رسیدن تشکیل میوه ای به نام لگوم یا غلاف (نیام) را می دهد، اشاره کرد. در این تیره برگها مرکب و متناوب بوده دارای بن برگ یا گوشوارک (Stipule) و یک یا چند برگچه هستند. گلها به طور معمول دو جنـ*ـسی، نا منظم (دارای تقارن دو طرفه)، به ندرت منظم (در خانواده گل ابریشم)، پرچم ها ۱۰ عدد که اغلب ۹ پرچم در قسمت میله به یکدیگر چسبیده و ناودانی را تشکیل داده و مادگی را احاطه می کنند و پرچم دهمی در قسمت بالای گل آزاد است (Diadelphous). در برخی از گیاهان تیرهی بقولات هر ده عدد پرچم به هم چسبیده و لوله ی کاملی را تشکیل می دهند (Monodelphous). سایر مشخصات گیاهان این تیره به حسب جنس و گونه متغیر است.


الگوم های یکساله بیشتر خوراکی و لگوم های دو یا چند ساله اغلب از گونه های علفی و مهم در سراسر دنیا به شمار می روند.​

 

[dinaz]

ریشه (Root):

ساختمان ریشه در اغلب حبوبات به صورت راست (Tap root) بوده و بسته به شرایط فیزیکی و رطوبت خاک میتوانند تا اعماق زمین نفوذ کنند. به علاوه تعدادی ریشه ثانویه نیز از ریشه ی اصلی منشعب میشوند. در روی ریشه ی اغلب گیاهان لگوم گرهکهایی (Nodules) تشکیل می گردد که در داخل آنها باکتری های ریزوبیوم (Rhizobium spp) قرار گرفته که با همیاری گیاه میزبان به تثبیت نیتروژن هوای اطراف ریشه در داخل گرهکها می پردازند.​

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

 

[dinaz]

ساقه (Stem):

ساقه ی حبوبات نرم و علفی بوده و به ندرت در آنها ساقه ی جور مشاهده می شود. ساقه در محصولاتی چون نخود، عدس و باقلا چهار گوش و زاویه دار بوده و حالات قرار گرفتن آنها به فرم های ایستاده، نیمه رونده و خوابیده (خزنده) است. در لوبیا چشم بلبلی، سویا و بعضی از ارقام لوبیا حالات بوته ای، نیمه رونده و بالارونده مشاهده می شود. گونه هایی از حبوبات که دارای فرم رشد بوته ای هستند، رشد رویشی آنها با پیدایش گلها (آغاز گلدهی) در انتهای ساقه ی اصلی و فرعی متوقف می گردد. این نوع فرم ساقه دهی را رشد محدود و یا گل انتهایی (Determinate growth) می گویند. در گونه هایی که فرم رشد ساقه ی آنها نیمه رونده یا رونده است رشد رویشی پس از آغاز گلدهی و حتی به هنگام غلاف دهی همچنان ادامه می یابد که به آن فرم رشد نامحدود یا گل غیرانتهایی (Indeterminate growth) گفته می شود.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

​