VIP *بیمــاری های قلبــی عروقــی*

[ღ motahareh ღ]

انتخاب صحیح غذاها نقش مهمی در اداره، درمان و بهبود بیماری های قلبی دارد. اولین نکته در تنظیم رژیم غذایی بیماران قلبی، تأمین حداکثر استراحت برای قلب از طریق کاهش وزن در افراد چاق و پیشگیری از بیماری می باشد.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
تغذیه قلب
تغییرات در رژیم غذایی، اگر پیگیری شود، می تواند خطر بیشتر بیماری های قلبی را کاهش دهد. اگر چه پیروی از این تغییرات، نیازمند حمایت فیزیکی، خانوادگی و اجتماعی است تا به عادات غذایی دائمی، تبدیل شود.
1) رژیم درمانی در آریتمی
* ماهی های چرب مانند ساردین، سالمون، تن ماهی ماکرو و غیره سه تا چهار بار در هفته مصرف شود. (اگر در آب نمک یا روغن کنسرو نشده باشند.) این مواد غذایی از لحاظ منیزیم، پتاسیم، منگنز و کوآنزیم Q10 غنی هستند.
* باید از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین زیاد، الـ*کـل و سیگار پرهیز شود.
2) رژیم درمانی در بیماری کرونر
* کاهش چربی دریافتی به کمتر از 30% انرژی مصرفی، مصرف غلات کامل، میوه جات، سبزیجات و غذاهای غنی از کربوهیدرات پیچیده.
* مواد غذایی غیرمجاز در این بیماری: مغز، جگر، دل، زبان، کله پاچه، قسمت های چرب انواع گوشت قرمز، گوشت دنده، گوشت چرخ کرده پرچرب، سوسیس، کالباس، ماهی کنسرو شده در روغن، گوشت غاز و مرغابی، خاویار، شیر و ماست پرچربی (بیش از 2%)، پنیر محلی (تهیه شده از شیر 4% چربی)، پنیر خامه ای، پنیرهای چرب، بستنی، زرده تخم مرغ، سس های حاوی زرده تخم مرغ و کرم دار، روغن های حاوی چربی اشباع شده، کره، دنبه، روغن حیوانی، روغن نارگیل، مارگارین، بیسکوئیت، شیرینی جات خامه دار، دونات، شکلات، چیپس و غذاهای سرخ کرده.
3) رژیم درمانی در نارسایی احتقانی قلب (CHF)
* محدودیت مصرف سدیم: در اکثر موارد مصرف 2 گرم سدیم در روز توصیه می شود. اما بیماران مبتلا به درجات متوسط تا شدید نارسایی احتقانی قلب، به محدودیت بیشتری نیاز دارند: در مرحله ی اول محدودیت شدید سدیم به میزان ٥٠٠ میلی گرم در روز و با بهبود ادم به ١ گرم در روز و با توجه به روند بهبودی به ٣ گرم در روز می رسد.
در کل در بیماران قلبی عروقی مصرف غلات کامل، میوه جات و سبزیجات، پروتئین نرمال، شیر و لبنیات کم چرب، سیر و پیاز توصیه می شود
محدودیت شدید سدیم برای تمام بیماران CHF ضروری نیست و در اکثر موارد رژیم ها مصرف ٤ تا ٦ گرم در روز سدیم می تواند رضایت بخش باشد.
* رژیم غذایی در این مورد باید قابل هضم و شامل وعده های کوچک باشد و کربوهیدرات باید قسمت اعظم رژیم را تشکیل دهد و پروتئین به حداقل رسانده شود همچنین چربی دریافتی باید کم باشد. چربی های اشباع، چربی های هیدروژنه، غذاهای غنی از کلسترول و غذاهای سرخ کرده باید پرهیز شود. به منظور بهبود طعم غذا باید از سبزیجات معطر و ادویه جات ملایم استفاده شود.
4) رژیم غذایی در بیمار قلبی مبتلا به فشارخون
* بسته به شدت فشارخون، نمک مصرفی و تمام غذاهای حاوی نمک باید محدود یا کم شوند و باید از مواد غذایی غنی از چربی های اشباع هیدروژنه و کلسترول پرهیز شود. غذاهای تصفیه شده و آماده، قهوه ی صاف شده و قهوه ی دم کرده برای فشارخون مضر هستند. رژیم غذایی باید حاوی کربوهیدرات پیچیده و غنی از فیبر و آنتی اکسیدان ها باشند.
* غذاهای طبیعی مانند: پیاز، سیر، زنجبیل، ریحان، جعفری، کرفس، مارچوبه، سبوس گندم، مرکبات و سبوس جو کاهش دهنده ی فشارخون می باشند و ترکیبات طبیعی مانند پکتین و دانه های پسیلیوم (حاوی فیبر محلول) نیز کاهش دهنده ی فشارخون هستند.
* فعالیت ورزشی منظم مانند پیاده روی سریع و یوگا و آرامش نیز کمک به کاهش فشارخون می کنند.
5) رژیم غذایی در بیمار قلبی مبتلا به دیابت
* رژیم غذایی عاری از قندهای تصفیه شده، عسل و شکر سفید و قهوه ای باشد. رژیم غذایی باید تا حدودی کم کربوهیدرات و کم چربی باشد. از مصرف چربی های اشباع و هیدروژنه شده و غذاهای غنی از کلسترول به طور کامل باید خودداری شود. رژیم غذایی، غنی از فیبر و محدودیت مصرف خشکبار و میوه های خشک باشد، پودر دانه ی شنبلیله باعث کاهش قند خون می شوند.
نکته:
در کل در بیماران قلبی عروقی مصرف غلات کامل، میوه جات و سبزیجات، پروتئین نرمال، شیر و لبنیات کم چرب، سیر و پیاز توصیه می شود.
راهنما یا رژیم های غذایی برای بیماری های قلبی مختلف در این مطلب آورده شد اما این مطالب ارائه شده تنها برای آگاهی کلی است و هر فرد بیمار، باید بر پایه موقعیت خود، وزن، قد و عوارض بیماری مانند دیابت، فشار خون و ... درمان شود. (به عنوان مثال رژیم غذایی برای بیمار قلبی با وزن ایده آل با رژیم غذایی فرد چاق متفاوت می باشد.) در صورت تمایل می توانید از بخش مشاوره ی ما کمک بگیرید.

