@nicedavil
کاربر نگاه دانلود
هنر خط و خوشنویسی یکی از مهم ترین و قدیمی ترین هنرهای ایرانیان است. همانطور که می دانیم به هنرمندان این عرصه هنری، خطاط گفته می شود. این افراد با نوشتن متون و خطوطی از اشعار و یا کلماتی ناب، در گسترش این هنر نقش دارند و با کارهای خود در هنر ایران از جایگاه بخصوصی برخوردار هستند.
الف) پیشرفت خط در قالب هنر
توجه هوشمندانه بسیاری از اساتید خط و خوشنویسی به ظرایف این هنر و مراحل سیر تکوین و تکمیل آن از لحاظ کاربردی و تزئینی ضرورت یک بررسی تخصصی را ایجاب نمود، صرف نظر از تلاش‌های انجام شده توسط خوشنویسان باید اذعان کرد که قابلیت خط کوفی و نسخ قرون اولیه از لحاظ ماهیت شکل حروف و قرار گرفتن آنها در موضوعات و جایگاه‌های مختلف از طرفی قداست کلمات قرآنی و آیات آن در کتیبه‌ها و قرآن‌ها، خط را از جایگاه کاربردی به فرا کاربردی هنری و تزئینی سوق داده است.
بررسی‌های پژوهشگران، زمینه اظهار نظر و شناخت مراحل حساس این هنر فراگیر را فراهم آورده چنانچه در این زمینه تحقیق بسیار گرانبها و مفید تحت عنوان:
کتاب ارزشمند (احوال و آثار خوشنویسان) تألیف و پژوهش استاد گرانمایه دکتر مهدی بیانی در چهار مجلد به چاپ رسیده و بارها تجدید چاپ شده است.
کاربرد خط کوفی در معماری سبب شد تا این خط تزئینات و ظرافت‌های بسیاری بیابد و همین نکته سبب کند نوشتن نوشتار گشت و نیز خوانائی ساده کوفی را کاهش داد.
بنا بر این تزئینات معماری و قرآن نویسی موجب هنری شدن خط این دوره گردید. از آنجائی که می‌بایستی خطی پاسخگوی نیازهای جامعه باشد و از لحاظ سرعت نوشتار و خوانائی بر کوفی برتری داشته باشد، خط کوفی دستخوش تغییرات جدی شد و خطوطی از آن منشعب گردید و مجموعه این خطوط انشعاب یافته را نسخ نامیدند و این خط به جز استفاده در تزئینات معماری منسوخ کننده خط کوفی بود.
در قرن چهارم هجری در همه شئونات اجتماعی، فرهنگی و سیـاس*ـی ایران تحول بوجود آمد که محقیقن این تحولات را "رنسانس اسلامی″ نام نهاده‌اند. تجدید حیات فرهنگی در این دوره موجب رشد و شکوفایی هنر، علوم و صنایع گردید. کتب یونانی متعددی توسط دانشمندان ایرانی به زبان عربی ترجمه شد. هنر فلز کاری، نگارگری، معماری، سفالگری، خط و کتابت جان تازه‌ای گرفت. تحقیقات نجوم، پژوهش‌های پزشکی، مصور شدن نسخه‌های خطی، جمع آوری کتب پایه و اساطیری ایران، نوشتن شاهنامه و بسیاری از مسایل دیگر و نگرش به هنر دوره‌های پیش از اسلام با ویژگی‌های خاص تفکرات و اعتقادات اسلامی و حذف مظاهر شرک و توجه به زیبایی شناسی اسلامی در قالب نقوش سمبلیک و تزئینات اسلیمی توام با کتیبه‌های زیبا و دارای محتوای فرهنگی اسلامی از ویژگی‌های خاص این دوره می‌باشد.
در این رهگذر خط جنبه‌های تزئینی و هنری به خود گرفت و هیچ یک از هنرهای دیگر بدون مدد خوشنویسان و هنر خوشنویسی نمی‌توانست به اهداف کامل ارائه هنری خود نایل گردد.
پیوسته طرح‌های جدید و شیوه‌های جدید در هنر خوشنویسی و کتابت ارائه گردید. فلزکاران نقطه عطف تزئین تولیدات خود را بر کتیبه‌های زیبایی که خوشنویسان برای آنها می‌نوشتند گذاشتند و بقیه زمینه را با کنده کاری و مشبک کاری، برجسته کاری و قلمزنی و نقوش اسلیمی و حیوانی و هندسی آراسته می‌کردند. تذهیب کاران، صحافان، گچ‌بران و معماران هر کدام به نحوی از زیبائی خط و هنر خوشنویسان بهره بردند و در این راستا، خط و خوشنویسی را بر روی مواد مختلف از سنگ و چوب و فلز و کاغذ و گچ و پوست می‌توانیم ببینیم.
