معرفی و نقد انیمه Psycho-Pass؛ یک سایبرپانک جنون‌آمیز و معنادار

[^M.Sajdeh.76]

آن‌ها که همزمان بسیار متفاوت و بسیار شبیه به یکدیگر به نظر می‌رسند، هر دو باطن کثیف دنیایی در ظاهر پیشرفت‌کرده را عالی نشان مخاطب می‌دهند. این دو اثر به کمک استعاره‌پردازی و خلق لحظات باورپذیرِ درگیرکننده و عجیب، ضعف‌های سیستم‌ها، گم شدن انسان‌ها در شلوغیِ پوچ دنیای مدرن ما را یادآور می‌شوند. همچنین کم‌وبیش مثل Psycho-Pass در عین آن که آثار مورد بحث اهمیت زیادی به دنیاسازی داده‌اند، در مرکز قصه‌ی «باشگاه مبارزه» و «آقای ربات» می‌توان همیشه یک یا چند کاراکتر را دید؛ کاراکترهایی که سازندگان با نمایش گم‌گشتگی آن‌ها درون جهان، به شکلی احساسی‌تر پستی جامعه را به یاد می‌آورند. تماشاگرهایی که انیمه Psycho-Pass را به‌شدت به خاطر برداشت عمیقش از بحران هویت انسان مدرن دوست دارند، در سریال Mr. Robot درد کاراکترها را از درون احساس می‌کنند و آن‌هایی که با الیوت لایه‌ی زیرین و پلشت زیبایی‌های ظاهری را دیدند، در انیمه Psycho-Pass بارها و بارها پا به پای بازرس جوان از سیستم می‌ترسند. شاید چون بهتر و ملموس‌تر می‌فهمند که آن‌چه مقابل بیننده قرار گرفته است صرفا حاصل تلاش کارگردان برای تصویرسازی از جهانی آینده‌نگرانه و سرتاسر خیالی نیست. بلکه نشان می‌دهد دنیای خود ما از درون به سمت چه جنونی گام برمی‌دارد؛ هر روز سریع‌تر و بی‌مهاباتر.

 

[^M.Sajdeh.76]

انیمه Ergo Proxy​

درصد قابل توجهی از نقاط کره‌ی زمین غیر قابل سکونت می‌شوند و انسان‌ها دیگر چاره‌ای به جز زندگی درون سازه‌هایی به‌خصوص ندارند. آن‌ها به امید نجات یافتن از وضعیت اسفناک پیش‌آمده ربات‌های هوشمندی به اسم AutoReivs را خلق می‌کنند و این‌گونه شرایط بی‌آبرو شدن خود را فراهم می‌آورند. چون ربات‌ها به‌دلیل خاصی از جایی به بعد باعث‌وبانی تحقیق راجع به کارهای انسان‌های مهمی می‌شوند و حقایقی سیاه درباره‌ی افرادی مهم را فاش می‌سازند. حالا افراد خاص مورد بحث می‌توانند گناهکاری خود را بپذیرند یا صحت ادعاهای مطرح‌شده را انکار کنند.

 

[^M.Sajdeh.76]

همین خلاصه‌ی کوتاه از داستان انیمه Ergo Proxy عده‌ی زیادی را به یاد Psycho-Pass می‌اندازد. با این تفاوت اساسی که آن‌جا با ضعف سیستم در عدم ظلم به انسان‌های عادی مواجه بودیم و با Ergo Proxy آسیب دیدن جدی افراد مثلا بزرگ از طرف سیستمی شاید بدون نقص را می‌بینیم. در حقیقت فارغ از اینکه خود سیستم کنترل‌کننده تا چه اندازه می‌تواند دارای قابلیت‌های لایق توجهی باشد، آدم‌های سازنده‌ی آن احتمالا انسان‌های فاجعه‌باری هستند. زیرا در جامعه‌ای بسیار پیشرفته روش‌هایی برای تجسس بیش از اندازه در زندگی‌ها می‌یابند.

جالب این‌جا است که سایبورگ‌ها در انیمه Ergo Proxy تا پیش از پخش یک ویروس نرم‌افزاری ناشناخته در صلح کامل با انسان‌ها به سر می‌برند و سپس با یافتن آزادی عمل به‌دنبال احقاق حقوق خود می‌روند. ولی چه می‌شود اگر آن‌ها تنها موجودات برتر آفریده‌شده برای کنترل جامعه‌ی سایبرپانکی نباشند؟ انیمه Ergo Proxy حتی ورای معناسرایی‌های عمیق، به خاطر ترکیب شگفت‌انگیز ارائه‌کرده از مدل‌سازی سه‌بعدی با سل انیمیشن بدون شک لیاقت حداقل یک بار تماشا را دارد.

