متفرقه_گردشگری مکان های تاریخی و گردشگری

[ATENA_A]

باغ چشمه بلقیس
این باغ تا قبل از سال ۱۳۲۳ یک بیشه‌زار با درختان بید و زبان گنجشک بود و در سال ۱۳۲۳ کار احداث باغ به شکل امروزی آن دنبال شد. برای احداث باغ، ابتدا درختان بید و علف‌ها و بوته های هرز ریشه‌کن شدند و سپس آب چشمه‌های موجود در باغ با لوله‌گذاری هدایت شد و جویبارها ساخته شدند. بعد از آن باغ سنگ‌فرش شد و کلکسیونی از درختان زینتی به روش‌های مختلف تهیه و در باغ کاشته شد. این درختان زینتی وقتی بزرگ شدند چهره باغ را دگرگون کردند و فضا و تصویری رویایی و زیبا را در باغ به وجود آوردند. وسط باغ گودالی قرار داشت که از آن برای ساختن حوض باغ استفاده شد. در حین حفر گودال برای ساخت حوض، بقایایی از حوض قدیمی نیز پیدا شد و مشخص شد که در قدیم نیز در همان جای باغ حوضی وجود داشته که با گذر زمان از بین رفته است.

عکس از امین صداقتی نیا

ساخت این باغ در سال ۱۳۳۶ به پایان رسید. باغ چشمه بلقیس در سال ۱۳۹۳ مجددا مرمت و نوسازی شد. در نوسازی اخیر چهره باغ شکل امروزی به خود گرفت و از امکانات مصنوعی و دست‌ساز انسان برای توسعه باغ استفاده شد. در نوسازی جدید، آبشارهای مصنوعی به کار گرفته شدند و پل‌های شیشه‌ای بسیار زیبا در باغ تعبیه شد. همچنین سکوهای جدیدی برای اسکان بیشتر مسافران و گردشگران و برای حضور خانوادگی، به فضای باغ اضافه شد. در کنار باغ الاچیق‌هایی ساخته و اضافه شد تا از این طریق کسانی که ساعات بیشتری را در باغ به سر می‌برند از گرمای آفتاب در امان باشند و به عنوان سایه‌بان‌هایی برای استراحت، مورد استفاده قرار گیرند.

 

[ATENA_A]

بخش‌های باغ
مساحت باغ چشمه بلقیس در حدود ۵۵۴۰۲متر مربع است. این باغ از شرق به جاده چرام-گچساران، از جنوب به اراضی کشاورزی و از غرب به باغ جهاد کشاورزی محدود می‌شود. در بخش شمال غربی باغ برجی استوانه‌ای وجود دارد که ارتفاع آن ۱۵ متر است و قطری ۷متری دارد. در قسمت شرقی باغ صخره‌ای بزرگ هست که ارتفاعی ۲۰ متری دارد و در محل آبشار باغ قرار گرفته است. این آبشار یک آبشار مصنوعی است که در سالهای اخیر در باغ ایجاد شده است.

در مرکز باغ حوض مرکزی دایره‌ای شکلی وجود دارد که شعاع آن ۱۰متر است و عمقی ۵/۱متری دارد. این حوض دارای دو ورودی و یک خروجی است. در مرکز این حوض بزرگ، دایره‌ای کوچک قرار دارد که در آن چند درخت کاشته شده است. درخت‌های تزیینی زیبا نیز بخش دیگر باغ را به خود اخصاص داده‌اند. به این شکل می‌توان گفت باغ چشمه بلقیس دو نوع درخت دارد، یک نوع از این درختان، درختان میوه هستند که شامل گردو، گلابی، سیب، لیموترش، انجیر، توت، نارنج و... هستند و درختان دیگر باغ، درختان و گل و گیاهانی هستند که در واقع برای زیبایی باغ کاشته شده و نقش آنها تزیینی است.

باغ چشمه بلقیس مجهز به سرویس‌های بهداشتی و دکه‌های مواد غذایی مورد احتیاج و همچنین سیستم نوررسانی برای باغ بویژه در شب، و برق‌رسانی جهت پمپاژ آب آبشار است. آبیاری این باغ توسط چشمه‌های اصلی و فرعی موجود در باغ انجام می‌شود. این چشمه‌ها لوله‌هایی دارند که جهت کنترل آب، کار گذاشته شده‌اند و در نهرهایی کوچک و بزرگ در باغ جریان می‌یابند. باغ جویی بزرگ دارد که بخشی از آب را هدایت می‌کند و در مسیر خود جوی‌های کوچکتری را تشکیل می‌دهد و به حوض مرکزی می‌رسد و پس از خروج از حوض، به سمت شالیزارهای چرام رسیده و به سد شهر منتهی می‌شود.

