هشدار هایی درباره عدم پرداخت نفقه

[Hamraz.raz]

متاسفانه تعداد قابل توجهی از زندانیان مرد به سبب غفلت یا سرپیچی در پرداخت نکردن «نفقه‌» همسر و فرزندان در حبس به سر می‌برند و به طور قطع اگر این افراد آگاهی حقوقی لازم در این خصوص را داشتند، هیچگاه به این وضعیت دچار نمی‌شدند.
زن و مرد در آغاز زندگی مشترک باید بدانند چه وظایفی در برابر هم دارند و اگر سرپیچی کنند در کدام موارد «قانون» با آن‌ها برخورد خواهد کرد. پرداخت نفقه از وظایفی است که بر عهده مرد است که انجام آن باعث انسجام خانواده و ازدیاد محبت می شود. نفقه، در اصطلاح فقهی و حقوقی، هزینه زندگی زن و فرزندان است که مرد باید آن را بپردازد. انسان از آن‌جا که در اجتماع زندگی می‌کند باید حدود و مرزهای دیگران را هم رعایت کند و به حقوق آن‌ها احترام بگذارد؛ یکی از این حدود، «نفقه» است که تأمین آن به عهده «مرد» است.

بعضی از مردان از جدّی بودن این قانون فطری و حقوقی الهی اطلاع ندارند و به سبب همین بی اطلاعی، گرفتار می‌شوند. برخی هم با تعصّب کور می‌پ‍ندارند که «نفقه» ، مسئولیت سنگینی است که فقط اسلام به دوش مرد نهاده است. حال آن که چنین نیست، زیرا اولاً: چنان که قبلاً گفتیم اساساً «نفقه» در بطن طبیعت و فطرت همه موجودات و از آن جمله، انسان نهاده شده است. ثانیاً: نفقه در همة مکاتب بشری و الهی، مطرح شده است.

واجب بودن پرداخت نفقه از سوی مرد، دو شرط دارد:

1. دائم بودن ازدواج: قانون مدنی ایران در مادة 1106 تصریح می‌کند که: «در عقد دائم، نفقه زن به عهدة شوهر است.» پس اگر عقد موقت باشد، نفقه از سوی مرد به زن واجب نیست؛ مگر این که در سند عقد موقت، شرطی مبتنی بر پرداخت نفقه از سوی مرد، قید شده باشد.

2. تمکین کامل همسر: در حقوق اسلامی، تمکین به دو معنای زیر است: تمکین خاص، که شامل انجام وظایف زناشویی است.

تمکین عام، یعنی اطاعت زن از شوهر در امور جاری مشترک به نحو معمولی و متعارف. یعنی زن بدون هم آهنگی با شوهرش شغل انتخاب نکند، به مسافرت، میهمانی، دید و بازدید و امثال آن نرود.

دائم بودن ازدواج: قانون مدنی ایران در مادة 1106 تصریح می‌کند که: «در عقد دائم، نفقه زن به عهدة شوهر است.» پس اگر عقد موقت باشد، نفقه از سوی مرد به زن واجب نیست؛ مگر این که در سند عقد موقت، شرطی مبتنی بر پرداخت نفقه از سوی مرد، قید شده باشد.

در ماده 1108 قانون مدنی ایران آمده است:

«هرگاه زن، بدون مانع شرعی از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.»

پس استحقاق نفقه در عقد دائم، مشروط به تمکین زن در برابر شوهرش می‌باشد؛ مگراین که همسر دارای عذر شرعی باشد، که در این صورت هر چند همسر از ادای وظایف زناشویی، خودداری می‌کند، ولی باز هم مستحق نفقه است.

پیامدهای نپرداختن نفقه

مرد اگر بی هیچ گونه عذر موجهی، خرج زندگی همسر و خانواده را نپردازد، با عواقب ناگواری رو به رو خواهد شد؛ صدمه به شخصیت و آبرو،‌سست کردن گوهر ذاتی انسان، نچشیدن طعم ایمان و عبادت، دور شدن از سلامت جسمی و روحی، از جمله عوارض طبیعی آن است.

علاوه بر این ها، زن وقتی در تنگنای معیشتی قرار می‌گیرد و سستی و تنبلی همسر خود را می‌بیند گاه ناچار می‌شود که به «قانون» پناه ببرد تا از این راه،‌ حق خود و فرزندان را طلب کند. این اقدامات قانونی او در شکل‌های مدنی و کیفری خود را نشان می‌دهد؛ تا جایی که به حبس و زندان مرد هم منجر می‌شود. همین زندانی شدن آغاز ماجراهای ناگوار دیگری است که شخصیت مرد و کیان خانواده را در معرض تندبادهای شدیدی قرار می‌دهد.