 

[ღ motahareh ღ]

بر اساس نتایج تحقیقات اخیر، نوشیدن یک فنجان شکلات داغ در روز، احتمال بروز حملات قلبی را در 10 سال آینده تا 31 درصد کاهش می دهد.
فاطمه حلوایی - بخش تغذیه و آشپزی تبیان
شکلات داغ
در دو تحقیقی که اخیراً در روزنامه Age و در British Journal of Nutrition منتشر شده است، شکلات احتمال حمله قلبی را کاهش می دهد.
اولین تحقیق بر روی 42 نفر مرد انجام شد. این افراد در سنین زیر 35 سال و نیز بین 50 تا 80 سال بودند.
در نهایت محققان مشاهده کردند که مصرف روزانه شکلات فواید بسیاری برای آن ها داشته است.
به کمک فلاوونوئید موجود در شکلات، در هر دو گروه، اتساع عروق عالی و نیز افزایش حجم رگ های خونی مشاهده شد. توانایی اتساع یا همان انبساط رگ های خونی، در هر دو گروه تا 30 درصد بیشتر شده بود.
در دومین تحقیق، مصرف یک نوشیدنی حاوی فلاوونوئید بالا، دو بار در روز و به مدت 4 هفته، موجب کاهش 22 درصدی بیماری های قلبی عروقی شده بود.
فلاوونوئیدها، ترکیباتی هستند که در میوه ها و گیاهانی به رنگ قهوه ای، قرمز و آبی یافت می شوند و حاوی آنتی اکسیدان بالایی هستند. این ترکیبات در چای، انگور، کاکائو، انگور سیاه، زغال اخته و همین طور قهوه به وفور یافت می شوند
در این تحقیق، مطالعات بر روی مردان و زنان 35 تا 60 سال صورت گرفت.
کاهش فشارخون و نیز کاهش چربی خون از جمله نتایج مثبتی بود که از این تحقیق به دست آمد.
پروفسور Malte Kelm که هزینه دومین تحقیق را تقبل کرده، معتقد است که با پیر شدن جمعیت کره زمین، بیماری های قلبی عروقی، حملات قلبی و نیز سکته های مغزی افزایش یافته است.
بنابراین، این موضوع خیلی اهمیت دارد که همگی ما از تأثیر مواد غذایی مختلف در بروز بیماری های قلبی و عروقی آگاه باشیم.
به گفته این متخصص، نتایج این تحقیق نشان می دهد که فلاوونوئیدها می توانند تأثیرات پیشگیرانه بر این قسم حملات داشته باشند.
فلاوونوئیدها، ترکیباتی هستند که در میوه ها و گیاهانی به رنگ قهوه ای، قرمز و آبی یافت می شوند و حاوی آنتی اکسیدان بالایی هستند. این ترکیبات در چای، انگور، کاکائو، انگور سیاه، زغال اخته و همین طور قهوه به وفور یافت می شوند.
البته دقت داشته باشید که منظور از شکلات، کاکائوهای با درجه خلوص بالا است. وجود قند و چربی های افزوده هر چه بیشتر باشد، شاهد اثرات عکس خواهیم بود.

 

[ღ motahareh ღ]