مانند دیگر باغ‌ها و مکان‌های طبیعی و گردشگری، باغ چشمه بلقیس نیز در شب تصویر زیباتر و رویایی‌تری را از خود به نمایش می‌گذارد. طبیعی است که علاقمندان به گشت و گذار در طبیعت سرسبز و کنار چشمه‌ها، می‌دانند که تجربه این مکان‌ها در شب، از لحاظ پاکیزگی صوتی و پاکی هوا، قابل مقایسه با روز نیست. آرامشی که در شب در این مکان‌های طبیعی وجود دارد، سبب می‌شود که صدای آب و باد و دیگر عناصر گوش‌نواز طبیعت، بهتر احساس و شنیده شود. از طرف دیگر تجربه غروب و طلوع آفتاب در مکان‌هایی مثل باغ چشمه بلقیس غیرقابل توصیف است. با کاهش بارش‌ها و نزولات آسمانی در سالهای اخیر در ایران، طبیعی است که آب چشمه‌ها نیز کاهش یافته است. باغ چشمه بلقیس نیز از این آسیب در امان نمانده و در سالهای اخیر دچار کم‌آبی شده است. امید است که در سال‌های آینده روند بارش‌ها بهبود یابد تا این جاذبه‌های زیبای گردشگری نیز تقویت شده و چهره زیباتری از خود به نمایش بگذارند.

 

[ATENA_A]

مقاله‌های مرتبط:

• غار ضحاک: از جاذبه های تاریخی ارسنجان
• مروارید سبز ارسنجان: تک درخت صبور

مدارس علمیه که معمولا در عصر صفویه و قاجار رایج بودند، با هدف آموزش علوم دینی به طلاب بنا می‌شدند. این مدارس که عموما در شهرهای مهم ایرانساخته می‌شدند، بانیانی داشتند که دارای ملک بوده و بخشی از ملک خود را وقف ساخت این مدارس می‌کردند. در دوره‌های مورد ذکر، به دلیل نبود مدارس تخصصی تا زمان تاسیس مدرسه دارالفنون، مدارس علمیه از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بودند و از آن‌ها برای دست‌یابی به اهداف علمی زمانه و تربیت طلاب استفاده می‌شد. مدرسه علمیه ارسنجان از آثار تاریخی شهر ارسنجان است که قدمتی ۴۰۰ ساله دارد. نام این مدرسه با عنوان سعیدیه از اسم بانی و واقف آن گرفته شده است.

سابقه این بنای زیبا و باشکوه که یکی از نمادهای معماری و هنر ایرانیان محسوب می‌شود، به عصر صفویان می‌رسد. این بنا در تاریخ ۶دی ۱۳۵۵ با شماره ۱۳۲۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد. این بنا که تاریخ ساخت آن را سال ۱۰۸۵ هجری قمری دانسته‌اند، همزمان با عهد صفویان است که به قصد تحصیل طلاب علوم دینی ساخته شد. این مدرسه از آن زمان تاکنون فعال بوده و طلاب زیادی در آن به تحصیل علوم دینی پرداخته‌اند.

معماری بنا
مدرسه علمیه ارسنجان بنایی مستحکم است که به صورت چهار ایوانی ساخته شده و در کنار هر ایوان ۴ حجره قرار دارد. حجره ضلع جنوب غربی به حیات خلوت راه می‌یابد. مصالح به کار رفته در ساخت مدرسه از آجر است. این بنا دارای محوطه‌ای است که حوضی سنگی نیز در وسط حیاط آن قرار دارد. محور اصلی این بنا شمالی-جنوبی است. سقف ایوان شمالی دارای نقاشی‌هایی روی گچ است. جایگاه این مدرسه در نزدیکی مسجد عتیق شهر قرار دارد. در زمان ساخت این مدرسه تنها ارسنجان و شیراز دارای مدرسه علمیه بودند. بنابراین تاریخ ساخت این مدرسه با مدرسه خان شیراز همزمان بوده است.

