پیراستن به شیوهٔ قلم

[! "هدافتحی" !]

به نام خدا


فصل اول: ویرایش با رسم‌الخط فارسی

د

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

این سطح، ویرایش مربوط به رسم‌الخط زبان فارسی است و در تمام متون فارسی، باید این قواعد رعایت شوند.
بهتر است نویسندگان در این سطح از ویرایش، جهت نگارش دارای مهارت کافی باشند.
این مبحث متشکل از ده اصل اساسی است که هر یک رهنمود کلی از موضوع معینی از نگارش فارسی را شامل می‌شود.

اصل اول: فاصله
بین دو کلمه‌ی مستقل در متن باید یک فاصله باشد. در یک کلمه‌ی مستقل بین حروف آن هیچ فاصله‌ای نباید باشد و تمام حروف به هم چسبیده باشند؛ حتی کلمات دارای حروف غیر چسبان هم باید بدون فاصله گذاری نوشته شوند.

مثال:
۱- رعایت فاصله‌ی بین کلمات مستقل
❌هر متنیباید ویرایش شود؛ حتی اگر نوشته‌ٔ مهندسمعصومی باشد.

✅هر متنی باید ویرایش شود؛ حتی اگر نوشته‌ٔ مهندس معصومی باشد.

۲- عدم فاصله‌، بین حروف چسبان و غیر چسبان در یک کلمه
❌هر متنی باید ویر ایش شود؛ حتی اگر نوشته‌ٔ مهندس معص ومی باشد.

✅هر متنی باید ویرایش شود؛ حتی اگر نوشته‌ٔ مهندس معصومی باشد.

 

[! "هدافتحی" !]

اصل اول: نیم‌فاصله

کلمات مشتق در زبان فارسی که شامل پیشوند یا پسوند هستند، هسته با نیم‌فاصله به وند اتصال پیدا می‌کند.

نیم‌فاصله یعنی نصف فاصله و علت استفاده از آن این است که در صورتی که از فاصله‌ی کامل در این کلمات استفاده شود، در چیدمان واژه‌پردازی ممکن است؛ بخشی از کلمه در یک سطر و بخش دیگر در سطر بعدی قرار گیرد و بدون فاصله نیز زیبایی کلمات از بین می‌رود.

 

[! "هدافتحی" !]

قاعده‌ٔ یک: انواع پیشوند

۱-فعل‌های زمان حال استمراری با پیشوند «می» همراه هستند که باید بین «می» و فعل با نیم‌فاصله، فاصله‌گذاری شود.
مثال:
❌میتوان ❌می توان ✅می‌توان

۲_ پیشوند «بی» به معنای عدم وجود
مثال:
❌بیاب ✅بی‌آب
❌بیوفا ✅بی‌وفا

❗️استثنا؛ بعضی از کلمات به دلیل استفاده زیاد در حالت چسبان با پیشوند «بی» می‌آیند. مانند بیچاره، بیهوده، بیکار، بیزار و بینا.

۳_ پیشوند قید ساز «به»

مثال:
❌بارامی ✅به‌آرامی
❌بکلی ✅به‌کلی

❗️استثنا: «به» موقع اضافه‌شدن به «این» و «آن» با فاصله‌ی کامل می‌آید؛ مگر اینکه به صورت «بدین» یا «بدان» استفاده شود.

۴_ پیشوند «هم»
این پیشوند در کلماتی که حرف اول آن با «م» شروع شود، با نیم‌فاصله و در سایر کلمات بدون فاصله (چسبان) می‌آید.
مثال:
❌هممیهن ✅هم‌میهن
❌هممحور ✅هم‌محور
❌هم‌سر ✅همسر
❌هم‌رنگ ✅همرنگ

نکته: به هم که کلمه‌ٔ مستقل است و به صورت قید استفاده می‌شود، دقت کنید.
❎دیروز هم علی را دیدم هم سعید.

 

[! "هدافتحی" !]