کلسترول نوعی چربی است که در تمام سلول های بدن وجود دارد. کلسترول از دو طریق به وجود می آید اولین راه که عمده ترین منبع تولید کلسترول است کبد انسان و راه دوم از طریق مصرف منابع غذایی که حاوی کلسترول است.
فرآوری: مریم مرادیان نیری - بخش تغذیه و آشپزی تبیان
کلسترول
بالا بودن کلسترول خون هیچ گونه علامت خاصی ندارد به افراد بالای 20 سال توصیه می شود که هر پنج سال یک بار کلسترول خون خود را از طریق آزمایش های لازم بررسی کنند.
چاقی و اضافه وزن، فعالیت بدنی پایین و نداشتن فعالیت ورزشی منظم سبب افزایش کلسترول می شود. وراثت، سن و جنس نیز از علل افزایش کلسترول خون محسوب می شود؛ به طوری که زنان تا قبل از یائسگی کلسترول کمتری از مردان همسن دارند در حالی که بعد از یائسگی میزان کلسترول آن ها نسبت به مردان همسن آن ها بیشتر می شود.
پایین آورنده های کلسترول
توصیه می شود مصرف فیبر غذایی محلول در آب همراه با مقدار کافی مایعات در رژیم غذایی افزایش یابد که منابع عمده فیبرهای محلول در آب، سبزیجات، میوه ها، حبوبات و سبوس جو است.
سیر
مصرف سیر برای کاهش کلسترول خون مفید است؛ در بین گیاهان، سیر بیشترین قدرت را در کاهش کلسترول و تری گلیسرید خون دارد و بیش از صد صنعت داروسازی در دنیا از سیر، فرآورده های دارویی تهیه کرده اند. سیر علاوه بر کاهش کلسترول و تری گلیسرید، خاصیت ضد میکروبی و ضد ویروسی دارد و فشارخون و قند خون را کاهش می دهد و خون را رقیق می کند. البته سیر تازه از سیر پخته بهتر اثر می کند. اثر سیر ترشی نیز مانند سیر تازه است.
فلاوونوئید موجود در پیاز با کاهش سطح کلسترول بد در افراد چاق و کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی همراه است
در یک مطالعه که به صورت کار آزمایی بالینی و به طور تصادفی با یکی از روش های درمانی طرح (مصرف قرص سیر یا رژیم درمانی) انجام شد. طی 2 ماه بیماران گروه سیر، روزانه 3 قرص سیر مصرف نموده و بیماران گروه رژیم درمانی، طبق دستور روش رژیم غذایی کم چرب که شامل منع مصرف روغن جامد، کره، و سایر لبنیات چرب و نیز مصرف گوشت قرمز به میزان حداکثر دو جلسه در هفته و مصرف تخم مرغ به میزان حداکثر یک عدد در هفته بود را رعایت کردند. پس از اتمام دوره، آزمایش دیگری از بیماران به عمل آمده و مقادیر جدید کلسترول توتال، کلسترول LDL، کلسترول HDL و تری گلیسرید سرم مورد اندازه گیری قرار گرفتند.
در نتیجه ی این مطالعه مشخص شد که در گروه مصرف کننده ی قرص سیر کلسترول کل 15 درصد و کلسترول بد 12 درصد نسبت به گروه رژیم درمانی صرف، کاهش داشت.
پیاز
پیاز به غیر از آنکه یکی از مواد اصلی در پخت بسیاری از غذاها به حساب می آید می تواند فواید بی شماری هم برای سلامت بدن به همراه داشته باشد. بررسی های جدید نشان می دهد پیاز می تواند به بهبود سطح کلسترول در بدن کمک کند.
پیاز منبع غنی از ترکیب های «پلی فنولیک» به نام «فلاوونوئید» هاست که با ویژگی های ضدالتهابی، آنتی اکسیدانی و ضدسرطانی شناخته شده است.
همچنین در یک مطالعه مشخص شد فلاوونوئید موجود در پیاز با کاهش سطح کلسترول بد در افراد چاق و کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی - عروقی همراه است. به گفته متخصصان، این خاصیت پیاز به دلیل وجود نوعی آنتی اکسیدان در آن است.
همچنین در یک بررسی دیگر تأثیر عصاره پیاز بر میزان کلسترول در بدن موش ها نشان داده و تأکید شد که با مصرف این عصاره سطح کلسترول کاهش قابل توجهی پیدا می کند در حالی که سطح تری گلیسیرید بدون تغییر باقی ماند. همچنین مشخص شد ترکیب عصاره پیاز با سولفات روی تأثیر بهتری روی سطح کلسترول خون موش ها می گذارد.
در بسیاری از آزمایش ها تأثیر مصرف پیاز خام یا عصاره آن روی سطح کلسترول بررسی شده و کاملاً مشخص نیست مواد مغذی موجود در پیاز از حرارت دیدن چه تأثیری می گیرند.
برنج قرمز
عصاره برنج قرمز
مطالعات انجام شده در دانشگاه پنسیلوانیا سال 2010 نشان می دهند که این عصاره طبیعی می تواند از افزایش کلسترول جلوگیری نماید. در این تحقیقات 60 نفر شرکت کننده وجود داشت که دارای کلسترول بالایی بودند. برای 30 نفر از شرکت کننده ها، یک رژیم غذایی خاص به همراه عصاره برنج قرمز در نظر گرفته شد. شرکت کننده های باقیمانده از یک "شبه دارو" و رژیم غذایی مشابه استفاده نمودند.
بعد از 24 هفته مشخص گردید که افراد مصرف کننده عصاره برنج قرمز، 25 تا 35 درصد کاهش در کلسترول LDL داشتند. چون این مکمل غذایی طبیعی یک روش جدید محسوب می شود، شما باید قبل از خوردن آن با پزشک خود مشورت نمایید.
بادام
عصاره دانه انگور، یکی دیگر از مواد غذایی است که باعث کاهش کلسترول می شود. خود انگور، از هزاران سال پیش به عنوان یک ماده غذایی مؤثر و مقوی شناخته شده است
بادام نقش چشمگیری را در کاهش کلسترول ایفا می نماید. یونانی های قدیم راز آن را می دانستند. در آن زمان، بادام یک آجیل معروف یونانی محسوب می شد. امروزه محققان متوجه شده اند که بادام نقش مؤثری را در سالم بودن قلب ایفا می نماید و به همین علت، باید آن را به عنوان یک ماده غذایی اصلی در رژیم غذایی خود گنجاند. بادام حاوی چربی اشباع نشده بالایی است و می تواند باعث کاهش LDL یا کلسترول بد، بدون آنکه اختلالی در سطوح HDL یا کلسترول خوب ایجاد نماید، شود.
عصاره هسته انگور
عصاره دانه انگور، یکی دیگر از مواد غذایی است که باعث کاهش کلسترول می شود. خود انگور، از هزاران سال پیش به عنوان یک ماده غذایی مؤثر و مقوی شناخته شده است. انگور حاوی مواد شیمیایی است که پروانتوسیانیدین اولیگومری نامیده می شود. این مواد شیمیایی در حقیقت به عنوان آنتی اکسیدان در نظر گرفته می شوند. علاوه بر خاصیت کاهش دهندگی کلسترول، باعث سالم نگه داشتن قلب نیز می گردند.
کلم بروکلی
طبق نتایج به دست آمده از معاینات انسانی انجام شده توسط موسسه تحقیقات مواد خوراکی، گونه جدیدی از کلم بروکلی موسوم به «بنفورت»، دو تا سه برابر بیشتر از کلم بروکلی معمولی حاوی ترکیب گلوکورافنین است.
در تحقیق مشترک این موسسه با دانشگاه ریدینگ انگلستان، محققان در قالب دو تحقیق مستقل، در رژیم غذایی هفتگی ۱۳۰ نفر از داوطلبان ۴۰۰ گرم کلم بروکلی حاوی مقدار بالای گلوکورافنین گنجاندند.
بعد از ۱۲ هفته، آن ها شاهد کاهش میزان کلسترول LDL در خون این افراد تا حدود ۶ درصد بودند. افزایش سطح کلسترول LDL خون خطر بروز بیماری قلبی را در بردارد. اگرچه کاهش این میزان در معاینات افراد اندک بود، اما هر ۱ درصد کاهش در میزان این کلسترول، با کاهش ۲-۱ درصدی ریسک بیماری عروق کرونری همراه است.
گلوکورافنین ترکیبی است که به بدن کمک می کند تا به متابولیسم سلولی بازگردد. در میتوکندری سلول، قند و چربی به انرژی تبدیل می شود. اما اگر این عملکرد به شکل کارآمد اتفاق نیفتد، کلسترول تشکیل می شود.

