گلستان معرفی شهر گرگان

[مهربانوی ایرانی]

مساحت: 8 /1615 کیلو متر مربع



ارتفاع از سطح دریا: ۱۵۵ متر



کوههای اطراف: از بلندترین ارتفاعات گرگان می ‌توان به قله شاهوار با ۳۹۹۵ متر، گاوکشان ۳۸۸۷ متر، پیرگرد کوه با ۳۲۰۴ متر، تل انبار ۳۰۳۳ متر، زبله ۲۶۰۰ متر، قل بلاغ با ۲۴۴۸ متر و سردانسر با ۲۲۰۰ متر اشاره کرد.



وضعیت اقتصادی: غالب فعالیت در مناطق روستایی شهرستان مربوط به فعالیت های کشاورزی میباشد و بیشتر از 80% مردم در روستاها بطور مستقیم و یا غیر مستقیم به فعالیت های کشاورزی مشغولند.



محصولات کشاورزی: گندم، سویا، محصولات باغی



فرهنگ و ادب و هنر: با ورود اسلام و در سده‌ های آغازین آن، ایالت طبرستان جایگاه ارزشمندی در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی داشت. شهرهای جرجان و استرآباد از این ایالت مهد دانشمندان بزرگ آن دوران بود. عنصرالمعالی کیکاوس (از واپسین امیران آل زیار و نگارندهٔ کتاب قابوس‌ نامه) و عبدالقاهر جرجانی (صاحب تألیفات در صرف و نحو و معانی و بیان عربی) در تحول ادبیات فارسی و عربی نقش مهمی داشتند. ​

 

[مهربانوی ایرانی]

قابوسنامه را مجموعه تمدن اسلام پیش از مغول نام نهاده‌اند. در دانش پزشکی نیز این منطقه سهم عمده‌ای در جهان اسلام داشته است. ابوسهل مسیحی و سیداسماعیل (حکیم) جرجانی (نویسنده دائرةالمعارف ذخیرهٔ خوارزمشاهی) از این سرزمین بوده‌ اند. میرداماد و میرفندرسکی نیز از این منطقه برخاسته ‌اند. نخستین چاپخانهٔ سربی در گرگان در ۱۳۰۷ تأسیس شد. نخستین کتابخانه‌ های این منطقه متعلق به سدهٔ ۱۱ قمری است. امروزه این شهر از نظر فرهنگی دارای اقوام و آداب و رسوم مختلف است. در حال حاضر گرگانی‌ ها، سادات استرآبادی، مازنی‌ ها، بلوچ‌ ها، سیستانی‌ ها، آذری ‌ها، شماری از ترکمن ‌ها، گروه کوچکی از مهاجرین قزاق و مهاجرانی از دیگر استان‌ های کشور همچون سمنان و خراسان از مردمان ساکن این شهر هستند.



جمعیت: ۳۲۹٬۵۳۶ نفر (سال ۱۳۹۰)



زبان محلی: مردم شهرستان گرگان به لهجه فارسی تکلم میکنند و لهجه های گرگانی، سیستانی و مازندرانی و ترکمنی نیز رایج میباشد. اکثریت جمعیت شهر گرگان مردم پارسی ‌زبان هستند. ​

 

[مهربانوی ایرانی]

دانشنامه ایرانیکا گویش گرگانی را همان زبان مازندرانی یا گویشی بسیار نزدیک به آن می داند. لغت نامه دهخدا نیز گویش قدیم گرگانی را نزدیک به زبان مازندرانی و گویش های سمنانی دانسته است. زبان مازندرانی خود نیز از دیدگاه تاریخی به همراه چند زبان دیگر ، گویشی وابسته به زبان پارتی (زبان پهلوی اشکانی) می باشد. در سدهٔ دهم میلادی که منطقه گرگان از مراکز بازرگانی و فرهنگی منطقه شد نفوذ زبان فارسی به ‌ویژه از سوی خراسان در گرگان افزایش یافت و در همین سده در شهر گرگان (نزدیک گنبد کاووس امروزی) زبان پارسی جای زبان گرگانی را گرفت. استرآباد زبان گرگانی را حفظ کرد تا اینکه در دورهٔ بین سده‌ های ۱۵ تا پیش از آغاز سدهٔ ۱۹ میلادی این زبان در این منطقه به ‌طور کل منقرض شد و جای خود را در استرآباد و پیرامون نیز به فارسی و در بخشی از گنبد کاووس و ترکمن ‌صحرا به ترکمنی داد. این گویش پارتی بومی گرگان و خراسان هنوز در مناطقی از شمال خراسان چون سنخواست، راز، گیفان، و شوقان رایج است.