قاعده‌ٔ دو: انواع پسوند

۱_ پسوند جمع «ها»؛ هرگاه کلمه‌ای با پسوند «ها» جمع بسته شود، باید با نیم‌فاصله از هسته‌ٔ اصلی قرار گیرد.

مثال:
❌ کتابها ✅کتاب‌ها
❌چشمها ✅چشم‌ها
❌نامه‌ها ✅ نامه‌ها
❌چاهها ✅چاه‌ها

درصورتی‌که حرف آخر هسته غیر چسبان باشد(ر، د، ز...) پسوند«ها» بدون فاصله از هسته‌ی اصلی می‌آید.
مثال:
درها، سرها و...

۲_ پسوند «تر» و «ترین» هنگام اضافه شدن به کلمه با نیم فاصله می‌آیند.
مثال:
❌ آهستهتر ✅ آهسته‌تر
❌ملایمتر ✅ ملایم‌تر

❗️استثنا؛ دو کلمه‌ی بزرگ و کوچک به دلیل استفاده زیاد در حالت چسبان با پسوند «تر» و «ترین» می‌آیند. به صورت کوچکتر و کوچکترین، بزرگتر و بزرگترین.

۳_ پسوند تاکیدی اعداد « ُم» به صورت چسبان می‌آید.
مثال:
یکم، دوم، بیستم، چهلم و....

❗️استثنا: تنها عددی که به صورت غیر چسبان نوشته می‌شود، سی است. به صورت سی‌ام.

۴_ پسوند مالکیت« َم ، َت، َش، ِمان، ِتان ، ِشان» به معنی مال... در تمامی کلمات چسبیده به هسته می‌آید.
مثال:
دوستم، دوستت، دوستش، دوستتان، دوتمان، دوستشان.

نکته: در صورتی‌که کلمه‌ای مختوم به «ه، ـه» باشد، پسوند مالکیت به همراه یک الف اضافه و با نیم فاصله می‌آید.
مثال:
خانه‌ام، خانه‌ات، خانه‌اش.
میوه‌ام، میوه‌ات‌ میوه‌اش.

۵_پسوند «ی» به عنوان یای نسبت در تمامی کلمات بدون فاصله می‌آید.
مانند مردی، زنی، دفتری، کتابی...

❗️استثنا: در صورتی که مختوم به «ه یا ـه» باشند، همراه یک الف اضافه و نیم فاصله می‌آید.
مانند خانه‌ای، بـرده‌ای.

 

[! "هدافتحی" !]

اصل دوم: کلمات مرکب
کلمات مرکب در زبان فارسی که شامل دو کلمه‌ٔ مستقل هستند که از ترکیب آن‌ها کلمه‌ٔ جدیدی به وجود می‌آید و موقع نوشتن با نیم‎‌فاصله به همدیگر اتصال پیدا می‌کند.

مثال:
❌خواب آلود. ✅خواب‌آلود
❌کمکرسانی ✅کمک‌رسانی
❌بغلدستی. ✅بغـ*ـل‌دستی
❌بیدار باش ✅بیدارباش
❌آتش ‌نشانی. ✅آتش‌نشانی

❗️استثنا: ترکیب با کلمات زیر به علت استفادهٔ مکرر به صورت چسبان می‌آیند.
+ خانه: گلخانه، مهمانخانه، کتابخانه...
+ نامه: شاهنامه، سالنامه...
+ جا: اینجا، آنجا.
+ گو: گفتگو، سخنگو...
چین: گلچین، حروفچین...


قواعد خاص
۱_فعل است را پس از کلماتی که با «ا» و «و» را بدون الف و فاصله می‌نویسیم.
مثال:
تواناست، خداست، هواست...
الگوست، توست، راستگوست، اوست...

نکته: کلماتی که منتهی به واو هستند شامل این قاعده نیستند.

۲_ ترکیب کلمات با هر، هیچ، این، آن و اعداد با نیم فاصله نوشته می‌شوند.
مثال:
هرگاه، هرسو، هردو...
هیچ‌کس، هیچ‌یک، هیچ‌کدام...
این‌که، این‌گونه، این‌سو...
دوگانه، سه‌گانه، چهارسو، پنج‌دری، شش‌گوشه، هفت‌رنگ...