درب ورودی مدرسه رو به شمال باز می‌شود و بالای سردر، مقرنس‌های گچی زیبایی وجود دارد و دارای ازاره سنگی از سنگ‌های حجاری شده است و در نمای جنوبی در هر سمت چهار طاق‌نما تعبیه و نماسازی شده و مصالح ساختمانی آن آجر و گچ است. بر پیشانی مدخل ورودی کتیبه‌ای از سنگ مرمر با خط ثلث نصب شده که تاریخچه بنای مدرسه بر آن نوشته شده است و در این کتیبه پس از حمد و سپاس خداوند و پیامبر اکرم (ص) و امیرالمومنین علی (ع) تاریخ بنای مدرسه را به زمان حکمرانی شاه سلیمان صفوی توسط حاج محمد سعید ارسنجانی در سنه ۱۰۸۵ هجری قمری نسبت می‌دهد. پس از ورودی وارد هشتی می‌شویم، هشتی ورودی در گوشه‌ها دارای ۱۸ طاق‌نما است که به‌وسیله مدخلی به حیاط ارتباط پیدا می‌کند.

 

[ATENA_A]

بانی مدرسه
از سازنده این بنا اطلاعات زیادی در دست نیست و تنها سند مکتوب در این زمینه اشاره کوتاهی است که در سردر بنا حک شده که در پاراگراف بالای همین متن به آن اشاره شده است. در هر حال به نظر می‌رسد نام بنیان‌گذار مدرسه سعیدیه «حاج محمد سعید ابن نظام‌الدین (احمد) بن سیف‌الدین (علی) بن کمال‌الدین (حسین) ارسنجانی» است که از مالکین و بزرگان ارسنجان در زمان خود بوده است و احتمالا آقای ابراهیم خان تبریزی و سید میر محمد در زمان آن‌ها به ارسنجان آمده‌اند. در قدیم القاب، نشان‌دهنده موقعیت اجتماعی اشخاص بوده و از القاب ایشان مشخص است که احتمالا خانواده‌ای دینی و اهل علم بوده‌اند.

نوشته پدر حاج سعید به زبان فارسی می‌تواند تاکیدی بر فارس بودن آن‌ها باشد. واقف این مدرسه در راستای تعیین مخارج روزانه و رفع حواپج طلاب و مدرسین مدرسه مذکور اقدام به وقف رقباتی من جمله سه‌دانگ مشاع از مزرعه علی‌آباد سید، سه دانگ مشاع از مزرعه صالح‌آباد و دو دانگ مشاع از مزارع مالنجان، محمدآباد و جمال‌آباد ارسنجان و رقباتی در شهر ارسنجان نموده که سالانه عواید آن‌ها جهت اجرای نیات خیر واقف هزینه می‌شود.

تعداد ۱۱ پلاک از ۱۷ مورد پلاک‌های این موقوفه دارای سند مالکیت و کلیه پلاک‌ها به نام وقف به ثبت رسیده است. نوع رقبات شامل آب، زمین مزروعی، اراضی مسکونی، تجاری، اداری و... است. این موقوفه در حال حاضر تحت تولیت اداره اوقاف ارسنجان بوده و رسیدگی به کلیه امور آن توسط اداره مذکور انجام می‌گیرد. میزان اراضی وقف شده بر مدرسه علمیه سعدیه حدود ۳۰۰ هکتار است و مجموع تعداد رقبات این موقوفه بر ۳۶۵ رقبه بالغ می‌شود.

در سال ۱۳۹۱ پروژه‌ای مبنی بر ۱۲۰ میلیون ریال برای مستندنگاری این مکان اختصاص داده شد. طی این پروژه کارشناسان نسبت به جمع‌آوری مطالعات تاریخی و پایه شامل تهیه و جمع‌آوری عکس‌های هوایی قدیم و جدید از محوطه اثر، نقشه‌های منطقه‌ای، جداول و آمارهای مربوط به وضعیت اقلیمی منطقه، نقشه، تهیه گزارش از عملیات اجرایی حفاظتی، مرمت صورت گرفته در اثر تاریخی، سفرنامه و متون تاریخی، بررسی جغرافیای منطقه و مقالات منتشره اقدام کردند.