معماری: بافت تاریخی گرگان، با مساحتی بالغ بر ۱۵۰ هکتار سومین بافت با ارزش و دارای سبک معماری پس از یزد واصفهان است و وسیع‌ ترین بافت تاریخی شمال ایران است.​

 

[مهربانوی ایرانی]

بافت قدیم گرگان متشکل از پنج دروازه بوده که این دروازه‌ها محل تقاطع راه‌ های مختلف بوده ‌اند. پنج دروازهٔ شهر عبارت بودند از دروازهٔ شرقی بطرف بسطام و خراسان، دروازه فوجرد یا سبزه مشهد که به طرف گرگان قدیم می‌رفته‌ است، دروازهٔ جنوبی بنام چهل دختران که بطرف کوهستان می‌ رفته و دروازه مازندران و دروازه دنکوان. بافت قدیم گرگان را مجموعه‌ای از محلات مسکونی و مراکز محلات تشکیل می ‌دهد. سیر تحول آنچه که در حال حاضر بافت گرگان نامیده می ‌شود، حاکی از تجمع اولیهٔ سه محلهٔ اصلی سبزه مشهد، میدان و نعلبندان می‌ باشد که بتدریج و تا به امروز در جهت ‌های مختلف بخصوص شرق و جنوب شرقی گسترش یافته ‌اند. در هر سمت شهر محلهٔ شرقی کنار دروازه خراسان بوده‌ است که هر سه محله با راه اصلی بهم متصل می ‌شوند. بازار اصلی در محلهٔ شرقی بر مرکزیت آن محل می‌افزوده ‌است . شکل گیری و تجمع فضاهای مسکونی در بافت قدیم گرگان تحت عنوان یک محله با نام مشخص بیانگر علل و عواملی می ‌باشد. بعضی از این محله‌ ها در روند تجمع افراد یک صنف شکل گرفته ‌اند مانند محلهٔ نعلبندان و یا دباغان، بخش دیگری از محله‌ ها بخاطر همجواری با عناصر و فضاهای خاص نام آن را به خود گرفته‌اند مانند محله میدان یا سرچشمه. ​

 

[مهربانوی ایرانی]

هر کدام از محله‌ های نامبردهٔ بالا علاوه بر بازار و بازارچه دارای مسجد یا تکیه، حمام، مدرسه و آب انبار اختصاصی نیز بوده ‌اند که کم و بیش تا امروز شکل خود را حفظ کرده‌ اند.



خیابان ها٬ میدان ها و محلات قدیمی: شهر گرگان (استرآباد) در دوران قاجار ۶ محلهٔ بزرگ به نام‌ های سرپیر، دربنو، سرچشمه، میخچه ‌گران، نعلبندان، سبزه‌ مشهد و میدان داشت که دارای چندین محله فرعی مثل پاسرو، میرکریم، دوشنبه‌ای، شیرکش، باغشاه، دباغان، شاهزاده قاسم و... بوده‌ اند. این ۶ محله و محلات فرعی هنوز هم به همین نامها وجود دارند و بیشتر مسجدها و تمام تکیه‌های قدیمی و زیارتگاه‌ها و مکان‌های مذهبی شهر نیز در همین محلات قرار دارند که امروز بافت قدیم و معماری سنتی و تاریخی این شهر و بخش عمده‌ای از میراث فرهنگی این دیار را تشکیل می‌ دهند، همچنین قزاق‌ محله که محل سکونت قزاق‌ هاست جزو محله‌ های قدیمی گرگان به‌شمار می ‌آید. هر کدام از محله‌ های نامبردهٔ بالا علاوه بر بازار و بازارچه دارای مسجد یا تکیه، حمام، مدرسه و آب انبار اختصاصی نیز بوده ‌اند که کم و بیش تا امروز شکل خود را حفظ کرده‌ اند.​

 

[مهربانوی ایرانی]

