متون ادبی کهن «گرشاسپ‌نامه»

ZahraHayati

کاربر اخراجی
عضویت
2016/07/03
ارسالی ها
5,724
امتیاز واکنش
58,883
امتیاز
1,021
رزم پهلوان گرشاسب با اژدها و کشتن اژدها


زدش بر گلو کام و مغزش بدوخت
ز پیکان به زخم آتش اندرفروخت
چو بفراخت سر دیگری زد به خشم
ز خون چشمه بگشادش از هر دو چشم
دمید اژدها همچو ابر از نهیب
چو سیل اندر آمد ز بالا به شیب
به سـ*ـینه بدرید هامون ز هم
سپر درربود از دلاور به دم
زدش پهلوان نیزهای بر ز فر
سنانش از قفا رفت یک رش به دَر
دُم اژدها شد گسسته به درد
برافشاند با موج خون زهر زرد
به کام اندرش نیزه آهنین
به دندان چو سوهان بیازد به کین
به گرز گران یاخت مرد دلیر
درآمد خروشنده چون تند شیر
بدانسان همی زدش با زور و هنگ
که از کُه به زخمش همی ریخت سنگ
سر و مغزش آمیخت با خاک و خون
شد آن جانور کوه جنگی نگون
همه جوشنش زان دم و زهر تیز
بجوشید و برجای شد ریزریز
زمانی بیفتاد بی هوش و رای
چو آمد به هُش راست برشد به جای
بغلتید پیش گرو گر به خاک
همی گفت کای دادفرمای پاک
ز تُست این توان من، از زور نیست
که بی تو مرا زورِ یک مور نیست
همه زور و فرّ و توان و بهی
تو داری و آن را که خواهی دهی
سواران او هم بدان دیده گاه
بَرِ دیده بان دیده مانده به راه
سمندش بدیدند کز تنگ کوه
بیامد دوان وز دویدن ستوه
تن زرّ گون کرده سیمین ز خوی
کشان زین و برگستوان زیر پی
گمانشان چنان بُد که شد گردگیر
سرشکش همه خون شد و رخ زریر
فتادند بر خاک بی هوش و تیو
همی داشتند از غم دل غریو
دژم دیده بان گفت کای بیهشان
چه گریید ازین اسپ و وین زین کشان
سپهند به دام دم اژدها
اگر ماندی اسیش نگشتی رها
که او اسپ اندر تک زور و رک
ز فرسنگی آهو بگیر به تک
درین سوک بودند و غم یکسره
که گرشاسب زد نعره ای از دره
همی آمد آشفته چون پیل مـسـ*ـت
به بازو کمان، گرز و خنجر به دست
بدان مژده از دیده بان خاست غو
دویدند پیش سپهدار نو
همی گفت هر کس که یزدان سپاس
که رَستی تو از رنج و ما از هراس
بی آزار باز آمدی تن دُرست
از آن اژدها کین نبایست جُست
چو نتوان ز دشمن بر آورد پوست
ازو سر به سر چون رهی هم نکوست
یل نیو گفت آنکه بدخواه ماست
چنان باد بیچاره کان اژدهاست
برفتند و دیدند، هرکس که دید
برآن دست و تیغ آفرین گسترید
از آن مرز برخاست هرسو خروش
ز نظاره کوه و درآمد به جوش
برآن اژدها و یَل نامدار
فزون گرد شد مردم از صدهزار
سپهبد هم آنجا چو آمد فرود
شد از رزم زی شادی و بزم و رود
 
  • پیشنهادات
  • ZahraHayati

    کاربر اخراجی
    عضویت
    2016/07/03
    ارسالی ها
    5,724
    امتیاز واکنش
    58,883
    امتیاز
    1,021
    خبر فرستادن کرشاسب پیش پدر


    فرسته برون کرد گردی گزین
    بدادش عرابی نوندی به زین
    یکی دشت پیمان برّنده راغ
    به دیدار و رفتار زاغ و نه زاغ
    سیه چشم و گیسوفش و مشک دُم
    پری پوی و آهو تک و گور سم
    که اندام مه تازش و چرخ گرد
    زمین کوب و دریا بُرو ره نورد
    به پستی چو آب و به بالا چو ابر
    شناور چو د ماغ و دلاور چو ببر
    از اندیشه دل سبک پوی تر
    ز رای خردمند ره جوی تر
    چو شب بد ولیکن چه بشتافتی
    به تک روز بگذشته دریافتی
    به گامی شمردی کُه از وی زور
    بدیدی شب از دور بر موی مور
    بجستی به یک جستن از روی زم
    بگشتی به ناورد بر یک درم
    چو بر آب جستی چو بر کوه راه
    به روز از خور افزون شدی شب زماه
    برو مژده بر چون ره اندر گرفت
    جهان گفتی از باد تک برگرفت
    چنان شد میان هوا تیرپوی
    که چوگان بُدَش دست و خورشید گوی
    همی جست چون تیر و رفتار تیر
    ز نعلش زمین چون ز باد آبگیر
    فروهشته پُش چون زره بر عنان
    برافراشته گوش ها چون سنان
    همی بست از گرد تک چشم مهر
    همی کافت از شیهه گوش سپهر
    سوارش ازو باز ناورد پای
    مگر بر در شاه زابل خدای
    رسانید مژده به شاه دلیر
    که بر اژدها چیره شد نرّه شیر
    ز شادی برو جان برافشاندند
    بر آن مژده بر آفرین خواندند
    دهانش ز یاقوت کردند پُر
    دو دستش ز دینار و دامن ز دُر
    به شرنگ بر نیز دیبای لعل
    فکندند و زرینش کردند نعل
    چو باران درم ریختند از برش
    گرفتند در مشک سارا سرش
    برفتند نزد سپهبد سیاه
    کشیدند پس اژدها را به راه
    ز گردون بهم بیست و از پیل پنج
    بُد از بار آن اژدها زیر رنج
    همه ره ز بس بار آن کوه نیل
    ز گردون همه بیش نالید پیل
    بزرگان ابا اثرط سرفراز
    درفش و سپه پیش بردند باز
    ز کوس و تبیره برآمد خروش
    جهان شد پر از رامش و نای و نوش
    همه شهر و ره بود پُرخواسته
    به آذین و گنبد بیاراسته
    شده کوی و برزن چو باغ ارم
    زبر مشک و در پای ریزان درم
    پذیره شد از شهر برنا و پیر
    از آن اژدها خیره وز زخم تیر
    به صحرا برون چرمش آکنده کاه
    نهادند تا دید ضحاک شاه
    بدان خرمی بزمی افکند پی
    کزآن بزم ماه آرزو کرد می
    بفرمود کامروز دل شادکام
    همه یاد گرشاسب گیرید جام
    زره دادش و خود و زرّین سپر
    کلاه و نگین، اسپ و تیغ و کمر
    همان جوشن خویش و خفتان جنگ
    به خروارها دیبه رنگ رنگ
    از آن کاژدها کشت و شیری نمود
    درفش چنان ساخت کز هردو بود
    به زیر درفش اژدها سیاه
    زّبر شیر زرّین و بر سرش ماه
    زمین همه زاول و بوم بُست
    بدو داد و بنوشت عهدی درست
    جهان پهلوانی مرو را سپرد
    وزآنجای لشکر سوی هند بُرد
    مرین داستان را سرانجام کار
    نبشتند هرکس در آن روزگار
    به رودُ و رَهِ جام برداشتند
    به ایوان ها نیز بنگاشتند
     

    ZahraHayati

    کاربر اخراجی
    عضویت
    2016/07/03
    ارسالی ها
    5,724
    امتیاز واکنش
    58,883
    امتیاز
    1,021
    حدیث بهو که با مهراج عاصی شد و خبر یافتن ضحاک