 

[ღ motahareh ღ]

برای کنترل و درمان چربی خون بالا در برخی موارد دارودرمانی مورد نیاز است اما با این حال در هر زمان در کنار مصـرف دارو و یا حتی برای پیشگیری از بیماری، توجه به دو اصل مهم شامل «بهبود الگوی غذایی» و «اصلاح الگوی زندگی» حیاتی است.
چربی خون

کلسترول ماده‌ای مومی شکل و نرم است که هم در بدن انسان ساخته می‌شود و هم از طریق مواد غذایی با منشأ حیوانی دریافت می‌شود و تأمین مقدار متعادل آن برای حفظ سلامت بدن و عملکرد طبیعی مغز ضروری است اما بالا رفتن سطح آن در خون خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد. به گفته متخصصان، تری گلیسیرید نیز نوعی دیگر از چربی‌های خون است که بالا بودن سطح آن با افزایش احتمال سکته و بیماری‌های قلب و عروق همراه است.

سایت اینترنتی ارگانیک در گزارش جدیدی آورده است برای کنترل و درمان چربی خون بالا در برخی موارد دارودرمانی مورد نیاز است اما با این حال در هر زمان در کنار مصـرف دارو و یا حتی برای پیشگیری از بیماری، توجه به دو اصل مهم شامل «بهبود الگوی غذایی» و «اصلاح الگوی زندگی» حیاتی است. در همین رابـ ـطه متخصصان تغذیه تأکید دارند:

۱- مقدار انرژی دریافتی خود را کنترل کنید و مصرف فیبرهای خوراکی را در برنامه غذایی خود افزایش دهید. انرژی دریافتی روزانه را به جهت پیشگیری یا درمان اضافه‌وزن و چاقی همواره در کنترل داشته باشید. دریافت فیبر غذایی، ویتامین ث، اسیدفولیک و سایر مواد مغذی ضروری را در برنامه غذایی روزانه افزایش دهید. برای این منظور می‌توانید به‌جای نان سفید از انواع نان تهیه‌شده با غلات کامل و سبـوس‌دار استفاده کنید. دفعات مصرف برنج سفید در هفته را کاهش داده و به‌جای آن از برنج قهوه‌ای یا برنج مخلوط با حبوبات یا سبزی استفاده کنید. همچنین از انواع سبزی‌های تازه به اشکال مختلف مثل سالاد، سبزی‌خوردن، خوراک سبزیجات در برنامه غذایی روزانه استفاده کنید. در میان وعده‌های روزانه بیشتر از میوه‌های تازه مصرف کنید.

۲- دریافت چربی‌های اشباع، چربی‌های ترانس و کلسترول را کاهش دهید. به همین دلیل متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند از انواع محصولات لبنی کم‌چرب یا فاقد چربی مصرف کنید. مصرف خامه، سرشیر، کره و روغن حیوانی را محدود کنید. از روغن نباتی جامد، مارگارین و محصولات غذایی حاوی این نوع چربی‌ها شامل بیسکویت، کیک، شیرینی، شکلات، پفک و چیپس کمتر استفاده کنید. همچنین بهتر است به‌جای گوشت قرمز از ماهی، سویا (دانه، پروتئین و پنیر سویا) و حبوبات استفاده کنید. مصرف غذاهای چرب، سرخ‌کرده، غذاهای رستورانی و فست‌فودها را تا حد امکان کاهش دهید. در برنامه غذایی روزانه از انواع مغزها و دانه‌ها به مقدار متعادل و به شکل بی‌نمک استفاده کنید و هر روز دو تا سه عدد مغز گردو بخورید.

۳- مصرف قند، شکر و محصولات شیرین را کاهش دهید. به‌جای قند و شکر از مقدار کمی خشکبار مثل کشمش و توت خشک و در طول روز استفاده کنید. مصرف انواع شیرینی‌ها، کیک، بیسکویت، کلوچه، آبنبات، شکلات، نوشابه، شربت و سایر فرآورده‌های حاوی شکر را تا حد امکان کاهش کنید.

۴- الگوی زندگی خود را اصلاح کنید. وزن اضافی خود را کاهش دهید. هر روز ۴۵ تا ۶۰ دقیقه پیاده‌روی کنید. حتی‌المقدور دو یا سه نوبت در هفته ساعاتی را به ورزش‌های هوازی مورد علاقه‌تان بپردازید. از استعمال دخانیات جدا پرهیز کنید. با تغذیه مناسب و ورزش، سایز دور شکم خود را کاهش دهید. از مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید. در صورت ابتلا به دیابت زیر نظر پزشک، میزان قند خون خود را کنترل نمایید و بالاخره اینکه با خواب، استراحت کافی، آرامش و افکار مثبت از استرس و اضطراب دوری کنید.
حبوبات سریع‌الاثرترین و سالم‌ترین داروی ضد کلسترول می‌باشند و کلسترول خوب را نیز افزایش می‌دهند، حاوی 6 نوع ترکیب مختلف کاهنده کلسترول از جمله فیبر هستند

کلسترول هم خوب و بد دارد
ما دو نوع کلسترول در بدن داریم: خوب و بد. منظور از کلسترول بد همان ذرات LDL یعنی ذرات چربی با تراکم کم و نقش آن‌ها رساندن کلسترول به سلول‌های بدن می‌باشد. کلسترول بد سبب گرفتگی رگ‌ها و عوارض قلبی می‌شود. برعکس ذرات HDL یا همان ذرات چربی با تراکم زیاد هستند که وظیفه جارو کردن کلسترول از بدن و رساندن آن به کبد را دارند، بنابراین در سالم نگه‌داشتن عروق نقش مثبت دارند و خطر ابتلا به عوارض قلبی را کاهش می‌دهند.
نکته جالب اینکه با خوردن بعضی از خوراکی‌ها و نخوردن برخی دیگر می‌توانیم میزان کلسترول بد یا همان چربی خطرناک مرسوم به LDL را کاهش دهیم و یا کلسترول خوب یا HDL را افزایش دهیم که بتوانیم رگ‌های بدن را سالم نگاه داریم حتی اگر زمینه ژنتیکی افزایش چربی خون را داشته باشیم.