 

[ATENA_A]

مقاله‌های مرتبط:

• تبریز در یک نگاه
• قلعه بابک: راز مقاومت بیست و دو ساله خرم دینان

ایران سرزمین قلعه‌ها است و در سراسر شهرهای آن قلعه‌های متفاوتی وجود دارد. این قلعه‌ها که به صورت پراکنده در مناطق مختلف ساخته شده‌اند برخی دارای موقعیت کوهستانی و برخی نیز در درون دهکده ها یا شهرها ساخته شده‌اند. قلعه‌هایی که در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور ساخته می‌شوند یا کارکرد نظامی دارند و یا به قصد امنیتی و برای دور ماندن از حمله دشمن و به قصد دفاع شکل گرفته‌اند. قلعه هشترود نیز یکی از قلعه‌هایی است که در منطقه‌ای کوهستانی و صخره‌ای ساخته شده است که شواهد نشان می‌دهد به احتمال بسیار دژی نظامی بوده است.

قلعه ضحاک
قلعه ضحاک یا قلعه آژدهاک که با نام محلی نارین قالا نیز شناخته می‌شود، در ۲۰ کیلومتری جنوب شرق شهرستان هشترود در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. قلعه ضحاک را از بناهای بازمانده پایان دوره اشکانی و ساسانی می‌دانند. کارکرد این قلعه به طور واضح مشخص نیست. برخی براین عقیده‌اند که بنا کارکرد نظامی داشته و برخی دیگر کارکرد آن را مثل دیگر قلعه‌های ایران دانسته‌اند. برخی محققان سابقه قلعه را به قبل از اشکانیان نیز می‌رسانند و آن را مربوط به آژدهاک مادی می‌دانند که تا دوره تیموریان برپا بوده است و چون بنا در دوره اشکانی رونق بسیاری داشته است، اکثرا آن را مربوط به دوره اشکانی می‌دانند. در حال حاضر برج های دیده‌بانی اشکانی بنا همچنان سالم مانده‌اند.در بررسی باستان‌شناسی منطقه، سفال‌هایی به دست آمده که مربوط به حاکمیت‌های پیش از اشکانیان است.

 

[ATENA_A]

وجه تسمیه نام قلعه از نام ضحاک و آژدهاک گرفته شده است. ضحاک شخصیتی اساطیری در شاهنامه است که در قلعه ضحاک زندگی می‌کرده و کاوه آهنگر علیه ظلم وی خروج می‌کند و او را از تخت به زیر می‌کشد. مطابق روایات شاهنامه ضحاک فردی دارای نژاد تازی است. برخی نام ضحاک را معرب شده نام آژدهاک پادشاه ماد می‌دانند که به وسیله کوروش به زیر کشیده شد. به هر روی این قلعه را برخی همان قلعه مادی آژدهاک می‌دانند و معتقدند قسمتی از دیوار اورارتو در این محل می‌تواند قرینه‌ای بر اثبات این امر باشد. مینورسکی در سال ۱۹۴۳ و بار دیگر در سال ۱۹۶۴ نام کهن قلعه ضحاک را بر آن داده و معتقد است که قلعه ضحاک با محلی که بطلمیوس به عنوان فاناسپا از آن نام بـرده مطابقت دارد.

مجموعه باستانی قلعه ضحاک «زوهنگ» در منابع یونانی از جمله در نوشته‌های پلوتارک با واژه هایی چون «فراسپ»،«فاناسپا»که معنای اسب باری «اسب تیزرو» و اسب پیش‌رونده می‌دهد. پلوتارک به شکست آنتونی رومی از فرهاد چهارم اشکانی در سال ۳۶ ق. م در شهر قلعه فراسپ بعد از ۲۷ روز نبرد اشاره دارد و تعداد کشته شدگان رومی را ۳۵ هزار نفر گزارش داده است و علت شکست این سردار رومی را، راههای کوهستانی کس‌نگذر، زمستان سخت «کهرتون» یا «هشترود» خطاهای استراتژیکی، تاکتیکی و سیـاس*ـی فرمانده خودخواه رومی و مبارزه مردانه مردم منطقه، دفاع قهرمانانه فراسپ، مبارزه همگان علیه ارتش روم و استحکامات فراسپ گزارش داده است. اینکه آیا منظور پلوتارک همین قلعه ضحاک باشد یا نه را نمی‌توان به یقین پاسخ گفت و این تنها نظر مینورسکی در این زمینه است.

