در گفتوگوی «حمایت» با کارشناسان حقوقی بررسی شد؛
مهلتهای قانوني در مطالبه وجه برات
گروه حقوقی- اسناد تجاری عنواني کلی برای چک، سفته، برات و برخی اسناد مشابه دیگر است. البته در این خانواده، چک از همه محبوبتر است و مردم رغبت بیشتری به آن نشان میدهند. با وجود این، سفته و برات هم کاربرد خود را در جامعه دارند.کاربرد برات به چک شباهت زیادی دارد و تنها دلیلی که باعث شده که از چک عقب بیفتد، امتیازات کیفری و مدنی است که در قانون صدور چک برای چک در نظر گرفته شده است. به هر حال بسیاری از مردم ترجیح میدهند که برای پرداختهای خود از برات استفاده کنند.
در این صورت صادرکننده و گیرنده برات باید توصیههایی را رعایت کنند که در گفتوگو با کارشناسان به بررسی آنها میپردازیم.
وحید اسمخانی، کارشناس حقوقی، در اين باره به «حمایت» میگوید: بسیاری از مردم ترجیح میدهند که پرداختهای خود را از طریق برات انجام دهند. دلیل اینکه از میان روشهای مختلف پرداخت، برات انتخاب میشود، مزایای استفاده از این سند تجاری است. وي خاطرنشان میکند: کسی که براتی دریافت میکند، مورد حمایت قانون است. او از امتیازاتی برخوردار است که دیگران محروم از آن هستند؛ اما برای استفاده از مزایای برات، باید هوشیار بود و برخی نکات را در نظر داشت. این وکیل دادگستری در مورد کارکرد برات توضیح میدهد: برات وسیله پرداخت در زمان آینده است؛ یعنی بدهکار در مقابل طلبکار با صدور برات، تعهد میکند که در زمان معینی، مبلغ مندرج در آن را شخص ثالثی، به طلبکار یا هر کس دیگری که دارنده برات باشد بپردازد. اینجاست که تفاوت برات با چک مشخص میشود چون چک وسیله پرداخت حال است؛ اما برات وسیله پرداخت در زمان آینده. البته امروز مردم از چک هم برای پرداخت در زمان آینده استفاده میکنند که متاسفانه قانونگذار نیز از این موضوع حمایت کرده و امکان چنین کاری را تقویت کرده است. همینجا باید پیشنهاد کرد که چک و برات هر کدام به کارکرد اصلی خود برگردند و توجه ویژه به چک در مقایسه با سایر اسناد تجاری کمتر شود.
این وکیل دادگستری در ادامه به بیان طرفهای درگیر در صدور برات میپردازد و میگوید: در عمل لزومی به آشنایی با اصطلاحی که قانون برای طرفهای درگیر در صدور برات پیشبینی کرده است، وجود ندارد، اما اگر اختلافی به وجود آمد، باید با اصطلاحات خاصی که قانون برای آنان در نظر گرفته است، آشنا شوید و در مراجع قضایی از این اصطلاحات استفاده کنید. اسمخانی توضیح میدهد: به کسی که باید وجه برات را در سررسید بپردازد، محالعلیه میگویند و کسی که مبلغ برات باید به او پرداخت شود، دارنده نام دارد. ممکن است صادرکننده برات و دارنده آن یک نفر باشند؛ مثلا (الف) براتی صادر کند که در سررسید معین، شخص (ب) مبلغ آن را به خود (الف) بپردازد. ممکن است که پرداخت در سررسید به شخص دیگری مثلا (ج) باشد. برات استفادههای مختلفی دارد و در همه فرضهای بالا میتواند استفاده شود. تاریخی را که در برات مشخص میشود و در آن تاریخ، باید وجه برات پرداخت شود، وعده برات میگویند. معمولا زمان پرداخت وجه برات، در تاریخ معینی (روز، ماه و سال مشخص) تعیین میشود؛ اما روشهای دیگری نیز برای تعیین سررسید برات وجود دارد.