    از آن پس چو ضحاک شد باز جای
    نشست و، نزد جز به آرام رای
    شهی بود در هند مهراج نام
    بزرگی به هرجای گسترده کام
    بهو نام خویشی بدش در سیاه
    ز دستش به شهر سرندیب شاه
    به مهراج هرگاه گفتی که بخت
    ترا داد تاج بزرگی و تخت
    توی شاخ قنوخ و رای برین
    ز هندوستان تا به دریای چین
    خدیو در تبت و رای هند
    توی و آنِ قنوج و دریای سند
    چرا گم کنی گوهر پاک را
    دهی هدیه و باژ ضحاک را
    نه خُرسندی و بردباری ز مرد
    همه نیک باشد به درمان درد
    بسی بردباریست کز بددلیست
    بسی نیز خُرسندی از کاهلیست
    نترسم ز ضحاک من روز جنگ
    مرا هست ازو گر ترا نیست ننگ
    میانشان بدین جنگ و پرخاش خاست
    سپه نیمه ای بر بهو گشت راست
    به مهراج برشد جهان تنگ و تار
    شکستند لشکرش را چند بار
    ازین آگهی نزد ضحاک شد
    ز بس مهر مهراج غمناک شد
     

    ZahraHayati

    کاربر اخراجی
    عضویت
    2016/07/03
    ارسالی ها
    5,724
    امتیاز واکنش
    58,883
    امتیاز
    1,021
    نامه ضحاک به اثرط و خواندن پهلوان گرشاسب را


    بر آشفت و فرمود تابر حریر
    به اثرط یکی نامه سازد دبیر
    چو چشم قلم کرد سرمه ز قار
    ببد دیدنش روشن و دیده تار
    شد آن خامه از خطّ گیتی فروز
    دل شب نگارنده بر روی روز
    بسان یکی خرد گریان پسر
    خروشان و پویان و جویان پدر
    به دشتی در از شوره گم کرده راه
    ز گرما زبان کفته و رخ سیاه
    سَرِ نامه نام جهانبان نوشت
    خدایی که او ساخت هر خوب و زشت
    سرایی چنین پرنگار آفرید
    تن و روزی و روزگار آفرید
    به یک بند هفت آسمان بسته کرد
    بدین گوهران کار پیوسته کرد
    زمین ایستاده به باد سپهر
    همی گرد گردان شده ماه و مهر
    دگر گفت کز گشت چرخیم شاد
    که بر ما در شادکامی گشاد
    به فرمان ما گشت تاج و نگین
    همان شاهی هفت کشور زمین
    چُنان کهتری دادمان نیکبخت
    سپر کرده تن پیش هر کار سخت
    کنون خاست در هند کاری تباه
    که آنجا همی برد باید سپاه
    بدین چاره گرشاسب باید همی
    وگر زود ناید نشاید همی
    به گاه فرستش بسیچی مساز
    که هست آنچه باید چو آید فراز
    ز ما لشکر و ساز و یارّی و گنج
    وزو مردی و کین گزاری و رنج
    چنان کن کزین نامه یک نیمه بیش
    نخوانده به وی کو گِرد راه پیش
    چنان باز پاسخ رسان بی درنگ
    که آواز بازآید از کوه سنگ
    چو نامه به نام آور اثرط رسید
    زمانی به اندیشه دَم درکشید
    به گرشاسب گفت ای هژبر زیان
    چه گویی بدین جنگ بندی میان
    بترسم که جایی بپیچی ز بخت
    که هم راه دورست و هم کار سخت
    جهان پهلوان گفت کای پرهنر
    به جز جنگ و کین من چه خواهم دگر
    مرا ایزد از بهر جنگ آفرید
    چه پایم که جنگ آمد اکنون پدید
    چنین یال و بازوی و این زور و برز
    نشاید که آساید از تیغ و گرز
    سپاهی که جانش گرامی بود
    ازو ننگ خیزد، نه نامی بود
    کس ار دیدمی من سزای شهی
    ازین مارفش کردمی جا تهی
    ولیکن چو کس می نیاید به دست
    بترسم که باشد بتر زین که هست
    سرانجام با پادشا به جهان
    اگر چند بد باشد و بدنهان
    ز فرمان شه ننگ و بیغاره نیست
    به هر روی کِه را ز مِه چاره نیست
    بود پادشا سایه کردگار
    بی او پادشاهی نیاید به کار
     

    ZahraHayati

    کاربر اخراجی
    عضویت
    2016/07/03
    ارسالی ها
    5,724
    امتیاز واکنش
    58,883
    امتیاز
    1,021
    پند دادن اثرط گرشاسب را


    بدو گفت کز بدگمان برگسل
    به اندیشه بیدار کن چشم و دل
    چو دانش نداری به کاری درون
    نباشد ترا چاره از رهنمون
    تو درگاه شاهان ندیدستی ایچ
    شنو پند، پس کار رفتن بسیچ
    بر این جهان داد ده پادشاست
    دگر مردم پاک دانای راست
    ز هر درگه آنست بشکوه‌تر
    که از نامداران پُر انبوه تر
    به درگاه شه نامداران بس‌اند
    چو تو نه، ولیکن سواران بس اند
    بدان کز همه چیزها آشکار
    بگردد سبکتر دل شهریار
    دَم پادشاهان امیدست و بیم
    یکی را سموم و دگر را نسیم
    چو چرخست کردارشان گردگرد
    یکی شاد ازیشان یکی پر ز درد
    چو رفتی بر شه پرستنده باش
    کمر بسته فرمانش را بنده باش
    چنان‌کن که‌هرکس‌که نزدیک اوست
    به رادی شود با تو دلسوزو دوست
    اگر چه نداری گنه نزد شاه
    چنان باش پیشش که مردگناه
    به هر کار بر وی دلیری مکن
    مگو پیش او چون همالان سخن
    بپرهیز ازو بر بد آراستن
    هم از آرزوی کسان خواستن
    اگر چند گستاخ داردت پیش
    چنان ترس ازو‌کز بداندیش خویش
    منه پیش او در گـه خشم پای
    چو خشم از تو دارد تو پوزش نمای
    زیانش مخواه از پی سود کس
    به کارش درون راستی جوی و بس
    ز کردار گفتار بر مگذران
    مگو آنچه دانش نداری در آن
    به نیکی‌اش دار سیصد سپاس
    هم اندک دهش زو فراوان شناس
    به خوبانش بر دیده مگمار هیچ
    وزان ره که فرموده باشد مپیچ
    چو چیزش خواهّی و ندهد، متاب
    مبر بآتش خشمش از رویت آب
    همه خوی و کردار او را ستای
    همان دشمنش را نکوهش فزای
    به دل دوستان ورا دار دوست
    مخواه ازبن آن را که بدخواه اوست
    ز سستی مدان گر بود نیک مرد
    که داند چونیکی بدی نیزکرد
    مبین نرمی پشت شمشیر تیز
    گذارش نگر گاه خشم و ستیز
    تو از بردباران به دل ترس دار
    که از تند در کین بتر بردبار
    مگردان دروغ آنچه گوید سخن
    وز آنچت بپرسد نهان زو مکن
    گرت چیزی اندر خور شهریار
    فزونی بود و آید او را به کار
    بدو بخش هر چند داریش دوست
    که نیز آنچه الفغدی از جاه اوست
    نباید شد از خنده شه دلیر
    نه خندست دندان نمودن ز شیر
    چو دریا نمایدت دُرّ خوشاب
    همی جوی دُرّ و همی ترس از آب
    اگر چه پرستی ورا بی شمار
    برو بر مکن ناز و کشّی میار
    که گر خواهد او چون تو باید بسی
    دهد و جای و جاهت به دیگر کسی
    مزن فال بد پیشش از هیچ سان
    بد و نیک رازش مگو با کسان
    هر آن گـه که کاریت فرموده شاه
    در آن وقت هیچ ارزو زو مخواه
    چنانش نمای از دل راه جوی
    که ازوی توگیری همی رنگ وبوی
    به نخچیرگاه و صف رزم و کین
    مگرد از برش دور گامی زمین
    گر از چاه باشی سَرِ انجمن
    تو آن جاه ازو دان، نه از خویشتن
    چو فرهنگی آموزی اش نرم باش
    به گفتار با شرم و آزرم باش
    بدان تا تو با بزم باشی و سور
    مگرد از پرستیدن شاه دور
    چو نزدش بوی بسته‌کن چشم‌وگوش
    برو جز به نرمی زبانی مکوش
    زکس های او بد مران پیش اوی
    سخن‌ها جزآن کش خوش آمدمگوی
    رهی‌و اسپ‌و‌ آرایش‌و فرش‌و ساز
    ز هر سان که دارد شه سرفراز
    تو زانسان مدار ارز کار آگهی
    که با شه برابر نشاید رهی
    که چندین رهی را بباید گهر
    نگر شاه را چند باید دگر
    ز کهتر پرستیدن و خوشخوییست
    ز مهمتر نوازیدن و نیکوییست
    چنین پند بسیار دارم ز بر
    تو گر دیده ای خود فزایی دگر
     