خوردنی‌هایی که برای تنظیم کلسترول مفیدند
حبوبات
حبوبات سریع‌الاثرترین و سالم‌ترین داروی ضد کلسترول می‌باشند و کلسترول خوب را نیز افزایش می‌دهند، حاوی 6 نوع ترکیب مختلف کاهنده کلسترول از جمله فیبر هستند.
دانه‌های سویا
رمز اثر سویا در کاهش چربی خون در پروتئین آن نهفته است. پس سس سویا و روغن سویا کمتر این اثر را دارند اگرچه اثرات مفیدی در مطالعات و تحقیقات گوناگون از این دو محصول سویا نیز دیده شده است.
یک حبه سیر روزانه
چه خام چه پخته تفاوتی ندارد. لیکن پودر سیر آماده در فروشگاه‌ها اثر درمانی کمتری دارد. سیر علاوه بر کاهش کلسترول بد باعث افزایش HDL نیز می‌شود.
جـو
ماده موثر کاهنده کلسترول درون همان فیبر محلول آن است. البته مصرف بیش از 55 گرم در روز اثر بیشتری ندارد.
مواد غذایی پایین آورنده کلسترول
روزانه نصف پیاز
پیاز برای مقابله با گرفتگی عروق، کاهش ریسک تومور در روده بزرگ، کاهش چربی خون- فشارخون و تری‌گلیسرید، کاهش ابتلا به سرطان معده، جلوگیری از بیماری‌های قلبی و از طرفی باعث افزایش HDL می‌شود. اگر نمی‌توانید روزانه نصف پیاز بخورید هر مقدار پیاز که مقدور باشد در بالا بردن سطح کلسترول خوب کمک خواهد کرد ولی هر چه پخته‌تر باشد اثر پیاز کمتر خواهد بود، البته پیاز پخته به دلیل اثرات دیگری که دارد همچنان ضد بیماری قلبی خواهد بود. هرقدر راجع به خوبی‌های پیاز بگوییم کم است.
ماهی آزاد
خوردن ماهی‌های چرب مانند ماهی آزاد، شاه‌ماهی، ساردین و تون که سرشار از اسیدهای چرب (امگا 3) هستند سبب افزایش HDL و کاهش بیماری قلبی می‌شوند.
بادام و گردو
به دلیل داشتن اسیدهای چرب مفید اثر خوبی در کاهش کلسترول دارند. ولی ازآنجایی‌که چربی دارای کالری زیادی است نباید در حد زیادی مصرف شوند.
میوه و سبزیجات
همان‌طور که اشاره شد به دلیل اثر محافظتی ویتامین C و E از تخریب HDL جلوگیری می‌کنند. مثلاً توت‌فرنگی و کلم بروکلی سرشار از ویتامین C هستند. حتی میوه گریپ‌فروت به دلیل داشتن یک نوع فیبر خاص نه‌تنها سبب کاهش LDL بلکه سبب برگرداندن روند تنگی عروق و سلامتی رگ‌ها می‌شود که البته آب گریپ‌فروت این اثر را ندارد.
روغن‌زیتون
اسید چربی است که تنها یک پیوند اشباع دارد. هم سبب کاهش LDL و هم سبب محافظت HDL می‌شود درحالی‌که سایر روغن‌های گیاهی که دارای اسیدهای چند غیراشباع هستند هر دو نوع LDL و HDL را کاهش می‌دهند.
روزانه دو عدد سیب کامل
به دلیل داشتن یک نوع فیبر محلول بنام پکتین سبب کاهش کلسترول می‌شود.
هویج
روزانه دو عدد هویج سبب کاهش کلسترول به میزان 10 تا 20 درصد می‌شود چون علاوه بر پکتین حاوی بتاکاروتن نیز است که سبب افزایش HDL می‌شود. این اثر هویج در انواع خام، پخته، یخ‌زده، کنسرو شده، خردشده و آْب هویج وجود دارد (البته جذب بتاکاروتن در بدن در نوع پخته‌شده آن بیشتر است).

 

[ღ motahareh ღ]

در ابتدا باید بدانید که این امکان وجود دارد که فرد بدون داشتن هیچ علائمی سال های سال مبتلا به فشار خون بالا (هیپرتانسیون) باشد. فشار خون بالایِ کنترل نشده، خطر ابتلا به بیماری های جدی مانند سکته و حمله قلبی را افزایش می دهد. فشار خون با میزان خونی که توسط قلب پمپ می شود و مقدار مقاومت ایجاد شده در برابر جریان خون توسط شریان ها تعریف می شود. هرچه میزان خون بیشتری توسط قلب پمپ شود و هرچه شریان ها باریک تر و تنگ تر باشند فشار خون بالاتر خواهد بود.

معمولاً فشار خون بالا بعد از سال های طولانی زندگی ایجاد می شود و در نهایت تقریباً همه به آن مبتلا خواهند شد. خوشبختانه فشار خون بالا را می توان به آسانی تشخیص داد و بعد از این که فرد متوجه شد دچار فشارخون بالا است می تواند با پزشک خود در جهت کنترل آن همکاری کند.



گرچه همه افراد برای زنده ماندن نیاز به فشار خون دارند به اصطلاح به فشار خون بالا، فشار خون گفته می شود.

علائم

بیشتر افراد مبتلا به فشار خون بالا حتی زمانی که فشار سنج، میزان خطرناکی را نشان می دهد، هیچ نوع علائم و یا نشانه ای از این بیماری ندارند. گرچه تعداد کمی از افراد مبتلا به فشار خون بالا دچار سردرد،سرگیجه و یا مقدار کمی خون دماغ می شوند ولیکن این علائم تا زمانی که فشار خون بالا به سطح پیشرفته و یا حتی تهدید کننده نرسد، ظاهر نمی شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

خیلی از افراد تصور می نمایند که تا زمانی که دچار علائم فشار خون بالا نشده اند نیازی به مراجعه به پزشک جهت چک کردن فشار خون، ندارند. توصیه آن است که بعد از سن 20 سالگی از پزشک خود بخواهید که فشار خون شما را هر دو سال یک بار اندازه گیری کند. در صورتی که قبلاً مبتلا به فشار خون بالا و یا سایر فاکتورهای خطر بیماری قلب و عروق بوده اید، پزشک شما دفعات بیشتری از اندازه گیری را توصیه خواهد کرد. فشار خون کودکان 3 سال به بالا نیز معمولاً به عنوان قسمتی از بررسی های سالانه اندازه گیری می شود.

