کمی درباره ی دنباله دارها

[آیدا.ف]

خش اعظم میلیاردها ستاره دنباله دار منظومه شمسی، در محدوده های دور دست آن قرار دارند، اما مدار بعضی از این ستارگان از نزدیکی خورشید عبور می کند و این امر موجب می شود تا شب هنگام در آسمان به خوبی دیده شوند. هر ستاره دنباله دار، هسته ای متشکل از یخ و غبار(موسوم به" گلوله برفی کثیف") دارد که پهنای آن حدود 20 کیلومتر(12مایل) است. هنگامی که این ستاره به خورشید نزدیک می گردد، هسته اش تبخیر شده و سری درخشان و دنباله ای طولانی شکل می گیرد.

پهنای هسته یک دنباله دار فقط چند کیلومتر می باشد، اما دنباله آن بسیار طولانی است. ستاره دنباله دار عظیمی که در سال 1843 دیده شد، دارای دنباله ای به طول 330میلیون کیلومتر(205میلیون مایل) بود. چگالی این دنباله ها حتی از بهترین خلئی که در شرایط آزمایشگاهی در روی زمین ایجاد شده، کمتر است.

ابر اوپیک – اورت

اکثر ستارگان دنباله دار در ابر اوپیک-اورت که یک ناحیه عظیم کروی به قطر تقریباً 200000 واحد نجومی(AU) است، قرار دارند. این ابر، مدارهای سیارات منظومه شمسی را احاطه کرده است. عقیده بر این است که این ابر حدود 10 تریلیون ستاره دنباله دار را در بر گرفته که مجموع جرم آنها سه برابر جرم زمین می باشد. کمربند کایپر در این ابر قرار دارد. این کمربند به شکل یک صفحه گرد می باشد و گروهی از ستارگان دناله دار را در خود جای داده است.






دور ترین ستارگان دنباله دار ابر اوپیک-اورت، حدود 2 سال نوری از خورشید فاصله دارند که این به معنی طولانی بودن طولانی بودن دوره تناوب مداری آنها است. ستاره دنباله دار"دلوان" که در سال 1914 مشاهده شد، انتظار می رود تا 24 میلیون سال آینده دیده نشود.

مدارهای ستارگان دنباله دار

هرچند که ابر "اوپیک- اورت" هرگز مشاهده نشده و وجود آن نیز نشده است، به نظر می رسد که اطلاعات و آمار فراوان در مورد ستارگان دنباله دار و مدارهایشان، وجود آن را تایید کنند. این اطلاعات نشان می دهند که ستارگان دنباله دار موجود در این ابر در مداری بسیار طولانی به دور خورشید می چرخند. در نزدیک ترین نقطه به خورشید، بیشتر این ستارگان فاصله ای بیش از 50 واحد نجومی با خورشید دارند. اما گاهی اوقات، نیروی جاذبه ستارگان و سیاراتی که که از کنار آنها می گذرند اختلالاتی در مدارهای این ستاره ها ایجاد می کنند. در این صورت، مسیر حرکت ستاره دنباله دار تغییر کرده و مدار جدید آن ممکن است به خورشید نزدیکتر شود.

دوره های تناوب مداری کوتاه و طولانی

ستارگان دنباله دار بر اساس دوره تناوب مداریشان به دو دسته تقسیم می شوند. ستارگان دارای دوره تناوب مداری بیش از 200 سال، و ستارگانی که دوره تناوب مداری شان کمتر از 200 سال می باشد. گروه اول، ستارگان با دوره تناوب مداری طولانی و گروه دوم با دوره تناوب مداری کوتاه هستند. این ظن وجود دارد که ستارگان دارای دوره تناوب مداری کوتاه، زمانی در ابر" اوپیک- اورت" دارای دوره تناوب طولانی بوده اند. بسیاری از ستارگان دارای دوره تناوب مداری کوتاه، در فواصل زمانی منظمی دیده شده اند که معروفترین آنها ستاره دنباله دار هالی است. ستاره دنباله دار" انکی" دنباله در هالی است. ستاره دنباله دار" انکی" کوتاهترین دوره تناوب مداری را دارد که 5/3 سال می باشد.