۳_ کلمات مرکب عربی بین هر کلمه باید نیم فاصله گذاشته شود.

مثال:
ان‌شاءالله، علی‌رغم، مع‌ذالک، علیه‌السلام...

 

[! "هدافتحی" !]

اصل سوم: کلمات مجزا و فاصلهٔ کامل بین آن‌ها.

قاعدهٔ یک: علامت مفعول «را» به هیچ کلمه‌ای نمی‌چسبد و با فاصلهٔ کامل و مستقل در جمله می‌آید.
❌آنرا ✅آن را

قاعدهٔ دو: حرف ربط «که» چه در وسط جمله و چه در میان دو جمله با فاصله‌ی کامل می‌آید.
مثال:
علی که آمد.
من رفتم که علی تنها نماند.

قاعدهٔ سه: حرف ندا «ای»، «یا» و ... یک کلمه‌ٔ مجزاست و با فاصلهٔ کامل می‌آید.
مثال:
ای انسان!
یا امام زمان!

قاعدهٔ چهار: اعداد، تاریخ، اختصارات کمیت‌ها و یکاهای اندازه‌گیری کلمات مستقل هستند وبا فاصله‌ٔ کامل می‌آیند.
مثال:
یک انسان، ۱۰۰کتاب، دو شب.
ششم خرداد، اول دی سال ۱۳۹۵.
۱۰صبح، پنج بعدازظهر.
پانصد کیلو، ۷/۳ ریشتر.

 

[! "هدافتحی" !]

اصل چهارم: کسره اضافه یا وصف که بین مضاف و مضاف‌الیه یا موصوف و صفت می‌آید، فاصله‌ٔ کامل با کلمه‌ٔ بعد دارد.

قاعده‌ٔ یک: اگر مضاف یا موصوف با «ا» یا «و» تمام شود، کسره به «ی» تبدیل می‌شود.
مثال:
بهای کتاب، خدای بزرگ، دوی استقامت، منوی غذا
بین دو کلمه یک فاصله‌ی کامل است.

قاعده‌ٔ دو: اگر مضاف یا موصوف به «ه، ـه» ختم شود، تبدیل به همزه و یا «ی» می‌شود.
طبق قواعد فرهنگستان زبان و ادب فارسی همزه ارجحیت دارد.

مثال:
خانه‌ی ما، نامه‌ٔ تند، بنفشه‌ٔ سفید.
بین دو کلمه یک فاصله‌ی کامل است.

قاعده‌ٔ سه: بین اسم و فامیل کسره‌ای که در گفتار کاربرد دارد، نوشته نمی‌شود و اسم و فامیل با یک فاصله‌ٔ کامل نوشته می‌شود.

❌مینای احمدی ✅مینا احمدی
❌زهره‌ی احمدی ✅زهره احمدی

 

[! "هدافتحی" !]

اصل پنجم: افعال ترکیبی
افعال به صورت مستقل و با فاصله می‌آیند و به هیچ کلمه‌ای قبل از خود متصل نمی‌شوند (حتی با نیم‌فاصله).

مثال:
❌کارکردد ✅کار کرد
❌درنگ‌کرد ✅درنگ کرد
❌کنارآمد ✅کنار آمد

نکته: افعالی چون «درآورد، برگشت، دررفت، برداشت و...» افعال ترکیبی نیستند و حرف اضافه اول آن‌ها بدون فاصله می‌آید.
***
اصل ششم: عبارت‌های ترکیبی
اصطلاحات علمی و فنی خاص که به صورت ترکیبی از است، با یک خط تیره و بدون فاصله با هر دو عبارت نوشته می‌شوند.
مثال:
عقیدتی-سیـاس*ـی، علمی-فرهنگی، دیداری-شنیداری.

نکته: برای تخمین‌زدن اندازه، سن، رنگ از این نوع ترکیب استفاده می‌شود. (البته این کاربرد رایج نیست؛ اما برای صحیح‌خوانی کمک خوبی است.)