چنان چه پزشک خود را به طور منظم ملاقات نمی کنید ولی در عین حال نگران میزان فشار خون خود هستید، می توانید جهت پایش آن به مراکز بهداشتی موجود در سطح شهر مراجعه کنید و یا از دستگاه های موجود در مراکز مختلف شهری استفاده نمایید ولی معمولاً این دستگاه ها دقیق عمل نمی کنند و ممکن است نتایج دقیقی را به شما ندهند.

علل

دو نوع فشار خون بالا وجود دارد:

فشار خون اولیه: در 90 تا 95 درصد از بزرگسالان مبتلا به فشار خون بالا، علت مشخصی وجود ندارد. این نوع فشار خون را فشار خون اولیه می نامند که به صورت تدریجی بعد از چندین سال به وجود می آید.

فشار خون ثانویه: 5 تا 10 درصد بقیه ی موارد فشار خون بالا تحت شرایط و علل زیر ایجاد می گردند. این نوع از فشار خون بالا را فشار خون ثانویه می نامند که ناگهانی ایجاد می شود و نسبت به نوع اولیه، فشار خون شدیدتری را سبب می شود. شرایط گوناگون و مصرف داروهای مختلف می توانند منتهی به فشار خون بالا شوند که عبارت هستند از:

* مشکلات کلیوی

* تومور غده فوق کلیه

* نقص مادرزادی قلب

* داروهای خاصی مانند داروهای جلوگیری از بارداری، داروهای ضد احتقان، داروهای مُسکنی که به صورت آزاد فروخته می شوند و برخی داروهای تجویزی دیگر.

* داروهای غیر قانونی مانند کوکایین و آمفتامین.

عوامل خطر

فاکتورهای خطر بسیار زیادی برای فشار خون بالا وجود دارد.

برخی از آن ها را شما نمی توانید کنترل کنید. فاکتورهای خطر این بیماری عبارت هستند از:

* سن: خطر فشار خون بالا با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. در اوایل سن میانسالی فشار خون بالا در مردان معمول است. در زنان نیز این بیماری بعد از یائسگی معمول می شود.

* نژاد: فشار خون بالا در سیاه پوستان رایج تر است و در آن ها در سنین پایین تری از سفید پوستان گسترش می یابد. عوارض جدی فشار خون بالا نیز مانند سکته و حمله قلبی در سیاه پوستان معمول تر است.

* سابقه خانوادگی: فشار خون بالا بیشتر در اعضاء یک خانواده و به صورت خانوادگی نمایان می شود.

دیگر عوامل خطر فشار خون بالا که قابل کنترل هستند، عبارتند از:

* چاقی یا اضافه وزن: هرچه شما بیشتر دچار اضافه وزن باشید، به خون بیشتری برای رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بافت های بدن تان نیاز دارید و هنگامی که حجم خون گردشی در رگ های شما افزایش می یابد فشار وارده بر دیواره های عروقی نیز افزایش می یابد.

* عدم تحرک: افرادی که تحرک ندارند ضربان قلب بیشتری دارند. هرچه ضربان قلب بیشتر باشد یعنی در هر انقباض، قلب سخت تر کار می کند و فشار قوی تر بر شریان ها اعمال می شود. کمبود فعالیت بدنی خطر چاقی و اضافه وزن را نیز افزایش می دهد.

* استعمال دخانیات: نه تنها استعمال دخانیات بلافاصله پس از مصرف به صورت موقتی فشار خون را بالا می برد بلکه مواد شیمیایی موجود در دخانیات به سطوح دیواره شریانی آسیب وارد می کنند و منجر به باریک شدن شریان ها و افزایش فشار خون می شوند.



* نمک(سدیم) فراوان در غذاها: مصرف زیاد سدیم باعث نگه داری مایعات در بدن می شود که منجر به افزایش فشار خون می گردد.

* پتاسیم کم در غذاها: پتاسیم به حفظ تعادل سدیم در سلول های بدن کمک می کند. چنان چه پتاسیم کافی دریافت نکنید، سدیم بالایی در خون انباشته می شود.

* مصرف بسیار پایین ویتامین D: مصرف کم ویتامین D در رژیم غذایی می تواند منتهی به فشار خون بالا شود. ویتامین D در تولید آنزیمی توسط کلیه که فشار خون را تحت تاثیر قرار می دهد نقش دارد.

* مصرف الـ*کـل: نوشیدن الـ*کـل به صورت مداوم به قلب آسیب می رساند. مصرف گاه به گاه الـ*کـل نیز به صورت موقتی فشار خون را افزایش می دهد چرا که منجر به ترشح هورمن هایی می شود که جریان خون و ضربان قلب را افزایش می دهد.

* استرس: سطح بالای استرس می تواند به صورت ناگهانی و موقتی فشار خون را افزایش دهد. چنان چه سعی دارید با پُرخوری، مصرف الـ*کـل و یا استعمال دخانیات بر استرس خود غلبه کنید، تنها مشکلات خود را با فشار خون بالا افزایش خواهید داد.

* بیماری ها و شرایط خاص: برخی شرایط مزمن نیز خطر فشار خون بالا را افزایش می دهد مانند کلسترول بالا، دیابت، بیماری کلیه و تنگی نفس هنگامخواب.

گاهی اوقات بارداری نیز می تواند منجر به فشار خون بالا شود.

اگر چه فشار خون بالا در بین بزرگسالان رایج است ولی کودکان نیز در معرض این بیماری قرار دارند. در برخی کودکان فشار خون بالا نیز به دلیل مشکلاتی مانند بیماری قلبی و یا بیماری های کلیوی به وجود می آید. در تعداد رو به افزایشی از کودکان، شیوه زندگی غلط مانند رژیم غذایی ناسالم و عدم فعالیت بدنی منجر به فشار خون بالا می شود.