    ZahraHayati

    کاربر اخراجی
    عضویت
    2016/07/03
    ارسالی ها
    5,724
    امتیاز واکنش
    58,883
    امتیاز
    1,021
    رفتن گرشاسب به نزد ضحاک


    سپهبد چو پندش سراسر شنود
    پذیرفت و ره را پسیچید زود
    هزار از یل نیزه‌ زن زابلی
    گزین کرد با خنجر کابلی
    یلانی دلاور هزار از شمار
    ولیکن گـهِ جنگ هر یک هزار
    همه چرخ ناورد و اختر سنان
    همه حمله را با زمان هم عنان
    ره و رایشان رزم و کین ساختن
    هوا ریزش خون و خوی تاختن
    زره جامه‌شان روزوشب جای زین
    زمین پشت اسپ، آسمان گرد کین
    بزد نای و لشکر سوی شاه بُرد
    به راه از شدن گرد بر ماه بُرد
    دو منزل پدر بُدش رامش فزای
    ورا کرد بدرود و شد باز جای
    به دژ هوخت گنگ آمد از راه شام
    که خوانیش بیت‌المقدس به ‌نام
    بدان گـه که ضحاک بد پادشا
    همی خواند آن خانه را ایلیا
    چو بشنید کآمد سپهبد ز راه
    به‌نّوی بیاراست ایوان و گاه
    همه لشکر و کوس و بالا و پیل
    پذیره فرستاد بر چند میل
    چو آمد، نشاندش بَرِ تخت شاد
    یکی هفته بُد با می و رود و باد
    گهر دادش و چیز چندان ز گنج
    که ماند از شمارش مهندس به رنج
    سر هفته گفتا سوی هند زود
    به یارّی مهراج برکش چو دود
    سرندیب برگرد و کین ساز کن
    ز کین گوش کشور پر آواز کن
    بهو را ببند و همانجا بدار
    به درگاه مهراج برکن بدار
    و گر چین شود یار هندوستان
    تو مردی کن و کین و زهردوستان
    گرت گنج باید به تن رنج بر
    که در رنج تن یابی از گنج بر
    بفرموده‌ام تا به دریا کنار
    بیارند کشتی دوباره هزار
    مهان پوشش لشکر و خورد و ساز
    به هر منزلی پیشت آرند باز
    چو سیصد هزار از یلان سترگ
    گزیدم دلاور سپاهی بزرگ
    گوِ پهلوان گفت چندین سپاه
    نباید، که دشخوار و دورست راه
    مرا لشکری کازمون کرده‌ام
    همین بس که از زاول آورده‌ام
    سپاهست و سازست و مردان مرد
    دگر کار بختست روز نبرد
    کی ِ نامور گفت کای جنگجوی
    بدین لشکر آنجا شدن نیست روی
    که دارد بهو گرد ریزنده خون
    دوباره هزاران هزاران فزون
    به لشکر بود نام و نیروی شاه
    سپهبد چه باشد چه نبود سپاه
    ز گنج آنچه باید همه بار کن
    گران لشکری را به خود یار کن
    دل از دیری کار غمگین مدار
    تو نیکی طلب کن نه زودی ز کار
    سپهبد کنارنگ گردان گرد
    ده و دو هزار از یلان برشمرد
    گزیده همه کار دیده گوان
    سر هر هزاری یکی پهلوان
    به هر صد سواری درفشی دگر
    دگرگونه ساز و سلیح و سپر
    وزآن نیزه‌داران زوال گروه
    بیاراست زیبا سپاهی چو کوه
    کمند و کمان دادشان ساز جنگ
    زره زیر و زافراز پرم پلنگ
    ز بهر نشان بسته بر نیزه موی
    به پولاد یک عـریـ*ـان پوشیده روی
    هیون دو کوهه دگر شش‌هزار
    همه بارشان آلت کارزار
    زره گرد برخاست وز شهر جوش
    ز مهره فغان وز تبیره خروش
    برون شد سپاهی که بالاو شیب
    بجنبید و دریا ببست از نهیب
    سپاهی چو یکّی درفشان سپهر
    که باشد مرو را ز پولاد چهر
    بروجش همه گونه‌گونه درفش
    ستاره همه تیغ‌های بنفش
    جهان گفتی از کرز و ز تیغ شد
    چو دریا زمین گرد چون میغ شد
    سنان‌ها همی کرد در گرد تاب
    چو آتش زبانه زبانه در آب
    زبس خشت و جوشن که بُد در سپاه
    ز بس ترگ زرّین چو تابنده ماه
    هوا گفتی از عکس شد زرپوش
    زمین سیم شد پاک و آمد به جوش
    چنین هر یکی همچو شیر یله
    همی رفت و شد تا به شهر کله
    به دریاست این شهر پیوسته باز
    گذرگاه کشتیست کآید فراز
    چنان شد همه کار بد ساخته
    به کشتی نشستند پرداخته
    به شش ماهه یکساله ره برنوشت
    بی‌آزار و خّرم به خشکی گذشت
    همان هفته کو رفت مهراج شاه
    ز دست بهو جسته بُد با سپاه
    یکی شهر بودش دلارام و خوش
    درازا و پهناش فرسنگ شش
    همی کرد کار دژ و باره راست
    سپه رابه‌شهر اندرون برد خواست
    چو بشنید کآمد یل سرفراز
    برون زد سراپرده و خیمه باز
    همه لشکر و پیل و بالای خویش
    به شادی پذیره فرستاد پیش
    پیاده به دهلیز پرده سرای
    بیامد یکی چتر بر سر به پای
    نشاندش بَر ِ خویش بر پیشگاه
    بپرسیدش از شاه وز رنج راه
    نشستنگهش بُد سرا پرده هفت
    همه گونه‌گون دبیه زَرّ بفت
    درو شش ستون خیمه نیلگون
    ز سیمش همه میخ و زر ستون
    ز گوهر همه روی او چون سپهر
    ستاره نگاریده و ماه و مهر
    بگسترده فرشی ز دیبای چین
    برو پیکر هفت کشور زمین
    یکی تخت پیروزه همرنگ نیل
    ز دو سوی ِ تخت ایستاده دو پیل
    تن پیل یاقوت رخشان چو هور
    زبرجدش خرطوم و دندان بلور
    ز درّ و ز بیجاده دو شیر زیر
    همان تخت را پایه بر پشت شیر
    فرازش یکی نغز طاووس نر
    طرازیده از گونه‌گونه گهر
    به هر ساعتی کز شب و روز کم
    ببودی شدی تخت جنبان ز هم
    بجستندی آن نّره شیران به پای
    به سر تخت برداشتندی ز جای
    نهادی دو سه پیل زی شاه پی
    یکی نقل دادی یکی جام می
    گنیزی برون تاختی زیر تخت
    به باغی درون زیر زرّین درخت
    به پای ایستادی و بُردی نماز
    زدی چنگ و رفتی سوی تخت باز
    ز بر پّر طاووس بفراختی
    به بانگ آمدی، جلوه برساختی
    ز دُم ریختی گرد کافور خشک
    ز منقار یاقوت و از پَرّ مشک
    درین بزمگه شادی آراستند
    مهانرا بخواندند و می خواستند
    نمودند مهر و فزودند کام
    گزیدند باد و گرفتند جام
    هوا شد ز بس دود عود آبنوس
    زمین چون لـَب دلبران جای بـ*ـوس
    ز بس بلبله گونه گل گرفت
    بم و زیر آوای بلبل گرفت
    به دست سیاهان می چون چراغ
    همی تافت چون لاله درچنگ زاغ
    به خرمن فروریخت مهراج زر
    به خروار دینار و درّ و گهر
    سراسر به گرشاسب و ایرانیان
    ببخشید و آنکس که ارزانیان
    یکی هفته زینسان به بزم شهی
    همی کرد هر روز گنجی تهی
    بپرسید گرشاسب کای شاه راست
    سپاه بهو چند و اکنون کجاست
    بدو گفت مردان جنگیش پیش
    دوباره هزاران هزارند بیش
    ده و شش هزارند پیل نبرد
    که برمه ز ماهی برآرند گرد
    از آن زنده پیلان ده و دو هزار
    ز من بستدش درگه کارزار
    کنون با سپه کینه خواه آمدست
    به نزدیک یک هفته راه آمدست
    سپهدار گفتا چه سازی درنگ
    بیارای رفتن پذیره به جنگ
    نه نیکو بود بددلی شاه را
    نه بگذاشتن خوار بدخواه را
    چو کشور شود پر ز بیداد و کین
    بود همچو بیماری اندوهگین
    نباشد پزشکش کسی جز که شاه
    که درمانش سازد به گنج و سپاه
    من ایدر به پیکار و رزم آمدم
    نه از بهر شادی و بزم آمدم
    چو بر هوش می‌خواره می چیر شد
    سران را سر از خرّمی زیر شد
    جهان پهلوان مـسـ*ـت با کام و ناز
    به لشکر گـه خویشتن رفت باز
    بدان سروران گفت مهراج شاه
    چه سازم که بس اندکست این سپاه
    به هر یک ازیشان ز دشمن هزار
    همانا بود گر بجویی شمار
    ثبزرگانش گفتند کز بیش و کم
    اگر بخت یاور بود نیست غم
    گـه رزم پیروزی از اختر است
    نه از گنج بسیار وز لشکر است
    بس اندک سپاها که روز نبرد
    ز بسیار لشکر برآورد گرد
    چو لشکر بود اندک و یار بخت
    به از بیکران لشکر و کار سخت
    سپاهیست این کاسمان و زمین
    بترسد ز پیکارشان روز کین
    کس این پهلوان را هم‌آورد نیست
    همه لشکر او را یکی مرد نیست
    به نوک سنان برگرد زنده پیل
    به تیغ آتش آرد ز دریای نیل
    به بک مرد گردد شکسته سپاه
    همیدونش یک مرد دارد نگاه
    یکی مرد نیک از در کارزار
    به جنگ اندرون به‌ز بد دل هزار
    به صد لابه ضحاک ازو خواستست
    که این مایه لشکر بیاراستست
    وگرنه همی او ز گردان خویش
    فزون از هزاران نیاورد بیش
    مر آن اژدها را به گردی و بُرز
    شنیدی که‌چون کوفت گردن به‌گرز
    ببد شاد و مهراج لشکر بخاست
    به یک هفته کار سپه کرد راست
    برون برد لشکر چو بایست برد
    همیدون برون شد سپهدار گرد
    طلایه به پیش اندر ایرانیان
    بُنه از بس و لشکر اندر میان
    سپهبد بَر ِ کوهی آمد فرود
    که بد مرغزار و نیستان و رود
    دژم گشت مهراج کآمد فراز
    چنین گفت کآی گرد گردن‌فراز
    درین بیشه بیش مگذار گام
    که ببر بیان دارد آنجا کنام
    دژ آگه ددی سهمگین منکرست
    به زور و دل ازهر ددان برتراست
    رمد شیر ازو هرکجا بگذرد
    به یک زخم پیل ژیان بشکرد
    چنان داستان آمد از گفت شیر
    که شاه ددانست ببر دلیر
    گو پهلوان گفت شاید رواست
    که دیریست تا جنگ ببرم هواست
    هم اکنون به پیشت شکار آورم
    چو با گرز کین کارزار آورم
    ندانی که شاه ددان سربه‌سر
    بر شاه مردان ندارد هنر
    بگفت این و با گرز و تیر و کمان
    سوی ببر جستن شد اندر زمان
    بگشت آن همه مرغ و گند آب و نی
    ندید از ددان هیچ جز داغی پی
    چو روی خور از بیم شب زرد شد
    ز گردون سر روز پر گرد شد
    بیآمد سوی خیمه هنگام خواب
    ز نادیدن ببر پُر خشم و تاب
     