تعیین سررسید برات
هادی یاسینی، کارشناس حقوقی، در تشريح نحوه پرداخت برات میگوید: سررسید برات به روشهای مختلفی تعیین میشود. وي در بیان دلیل تاکید قانونگذار بر نحوه تعیین سررسید در برات توضیح میدهد: انتخاب روشهای مختلف تعیین سررسید برات در رعایت مهلتهایی که در این سند تجاری باید مورد توجه قرار گیرد، موثر است. برات ممکن است به رویت، به وعده از رویت، به وعده از تاریخ معین باشد و نیز ممکن است زمان سررسید در متن برات با تعیین روز، ماه و سال معین شده باشد. برات به رویت، آن براتی است که به محض اینکه ارایه شد، در هر زمانی باشد، باید پرداخت شود. برات به وعده از رویت به اين ترتیب است که در آن شرط میشود که مثلا دو هفته بعد از اینکه برات ارایه شد، وجه آن پرداخت شود. در این دو نوع برات، تعیین زمان دقیق پرداخت برات تا حد زیادی به تصمیم دارنده آن مربوط میشود؛ اما در دو نوع دیگر، تاریخ معینی در برات وجود دارد و دارنده برات باید در مهلتهای تعیین شده در متن برات مراجعه کند. تعیین زمان پرداخت برات به طرفین این سند تجاری بستگی دارد، اما برای استفاده از مزایای این سند تجاری، باید مهلتهای قانونی نیز رعایت شود.
مهلت مطالبه قبولی و پرداخت برات
این وکیل دادگستری سپس به اهمیت مطالبه قبولی در برات اشاره میکند و میگوید: اگر برات به رويت يا به وعده از رويت باشد، وجه آن بايد در ايران پرداخت شود، اعم از اينكه برات در ايران صادر شده باشد يا در خارج، دارنده برات مكلف است پرداخت يا قبولي آن را در ظرف «يك سال از تاريخ برات» مطالبه کند. یاسینی در بیان ضمانت اجرای مطالبه قبولی میگوید: دارنده برات اگر این وظیفه را انجام ندهد، برخی حقوق خود را از دست خواهد داد که عبارت است از حق رجوع به ظهرنويسان برات (کسانی که پشت سند برات را به عنوان ضمانت و انتقال امضا کردهاند و مسئولیت تضامنی دارند برای پرداخت آن) و همچنين به صادرکننده برات كه وجه برات را به محالعليه رسانده است، نخواهد داشت. وی تاکید میکند: اگر در برات اعم از اينكه در ايران صادر شده يا در خارج براي تقاضاي قبولي مدت بيشتري يا كمتري مقرر شده باشد حق دارنده برات بايد در همان مدت قبولي برات را تقاضا کند در غیر این صورت حق رجوع به ظهرنويسان و براتدهنده كه وجه برات را به محالعليه رسانيده، نخواهد داشت. در صورتی که برات دارای سررسید معینی باشد و نوع چهارم از روشهای فوق برای تعیین سررسید برات استفاده شده باشد، دارنده برات بايد روز وعده و سررسید وجه برات را مطالبه كند.
اعتراض به پرداخت نشدن وجه برات
این کارشناس حقوقی یک مرحله دیگر در مطالبه وجه برات در صورت پرداخت نشدن اختیاری آن را اعتراض به پرداخت نشدن وجه برات عنوان میکند و میگوید: برات، سندی با امتیازات ویژه است؛ در صورتی که وجه برات پرداخت نشود، باید برای برخورداری از امتیازات برات در چنین شرایطی اعتراض کرد. خودداری از پرداخت وجه برات بايد در ظرف 10 روز از تاريخ سررسید، به وسيله نوشتهاي كه «اعتراض عدم تاديه» ناميده ميشود، معلوم شود. اگر روز دهم تعطيل باشد، اعتراض روز بعد آن بهعمل خواهد آمد. یاسینی میگوید: دارنده براتي كه به علت عدم تاديه اعتراض شده است بايد در ظرف «10 روز از تاريخ اعتراض»، پرداخت نشدن وجه آن را به وسیله اظهارنامه رسمي يا مراسله سفارشي دو قبضه به كسي كه برات را به او واگذار کرده است، اطلاع دهد. هر یک از کسانی که پشت برات را به عنوان انتقال یا ضمانت امضا کردهاند نيز در ظرف 10 روز از تاريخ دريافت اطلاعنامه فوق، بايد آن را به همان وسيله به ظهرنويس سابق خود اطلاع دهد.