مثال: توصیف یک فرد در نوشته

☑️مردی به ظاهر ساده که حدود چهل پنجاه‌سال نشان می‌داد، با این که دو سه متری با من فاصله داشت؛ اما رنگ قهوه‌ای عسلی چشمانش را به خوبی می‌دیدم. برخلاف انتظار پیراهن سبز آبی شادی به تن داشت.

✅مردی به ظاهر ساده که حدود چهل-پنجاه سال نشان می‌داد. با این که دو-سه متری با من فاصله داشت؛ اما رنگ قهوه‌ای-عسلی چشمانش را به خوبی می‌دیدم. برخلاف انتظار پیراهن سبز-آبی شادی به تن داشت.

 

[! "هدافتحی" !]

اصل هفتم: کلمات عربی و نگارش فارسی

قاعدهٔ یک: کلماتی که همزه دارند. در زبان عربی همزه روی «ا»، «ی»، «و» قرار می‌گیرند.
کلماتی که مستقیماً از زبان عربی وارد زبان فارسی شده است، باید حتماً همزه در محل مناسب مورد استفاده قرار گیرد.
مثال:
توأم، مسأله، قرائت، مسئول، اسرائیل، مؤثر ، مؤمن، رؤیت، جرئت.

نکته: در کلماتی که حرف «ا» قبل از همزه بیاید؛ اگر در وسط کلمه باشد، همزه به صورت «یـ» نوشته می‌شود و اگر در آخر کلمه باشد، حذف می‌شود.
مثال:
❌آئین ✅آیین
❌پائیز ✅پاییز
❌طلائی ✅طلایی
❌اجزاء ✅اجزا
❌ابتلاء ✅ابتلا


قاعدهٔ دو: کلماتی که تنوین دارند. کلمات تنوین‌داری که از زبان عربی وارد زبان فارسی شده است، غالباً دارای تنوین نصب« ً» هستند و باید تنوین در نوشتار مورد استفاده قرار گیرد.

مثال:
عمداً، عمدتاً، اصلاً، ظاهراً و...

قاعدهٔ سه: کلماتی که دارای الف مقصوره « ٰ» هستند؛ اگر اسم خاص باشند، به همان صورت با الف مقصوره نوشته می‌شود.
مانند کبریٰ، مصطفیٰ و...؛ اما در اسم‌های عام با غالباً الف بلند نوشته می‌شود.
مثال:
❌اعلیٰ ✅اعلا
❌تقویٰ ✅تقوا
❌شوریٰ ✅شورا
❌محتویٰ ✅محتوا

قاعدهٔ چهار: کلماتی که دارای علامت مد« ٓ» هستند. باید در نوشتار علامت مد مورد استفاده قرار گیرد.
مثال:
قرآن، الآن.

 

[! "هدافتحی" !]

اصل هشتم: کلمات لاتین در نوشتار فارسی

قاعدهٔ یک: تمام کلمات لاتین باید با حروف فارسی نوشته شوند.
مانند: «سیستم اندروید» به جای « Android system»

قاعدهٔ دو: اسامی خاص لاتین باید با حروف فارسی نوشته شوند. مانند اسم افراد، شهرها و...
مانند: جرج و واشنگتن.

قاعدهٔ سه: کلماتی که مدت‌هاست، وارد زبان فارسی شده و با گویش آن با ریشهٔ اصلی کمی تفاوت پیدا کرده؛ باید به همان صورتی که در زبان فارسی تلفظ می‌شوند، نوشته شوند.
مثال:
❌استَندِرد ✅استاندارد
❌مایکرسکوپ ✅میکروسکوپ
❌مایکروفِن ✅میکروفون

❗️استثنا: در مواردی که می‌خواهیم به یک منبع لاتین در متن اشاره کنیم، استفاده از حروف لاتین مانعی ندارد؛ چون در زمان ارجاع ممکن است، دچار خطا شویم.
مانند آدرس‌های اینترنتی، آیدی شبکه‌های اجتماعی و یا کتاب و منابع لاتین.