    ZahraHayati

    کاربر اخراجی
    عضویت
    2016/07/03
    ارسالی ها
    5,724
    امتیاز واکنش
    58,883
    امتیاز
    1,021
    جنگ گرشاسب با ببر ژیان



    خور از کُه چو بفراخت زرین کلاه
    شب از سر بینداخت شعر سیاه
    سپاه از لب رود برداشتند
    چو یک نیمه زان بیشه بگذاشتند
    غَوِ پیشرو خاست اندر زمان
    که آمد به ره چار ببر دمان
    سپهبد همی راند بر پیل راست
    چو دیدارشد اسپ‌و خفتان بخواست
    به شبرنگ شولک درآورد پای
    گرایید با گرز گردی ز جای
    بغرّید چون تندر اندر بهار
    به کین روی بنهاد بر هر چهار
    به پیش اندر آمد یکی تند ببر
    جهان‌چون‌درخش‌و‌خروشان چوابر
    دو چشمش ز کین چشمه خون شده
    ز دنبال گردش به هامون شده
    سر چنگ چون سفت الماس تیز
    چو سوزن همه موی پشت ازستیز
    خمانیده دُم چون کمانی ز قیر
    همه نوک دندان چو پیکان تیر
    درافکنده بانگش به هامون مغاک
    زکفکش چوقطران شده روی خاک
    ز دندان همی ریخت آتش به جنگ
    ز خارا همی کرد سوهان به چنگ
    به یک پنجه ران تکاور ببرد
    بزد بر زمین گردنش کرد خُرد
    یکی گرز زد پهلوان بر سرش
    که زیر زمین برد نیمی برش
    به دیگر شد و زدش زخمی درشت
    چنان کش ز سـ*ـینه برون برد پشت
    سوم ببر تیز اندر آمد به خشم
    ز بس خشم چون لاله بگشاد چشم
    به دستی گرفتش قفا یل فکن
    به دستی کشیدش زبان از دهن
    به زیر لگد پاک مغزش بریخت
    چهارم دوان سوی بیشه گریخت
    بینداخت گرز از پسش پهلوان
    شکستش دو پای و بر و پهلوان
    ز مغز ددان چون برآورد دود
    پیاده سوی بیشه بشتافت زود
    دگر نیز بسیار جست و نیافت
    چو بشنید مهراج زآن‌سو شتافت
    ببد خیره زان دست و زان دستبرد
    گرفت آفرین بر سپهدار گرد
    کشیدند نزدیک دشمن سپاه
    رسیدند هردو به یک روز راه
    سپهبد بزد خیمه و آمد فرود
    ز هر سو طلایه برافکند زود
    به نزد بهو نامه‌ای کین گذار
    بفرمود پرخشم و پر کار زار
     

    ZahraHayati

    کاربر اخراجی
    عضویت
    2016/07/03
    ارسالی ها
    5,724
    امتیاز واکنش
    58,883
    امتیاز
    1,021
    نامه فرستادن گرشاسب به نزد بهو