 

[^M.Sajdeh.76]

انیمه Tokyo Ghoul​

«غول توکیو» حکم وارد شدن چاقویی تیز بر بدن تصویر عامه‌پسند تلویزیون در طول چند دهه از موجوداتی مانند خون‌آشام‌ها را دارد
انواع عناصر بزرگ‌سالانه همچون خشونت عـریـان نقش قابل توجهی در سر و شکل بخشیدن به فرم Psycho-Pass دارند و به شکلی تلخ قصه‌ای را می‌سازند که اصول اخلاقی پذیرفته‌شده توسط جامعه را نه به چالش، که به آتش می‌کشد. حالا همان فضا را بردارید، برخی سکانس‌ها را ترسناک‌تر کنید و با تصور تقابل فانتزی با علمی-تخیلی و قرار دادن Psycho-Pass در سمت آثار سای-فای از خود بپرسید که چه می‌شود اگر این قصه را در اتمسفر ماجراهای هیولامحور می‌دیدید؟ چه می‌شد اگر به‌جای آن که سیستم با پیروی از الگوهای رنج‌بـرده از ضعف‌های اخلاقی آدم بکشد، خودِ مدل مسخره‌ی پذیرفته‌شده توسط جامعه عده‌ای از اعضای آن را به جان هم بیاندازد و این‌گونه خون‌ها جاری کند؟ باتوجه‌به همه‌ی این توصیفات جسته‌وگریخته و برخورداری از شناخت حداقلی از ادبیات گمانه‌زن، احتمالا اکنون تصویری از یک انیمه با داستانی به‌خصوص را در ذهن خود شکل داده‌اید. پس اجازه بدهید بگویم آن انیمه به احتمال زیاد Tokyo Ghoul نام دارد.

 

[^M.Sajdeh.76]

در Tokyo Ghoul غول‌های انسان‌مانند که برای زنده ماندن محتاج گوشت آدم‌ها هستند، کم‌وبیش درون جامعه پذیرفته شده‌اند. این وسط کاراکتری که همیشه از آن‌ها متنفر بود و می‌خواست هرگز با یک غول مواجه نشود، طی رخدادی تلخ از فرم انسانی خود فاصله می‌گیرد و عملا به این موجودات می‌پیوندد. حالا همان‌گونه که بازرس جوان و تازه‌کارِ داستان Psycho-Pass پس از ورود به سیستم متوجه فساد و پوسیدگی آن شد، این‌جا هم کن کانکی پس از قرارگیری در جایگاه یک غول تازه جهان را از زاویه‌ی دید آن‌ها می‌بیند. تصویر دیده‌شده توسط او ترسناک به نظر می‌رسد؛ تصویری پرشده از انسان‌هایی که غول‌های صلح‌جو را سلاخی می‌کنند. چون دوست دارند آن‌ها را زیر تیغ ببرند.

روایت انیمه یک‌طرفه نیست و در عین پرداختن جدی به دغدغه‌های ضدنژادپرستانه درون یک پادآرمان‌شهر که در ظاهر زیبا به نظر می‌رسد، نشان می‌دهد که جامعه‌ی غول‌ها هم اعضای شیطانی متعددی دارد. در حقیقت مخاطب زودتر از زمانی‌که فکرش را می‌کند، متوجه می‌شود انیمه Tokyo Ghoul نه‌تنها او را با قصه درگیر کرده است، بلکه مدام شناخت وی از کاراکترهای گوناگون را نیز زیر سؤال می‌برد. زیرا به تعریف قهرمان‌ها و ضدقهرمان‌های توخالی علاقه‌ای نشان نداده است.

 

[^M.Sajdeh.76]

انیمه Terror In Resonance​

جمله‌ی نسبتا معروفی بین طرفدارهای دنیای انیمه‌های ژاپنی وجود دارد که می‌گوید اگر شوگو ماکیشیما پروتاگونیست اصلی داستان Psycho-Pass بود، آن انیمه محصولی شبیه به Terror In Resonance از آب درمی‌آمد. اما ورای این جمله هم می‌توان فهمید که باتوجه‌به نقش خاص خلافکارها در Psycho-Pass، انیمه‌ای که اعضای گروهی تروریستی و علاقه‌مند به ایجاد آشوب‌های غیر قابل پیش‌بینی را دنبال می‌کند، گاهی حس‌وحالی شبیه به فضاسازی برخی اپیزودهای آن دارد. در انیمه Terror In Resonance گروه Sphinx قیام می‌کند تا به دنیا درباره‌ی تمام آزمایش‌های علمی ظالمانه‌ی انجام‌شده روی چندین و چند کودک بگوید؛ راجع به اینکه چگونه تلاش جامعه برای پیشرفت، برخی انسان‌ها را قطعه‌قطعه کرد.

