ایرانشهر در جغرافیای موسی خورنی

[Elka Shine]

ایرانشهر در جغرافیای موسی خورنی


( متن خلاصه شده )

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

 

[Elka Shine]

پیشگفتار :



کتاب شهرستانهای ایران ( فهرست شهرستانهای ایران ) که یکی از نادرترین منابع جغرافیایی تاریخی ایران عصر ساسانی است ، در اصل به زبان پهلوی است . مؤلف آن ، ایران را مطابق معمول آن دوران – در چهار جهت جغرافیایی – و یا به چهار ناحیۀ « شرق » و « غرب » و « شمال » و « جنوب » تقسیم کرده است و هر ناحیه را «کوست » می نامد .


تقسیمات مؤلف بدین شرح است :

1. v – کوست خوربران ، یعنی ناحیۀ غرب ، شامل 9 استان
   
2. v – کوست نیمروچ ( نیمروز ) ، یعنی ناحیۀ جنوب ، شامل 19 استان
   
3. v – کوست خراسان ، یعنی ناحیۀ شرق ، شامل 26 استان
   
4. v – کوست کپکوه ، یعنی ناحیۀ شمال و کوه قفقاز ، شامل 13 استان

این کتاب ارزشمند که در زمان ساسانیان در 3 برگ تألیف شده ، اصل پهلوی آن از بین رفته است .
تنها ترجمه از آن بوسیلۀ دانشمند ارمنی عصر ساسانی ، یعنی موسی خورنی به دست آمده است که مبنای تحقیقات بعدی دیگر محققان در قرون متأخر را تشکیل می دهد .



معرفی موسی خورنی :


موسی خورنی ( Moses Xorenaci ) در ناحیۀ غربی ارمنستان ( دهکدۀ خورنَگ ) متولد شد . سال تولد او را بین سال های 405 و 410 میلادی می دانند . او تحصیلات خود را در کلیسای اِفِس ( Efes ) شروع کرد و نزد استاد معروف عصر ، یعنی مسروپ ماشتوتس ( Mesrop Mashtuts ) مخترع خط ارمنی – علوم ریاضی ، طبیعی ، فلسفه ، مسائل مذهبی و زبان های ارمنی ، سریانی و یونانی را آموخت و سرانجام در سال 431 میلادی عازم مرکز علم آن زمان ، یعنی اسکندریه شد .


وی در اسکندریه به فراگیری فلسفه ، حکمت و فن خطابه پرداخت و زبان یونانی را تکمیل کرد و سپس عازم رُم و آتن شد و بعد از مدتی اقامت در آتن ، حدود سال 440 میلادی از طریق قسطنطنیه به ارمنستان بازگشت .



آثار و تألیفات موسی خورنی :


تألیفات و ترجمه های موسی خورنی را می توان در سه گروه تقسیم بندی کرد ، اگر چه کلیۀ آثار وی به دست نیامده است .


1 – کتاب های فلسفی
2 – کتاب های مذهبی
3 – کتاب های تاریخی و جغرافیایی



1 – متون فلسفی و مذهبی وی شامل : بررسی موسی ، پاسخ های موسی ، ده قاطیغوریاس ارسطو ، مسائل یووانالا ، بررسی منطقی مسائل مورد اختلاف فلاسفۀ یونانی مکتب ملیتوس و فیلسوف ارمنی آتنی ، فلسفۀ داود شکست ناپذیر ، کتاب هری شامل درس هائی از فن خطابه و ترجمۀ خطابه و ترجمۀ خطابۀ گریگور نازانزین ( Grigor Nazanzin ) از یونانی به ارمنی است .


2 – متون تاریخی و جغرافیایی وی شامل : اثر شناخته شدۀ تاریخ ارمنستان که حدود سال های 481 و 482 میلادی تألیف شد ، ترجمۀ زندگانی اسکندر از زبان یونانی به ارمنی و سرانجام کتاب مشهورش به نام « جغرافیای موسی خورنی » که بر اساس کتاب « شهرستانهای ایرانشهر » و با توجه به « جغرافیای بطلیموس » به زبان ارمنی تألیف شده است .


متن اصلی کتاب جغرافیای موسی خورنی به دو صورت دو نسخه ای ، یعنی متن کامل و دیگری متن خلاصه شده به جای مانده است که مبنای تحقیقات دانشمندان قرون بعد را تشکیل داده است . [1]

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[Elka Shine]

کوست خوربران
1 . کوست خوربران ، یعنی ناحیۀ غرب که دارای نُه استان است .

• مای [ ماد ]

• ایران – اَسن – کرت کوات

• ماسپتان

• نوهاترج [ نوتاترج ]

• مهرکان – کتک

• کشکر

• ارزن [ اَرْهِن ]

گرمکان

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[Elka Shine]

کوست نیمروز

2 . کوست نیمروچ ( نیمروز ) ، یعنی ناحیۀ جنوب با نوزده استان به شرح زیر :

• پارس

• میشون [ میشان ]

• خوزستان

• هگر [ بعدها هجر ]

• اسپهان

• پنیات رشیر [ بنیاد اردشیر ]

کورمان [ کرمان ]

• دِر ، که جزیره ای است در دریا

توران

• میش مهیک ( ماهیک ) ، آن نیز جزیره ای است

مکوران [ مکران ] [ سند – سرمن ]

مزون

اسپت [ اِسپِیت ]

خوژه رستان


وَشْت

اسپهل [ اسپال ] ، که هندیان تصرف کردند

• سکستان

دیبهول ( دیبول ) ، که همچنین هندیان تصرف کردند


زابلستان

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[Elka Shine]

کوست خراسان
3 . کوست خراسان ، یعنی ناحیۀ شرق که دارای بیست و شش استان است که از آن ها به شرح زیر نام بـرده می شود .

• اهمدان

• هرو

• کُمْشْ

• کتاشان

• ورکان

نسای میانک

• اپرشهر

بژن ( بژین )




تالکان [ طالقان ]

• مرو

گوزکان

• مروت

زمب [ زم ]



اندراپ



پیروز – نخجیر



وست



دزین – اوزک [ آوازک ]



ورچان



هروم [ مَن سن ] ( من سان )



دْرمت




گَچَک



چرمنکان



اسن ( اسان )



شیر – بامیکان



بهلِ – بامیک



درزوئین [ دز – رویان ]

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[Elka Shine]

کوست کپکوه ؛ قفقاز
4 . کوست کپکوه که در نواحی قفقاز است و دارای سیزده استان بدین ترتیب است :

• اتروپاتکان ( = آذربایجان )

• اَری

• اَرْمْن ( هیک )

• گِلان و شنچان

ورجان که همان « ورک » است


رَن ( الوانک )


دلمونک


بلسکان ( بلاسکان )


دمباوند


سیسکان


تپرستان


رَون [ رویان ]

• اَمْل [2]

دانلود رمان و کتاب های جدید

 

[Elka Shine]

یادداشت ها :



[1] – ایرانشهر در جغرافیای بطلیموس ، یوزف مارکورات ، ترجمه مریم میراحمدی ، تهران : طهوری ، برگۀ 11 – 13 .


[2] – تاریخ تحولات ایرانشناسی : پژوهشی در تاریخ فرهنگ ایران در دوران باستان / مریم میراحمدی ، تهران : طهوری ، 1389 ، برگۀ 108 .

• = نشانگر اماکن اُسقُف نشین است .

دانلود رمان و کتاب های جدید