    دبیر از قلم ابر انقاس کرد
    سخن دُرّ و اندیشه الماس کرد
    درخت گل دانش از جوی مشک
    همی کاشت بر دشت کافور خشک
    نخست از جهان آفرین کرد یاد
    که دانای دازست و دارای داد
    جهان زوست پرپیکر خوب‌و‌زشت
    روان راتن او داد و تن را سرشت
    ز خورشید مر روز را مایه کرد
    شب قیرگون خاک را سایه کرد
    زمین بسته بر نقطه کار اوست
    تک چرخ بر پویه پرگار اوست
    ز فرمانش بُد گیتی و هر چه خاست
    نبود و نباشد هر آنچ او نخواست
    دگر گفت کاین نامه پندمند
    فرستاده شد هم به کین هم به پند
    ز گرشاسب گرد جهان پهلوان
    سپهدار ایران و پشت گوان
    به نزدیک آنکش خرد نیست بهر
    بهو کاردار سرندیب شهر
    تو ای زاغ چهر بداندیش سست
    همی خویشتن را ندانی درست
    بزرگی ترا شاه مهراج داد
    هم‌اورنگ و هم‌چتر و هم‌تاج داد
    کنون سر برآهختی از بند خویش
    برون آمدی بر خداوند خویش
    رهی تا نباشد بد و بد نژاد
    خداوند را بد نخواهد زیاد
    ننه بس کت شهی داد و بودی رهی
    کزو نیز خواهی ربودن شهی
    نهنگی تو کاندر نکو داشتن
    مکافا ندانی جز اوباشتن
    از و آن سزید از تو این بد که بود
    که از مشک بوی آید، از کاه دود
    دوصد بار اگر مس به آتش درون
    گذاری، ازو زر نیاید برون
    کنون من بدان آمدم با سپاه
    که آیی به درگاه مهراج شاه
    به پوزش کنی بی‌گناهی درست
    همان بنده باشی که بودی نخست
    بیندازی این تیغ تندی ز دست
    بپیچی عنان از بلندی به پست
    وگر نایی و کینه خواهی کنی
    نباشی رهی طمع شاهی کنی
    یکی شاه گردانمت تیره‌بخت
    که کرکس بود تاجت و دار تخت
    ز بر سایت از سنگ باران کنم
    نثارت خدنگ سواران کنم
    یکی جامه پوشمت بی‌پودوتار
    که گردش بود پیکر و خون نگار
    سپهر ار کند خویشتن مغفرت
    همو نرهد از تیغ من هم سرت
    یلانند با من که گاه ستیز
    بود نزدشان مرگ به از گریز
    به شمشیر از پیشه شیر آورند
    به پیکان مه از چرخ زیر آورند
    نتابند روی از نبرد اندکی
    هزار از شما گرد و، زیشان یکی
    به جنگ شما خود نباید کسم
    که من با شما پاک تنها بسم
    زمانه بگردد ز من در نبرد
    از آن پیش کش گویم از راه گرد
    کنون زین دو بگزین یکی ناگزیر
    اگر بندگی کردن از دار و گیر
    فرستاده و نامه هم در زمان
    فرستاد با هندوی ترجمان زبان
    بهو نامه چون دید شد پر ستیز
    را به دشنام بگشاد تیز
    سر ترجمان کند و بردار کرد
    به سیلی فرستاده را خوار کرد
    بدو گفت مهراج را شو بگوی
    دگر باره بازآمدی جنگجوی
    به خورشید و دین بتان نخست
    به گور و پی آدم و بوم رست
    که بر خون برانم کت و افسرت
    برم زی سرندیب بی‌تن سرت
    همی لشکرانگیز از ایران کنی
    به روبه همی جنگ شیران کنی
    ببین بر سنان کرده سرشان کنون
    تن افکنده در پای پیلان نگون
    ز گرشاسب گفتار دارم دریغ
    زمن پاسخش نیست جز گرز و تیغ
    فرسته شد و هرچه دید و شنید
    نمود و بگفت آنچه بر وی رسید
    سپهبد برآشفت و زد کوس جنگ
    سپه راند تا نزد بدخواه تنگ
     

    ZahraHayati

    کاربر اخراجی
    عضویت
    2016/07/03
    ارسالی ها
    5,724
    امتیاز واکنش
    58,883
    امتیاز
    1,021
    جنگ اول گرشاسب با لشکر بهو