جاذبه های گردشگری: مهمترین آثار تاریخی و مذهب این شهرستان مسجد جامع گرگان، امامزاده نور، امامزاده بی بی حور، کاخ اختصاصی دوره قاجاریه، تپه های تورنگ تپه، مدرسع عمادیه، خانه تقوی هزار پیچ، کاروانسرای قزلق، کاروانسرای گرگان، آب انبار گرگان جدید و درب نو و کنسولگری روسیه میباشد. عمده ترین جاذبه های گردشگری ( اکوتوریست ) شهرستان عبارتند از پارک جنگلی نهارخوران، النگ دره، قرق، ضصت کلا، گرمابدشت، سد نومل، آببندان روستای محمدآباد، بازار تعل بندان، آبشار زیارت، آبگرم زیارت و منطقه حفاظت شده جهان نما و روستاهای چهارباغ و شاهکوه میباشد.



آداب و رسوم: مراسم قاشق زنی و فالگوش ایستادن در شب چهارشنبه سوری، غذاهای شب عید که خوردن چلوسبزی با ماهی و رشته چلو به عنوان شام قبل از تحویل سال و نیز ناهار اولین روز عید از سنت های گرگانیان می باشد. فلسفه خوردن رشته چلو، دراز شدن عمر اعضای خانواده همچون رشته است. بماند اینکه اعتقاد بر این بوده که خوردن هفت دانه از برنج ریخته شده بر روی سفره ناهار عید، باعث پُر سویی چشمان میشود. کاسه همساده کردن نیز از آداب دیگر این دیار بود و زنان گرگانی با پیچیدن بوی غذای در حال پخت در خانه های مجاور، بخشی از غذا را در به همسایگان تقدیم می کردند. ​

 

[مهربانوی ایرانی]

از آداب دیگر این شهر این است که در ماه رمضان مردان گرگانی در گذشته بعد از افطار در حمام های عمومي شهر به بازی هایی همچون " درنا بازی " ، " شاه وزیر " و ... می پرداختند و نوجوانان نیز با بازی هایی همچون " تپه بازی " وقت را سپری می کردند. همچنین خوردن جگر در ساعات بعد از افطار یکی از رسوم ویژه گرگانی ها است. حضور زنان در مسجد امام حسن عسگری محله سبزه مشهد که بنا به روایات قدمگاه امام حسن عسگری است از دیگر رسوم این ایام است. در شب دهم محرم نیز مراسم خاصي تحت عنوان "پامنبري" در محلات قديمي گرگان برگزار مي ‌شود. در اين مراسم در منازل قديمي منبرهاي خاصي برپا است و هر فردي كه نذري دارد، در اين منازل شمع روشن مي‌ كند. برخي افراد كه نذرهاي بيشتري دارند، چهل شمع نذر مي كنند كه از اولين منبر تا منبر چهلم با هيچكس حرف نمي ‌زنند. در اين منازل كه منبر گذاشته شده است، از ميهمان با برنج و شربت نيز پذيرايي مي ‌شود و افرادي كه چهل شمع نذر كرده‌ اند، لب به غذا نمي ‌زنند. نذری نون و ماست نیز در روزهای پنج شنبه در میدان ابولفضل (میدان عباسعلی) برگزار میشود.​

 

[مهربانوی ایرانی]

سوغاتی: شیرینی های سنتی گرگان مانند سرغلبیلی ، پادرازی ، نون زنجیفیلی ، نون خرمایی و حلوااماج، صنایع دستی و...



غذای محلی: مرغانه تچین، خورش ساک، ماش پتی خارش، کئی ترشک، چکدرمه، باسترمه، بروک، انواع نان محلی، بولامه، باسترمه، هلی آش و...




صنایع دستی: صنایع دستی شهرستان شامل انواع قالی، قالیچه، پشتی، چادر شب بافی، جاجیم باقی، سوزن دوزی، سفالگری، گلیم بافی، نمد بافی، معرق، نقاشی مینیاتور و... میباشد.



بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان



مسیر پیشنهادی: از زیباترین مسیرهای کوهستانی میتوان به مسیر سردانسر روستای زیارت به جهان نما اشاره کرد که در این میان می ‌بایست از مسیرهای زیارت؛ سردانسر، قل بلاغ، مازوکش، ترکه میدان، النگ، چلستان، دورویه و او دره و سعد اباد محله در چهان نما گذشت که مناظر بسیار دیدنی نیز در دشت جهان نما وجود داردکه در هر نوع آب وهوا و در هر فصل دیدنی است.​