 

[ღ motahareh ღ]

یک متخصص طب هوا فضا با اشاره به وجود محدودیت‌ ها و ممنوعیت‌ هایی برای مسافرت ‌های هوایی بیماران، گفت:

مبتلایان به انفارکتوس میوکارد(myocardial infarction) در شش روز نخست بروز بیماری اجازه مسافرت هوایی ندارند و در روز هفتم پس ازسکته ی قلبی هم در صورت فقدان مشکل و با مجوز، اجازه پرواز دارند.



به گزارش خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری ایسنا، دکتر ابوالفضل خامکی در نخستین سمینار جنبه ‌های پزشکی مسافرت ‌های هوایی با بیان این که افراد مبتلا به ادم ریه (Pulmonary edemaa) تا پیش از قطع ادم مجاز به پرواز نیستند، اظهار کرد: به افرادی با جراحی قلب در کمتر از 9 روز اجازه پرواز داده نمی‌ شود.



وی با بیان این که در افرادی با تعویض دریچه قلب برای 10 تا 21 روز ممنوعیت مسافرت هوایی وجود دارد، افزود: آنژیوگرافی عروق کرونر تا 24 ساعت و آنژیوپلاستی تا 488 ساعت اجازه پرواز ندارند.



یک متخصص طب هوافضا با بیان این که به افراد مبتلا به ترومبوفلبیت(1)(thrombophlebitis) فعال پا تا پیش از برطرف شدن عارضه اجازه پرواز داده نمی ‌شود، گفت: مسافرت هوایی برای این افراد در صورتی بلامانع خواهد بود که وضعیت جسمانی فرد ثابت و نیازی به دریافت داروهای آنتی کوآگولان( ضد انعقادی) نداشته باشند.



دکتر خامکی، ترومبوز ورید عمقی(لخته شدن خون در رگ های پا) را ممنوعیتی برای مسافرت‌ های هوایی تا چهار روز دانست و افزود: پس از پنج روز در صورت ثابت شدن وضعیت بیمار سفر هوایی تحت شرایط خاص نظیر به همراه داشتن کپسول اکسیژن و فشار نرمال هوا در هواپیما منعی ندارد.



وی در ادامه با بیان این که آنژین ‌های ناپایدار به هیچ وجه مجوزی برای پرواز ندارند، یادآور شد: چنانچه آنژین صدری(درد قفسه سـ*ـینه ) فرد با دریافت دارو تحت کنترل باشد، پرواز بلامانع است.



این متخصص طب هوافضا، ترومای ناشی از تغییر فشار را از دلایل برخی ممنوعیت ‌های مسافرت ‌های هوایی بیماران عنوان کرد و افزود: در کابینی با ارتفاع پنج تا شش هزار پایی، 30 درصد کاهش فشار هوا رخ می ‌دهد. ‌از این رو مبتلایان به مشکلات گوش میانی به علت ترومای ناشی از فشار، ممنوعیت پرواز دارند.



دکتر خامکی، اوتیت، سینوزیت و اعمال جراحی گوشی را از دیگر موارد ممنوعیت پرواز به علت ترومای ناشی از تغییر فشار برشمرد و افزود: پنوموتوراکس(2) هم از خطرناک‌ ترین مواردی است که در صورت اقدام به مسافرت هوایی، به مرگ فرد منجر می ‌شود.



وی با بیان این که اجازه پرواز برای بیماران باید توسط پزشک ایرلاین تایید شود، افزود: این در حالی است که پزشک معالج هم باید گواهی درباره امکان سفر هوایی برای بیمار صادر کند.



این متخصص طب هوافضا، افت دانستیه، فشار و دمای هوا در ارتفاعات را عاملی برای نامساعد کردن شرایط برای مسافر بیمار عنوان کرد و یادآور شد: مهم ‌ترین عامل خطر افت فشار اکسیژن است که بر این اساس مبتلایان به کم خونی با هموگلوبین کمتر از 8/5 اجازه مسافرت هوایی ندارند.



پی نوشت ها:

(1) ترومبوفلبیت‌ عبارت‌ است‌ از التهاب‌ و وجود لخته ‌های‌ خون‌ در یک‌ ورید سطحی‌(معمولاً اندام‌های‌ تحتانی‌) که‌ به‌ طور اولیه‌ ناشی‌ از عفونت‌ یا آسیب‌ است‌.

(2) پنوموتوراکس به روی هم‌ افتادگی‌ قسمتی‌ از یک‌ ریه‌ یا همه‌ ی آن،‌ در اثر نفوذ هوای‌ آزاد بین‌ دو لایه‌ جنب‌(غشای‌ نازک‌ پوشاننده‌ ریه‌ها) گفته می شود.

 

[ღ motahareh ღ]

تغییر سبک زندگی در بهبود سطح کلسترول خون نقس اساسی دارد. اگر دچار کلسترول خون بالا هستید وزن خود را کاهش دهید، غذاهای سالم بخورید و فعالیت بدنی خود را افزایش دهید. اگر سیگاری هستید، سیگار را ترک کنید.

کاهش وزن

مطالعات متعدد تاکید دارند که اضافه وزن منجر به سطوح بالای کلسترول می شود. حتی کاهش 2.5 تا 5 کیلوگرم اضافه وزن می تواند به کاهش سطوح کلسترول تام کمک کند. با نگاهی صادقانه به عادات غذایی و برنامه غذایی معمول روزانه خود، شروع کنید و عادات غلط غذایی را از برنامه روزانه خود حذف کنید. شما باید بدانید در این زمینه باید انگیزه خود را قوی نمایید و حس مبارزه طلبی خود را برای غلبه بر عادات غلط غذایی تقویت کنید.

غذاهای سالم و دوستدار قلب بخورید

چیزی که شما می خورید اثر مستقیم بر سطح کلسترول خون شما دارد. در حقیقت در برخی افراد یک رژیم غذایی غنی از فیبر و دیگر غذاهای کاهنده کلسترول به همان میزان داروهای کاهش دهنده کلسترول به کاهش کلسترول کمک می کند.