معماری قلعه
قلعه ضحاک در حدود ۱۰کیلومتر طول و ۲کیلومتر عرض است. این قلعه که به عنوان دژ شناخته می‌شد، دارای معماری است که کارکرد نظامی آن را به ذهن نزدیک می‌کند. این قلعه از سه طرف مشرف به پرتگاه بوده و دیوارهای آن کنده‌کاری شده‌اند. قلعه از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. این بخش‌ها عبارت از مخازن سنگ، آب‌انبار، آسیاب، سالن شورا، حمام و ده‌ها قسمت دیگر است. از مجموعه بناهای قلعه، تنها بنای خارج از خاک که تقریبا سالم مانده است چهارطاقی است که با گذشت زمان، پوشش طاق و یکی از پایه‌های آن تخریب شده که مورد مرمت قرار گرفته است. کاوش‌ها در این اثر باستانی یک تالار وسیع ۱۱در۱۱ را با راهروهای جانبی کشف کرده است که مقادیر زیادی گچ بری در طرح و نقش‌های متنوع که بیش‌تر با رنگ‌های اخرایی، زرد، آبی و سبز تزیین شده‌اند. این نقشها شامل نقوش برجسته انسانی و حیوانی، نقوش هندسی و گل و گیاه است.

 

[ATENA_A]

مقاله‌های مرتبط:

• راهنمای سفر به چابهار
• سفر ۷روزه به چابهار و سواحل مکران

آرامگاه یا مقبره، ساختمانی است که به عنوان بنای یادبود برای فرد یا افرادی ساخته می‌شود و قبر آن‌ها درون ساختمان قرار می‌گیرد. این آرامگاه‌ها معمولا محل گردآمدن و زیارت افرادی قرار می‌گیرند که صاحب آرامگاه را قبول داشته یا مرید او محسوب می‌شوند. یکی از این آرامگاه‌های معروف، آرامگاه سید غلام رسول در شهر چابهار است. این آرامگاه که برخی صاحب آن را یک فرد صاحب‌نام شیعه و برخی دیگر وی را یک لوطی که عمر خود را به شاد کردن مردم می‌گذرانده می‌دانند، سال‌های سال مکانی برای معتقدان به این فرد بود که مراسم‌های مختلفی برای بزرگداشت او انجام می‌دادند.

معماری آرامگاه
مقبره سید محمد مشهور به سید غلام رسول، زیارتگاه مسلمانان هند و مردم منطقه بوده است. این زیارتگاه در حاشیه ضلع شرقی و در پنج کیلومتری شمال غربی خلیج چابهار قرار دارد. قدمت این آرامگاه به سال ۴۵۶ ه.ق باز می‌گردد. این آرامگاه با دیوارهای سفید به سبک معماریهندی که دروازه‌های ورودی آن در ضلع غربی است، ساخته شده است. آرامگاه در ضلع غربی حیاط، روی صفه‌های به ارتفاع یک متر بنا شده است. ورودی اصلی بنا در میانه ضلع غربی این پیشخوان است و سطح دیوارهایش را با تعبیه طاقچه‌ها و طاق‌نماهایی با تزیینات گچی به شکل دایره، پشت سر هم ساخته‌اند.

 

[ATENA_A]

بر پیشانی ورودی بنا نقاشی تزیینی رنگارنگی با طرح‌های نقوش ستاره‌های مشبک دیده می‌شود. پلان معماری بنا به شکل بناهای دوره سلجوقی است. برخی بر این اعتقاد هستند که بنا مربوط به دوره تیموری است و شاخصه‌های معماری این دوره در بنا دیده می‌شود. احتمال می‌رود بنا در دوره‌های بعد تکمیل شده باشد و شاخصه‌هایی از معماری تیموری هند در آن به کار رفته باشد. طرح و نقش‌های روی بنا نیز با نقاشی‌های دوره صفویه همخوانی دارد. نقاشی‌های روی بنا از اصالت خاصی برخوردار هستند و طراحی آن‌ها در بناهای دیگر مربوط به عصرصفویه نیز دیده می‌شود. بنابراین می‌توان گفت بنا به احتمال بسیار، آرامگاه در عصر سلجوقی ساخته شده و تزیینات آن در دوره‌های بعدی تکمیل شده است. در مقابل آرامگاه، صفحه‌ای قرار دارد که ارتفاع آن تقریبا یک متر است و چهار پله دارد که مقبره روی آن قرار گرفته است.