مهلت اقامه دعوا
این کارشناس حقوقی نکته دیگری را که از سوی دارنده باید رعایت شود، مهلت اقامه دعوا عنوان میکند و میگوید: اگر دارنده براتي كه باید در ايران پرداخت شود و به علت پرداخت نشدن اعتراض شده است، بخواهد از امتیازات ویژه برات استفاده کند، بايد در ظرف يك سال از تاريخ اعتراض، اقامه دعوي کند. بنابراین یکی دیگر از مهلتهایی که برای استفاده از امتیازات برات باید رعایت شود، مهلت اقامه دعواست. این مهلت از تاریخ اعتراض به پرداخت نشدن وجه برات آغاز میشود. یاسینی تاکید میکند: باید توجه داشت که در مورد برواتي كه بايد در خارج پرداخت شود، اقامه دعوا ضد براتدهنده يا ظهرنويسان مقيم ايران، در ظرف دو سال از تاريخ اعتراض، بايد بهعمل آيد. وی در پاسخ به این سوال که اگر دارنده برات این مهلتها را رعایت نکند، چه چیزی در انتظار اوست؟ میگوید: در این صورت، دعوای دارنده برات بر ظهرنويسان و همچنين دعواي هر يك از ظهرنويسان (کسانی که پشت برات را به عنوان انتقال یا ضمانت امضا کردهاند) بر ظهرنویس قبل از خود در دادگاه پذيرفته نخواهد شد. علاوه بر آن، پس از انقضای مهلتهای فوق، دعوي دارنده و ظهرنويسان بر براتدهنده (صادرکننده) هم پذيرفته نميشود مشروط بر اينكه براتدهنده ثابت کند در سر وعده وجه برات را به محالعليه رسانده است كه در این صورت دارنده برات فقط حق مراجعه به محالعليه خواهد داشت.
مرور زمان
این وکیل دادگستری در خاتمه مبحث مرور زمان را مطرح میکند و میگوید: دارنده یک برات، برای استفاده از مزایای آن باید مهلتهایی را رعایت کند که شامل مهلت مطالبه قبولی و پرداخت وجه برات، مهلت اعتراض به پرداخت نشدن وجه آن و مهلت اقامه دعواست. علاوه بر این باید به این موضوع نیز توجه داشت که برای استفاده از مزایای قانون تجارت در استفاده از برات، باید مواظب بود که مرور زمان نیز سپری نشود. یاسینی خاطرنشان میکند: هر دعوایی که راجع به برات و سفته باشد پس از انقضای پنج سال از تاریخ صدور اعتراضنامه یا آخرین تعقیب قضایی در دادگاهها مسموع نخواهد بود مگر اینکه در این مدت، رسما اقرار به دین واقع شده باشد که در این صورت مهلت مرور زمان از تاریخ اقرار محسوب میشود.
برات یک سند تجاری است که قواعد آن در قانون تجارت بیان شده است. دارنده برات؛ یعنی کسی که برات را در دست دارد، ذینفع آن محسوب میشود. دارنده برای اینکه از امتیازات خاص این سند تجاری استفاده کند، باید گوشبهزنگ باشد تا برخی مهلتها سپری نشود. با گذشت مهلتهایی که در قانون تجارت تعیین شده است، به تدریج، برخی از حقوق دارنده برات از بین میرود.