آن‌هایی که چند روزی در عمق تعریف جوکر «شوالیه تاریکی» از آشوب دست‌وپا زدند، شانس بسیار زیادی برای لـ*ـذت بردن از انیمه‌ی ۱۱ قسمتی و اورجینال Terror in Resonance دارند

 

[^M.Sajdeh.76]

این اثر که تقریبا در تمامی بخش‌های تیم تولید نام‌های بزرگی را یدک می‌کشد، به شکلی انکارناپذیر در شخصیت‌پردازی پرسرعت و همزمان دقیق آشوب‌گرهایی خاص با اسامی ۹ و ۱۲ هم می‌کند. چون Terror In Resonance از آن‌ها موجوداتی به مراتب فراتر از دو کاراکتر ربات‌مانند بلندشده در مقابل سیستم می‌سازد. Psycho-Pass در برخی از بهترین اپیزودهای خود فساد سیستم را از درون زیر ذره‌بین می‌برد و Terror In Resonance این کار را با نگاه بیرونی و متمرکزشده روی زاویه‌ی دید معترضین به سرانجام می‌رساند؛ در دل تصویرسازی دردناک از حوادثی که مخاطب می‌تواند همزمان برای ایجادکنندگان و قربانی‌های آن اشک بریزد.

Please, ورود or عضویت to view quote content!

 

[^M.Sajdeh.76]

بر کسی پوشیده نیست که یکی از مهم‌ترین مسائل بررسی‌شده توسط انیمه Psycho-Pass، میزان آزادی عمل انسان مدرن است. دغدغه‌ای که از مدت‌ها قبل فیلسوف‌های گوناگونی را به خود مشغول کرد و به طرز ترسناکی می‌تواند باعث از راه رسیدن یک سیل از پرسش‌هایی بدون پاسخ قطعی شود. در عین حال گاهی باید چند گام رو به عقب برداشت و به اهمیت جواب سؤال پرداخت. چه می‌شود اگر انکار اختیار انسان نه لزوما بی‌معنی که به واضح‌ترین بیان ممکن، بی‌خاصیت باشد؟ چه می‌شود اگر واقعیت پیش‌رو در اوج غیرحقیقی بودن ارزش خود را حفظ کند؟ وقتی طعم غذایی لبخند روی لب می‌نشاند یا آغوشی گرم انسان را به لمس آرامش درونی نزدیک می‌کند، چه اهمیتی دارد اگر تمامی این تجربه‌ها همان‌گونه که «ماتریکس» می‌گفت، توسط ماشین‌هایی کنترل‌کننده به او القا شوند؟

شاید گاهی به‌جای تلاش برای پاسخ دادن به برخی پرسش‌ها، باید درباره‌ی اهمیت پاسخ آن‌ها سؤال کرد. هرچند آخرین ساخته‌ی قرارگرفته درون این مقاله هم ابایی از زیر سؤال بردن درک ما از حقایق و میزان تاثیر انتخاب‌ها ندارد.

 

[^M.Sajdeh.76]

اثر اورجینال کریستوفر نولان در سال ۲۰۱۰ میلادی راجع به همین موارد با مخاطب بحث کرد و افراد علاقه‌مندشده به Psycho-Pass شاید بتوانند پاسخ برخی از پرسش‌هایش را به کمک آن بیابند. یوهانِس کِپلِر، دانشمند، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس سرشناس آلمانی که در سال ۱۵۷۱ میلادی متولد شد، همیشه می‌خواست بداند چرا کره‌ی زمین ۱۵۱.۹ میلیون کیلومتر تا خورشید فاصله دارد؟ او دهه‌ها با تلاشی جدی و بی‌نتیجه سعی کرد برای این عدد خاص توضیح دقیقی پیدا کند. ولی مشکل از دانش کپلر نبود. برایان گرین، فیزیکدان و یکی از نظریه‌پردازان نظریه‌ی ریسمان که بیشتر از سه قرن پس از مرگ کپلر متولد شد می‌گوید علم نتوانست و نمی‌تواند آن عدد را توضیح دهد. اما فیزیک امروز می‌داند که تعداد بسیار بسیار زیادی از سیاره‌ها درون هستی وجود دارند که در فواصل گوناگونی با ستاره‌های خاص منظومه‌ی خود جا خوش کرده‌اند. ولی انسان این‌جا شکل گرفت چون دقیقا در فاصله‌ی ایده‌آل از خورشیدی ایده‌آل برای شکل‌گیری این جنس از حیات قرار داشت.

شاید اصلی‌ترین پرسش Psycho-Pass نیز درباره‌ی اختیار داشتن یا نداشتن آدمِ امروز نیست. شاید این انیمه می‌گوید چرا انسان اکنون نمی‌تواند بدون باور کردن واقعیت خود و پذیرش نسبی توانایی تغییر واقعیت، زندگی کردن را بفهمد؟