    بدو گفت مهراج کآی سرفراز
    بمان تا سپه یکسر آرام فراز
    یل نیو گفتا نباید سپاه
    تو بر تیغ کُه رو همی کن نگاه
    دل و گرز و بازو مرا یار بس
    نخواهم جز ایزد نگهدار کس
    به گردانش گفتا چه شد رزم تنگ
    بدین گاو تازان نمایند جنگ
    که ترسیدگانند گاه ستیز
    همیشه ز خیل بهو در گریز
    زنانند در پیش مردان مرد
    بود اسپشان گاو روز نبرد
    هم اندر بَر کُه رده برکشید
    سزا جای ده پهلوان برگزید
    سوی راست آذرشن و برزهم
    سوی چپ چو بهپور وارفش بهم
    پس صف به مهیار و سنبان سپرد
    کمینگه به گشواد و گرداب گرد
    هژیر و گراهون ز زاول گروه
    ستاند در قلب هریک چو کوه
    بهو چون سپه دید کاشوفتند
    بفرمود تا کوس کین کوفتند
    بُدش چار سالار چون چار دیو
    چو اجرا و میتر چو توپال و تیو
    ز پیلان هزار از یلان صدهزار
    به هریک سپرد از پی کارزار
    کشیده شد از صف پیلان مـسـ*ـت
    یکی باره ده میل پولاد بست
    بجوشید هندو پس صفّ پیل
    چو دریای قیر از پس کوه نیل
    هما همچو دیوان دوزخ سپاه
    به دست آتش و تن چو دود سیاه
    چهره چو انگشت هر یک به رنگ
    ولیکن به تیزی چو آتش به جنگ
    ز بس هندو انبوه چون خیل زاغ
    زبس‌خشت‌وخنجرچورخشان‌چراغ
    یکی بیشه بُد گفتی از آبنوس
    همه شاخش الماس و بر سندروس
    دلیران ایران برون تاختند
    جدا هر یکی جنگ برخاستند
    ز یک دست بهپور و اجرا به هم
    ز دست دگر میتر و برزهم
    میان اندرون ارفش شیرفش
    سوی تیو و توپال شد کینه کش
    برآمد ده و افکن و گیر و رو
    غریویدن کوس پیکار و غو
    تف نعل اسپان زمین برفروخت
    به دریا سنان چشم ماهی بسوخت
    هوا پرّ طاووس گشت از درفش
    شد از ترگ و از تیغ هامون بنفش
    دم نای برخاست چون رستخیز
    سنان مرگ اسوده را گفت خیز
    قضا با سر نیزه انباز گشت
    نهنگ بلا را دهن بازگشت
    شل و خشت پرواز شاهین گرفت
    زباران خون کوه و در هین گرفت
    زمین همچو دریا شد از جوش مرد
    که موجش همه خون بُد و میغ گرد
    درو مرگ همچون نهنگ دژم
    همی جان کشید از دلیران به دم
    زصندوق پیل ازبس آتش که ریخت
    تو گفتی همی ابر بیجاده بیخت
    ز هرسو به گرداب خون شد همی
    ندانست گردون که چون شد همی
    سپهبد همان چرخ و تیرش بخواست
    که پیش از پی اژدها کرد راست
    بیفکند ده تیر از آن هم به جای
    به هر تیر پیلی فکند او ز پای
    برانگیخت پس چرمه گرم خیز
    بیفکند در هندوان رستخیز
    به خنجر ز سرها همی ریخت ترگ
    چو باد خزان ریزد از شاخ برگ
    ز تیغش همی لعل شد باد و گرد
    زگرزش همی پخش شد اسپ‌ومرد
    کمندش چو کشتی به کین خم شمر
    شدی هر خمش گرد ده تن کمر
    کجا گرزش از دست رسته شدی
    سه تن کشته و چار خسته شدی
    به زخمی کجا نیزه برگاشتی
    زدی بر یکی بر سه بگذاشتی
    چهل اسپ برگستوان دار بود
    که بر هر یکش رزم و پیکار بود
    بر آن هر چهل نعل فرسوده شد
    نه سیر او ز کوشش نه آسوده شد
    سرانجام در رزم آن رزم جوی
    همه مانده بودند و آسوده اوی
    به هر هندوی کو ربودی ز زین
    به هر پیل کافکندی از خشم و کین
    غو لشکر و کوس مهراج شاه
    رسیدی از آن کوه بر چرخ ماه
    درآمد دمان زنده پیلی دژم
    چو تند اژدها داده خرطوم خم
    برآویخت با پهلوان دلیر
    درآورد خرطوم در گرد شیر
    بکوشید کش بررباید ز زین
    نجنبید بر زین سوار گزین
    برآهیخت خرطوم پیل از زره
    بپیچید چون رشته برزد گره
    به‌گرزش چنان‌کوفت زخمی‌درشت
    کش اندر شکم ریخت مهره زپشت
    بر آن لشکر از کین ببارید مرگ
    همی کوفت گرزوهمی کافت ترگ
    گهی ریخت خون وگه انگیخت گرد
    گهی خست پیل و گهی کشت مرد
    ربود آن سپه را ز بالا و پست
    به پرده‌سرای بهو برشکست
    به یک حمله صد پیل برهم فکند
    به نیزه چهل خیمه از بُن بکند
    ز گرشاسب نزد بهو شد خبر
    که تنها سپه کرد زیر و زبر
    برون شد بهو دید هر سو گریز
    چپ و راست برخاسته رستخیز
    هوا جای خاک و زمین جای خون
    رمان زنده پیلان و گردان نگون
    چه مردست گفت این هنرمند گرد
    هنرهاش گفتند نتوان شمرد
    یکی کودک نو رسیدست زوش
    هنوزش نگشتست گل مشک پوش
    تن پیل دارد، میان پلنگ
    دل و زَهره شیر و سهم نهنگ
    به هر تیر پیلی همی بفکند
    به هر حمله‌ای لشکری بشکند
    بیامد کنون تا سراپرده تفت
    یلان را همه کشت و افکند و رفت
    ز تیرش یکی پیش او تاختند
    ز خشتی گران باز نشناختند
    بسی گرد خشت افکن آمد به پیش
    کش آن را ز ده گام نفکند بیش
    بهو گشت ترسان و پیدا نکرد
    چنین گفت کامروز بُد باد و گرد
    از ایرانیان کس نشد چیر دست
    که بر ما ز پیلان ما بُد شکست
    ره رزم فردا دگرگون کنیم
    سپه پیش پیلان به بیرون کنیم
    عروس سپهری چو کرد آشکار
    رخ از کله سبز گوهر نگار
    پدید آمدش تاج سیمین ز خم
    شبش ریخت بر تاج مشک و درم
    ز جنگ آرمیدند هر دو گروه
    طلایه همی گشت بر دشت و کوه
    چو گرشاسب شد نزد مهراج شاه
    نشاندش به بزم از بر پیشگاه
    به هر حمله کانگیخته بُد ز جوش
    به شادیش جامی همی کرد نوش
    بسی فرش‌ها دادش از رنگ رنگ
    سراپرده و خیمهای پلنگ
    به برگستوان زنده پیلی سپید
    برو تختی از زر چو تابنده شید
    سه مغفر ز زر چون مه از روشنی
    به زر صد پرند آورد روهنی
    هم از گرز و خفتان و خود و زره
    دوصد جوشن ناگشاده گره
    به ایرانیان هر که بودند نیز
    بسی داد دینار و دیبا و چیز
    رسید آن شبش لشکری بی‌شمار
    ابازنده پیلان همی شش هزار
    بدو پهلوان گفت چندین سپاه
    چو باید که بر دشت و کُه نیز راه
    چنین گفت مهراج کای سرفراز
    هنوز این سپه چیست کآمد فراز
    هزاران هزار از دلیران جنگ
    همی لشکرم یاور آید ز زنگ
    سپهدار گفتش بدین تاختن
    چا باید سپاس سپه ساختن
    شود کشورت پاک زیر و زبر
    نه گنجت بماند نه بوم و نه بر
    چو کاری برآید بی‌اندوه و رنج
    چه باید ترا رنج و پرداخت گنج
    به مژده نوندی برافکن به راه
    که ما چیره گشتیم بر کینه‌خواه
    وزین زنده پیلان و چندین گروه
    یکی لشکر از بهر نام و شکوه
    گزین کن دلیران رزم‌آزمای
    فرست آن سپاه دگر باز جای
    که من هرچه تو کام و رأی آوری
    برآرم، نخواهم ز کس یاوری
    چنان کرد مهراج کاو رأی دید
    که رأیش سپهر دل‌آرای دید
    چو پنجه هزار آزموده سوار
    گزید و دو سالار و پیلی هزار
    گُسی کرد دیگر سپه هر چه داشت
    همه زنگیان را ز ره بازگاشت
    وزآن سو شد آگه بهو از نهان
    کز انبوه زنگی سیه شد جهان
    برادرش را با پسر همچو دود
    فرستاد سوی سرندیب زود
    بدان تا علف و آنچه آید به کار
    هم از کنده و ساز جنگ و حصار
    بسازند، تا گر در آن رزمگاه
    شکسته شود شهر، گیرد پناه
    سه روز اندرین کارها شد درنگ
    کس از هردولشکر نزد رأی جنگ
    چهارم چو برزد خور از کُه درفش
    زمین گشت ازو زرد و گردون بنفش
    بهو چهل‌هزار از دلیران گرد
    به سالار تیو سپه کش سپرد
    هم از زنده پیلان هزار و دویست
    بدو گفت برکش صف کین بایست
    هزار دگر پیل پولاد پوش
    ابا چل‌هزار از یل رزم کوش
    به تو پال بسپرد گرد سترگ
    بفرمود تا کوفت کوس بزرگ
    دو سالار ازینگونه برخاستند
    چپ و راست لسکر بیاراستند
    خروش یلان و دم کره نای
    چنان شد که چرخ اندر آمد ز جای
     

    ZahraHayati

    کاربر اخراجی
    عضویت
    2016/07/03
    ارسالی ها
    5,724
    امتیاز واکنش
    58,883
    امتیاز
    1,021
    جنگ دوم گرشاسب با سالاران بهو