حمایت
مهلتهای قانوني در مطالبه وجه برات
گروه حقوقی- اسناد تجاری عنواني کلی برای چک، سفته، برات و برخی اسناد مشابه دیگر است. البته در این خانواده، چک از همه محبوبتر است و مردم رغبت بیشتری به آن نشان میدهند. با وجود این، سفته و برات هم کاربرد خود را در جامعه دارند.کاربرد برات به چک شباهت زیادی دارد و تنها دلیلی که باعث شده که از چک عقب بیفتد، امتیازات کیفری و مدنی است که در قانون صدور چک برای چک در نظر گرفته شده است. به هر حال بسیاری از مردم ترجیح میدهند که برای پرداختهای خود از برات استفاده کنند.
وحید اسمخانی، کارشناس حقوقی، در اين باره به «حمایت» میگوید: بسیاری از مردم ترجیح میدهند که پرداختهای خود را از طریق برات انجام دهند. دلیل اینکه از میان روشهای مختلف پرداخت، برات انتخاب میشود، مزایای استفاده از این سند تجاری است. وي خاطرنشان میکند: کسی که براتی دریافت میکند، مورد حمایت قانون است. او از امتیازاتی برخوردار است که دیگران محروم از آن هستند؛ اما برای استفاده از مزایای برات، باید هوشیار بود و برخی نکات را در نظر داشت. این وکیل دادگستری در مورد کارکرد برات توضیح میدهد: برات وسیله پرداخت در زمان آینده است؛ یعنی بدهکار در مقابل طلبکار با صدور برات، تعهد میکند که در زمان معینی، مبلغ مندرج در آن را شخص ثالثی، به طلبکار یا هر کس دیگری که دارنده برات باشد بپردازد. اینجاست که تفاوت برات با چک مشخص میشود چون چک وسیله پرداخت حال است؛ اما برات وسیله پرداخت در زمان آینده. البته امروز مردم از چک هم برای پرداخت در زمان آینده استفاده میکنند که متاسفانه قانونگذار نیز از این موضوع حمایت کرده و امکان چنین کاری را تقویت کرده است. همینجا باید پیشنهاد کرد که چک و برات هر کدام به کارکرد اصلی خود برگردند و توجه ویژه به چک در مقایسه با سایر اسناد تجاری کمتر شود.
این وکیل دادگستری در ادامه به بیان طرفهای درگیر در صدور برات میپردازد و میگوید: در عمل لزومی به آشنایی با اصطلاحی که قانون برای طرفهای درگیر در صدور برات پیشبینی کرده است، وجود ندارد، اما اگر اختلافی به وجود آمد، باید با اصطلاحات خاصی که قانون برای آنان در نظر گرفته است، آشنا شوید و در مراجع قضایی از این اصطلاحات استفاده کنید. اسمخانی توضیح میدهد: به کسی که باید وجه برات را در سررسید بپردازد، محالعلیه میگویند و کسی که مبلغ برات باید به او پرداخت شود، دارنده نام دارد. ممکن است صادرکننده برات و دارنده آن یک نفر باشند؛ مثلا (الف) براتی صادر کند که در سررسید معین، شخص (ب) مبلغ آن را به خود (الف) بپردازد. ممکن است که پرداخت در سررسید به شخص دیگری مثلا (ج) باشد. برات استفادههای مختلفی دارد و در همه فرضهای بالا میتواند استفاده شود. تاریخی را که در برات مشخص میشود و در آن تاریخ، باید وجه برات پرداخت شود، وعده برات میگویند. معمولا زمان پرداخت وجه برات، در تاریخ معینی (روز، ماه و سال مشخص) تعیین میشود؛ اما روشهای دیگری نیز برای تعیین سررسید برات وجود دارد.