در قسمت شرقی آرامگاه، یک پیشخوان با سقف تیرهای چوبی و حصیری و چند ستون چوبی است که با پنج پله به حیاط وصل شده‌اند و قدمت چندانی ندارند. در چهار گوشه زیارتگاه، چهار مناره کوتاه هست و نیم‌دایره‌هایی از گچ، به رنگ سفید، بین این منازل را پر می‌کند. گنبد از داخل دارای نواری از تزیینات هندسی و گیاهی است که با رنگ‌ها‌ی زرد، قرمز، آبی، سفید به صورت گل و گیاه و ستاره دیده می‌شود. بالای چهارطاقی بنا، چهار نورگیر وجود دارد که قسمتی از نور داخل آرامگاه را تامین می‌کنند.

ورودی آرامگاه در ضلع غربی و محراب در سمت جنوب آن است. در ضلع غربی طاق‌نمایی با تزیینات مقرنس دیده می‌شود که در داخل آن کلمات «لااله الا الله» «یا محمد» «یا علی» و... را روی نقش گل‌ها طرح‌اندازی کرده‌اند. در نمای ضلع شمالی، روبروی محراب نیز طاق نماهایی با تزیینات مقرنس دیده می‌شود که محل نذر و روشن کردن شمع است. مقبره در میانه بنا واقع و روی آن صندوقچه‌هایی و بر فراز صندوقچه حجله چوبی با تزیینات هندسی و زینت‌های بلوچی گذاشته شده است.

بنای آرامگاه از معماری هندی تاثیر پذیرفته و شاخصه‌های معماری هند در بنا کاملا مشهود است که به احتمال بسیار به دلیل توجه مسلمانان هند به صاحب مقبره در دوره‌های بعد شکل گرفته است. برخی براین عقیده‌اند که صاحب مقبره در اصل هندی تباری مسلمان و ساکن چابهار بوده است و همین امر سبب شده که بسیار مورد توجه مسلمانان هند باشد. این آرامگاه با شماره ثبت ۱۵۵۹ در تاریخ ۱۳۵۶/۱۰/۵ ثبت ملی شده و در سال‌های اخیر توسط میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان مرمت شده است.

 

[ATENA_A]

مقاله‌های مرتبط:

• محلات در یک نگاه
• در سفر به محلات از کجا دیدن کنیم؟

آتشکده آتشکوه یکی از آثار به جای مانده از دوران باستان در ایران است. این آتشکده در نزدیکی شهر نیم‌ور در استان مرکزی قرار گرفته است. محققان تاریخ، سابقه این بنا را به عهد ساسانیان می‌رسانند. این بنای باستانی چهارطاقی داشته که دارای ستون‌های سنگی استوانه‌ای شکل بوده که روی هم استوار می‌شدند. بنای آتشکده اتاق‌هایی سرپوشیده داشت. در این آتشکده محلی برای برافروختن آتش در نظر گرفته شده بود. این آتشکده در محلی قرار گرفته که بسیار سرسبز است. امروزه این بنا طور کلی در حال تخریب است. این اثر باستانی در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ با شماره ۳۱۱ به عنوان یکی از آثار باستانی ایران ثبت ملی شد.

مشخصات معماری آتشکده آتشکوه
آتشکده آتشکوه که در روستای آتشکوه قرار دارد، در حال حاضر خاموش است. بنای آتشکده به صورت تخریب شده درآمده و تنها ستون‌هایی از آن برجای مانده است. این آتشکده خاموش در ۵ کیلومتری راه نیم‌ور به دلیجان در نزدیکی روستای آتشکوه است. آتشکده در ۱۳کیلومتری شهرمحلات در دامنه کوه آتشکوه و در کنار رودخانه آتشکوه قرار گرفته و مساحتی حدود ۶۰۰ مترمربع را به خود اختصاص داده است.

درازای این بنا حدود ۴۰ متر و پهنایش در بخش شرقی حدود ۶۰ متر و در بخش غربی حدود ۲۵ متر است. دو تالار شرقی و غربی و یک راهرو، سه قسمت اصلی تشکیل‌دهنده این بنا هستند. تالار شرقی که به نظر تالار اصلی باید باشد، محل قرار گرفتن آتشدان و محلی برای نیایش بوده که خود شامل یک تالار مربع شکل با اضلاع ۱۲ متر و ۶۰ سانتی‌متر است. چهار ستون ۶ متری که از سنگ و ساروج شناخته شده‌اند، نگهدارنده‌ای مستحکم برای طاق این تالار هستند که گنبد و طاق بنا بر آن‌ها استوار شده است.