    سپهبد چو دید آن خروش سپاه
    سبک خواست خفتان و رومی کلاه
    به مهراج گفت از سپاه تو کس
    میار از سر کُه تومی و بس
    بهر تیغ کُه دیده‌بان برگماشت
    به هامون سپه صف کشیده بداشت
    سوی راست لشکر به مهیار داد
    سوی چپ به بهپور سالار داد
    بفرمود کاذرشن و بُرزَهم
    بسازند جنگ و طلایه به هم
    کمین داد سنبان و گرداب را
    که کردندی از کینه گرداب را
    نگهبان سه لشکر سه گرد دلیر
    هژیر و گراهون و نشواد شیر
    به قلب اندرون هر که بُد زاولی
    پس پشتشان ارفش کاولی
    به هر سو که دو گرد کین ساز بود
    میانشان یکی آتش انداز بود
    چنان بر صف پیل بگشاد جای
    که گر کس گریزد بکوبد بپای
    جدا هر صفی هم بر بدگمان
    صفی همچو تیر و صفی چون کمان
    کمند افکنان از پس خیل خویش
    به تیغ‌و‌زره نیزه‌داران زپیش‌
    پیاده سپر در سپر آخته
    خدنگ‌ افکن ‌از پس کمین‌ ساخته
    به هر سو نگهبانی از بهر کین
    به هر گوشه‌ای جنگیی در کمین
    سوار اندر آمد شدن کین گزار
    پیاده به قلب اندرون پایدار
    چو شیر زیان پهلوان پیش صف
    درفش از پس پشت و خنجر به‌کف
    تو گفتی سمندش کُه آهنست
    و گر گرد پاش ابر هامون کنست
    همان اژدها فش درفش سیاه
    همی درکشد گفتی از چرخ ماه
    ستاده به پیش گو شیر دل
    به بر گستوان اسپ جنگی چهل
    دلیران به جنگ اندر آویختند
    به هر گوشه گردی برانگیختند
    غوهای‌وهوی از دو لشکر بخاست
    جهان پردها ده شد از چپ‌وراست
    بغرید بر کوس چرم هژیر
    دم نای رویین برآمد به ابر
    پُر از اژدها گشت گردون ز گرد
    پُر از شیر هامون ز مردان مرد
    کمند سواران سرآویز شد
    پرند آوران ابر خونریز شد
    چنان تف خنجر جهان برفروخت
    که برچرخ ازو گاو و ماهی بسوخت
    به دریا رسید از تف تیغ تاب
    به کُه سنگ آتش شد و آهن آب
    جهان آینه جوش جوشن گرفت
    زمین گونه روی روشن گرفت
    چکاکاک خنجر به گردون رسید
    ز هندوستان خون به جیحون رسید
    هر ایرانیی در کمد و کمین
    کشیدی همی هندوی بر زمین
    تو گفتی که شیرند در کارزار
    همی دیو گیرند هر یک به مار
    چو پیکار ایرانیان شد درشت
    یل پهلوان اندر آمد به پشت
    به تو پال و پیلان و هندو گروه
    نهاد از کمین سر چو یکپاره کوه
    به‌تیر و به‌خشت و به‌گرز و به‌تیغ
    همی ریخت پولاد چون ژاله میغ
    کجا گرز کین کوفت کُه غار شد
    کجا نیزه زد عیبه گلنار شد
    زتیغش همی دشت و گردون به‌تفت
    ز بانگش همی کوه‌وهامون به کف
    چوشد یک زمان دشت‌و‌پست‌و‌بلند
    همه دست و پای و تن و سر فکند
    به نوک سنان پیل برداشتی
    سپاهی به یک حمله برگاشتی
    صف زنده پیلان همه کرد پست
    سوار و پیاده به هم در شکست
    همی پیل بر پیل جنگی فتاد
    چو کشتی که بر کشتی افتد
    چو توپال دید آن دم رستخیز
    ز باد ز یک تن جهانی سپه در گریز
    برانگیخت گلرنگ رزم از میان
    بزد نیزه بر پهلوی پهلوان
    سنان زخم ناورد و شد نیزه خُرد
    به تیغ اندر آمد سپهدار گرد
    چنان زدش بر سر که شد سرنشیب
    سر و ترگ بگذاشتن تا رکیب
    به زخمی دونیمه شد از خشم‌و‌زور
    ز بالا سوار و ز پهنا ستور
    به دیگر سپه خنجر اندر نهاد
    ز هر سو سپاهی به خون در نهاد
    همی میمنه کوفت بر میسره
    در افکند پیش آن سپه یکسره
    نگه کرد از دور سالار تیو
    گریزان سپه دید بی‌هوش و تیو
    سواران به زیر پی پیل خوار
    پیاده نگون زیر نعل سوار
    نهاد از کمین سر که سالار بود
    عمودش ز پولاد بالار بود
    همی تاخت هر سو ز پیش سپاه
    گزیدندگان را همی بست راه
    سپه را چنین پنج ره باز گاشت
    به صد چاره بر جایگهشان بداشت
    همی گفت ازینسان سپاهی به جنگ
    ز یک تن گریزان ندارید ننگ
    ز ضحاک جز جادوی پیشه چیست
    همین رزم ایرانیان جادویست
    ز سر گرد کین‌شان برآید پاک
    وزین جادوی‌ها مدارید باک
    گرفتند پاسخ همه تن به تن
    کزین یک سوارست بز ما شکن
    نبینی کزو کشته را جای نیست
    بَر زخم او پیل را پای نیست
    ز خنجر به زخم آتش آرد همی
    ز گرز گران کوه بارد همی
    همان گرد گردنکش اجرا به نام
    که از شیر جستی به شمشیر کام
    ببد تند و گفت این چه آشفتنست
    ز یک تن چه چندین سخن گفتنست
    من اکنون روم سوی آورد او
    هم از خونش بنشانم این گرد اوُ
    سبک باره با باد انباز کرد
    به ایرانیان آمد آواز کرد
    که این زاولی پیشروتان کجاست
    سپهبد چو بشنید زود اسپ خواست
    ز دریای کوشش چو موج دمان
    برانگیخت شبرنگ را در زمان
    هم ازرهش گرزی چنان زد‌به زور
    که گم شد سرش در سرین ستور
    دگر ره ز کین رأی آویز کرد
    سبک خیز شبدیز را تیز کرد
    برافکند بر هندوان تن ز کین
    به یک حمله سی گرد زد بر زمین
    همی گفت آگه نه ‌اید ای سپاه
    که چون رویتان روزتان شد سیاه
    نهاد از کمینگه سر آن اژدها
    کزو پیل جنگی نباید رها
    برآمد ز دریای کین آن نهنگ
    که برباید از شیر دندان و چنگ
    گرفت آن دمان آتش افروختن
    که گیتی به رنج آمد از سوختن
    ز ریگ از فزون مرشما را شمار
    ز خونتان برم تا بخارا بخار
    همی گفت ازینسان و از خشم‌وکین
    نهاده یکی پای بر پشت زین
    همه هندوان دل شکسته شدند
    به جان و دل از بیم خسته شدند
    نیارست با او کس آویختن
    نه از پشتش از ننگ بگریختن
    بود تن قوی تا بود دل بجای
    چو ترسید دل سست شد دست‌وپای
    گوی بُد ورا نام بیکاو بود
    سنانش اژدها را جگر کاو بود
    بدو گفت تیو این هنر کار تست
    ترا شاید این نام و این رزم جست
    به هندوستان نیست همتای تو
    نگیرد به مردی کسی جای تو
    بخندید بیکاو گفت این مباد
    کز آغالش تو دهم سر به باد
    ز پیکار بد دل هراسان بود
    به نظاره بر جنگ آسان بود
    ز بهر تو جان من این بیش نیست
    کس اندر جهان دشمن خویش نیست
    شدن سوی جنگ کسی کز تو بیش
    بود مرگ را باز رفتن ز پیش
    نگه داشتن سر گـه نام و لاف
    از آن به که دادن به باد از گزاف
    چون دشمن کشم ، نام و کام آیدم
    چو سر خیره بدهم ، چه نام آیدم
    شد آشفته دل تیو گفت ار به جنگ
    دلت نیست ، خنجر چه داری به چنگ
    ز مرگ ار بترسی بنه تیغ و ترگ
    که جنگ او کند کو نترسد ز مرگ
    ازین زاولی غم چه آید مرا
    که او گاه کین بنده شاید مرا
    چو اسپ اندر افراز و شیب افکنم
    چو او من به زخم رکیب افکنم
    تو رو چون زنان پنبه و دوک گیر
    چه داری به کف خنجر و گرز و تیر
    بگفت این و پس پور کین باد کرد
    سبک دست زی گرز پولاد کرد
    به ناورد گِرد سپهبد بگشت
    سپهبد به حمله بدرید دشت
    برانگیخت آن باره آتشی
    به کف آهنین نیزهء سی رشی
    زدش بر کمربند و خفتان و گبر
    بر آوردش از کوههء زین به ابر
    بسان درفشی بر افراختش
    به پیش صفِ هندوان تاختش
    پس از نوک نیزه به زخمی درشت
    زدش بر دو تن هر سه تن را بکشت
    دگر ره میانشان تن اندر فکند
    به هر گوشه خیلی به هم بر فکند
    ز خنجر چو آتش بر انگیخت جوش