تعیین سررسید برات
هادی یاسینی، کارشناس حقوقی، در تشريح نحوه پرداخت برات میگوید: سررسید برات به روشهای مختلفی تعیین میشود. وي در بیان دلیل تاکید قانونگذار بر نحوه تعیین سررسید در برات توضیح میدهد: انتخاب روشهای مختلف تعیین سررسید برات در رعایت مهلتهایی که در این سند تجاری باید مورد توجه قرار گیرد، موثر است. برات ممکن است به رویت، به وعده از رویت، به وعده از تاریخ معین باشد و نیز ممکن است زمان سررسید در متن برات با تعیین روز، ماه و سال معین شده باشد. برات به رویت، آن براتی است که به محض اینکه ارایه شد، در هر زمانی باشد، باید پرداخت شود. برات به وعده از رویت به اين ترتیب است که در آن شرط میشود که مثلا دو هفته بعد از اینکه برات ارایه شد، وجه آن پرداخت شود. در این دو نوع برات، تعیین زمان دقیق پرداخت برات تا حد زیادی به تصمیم دارنده آن مربوط میشود؛ اما در دو نوع دیگر، تاریخ معینی در برات وجود دارد و دارنده برات باید در مهلتهای تعیین شده در متن برات مراجعه کند. تعیین زمان پرداخت برات به طرفین این سند تجاری بستگی دارد، اما برای استفاده از مزایای این سند تجاری، باید مهلتهای قانونی نیز رعایت شود.
مهلت مطالبه قبولی و پرداخت برات
این وکیل دادگستری سپس به اهمیت مطالبه قبولی در برات اشاره میکند و میگوید: اگر برات به رويت يا به وعده از رويت باشد، وجه آن بايد در ايران پرداخت شود، اعم از اينكه برات در ايران صادر شده باشد يا در خارج، دارنده برات مكلف است پرداخت يا قبولي آن را در ظرف «يك سال از تاريخ برات» مطالبه کند. یاسینی در بیان ضمانت اجرای مطالبه قبولی میگوید: دارنده برات اگر این وظیفه را انجام ندهد، برخی حقوق خود را از دست خواهد داد که عبارت است از حق رجوع به ظهرنويسان برات (کسانی که پشت سند برات را به عنوان ضمانت و انتقال امضا کردهاند و مسئولیت تضامنی دارند برای پرداخت آن) و همچنين به صادرکننده برات كه وجه برات را به محالعليه رسانده است، نخواهد داشت. وی تاکید میکند: اگر در برات اعم از اينكه در ايران صادر شده يا در خارج براي تقاضاي قبولي مدت بيشتري يا كمتري مقرر شده باشد حق دارنده برات بايد در همان مدت قبولي برات را تقاضا کند در غیر این صورت حق رجوع به ظهرنويسان و براتدهنده كه وجه برات را به محالعليه رسانيده، نخواهد داشت. در صورتی که برات دارای سررسید معینی باشد و نوع چهارم از روشهای فوق برای تعیین سررسید برات استفاده شده باشد، دارنده برات بايد روز وعده و سررسید وجه برات را مطالبه كند.
اعتراض به پرداخت نشدن وجه برات
این کارشناس حقوقی یک مرحله دیگر در مطالبه وجه برات در صورت پرداخت نشدن اختیاری آن را اعتراض به پرداخت نشدن وجه برات عنوان میکند و میگوید: برات، سندی با امتیازات ویژه است؛ در صورتی که وجه برات پرداخت نشود، باید برای برخورداری از امتیازات برات در چنین شرایطی اعتراض کرد. خودداری از پرداخت وجه برات بايد در ظرف 10 روز از تاريخ سررسید، به وسيله نوشتهاي كه «اعتراض عدم تاديه» ناميده ميشود، معلوم شود. اگر روز دهم تعطيل باشد، اعتراض روز بعد آن بهعمل خواهد آمد. یاسینی میگوید: دارنده براتي كه به علت عدم تاديه اعتراض شده است بايد در ظرف «10 روز از تاريخ اعتراض»، پرداخت نشدن وجه آن را به وسیله اظهارنامه رسمي يا مراسله سفارشي دو قبضه به كسي كه برات را به او واگذار کرده است، اطلاع دهد. هر یک از کسانی که پشت برات را به عنوان انتقال یا ضمانت امضا کردهاند نيز در ظرف 10 روز از تاريخ دريافت اطلاعنامه فوق، بايد آن را به همان وسيله به ظهرنويس سابق خود اطلاع دهد.