طول عمر ستارگان دنباله دار

ستارگان دنباله دار با هر بار گذشتن از کنار خورشید، مقداری از مواد خود را براثر تبخیر از دست می دهند. دنباله ستارگان دارای دوره تناوب مداری کوتاه، بسیار درخشان است، اما با هر بار گذشتن از کنار خورشید، مواد خود را از دست داده و بدین ترتیب، امکان روئت آنها کمتر می شود. بعضی از این ستارگان قبل از متلاشی شدن فقط یک بار دیده می شوند، هر چند که طول عمر معمولی یک ستاره دنباله دار با دوره تناوب کوتاه حدود 10000 سال است. گردش بسیاری از ستارگان دنباله دار دارای دوره تناوب طولانی به دور خورشید هزاران یا حتی میلیونها سال طول می کشد. بنابر این، طول عمر این ستارگان بسیار بیشتر از نوع دیگر است.

ستاره دنباله دار هالی

هالی یک ستاره دنباله دار با دوره تناوب کوتاه است که هر 76 سال یک بار به دور خورشید گردش می کند. در نزدیکترین فاصله به خورشید، بین مدار سیارات عطارد و زهره، و در دورترین فاصله، در فرا سوی مدار نپتون قرار می گیرد. هالی تنها ستاره دنباله داری است که از هسته اش عکسبرداری شده است. در سال 1986، پنج فضا پیما به مطالعه این ستاره پرداختند، و یکی از آنها به نام" جوتو" توانست عکس واضحی از هسته آن بگیرد.






تاریخچه هالی

نام ستاره دنباله دار هالی که معروفترین و درخشانترین ستاره دنباله دار با دوره تناوب کوتاه می باشد، از اسم " ادموند هالی" که در 1705 میلادی بازگشت آن را به سال 1758 پیش بینی کرده بود، گرفته شده است. هالی یکی از نخستین ستاره شناسانی بود که از نظریه جدید نیوتن به نام قانون جاذبه عمومی برای محاسبه مدارهای ستارگان دنباله دار، استفاده نمود. او دریافته بود که ستاره های دنباله دار درخشانی که در سالهای 1682،1607،1531 مشاهده شده بودند، مدارهای مشابه ای دارند و چنین نتیجه گیری کرد که آنها می باید یکی باشند. ظهور ستاره دنباله دار هالی ازسال 240 ق.م تاکنون، همواره پدیده ای خارق العاده و تماشایی تلقی شده است. بازگشت این ستاره در سال 1066، در پرده تزیینی "بایو" نشان داده شده است. این پرده، فتح انگلستان را به دست نورمنها، به تصویر کشیده است.

ستاره دنباله دار شوماکر- لوی

حداکثر فاصله ستاره های دنباله داری که در اوپیک- اورت هستند با خورشید دو سال نوری است. گاهی اوقات، جاذبه یک ستاره در حال عبور، ستاره دنباله دار را به سمت خورشید می راند. در قسمت های درونی منظومه شمسی، ستاره های دنباله دار تحت میدان جاذبه غولهای گازی قرار می گیرند. در سال 1992، میدان جاذبه قوی سیاره مشتری، ستاره دنباله دار شوماکر-لوی را به سمت خود کشید. هنگام نزدیک شدن به سیاره مشتری، این ستاره توسط جاذبه مشتری از هم متلاشی شد، و در سال 1994، 21 تکه از هسته آن هنگام سقوط در جو مشتری مشاهده شدند.

انفجار تونگوسکا

صبحگاه 30 ژوئن سال 1908، انفجار مهیبی در ناحیه تونگوسکا در سیبری روسیه رخ داد. شاهدان عینی که در فاصله 500کیلومتری(300مایلی) بودند گفتند که جسمی بسیار درخشان به رنگ آبی روشن از آسمان فرود آمده و به شکل گوی آتشین که درخشانتر از خورشید بوده، منفجر شده است. انفجار باعث ویرانی منطقه ای به وسعت 80 کیلوتر(50مایل) شد. تصور می شود که جسم فرود آمده، هسته یک دنباله دار کوچک یا یک سیارک بوده است.