تالار اصلی با راهرویی به طول ۱۰ متر به تالار غربی وصل می‌شود. دیوارهای ساخته شده از سنگ و ساروج، دیوارهای شمالی و جنوبی این تالار را تشکیل می‌دهند که حدود ۱ متر و نیم عرض و ۵ متر و نیم، پهنا دارند. دو ستون به قطر ۳ متر و ۴۰ سانتی‌متر و ۴ متر و ۴۰ سانتی‌متر در دو طرف ورودی اصلی سر پا ایستاده‌اند که با ایجاد یک نیم‌دایره برج دیده‌بانی را تشکیل داده‌اند. در اطراف این دو ستون که ستون‌های اصلی هستند، دو ستون دیگر به طول ۲ متر و ۳۰ سانتی‌متر و ۲ متر و ۲۰ سانتی‌متر وجود دارند. چهار ستون نیز در بخش غربی وجود دارند که به احتمال قوی این ورودی‌ها دارای سقف و طاق و سردر بوده‌اند. راهرو اصلی تالار مربع شکل که ۷ متر طول و در حدود ۳ متر عرض دارد، واقع در بخش شرقی آتشکده به تالار غربی مستطیل شکل منتهی می‌شود. اهالی روستای آتشکوه معتقد هستند که نامیدن روستا و کوه این منطقه به این دلیل است که بر بالای کوه مزبور، یک میل کوچک پیام‌رسانی با آتش وجود داشته که در دیدرس میل‌های شهرهای دیگر اطراف بوده است. از این رو روستا و کوه به نام آتشکوه شهرت یافته است.

 

[ATENA_A]

در مورد آتشکده آتشکوه در منابع تاریخی اشاره‌های مختصری شده است. ابن فقیه همدانی این بنا را تا قرن چهارم هجری برپا و دارای کارکرد دانسته و آن را هم تراز ایوان کسری و معبد آناهیتا در کنگاور دانسته است. علاوه بر ابن فقیه، آندره گدار باستان‌شناس معروف نیز در سال ۱۳۱۰ شمسی این بنا را بررسی کرد. گدار ابتدا بنا را آتشکده ذکر کرد و نقشه‌ای احتمالی را از دیوار محاطی و دهلیزهای احتمالی آن ترسیم کرد، اما با بررسی‌های بیشتر نظر خود را مبنی بر آتشگاه بودن بنا رد کرد و کارکرد بنا را نوعی علامت ردیابی دانست. گدار در این مورد گفته است:

ترکیب این بنا به نظر عجیب است. شبستان بزرگ گنبددار خیلی بازی وجود دارد که گنبد آن بر پایه‌هایی با ستون‌های جاسازی شده در دیوار نهاده شده است.

محققان سابقه این بنا را به حدود ۲۰۰۰ سال قبل می‌رسانند و آن را به پایان دوره پارتیان و اوایل دوره ساسانی نسبت می‌دهند.

در کتاب گنج دانش در مورد بنای آتشکده چنین آمده است:

«گویند جاماسب، از بناهای یکی از امرای عسکریه، همای دختر بهمن بن اسفندیار مشهور به نیمور است و این امیر در نراق و دلیجان و دهات پشت گدار، حکومت داشته و امیر مزبور آتشکده‌ای در دو فرسخی نیمور در کوه آتشکوه ساخته و به وضع ۴ صفحه بنا شده است. هنوز پایه‌هایش برقرار است و در آن سنگ‌های عریض و طویل به کار بـرده‌اند که هر قطعه سنگی از آن، یک زرع و نیم عرض و سه زرع طول دارد و ۱۲ گره، کلفتی هر پارچه سنگ می‌شود».

بنای آتشکده از لاشه سنگ‌های بدون تراش با ملات آهک و با روکاری از سنگ‌های بزرگ و تراش‌خورده در پایه‌ها و آجرهایی با پخت مرغوب همراه با تیرهای چوبی در تاق‌ها به کار رفته که ممکن است در گنبد آن نیز که اکنون فروریخته به کار رفته باشد. سنگ‌های به کار رفته در بنا اغلب رسوبی هستند و ماندگاری زیادی دارند. مشابه سنگ‌های این بنا در آتشکده نیاسر نیز به کار رفته است.

دانلود رمان و کتاب های جدید