مهلت اقامه دعوا
این کارشناس حقوقی نکته دیگری را که از سوی دارنده باید رعایت شود، مهلت اقامه دعوا عنوان میکند و میگوید: اگر دارنده براتي كه باید در ايران پرداخت شود و به علت پرداخت نشدن اعتراض شده است، بخواهد از امتیازات ویژه برات استفاده کند، بايد در ظرف يك سال از تاريخ اعتراض، اقامه دعوي کند. بنابراین یکی دیگر از مهلتهایی که برای استفاده از امتیازات برات باید رعایت شود، مهلت اقامه دعواست. این مهلت از تاریخ اعتراض به پرداخت نشدن وجه برات آغاز میشود. یاسینی تاکید میکند: باید توجه داشت که در مورد برواتي كه بايد در خارج پرداخت شود، اقامه دعوا ضد براتدهنده يا ظهرنويسان مقيم ايران، در ظرف دو سال از تاريخ اعتراض، بايد بهعمل آيد. وی در پاسخ به این سوال که اگر دارنده برات این مهلتها را رعایت نکند، چه چیزی در انتظار اوست؟ میگوید: در این صورت، دعوای دارنده برات بر ظهرنويسان و همچنين دعواي هر يك از ظهرنويسان (کسانی که پشت برات را به عنوان انتقال یا ضمانت امضا کردهاند) بر ظهرنویس قبل از خود در دادگاه پذيرفته نخواهد شد. علاوه بر آن، پس از انقضای مهلتهای فوق، دعوي دارنده و ظهرنويسان بر براتدهنده (صادرکننده) هم پذيرفته نميشود مشروط بر اينكه براتدهنده ثابت کند در سر وعده وجه برات را به محالعليه رسانده است كه در این صورت دارنده برات فقط حق مراجعه به محالعليه خواهد داشت.
مرور زمان
این وکیل دادگستری در خاتمه مبحث مرور زمان را مطرح میکند و میگوید: دارنده یک برات، برای استفاده از مزایای آن باید مهلتهایی را رعایت کند که شامل مهلت مطالبه قبولی و پرداخت وجه برات، مهلت اعتراض به پرداخت نشدن وجه آن و مهلت اقامه دعواست. علاوه بر این باید به این موضوع نیز توجه داشت که برای استفاده از مزایای قانون تجارت در استفاده از برات، باید مواظب بود که مرور زمان نیز سپری نشود. یاسینی خاطرنشان میکند: هر دعوایی که راجع به برات و سفته باشد پس از انقضای پنج سال از تاریخ صدور اعتراضنامه یا آخرین تعقیب قضایی در دادگاهها مسموع نخواهد بود مگر اینکه در این مدت، رسما اقرار به دین واقع شده باشد که در این صورت مهلت مرور زمان از تاریخ اقرار محسوب میشود.
برات یک سند تجاری است که قواعد آن در قانون تجارت بیان شده است. دارنده برات؛ یعنی کسی که برات را در دست دارد، ذینفع آن محسوب میشود. دارنده برای اینکه از امتیازات خاص این سند تجاری استفاده کند، باید گوشبهزنگ باشد تا برخی مهلتها سپری نشود. با گذشت مهلتهایی که در قانون تجارت تعیین شده است، به تدریج، برخی از حقوق دارنده برات از بین میرود.
حمایت