الف) پیشرفت خط در قالب هنر
توجه هوشمندانه بسیاری از اساتید خط و خوشنویسی به ظرایف این هنر و مراحل سیر تکوین و تکمیل آن از لحاظ کاربردی و تزئینی ضرورت یک بررسی تخصصی را ایجاب نمود، صرف نظر از تلاش‌های انجام شده توسط خوشنویسان باید اذعان کرد که قابلیت خط کوفی و نسخ قرون اولیه از لحاظ ماهیت شکل حروف و قرار گرفتن آنها در موضوعات و جایگاه‌های مختلف از طرفی قداست کلمات قرآنی و آیات آن در کتیبه‌ها و قرآن‌ها، خط را از جایگاه کاربردی به فرا کاربردی هنری و تزئینی سوق داده است.
بررسی‌های پژوهشگران، زمینه اظهار نظر و شناخت مراحل حساس این هنر فراگیر را فراهم آورده چنانچه در این زمینه تحقیق بسیار گرانبها و مفید تحت عنوان:
کتاب ارزشمند (احوال و آثار خوشنویسان) تألیف و پژوهش استاد گرانمایه دکتر مهدی بیانی در چهار مجلد به چاپ رسیده و بارها تجدید چاپ شده است.
کاربرد خط کوفی در معماری سبب شد تا این خط تزئینات و ظرافت‌های بسیاری بیابد و همین نکته سبب کند نوشتن نوشتار گشت و نیز خوانائی ساده کوفی را کاهش داد.
بنا بر این تزئینات معماری و قرآن نویسی موجب هنری شدن خط این دوره گردید. از آنجائی که می‌بایستی خطی پاسخگوی نیازهای جامعه باشد و از لحاظ سرعت نوشتار و خوانائی بر کوفی برتری داشته باشد، خط کوفی دستخوش تغییرات جدی شد و خطوطی از آن منشعب گردید و مجموعه این خطوط انشعاب یافته را نسخ نامیدند و این خط به جز استفاده در تزئینات معماری منسوخ کننده خط کوفی بود.
در قرن چهارم هجری در همه شئونات اجتماعی، فرهنگی و سیـاس*ـی ایران تحول بوجود آمد که محقیقن این تحولات را "رنسانس اسلامی″ نام نهاده‌اند. تجدید حیات فرهنگی در این دوره موجب رشد و شکوفایی هنر، علوم و صنایع گردید. کتب یونانی متعددی توسط دانشمندان ایرانی به زبان عربی ترجمه شد. هنر فلز کاری، نگارگری، معماری، سفالگری، خط و کتابت جان تازه‌ای گرفت. تحقیقات نجوم، پژوهش‌های پزشکی، مصور شدن نسخه‌های خطی، جمع آوری کتب پایه و اساطیری ایران، نوشتن شاهنامه و بسیاری از مسایل دیگر و نگرش به هنر دوره‌های پیش از اسلام با ویژگی‌های خاص تفکرات و اعتقادات اسلامی و حذف مظاهر شرک و توجه به زیبایی شناسی اسلامی در قالب نقوش سمبلیک و تزئینات اسلیمی توام با کتیبه‌های زیبا و دارای محتوای فرهنگی اسلامی از ویژگی‌های خاص این دوره می‌باشد.
در این رهگذر خط جنبه‌های تزئینی و هنری به خود گرفت و هیچ یک از هنرهای دیگر بدون مدد خوشنویسان و هنر خوشنویسی نمی‌توانست به اهداف کامل ارائه هنری خود نایل گردد.
پیوسته طرح‌های جدید و شیوه‌های جدید در هنر خوشنویسی و کتابت ارائه گردید. فلزکاران نقطه عطف تزئین تولیدات خود را بر کتیبه‌های زیبایی که خوشنویسان برای آنها می‌نوشتند گذاشتند و بقیه زمینه را با کنده کاری و مشبک کاری، برجسته کاری و قلمزنی و نقوش اسلیمی و حیوانی و هندسی آراسته می‌کردند. تذهیب کاران، صحافان، گچ‌بران و معماران هر کدام به نحوی از زیبائی خط و هنر خوشنویسان بهره بردند و در این راستا، خط و خوشنویسی را بر روی مواد مختلف از سنگ و چوب و فلز و کاغذ و گچ و پوست می‌توانیم ببینیم.