    ز خون دشت کُه کرد مصقول پوش
    به گرز و سنان ز اسپ و ز مرد و پیل
    همی کشته افکند بیش از دو میل
    چنین تا به نزد بهوشان ز جای
    همی برد و بر زد به پرده سرای
    بیامد بهو دید هر سو شکست
    کز ایران سپه خیمها گشته پست
    چنین گفت کاین رستخیز از کجاست
    چنین بیم از اندک سپه تان چراست
    نشان داد هر کس که ما را شکوه
    ازین یک سوارست کاید چو کوه
    به نیزه رباید همی زاسپ مرد
    برآرد ز گرز از سر پیل گرد
    بهو گفت نز دوزخ اهریمنست
    شما صد هزارید و او یک تنست
    جدا هر یکی گر یکی مشت خاک
    برو برفشانید گردد هلاک
    ندارید شرم و نه ننگ اندکی
    گریزید چندین هزار از یکی
    از آسوده گردان خنجر گزار
    به هم حمله کردند چون سی هزار
    سپهبد خروشی چو شیر ژیان
    برآورد و ، زد اسپ کین در میان
    بدان ترگ ها بر همی کوفت گرز
    چو سنگ گران آید از کوه برز
    ز گرزش دل خاره خون شد همی
    سران از سنانش نگون شد همی
    کجا خنجر از زخم بفراختی
    بر الماس آب بقم تاختی
    ز ناگاه بیکاو گرد دلیر
    درآمد یکی تند شولک به زیر
    زدش خشتی از گرد چون برق تیز
    نبد کارگر جست راه گریز
    سپهبد برانگیخت شبرنگ زود
    گرفتش کمربند و از زین ربود
    برافکندش از بر به بالای میغ
    چو برگشت دو نیمه کردش به تیغ
    پس از کین برافکند تن بر همه
    رمان کردشان هر سویی چون رمه
    پلنگینه پوشان زاول به کین
    پسش برگشادند ناگه کمین
    به یکبار بر قلب لشکر زدند
    ربودندشان بر بهو برزدند
    فکندند چندان سران سرنگون
    که هر شیب چون فرغری شد ز خون
    ز بس کشته هندو، زمین شد سیاه
    چو زاغان فکنده به بیراه و راه
    درخشان ز تن خشت افروخته
    چنان کآتش از هیزم سوخته
    چنین جنگ بد تا شب آمد فراز
    چو شب تنگ شد جنگ چیدند باز
    شده شاد مهراج بر تیغ کوه
    همی هر زمان نعره زد با گروه
    فرستاد نزد سپهدار کس
    که آمد شب از جنگ و پیکار بس
    جهان گرم و دشمن چنین بیکران
    تو در رزم سخت و سلیحت گران
    زمانی برآسای از آویختن
    که گیتی سرآمد ز خون ریختن
    به هر جنگ بخت تو پیروز باد
    شب دشمنان تو بی روز باد
    به خواهش مهان نیز بشتافتند
    عنانش از ره رزم برتافتند
    چو خورشید در قار زد شعر زرد
    گهربفت شد بیرم لاجورد
    ستاره چو گل گشت و گردون چو باغ
    چو پروانه پروین و ، مه چون چراغ
    از آن لشکر هندوان هر که زیست
    همی خسته و کشته را خون گریست
    به هر خیمه شیون بد آراسته
    همه نالهء خستگان خاسته
    همه شب تن خسته را دوختند
    بر آتش همی کشته را سوختند
    کشیدند در پیش باره ز پیل
    طلایه پراکنده شد بر دو میل
    بهو خیره دل ماند از بس شگفت
    گـه انگشت و گـه لب به دندان گرفت
    همی گفت از ینسان برو بوم و گاه
    به دست آمده گنج و چندین سپاه
    بر و پُشت باید همی گاشتن
    به بدخواه ناکام بگذاشتن
    به دینار هر چیز و تیمار سخت
    توان یافت جز زندگانی و بخت
    دریغ این همه گنج و رنج و نهاد
    که گنجم همه خاک شد ، رنج باد
    ز کردار این کودک نو رسید
    ندانم دگر تا چه خواهم کشید
    همان به که با او درنگ آورم
    به شیرین سخن بند و رنگ آورم
    به گنج و به دختر نویدش دهم
    به شاهی و کشور امیدش دهم
    مگر سر بدین چاره از چنبرش
    کنم دور و ، در چنبر آرم سرش
    جوان هم سبکسر بود خویش کام
    سبکسر سبکتر درافتد به دام
    به چیزی فریبد دل آویزتر
    که باشد نیازش بدان بیشتر
    نباشد سوی چینه آهنگ باز
    نه تیهو سوی گوشت آید فراز
    جوان را ره و رای گردان بود
    دلش بردن از راه آسان بود
    ز بدخواه وز دشمن کینه کش
    توان دوست کردن به گفتار خوش
    بسا کس که یکدانگ ندهد به تیغ
    چه خوش گوییش جان ندارد دریغ
    به گفتار شیرین فریبنده مرد
    کند ، آنچه نتوان به شمشیر کرد
    همه شب چنین جفتِ اندوه بود
    از اندیشه بر جانش انبوه بود
    چو برگشت گرشاسب از آوردگاه
    پذیره شدش زود مهراج شاه
    جهان دید کوبان سمندش به نعل
    بر و بازوی و تیغ و خفتانش لعل
    ز خون جگر بسته بر دیده یون
    گشاده چو اکحل رگ از نیزه خون
    بسی آفرین خواند از ایزد بروی
    گهش دست بوسید و گـه چشم و روی
    به خوان یکسر ایرانیان را نشاند
    بر ایشان بسی زر و گوهر فشاند
    همی گفت در کوشش و دار و برد
    جز ایرانیان را نزیبد نبرد
    باستاد و مر پهلوان را شناخت
    چونان خورده شد ، بزم شادی بساخت
    سپهدار و مهراج فرخنده پی
    گرفتند با سروران جام می
    نخست از شهنشاه کردند یاد
    پس آنگه نشستند در بزم شاد
    سپهبد بر اورنگ و دل شادکام
    به پیش اندرون گرز و ، بر دست جام
    تو با تیغ گفتی به رزم اندرست
    به با جام شادی به بزم اندرست
    چو آسود با می به مهراج گفت
    که با دل زدم رأی اندر نهفت
    ز دشمن سپه بیشمارند پیش
    ز ما هر یک ایشان هزارند بیش
    چنانیم ما پیششان روز کین
    چنان چشمه در پیش دریای چین
    اگر دست کشتن برم روز کار
    بسی بایدم رنج و هم روزگار
    دگر ره ز چرخ ار بود یار بخت
    بر آراست خواهم یکی رزم سخت
    میان بهو تا به خم کمند
    نیارم ، نپیچم عنان سمند
    پناه سپه شاه نیک اخترست
    چو شه شد ، سپه چو تن بی سرست
    گرامی همیشه به بویست مشک
    چو شد بوی چه مشک و چه خاک خشک
    چنین گفت مهراج کز سروران
    به نزد بهو زین سپاه گران
    همین چار سالار بودند گرد
    که بنمودی از تیغشان دستبرد
    ز خویشانش ماندست گردی گزین
    خداوند کوس و درفش و نگین
    دلیری کجا نام او مبترست
    به رزم از گشن لشکری بهترست
    به تو دیده امروز بنهاده بود
    به کین در کمین گاهت استاده بود
    همی خواستم کت بود پیش باز
    نبد کش زمانه نیامد فراز
    سوی اوست پاک آن سپه را پناه
    گرو کم شود ، شد شکسته سپاه
    سپهدار گفتا دگر ره ز کوه
    همی جویش اندر میان گروه
    نمایش به من در کمینگاه تو
    سرش بی تن آن گـه ز من خواه تو
    چنان شادی افزود مهراج را
    که بگذاشت از اوج مه تاج را
    همان شب ز شادی که افکنده پی
    همی جز به یادش ننوشید می
    یکی باغ زرّین بُدش پیش تخت
    ز گوهرش بار ، از زبرجد درخت
    در آن نغز باغ آبگیری گلاب
    ز دُر سنگ و ریگش همه مشک ناب
    مر آنرا به گرد سپهدار داد
    جز آن ، چیزش از گنج بسیار داد
    چه مخمل ، چه شاره ، چه خز و حریر
    چه دینار و دیبا ، چه مشک و عبیر
    هزارش سراپردهء گونه گون
    همی دادش از بهر نام و شگون
    هزارش سپر داد مدهون کرگ
    چهل اسپ جنگی و صد درع و ترگ
    سراپرده چینی از زرّ بفت
    ز دیبا شراعی نود خیمه هفت
    یکی خسروی شاروان گونه گون
    درازاش میدان اسپی فزون
    دو خرگه نمد خزّ و چوبش ز زر
    همه بندشان شوشهای گهر
    ز بیجاده تاجی چو رخشنده هور
    پر از درّ و گوهر سه جام بلور
    همیدون به ایرانیان هر کسی
    ببخشید دینار و گوهر بسی
    چنین تا دو پاس از شب اندر گذشت
    ببودند دلشاد و خرّم به دشت
     
    بالا