صنایع دستی صنایع دستی افغانستان، صنعتی به عظمت یک فرهنگ

[husnavalizadeh]

صنایع دستی در افغانستان مانند گنجینه‌ای از فرهنگ‌های اصیل از گذشتگان به نسل‌های آینده رسیده و امروزه جایگاه خوبی را در جهان به خود اختصاص داده است. اما مشکلات و موانعی چهره این میراث گران‌بها را زرد کرده است.

به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، در خیابان‌های کابل که قدم بزنی مغازه‌هایی خود نمایی می‌کنند که صنایع دستی افغانستان در آنها عرض اندام می‌کند. صنایعی که هرکدام از آنها نشانگر پشتوانه عظیم فرهنگی یک ملت است.

با چرخ زدن کوتاهی در کابل می‌توان به راحتی به تمدن چند هزار ساله افغانستان پی برد. تمدنی که خود را در قالب هنرهایی نشان می‌دهند و حالا به صنایع دستی این کشور بدل شده اند.

آمیـ*ـزش زندگی مردم افغانستان با صنایع دستی

در گوشه و کنار افغانستان جلوه‌هایی از صنایع دستی این کشور به چشم می‌خورد. از نقوش و طرح‌های روی قالی زیر پای پادشاهان بزرگ گرفته تا اندورنی خانه‌های محقر مردم افغانستان همگی با هنر و صنایع دستی این کشور آمیخته است.

صنایع دستی مردم افغانستان از گذشته‎های دور، شهرت خاصی داشته و شماری از مردم این کشور از راه فروش این محصولات نیازمندی‌های اقتصادی خود را مرتفع می‌سازند.

صنایع دستی به نوعی از فعالیت گفته می‌شود که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود.

آنچه که از نام صنایع دستی برمی‌آید این است که در پس این کارهای تزئینی، هنر و تمدن چندین هزارساله و غنی نهفته است.

گلیم، فرش، گبه، قلمزنی، شیشه‌گری، منبت کاری، مینا کاری، سفال، چوب، چرم و ... از صنایع دستی مطرح در دنیا می‌باشند.

امروزه صنایع دستی در کشورهای مختلف دنیا از جایگاه بالایی برخوردار بوده و یکی از منابع اقتصادی آنها به شمار می‌‌آیند. در کشورهایی مانند افغانستان صنایع دستی بر خلاف کشورهای پیشرفته هنوز هم حالت سنتی خود را حفظ کرده و به حرفه‌ای برای کسب درآمد مردم این کشور تبدیل شده است.

صنایع دستی معروف افغانستان

دانشمندان و محققان صنایع دستی افغانستان را در سه بخش مطالعه می‌کنند. صنعت باستانی، قرون وسطی یا دوره پس از اسلامی و صنایع معاصر.

از صنایع دستی مهم افغانستان نیز می‌توان به قالی‌بافی، صنایع ابریشم، صنعت نجاری و ساختن اشیاء چوبی، نمدبافی، جاجیم بافی، خورجین بافی،گلیم بافی، پوست بافی، چرم دوزی و خامک دوزی اشاره کرد.

ابریشم بافی بیشترین سابقه را در میان سایر صنایع دستی افغانستان دارا می‌باشد. این صنعت ابتدا از هرات برخاسته و به شهرهای دیگر نیز ورود پیدا کرده است.

نمد و گلیم که در گذشته از صنایع دستی با اهمیت زنان مناطق کوهستانی افغانستان به شمار می‌رفت و از پشم گوسفندان این منطقه تهیه می‌شد، اکنون به دلیل عدم حمایت دولت به دست فراموشی سپرده شده و جای خود را به تولیدات صنعتی کشورهای دیگر مانند چین، ایران و ترکیه داده‌ است. گلیم از پر طرفدارترین صنایع دستی افغانستان می‌باشد.

در خصوص تاریخچه صنایع دستی در افغانستان نقل قول‌های فراوانی وجود دارد. اما چیزی که در نتیجه مطالعه تاریخ بدست می‌آید این است که در زمان سلطنت کوشانی‌ها مجسمه‌سازی، نقاشی، حکاکی، و ضرب سکه به اوج خود می‌رسد.

معماری، کاشی کاری، سنگ تراشی و دها نوع صنعت دیگر در زمان غزنویان رواج خوبی یافت. بناهای تاریخی و معماری‌های اصیل در هرات و دیگر شهرهای افغانستان نمونه‌ای از این صنایع است.

با گذشت زمان و ورود ماشین آلات به بخش صنایع دستی، صنایعی مانند گلیم بافی ،نجاری ،چرم دوزی، قالی بافی، گلدوزی، حکاکی و نقاشی به رونق خوبی دست یافت.

نقش زنان افغانستانی در احیاء و گسترش صنایع دستی این کشور

زنان افغانستانی همواره در تولید صنایع دستی توانایی بالایی داشته‌اند و تلاش می‌کنند از این راه نیازهای اقتصادی خانواده خود را مرتفع کنند.

«قالی‌»، «گلیم»، «خورجین»، «برگ»، «نمد»، «سوزن دوزی»، «خامک دوزی» و فرش‌های سنتی جزئی از صنایع دستی زنان بامیانی به شمار می‌رود.

«کلاه با پوست قره‌قل»، «لباس‌ ابریشمی»، «خامک دوزی» و «سراجی» نیز از جمله صنایع دستی ولایت «هرات» است.

زنان ولایت‌های «بلخ»، «سمنگان»، «سرپل» و «جوزجان» را انواع قالی، گلیم، «قرص دوزی»، «گلدوزی»، «چرمه دوزی»، «سوزن دوزی»، «شال بافی»، «یقه دوزی‌» زنانه و مردانه، خیاطی و دوخت ده‌ها مدل لباس افغانستانی تشکیل می‌دهد.

