*paryia*
کاربر نگاه دانلود
معمولا در ساخت قیچک از پوست آهو یا گوسفند استفاده میشود
معرفی ساز قیچکساز قیچک یا غژک، سازی زهی آرشهای است که در ساخت آن از چوب، پوست و فلز استفاده میشود.ساز قیچک توانایی اجرای تکنوازی و گروه نوازی را دارد.
قِـیچَک یا غیژک یکی از سازهای زهی در موسیقی ایرانی است که مانند کمانچه با آرشه نواخته میشود. جنس کاسهٔ طنینی قیچک از چوب گردو یا توت بوده و سیمهای آن فلزی هستند. ساز قیچک دارای قدمت بسیار زیادی است و در موسیقی نواحی ایران کاربرد فراوانی داشته و دارد. این ساز از نظر نوازندگی شبیه به ویولنسل است و حتی در نوع بزرگتر آن که به قیچک بم معروف است، از آرشهٔ ویولنسل استفاده میشود. قیچکنواز هنگام نوازندگی، قیچک را نشسته به صورت عمودی با دست چپ نگه میدارد و با دست راست آرشه را به صورت افقی در حرکات رفت و برگشت بر سیمهای آن میکشد. طول ساز قیچک حدود 56 سانتی متر است.
• خاستگاه ساز قیچک
ساز قیچک اساساً محلی است و بیشترین رواج را در نواحی جنوب شرقی ایران و خصوصاً استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان دارد. در سالهای اخیر این ساز در شهرهای دیگر نیز استفاده میشود. در آن نواحی طبق عقیده و سنت اهالی، برای معالجه امراض به کار میرود. در شمال افغانستان نیز قیچک در موسیقی سنتی رواج وسیعی دارد. در ولایات مثل بغلان، کندز و بلخ از قیچک در محافل عروسی و دیگر مراسم خوشی استفاده میشود.
طول ساز قیچک حدود 56 سانتی متر است
• انواع ساز قیچک
با رواج بیشتر قیچک، با حمایت وزارت فرهنگ و هنر ساختمان و کوک آن تکمیل و تنظیم شد و سه گونه قیچک تکمیلتر به نامهای قیچک سوپرانو (به طول ۵۶٫۵ سانتیمتر)، قیچک آلتو (۶۳ سانتیمتر) و قیچک باس به همان نسبت بزرگتر ساختهاند. وسعت هریک از این انواع حدود سه اکتاو است. قیچک سوپرانو سازی است که قابلیت تکنوازی و همنوازی هر دو را حائز است ولی دو نوع دیگر (آلتو و باس) بیشتر به منظور همنوازی در ارکستر به کار میرود. آرشهٔ قیچک، پس از استاندارد سازی، عیناً همان آرشه ویولن است.
• اجزای اصلی ساز قیچک:
کاسه طنینی : بدنه اصلی قیچک از چوب یک تکه و معمولا گردو، توت یا چوب های محکم دیگر ساخته میشود. کاسه طنینی، حجیم و دو فرو رفتگی بزرگ در طرفین، آن را به 2 قسمت بزرگتر و کوچکتر تقسیم میکند. قسمت کوچکتر در پایین ساز قرار دارد و بر دهانه آن پوست کشیده می شود و خرک روی قسمت پوست قرار میگیرد. دهانه قسمت بزرگتر باز است و دسته، تا روی نیمی از این قسمت ادامه مییابد.
پوست: معمولا در ساخت قیچک از پوست آهو یا گوسفند استفاده میشود.
گوشیها: قیچک دارای 4 گوشی است که به صورت میخ سر پهن ، 2 به 2 در طرفین سر پنجه قرار دارد.
ساز قیچک توانایی اجرای تکنوازی و گروه نوازی را دارد
شیطانک: قطعه چوبی کم ار تفاع و باریک است به عرض دسته ساز که بین سرپنجه و دسته قرار دارد و سیمها از درون شیارهای کم عمق آن عبور میکنند و به طرف گوشیهای میروند.
دسته: جنس دسته قیچک از همان جنس چوب بدنه است که به صورت یک تکه با بدنه تراشیده میشود. دسته این ساز کوتاه است و از یک طرف به قسمت بزرگ تر کاسه، و از طرف دیگر به سر پنجه متصل است. قیچک فاقد دستان بندی ست و تمام فواصل موسیقی ملی (پرده، نیم پرده، ربع پرده) بر روی آن قابل اجراست.
سر پنجه: جعبهای کوچک و تو خالی و از جنس چوب است. در ابتدای طول دسته مجموعا چهار گوشی (به تعداد سیمها) در طرفین آن قرار دارند و در انتهای آن تاج قیچک با خمیدگی رو به عقب قرار دارد.
خرک: خرک قیچک از جنس چوب یا استخوان است به ارتفاع تقریبی 2 سانتی متر که با 2 پایه کوچک خود، روی پوست کاسه کوچک ساز قرار میگیرد و سیمها از درون آن عبور میکنند.
سیمگیر: قطعه ای کوچک و از جنس چوب یا فلز است که در انتهای بدنه کاسه قیچک نصب شده و سر ِگره دار سیم به آن بسته میشود.
تعداد و جنس سیمها: قیچک دارای 4 سیم از جنس فلز است که چهارمین سیم، روکش دار و ضخیم تر است. طول سیمها در قیچک معمولی از سیم گیر تا شیطانک حدود 33 سانتی متر است.
آرشه: در نوع محلی این ساز از کمانه استفاده میشد اما امروزه از آرشه ویلن و در نوع بزرگتر (قیچک باس) از آرشه ویلنسل استفاده میشود.