همانطور که گفته شد صنایع دستی نماد فرهنگ و تمدن یک کشور محسوب می‌شود و راهی است برای شناخت اقوام و سنت‌های آن. در واقع صنایع دستی هر کشوری افتخار ملی آن به شمار می‌آید و در حفظ و احیای آن نباید کوتاهی کرد.

افغانستان کشوری پر افتخار از نظر صنایع دستی بوده که در بسیاری موارد منبع درآمد خانوارهای افغانستانی بحساب می‌آید. زنان، مردان و حتی کودکان زیادی در افغانستان به این حرفه روی آورده‌اند.

امروزه مغازه‌ها و کارگاههای کوچک چرم در کابل به چشم می‌خورد که مشتری‌های زیادی در داخل و خارج از این کشور دارد. چرم امروزه به یکی از محبوب‌ترین صنایع دستی در دنیا بدل شده است.

مشکلات موجود بر سر راه توسعه صنایع دستی در افغانستان

اما بر سر راه توسعه و احیای این صنایع در افغانستان مشکلات و چالش‌های فراوانی وجود دارد. عدم حمایت از سوی دولت باعث شده تا این صنایع در معرض نابودی قرار گرفته و افرادی را که به این حرفه مشغول هستند، نگران کند.

با گسترش زندگی شهرنشینی و دور شدن از روستا و فضاهای روستایی و محدود شدن تعداد دامداری‌ها صنایع دستی آسیب جبران ناپذیری می‌بیند. همچنین نبود بازاری مناسب برای فروش از عواملی است که صنایع دستی را به انزوا می‌کشاند.

صنایع دستی یکی از منابع درآمد افغانستان بشمار می‌آید که می‌تواند علاوه بر بهبود وضعیت اقتصادی کشور و افراد آن، در جذب توریسم و گردشگری تاثیر مثبتی بگذارد. اما مشکلاتی نظیر جنگ و ناامنی، عدم حمایت از سوی دولت، نبود سیستمی جامع برای حمایت از شاغلان در این حرفه و نبود تعرفه‌های مشخص در امر صادرات، باعث شده تا این صنایع در افغانستان گسترش و توسعه آنچانی نیابد.

10 ژوئن روز جهانی صنایع دستی نامیده شده است. با وجود گسترش زندگی ماشینی در جهان و ورود ماشین آلات به جوامع بشری و ظهور هنرهای جدید اما همچنان صنایع دستی طرفداران مخصوص به خود را در دنیا دارد.

اما نکته‌ حائز اهمیت این است که انسان‌ها بعنوان پشتوانه فرهنگی و ملی لازم است تا از صنایع دستی حفاظت کرده و در گسترش و توسعه آن کوشا باشند.

 

[husnavalizadeh]

افغانستان به‌خاطر موقعیت جغرافیای خود جزئی از تمدن‌هایی‌چون‌ایران، یونان،هند،چین، ترک‌ها، مغولان واعراب بوده‌است. با ورود ابزار تولید و مهارت تولید این خطه خود به تمدن آغاز نمود؛ که یکی از کانون تمدن بشری تمدن آریای‌ها می‌باشد چنانچه در حدود سه هزار سال قبل از میلاد مسیح در افغانستان کشاورزی و آبیاری پیشرفته، شهرهای باشکوه، قدرتمند و پرنفوس وجود داشت. در هزار سال اول قبل از میلاد صنایع دستی، مسکوکات، پزشکی، نجوم، نساجی و فلزکاری وجود داشت، که نمایندگی از سطح بلند پیشه‌وری آن زمان را می‌نماید. صنایع افغانستان در زمان‌باختریان کوشانیان تیموریان وغزنویان رونق بیشتر داشت. هکذا تمدن کشورهای همسایه نیز در توسعه صنایع این کشور علاوه گردیده‌است. چنانچه تمدن هخامنشیان، ساسانیان، سامانیان،تیموریان، ، مغولان هند، هند

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

بریتانیا، چین، سمر قند در توسعه صنایع افغانستان جایگاه خاص خودرا داشته‌است. در حالت کنونی صنعت به سه قسمت تقسیم شده‌است. یعنی صنایع دستی، صنایع سبک و صنایع سنگین، می‌باشد که در هر بخش وزارت‌خانه فعالیت داشت.

 

[husnavalizadeh]

صنایع دستی افغانستان عبارتند از دوزندگی، بافندگی، نساجی، معماری، نقاشی، کنده‌کاری، حکاکی، نجاری، فلزکاری، سرامیک سازی، کشاورزی، گنبدسازی، شیشه سازی، بوت‌دوزی، فلزکاری، عطاری، ادویه‌سازی و غیره می‌باشد. دانشمندان صنایع دستی افغانستان را در سه بخش مطالعه می‌نمایند. صنعت باستان، قرون وسطی یا دوره پس از اسلامی و صنایع معاصر. با وجود اینکه در دامنه‌های هندوکش انسان‌های اولیه نئاندرتال ایندوگونس از ۱۰۰هزار سال قبل و انسان مدرن از ۲۰ هزار سال قبل در کناره‌های رود آمو ارغنداب و سند الی مهاجرت آریای‌ها زندگی نموده‌است نمی‌توانیم در مورد بدون شواهد دقیق بحث نمود؛ ولی گفته می‌توانیم که باشندگان افغانستان ۹۰۰۰ سال قبل با کشاورزی و دامپروری آشنا بودند.