چربی های سالم تر را انتخاب کنید

مصرف چربی های اشباع و چربی های ترانس، کلسترول تام و LDL را افزایش می دهد. کمتر از 10 درصد از کالری روزانه خود را از چربی های اشباع استفاده کنید. چربی غیر اشباع تک زنجیره ای که در روغن زیتون، بادام زمینی و روغن کانولا یافت می شود بهترین انتخاب چربی است. گردو و باداماز دیگر منابع سالم چربی هستند.

چربی های ترانس را حذف کنید

چربی های ترانس که در مارگارین، شیرینی ها، کیک های قنادی و کراکرها یافت می شوند اثر منفی بر سطوح کلسترول خون دارند. نه تنها باعث افزایش LDL می شوند بلکه میزان HDL را نیز کاهش می دهند.

در حال حاضر بعضی از غذاها برای تبلیغ بیشتر دارای برچسب "بدون اسید چرب ترانس" هستند. به این برچسب ها اعتماد نکنید. چنانچه یک ماده غذایی حاوی کمتر از 0.5 گرم چربی ترانس در هر میزان وعده مخصوص یک نفر باشد، می تواند با عنوان "بدون چربی ترانس " برچسب گذاری شود. این مقدار چربی خیلی به نظر نمی رسد ولیکن چنانچه مقدار زیادی از غذای با این مقدار ناچیز چربی ترانس بخورید، این میزان به سرعت زیاد خواهد شد. به خاطر داشته باشید که لیست ترکیبات غذایی روی بسته بندی ها را بخوانید. در صورتی که غذایی حاوی چربی هیدروژنه باشد در واقع حاوی چربی ترانس است و باید به دنبال یک غذای جایگزین باشید.

کلسترول غذایی را محدود کنید

کمتر از 300 میلی گرم در روز کلسترول مصرف کنید، این مقدار در صورتی که دچار بیماری قلبی هستید باید کمتر از 200 میلی گرم باشد. بیشترین منابع کلسترول شامل گوشت های پُرچرب، زرده تخم مرغ و لبنیات پُرچرب می باشد. از گوشت لخم و بدون چربی، جایگزین های تخم مرغ و لبنیات کم چرب استفاده کنید.

از غلات کامل استفاده کنید

مواد مغذی متعددی که در غلات کامل وجود دارند به سلامت قلب کمک می کنند. از نان های سبوس دار، پاستای سبوس دار، آردهای سبوس دار و برنج قهوه ای استفاده کنید. جودوسر و سبوس جو از دیگر انتخاب های خوب و مناسب هستند.

از میوه ها و سبزیجات بیشتر استفاده نمایید

میوه ها و سبزیجات حاوی فیبر هستند که به کاهش کلسترول کمک می کنند. از میوه های فصل به عنوان میان وعده استفاده کنید. علاوه بر این، بیشتر از غذاهای حاوی سبزیجات استفاده کنید.

از ماهی نیز به طور منظم استفاده کنید

بسیاری از انواع ماهی ها نسبت به گوشت قرمز و ماکیان از درصد کمتری چربی اشباع و کلسترول برخوردار هستند. سالمون، خال مخالی و شاه ماهی از جمله ماهی های غنی از امگا3 هستند که برای قلب بسیار مفید است.

از الـ*کـل جدا پرهیز نمایید

بعضی از مطالعات در کشورهای غربی مصرف متعادل الـ*کـل را با سطوح افزایش یافته HDL مرتبط دانسته اند، ولی از آنجا که این مطالعات در افرادی انجام شده است که سابقه طولانی مصرف الـ*کـل را داشته اند و نتیجه مفید حاصله به دلیل محدود نمودن آن میزان بالای مصرف بوده به جوامعی مانند کشورما که الحمدلله مصرف الـ*کـل بسیار محدود می باشد قابل تعمیم نمی باشد. حتی در آن جوامع نیز مزایای استفاده از آن در حدی نیست که بتوان استفاده از آن را به کسانی که قبلاً مصرفی نداشته اند توصیه کرد. بر همین اساس در افراد الکلی نیز ترک نمودن مصرف الـ*کـل، مورد توصیه جدی می باشد.



به طور منظم ورزش کنید

ورزش منظم به بهبود سطوح کلسترول خون کمک می کند. با صلاحدید پزشک خود روزانه 30 تا 60 دقیقه فعالیت بدنی در روز داشته باشید. روزانه پیاده روی تند داشته باشید. دوچرخه سواری کنید. شنا کنید. برای این که بتوانید انگیزه خود را حفظ کنید توصیه آن است که به یک گروه ورزشی بپیوندید و از ورزش کردن خود لـ*ـذت ببرید. جالب است بدانید که لازم نیست حتماً 30 تا 60 دقیقه ورزش را در یک قسمت انجام دهید. چنانچه بتوانید در 3 تا 6 قسمت 10 دقیقه ای ورزش کنید همچنان سطوح کلسترول خود را بهبود خواهید داد.

سیگار نکشید

چنانچه سیگاری هستید، سیگار را ترک کنید. ترک سیگار به افزایش سطح HDLL کمک می کند. مزایای ترک سیگار تنها به این مورد ختم نمی شود. تنها 20 دقیقه بعد از ترک، فشار خون شما کاهش می یابد. بعد از 24 ساعت ریسک حمله قلبی کاهش می یابد. بعد از یک سال ریسک بیماری قلبی به نصف زمانی می رسد که سیگاری بودید. بعد از 155 سال ریسک بیماری قلبی در شما با فردی که هیچگاه سیگاری نبوده است برابری می کند.

مواد غذایی مکمل

ثابت شده است برخی محصولات طبیعی می توانند کلسترول خون را کاهش دهند و برخی دیگر تنها کمک کننده هستند. با صلاحدید پزشک خود می توانید از محصولات و مکمل های زیر استفاده کنید:

* کنگر

* جو

* بتا سیتوسترول(در برخی مکمل های خوراکی یافت می شود)

* پسیلیوم(در غلاف و پوست دانه ها یافت می شود)

* سیر

* سبوس جو(در جو دوسر و جو کامل یافت می شود)

* سیتواستانول (در برخی مکمل های خوراکی یافت می شود)

دکتر حمیدرضا فرشچی - همکار تبیان

 

[ღ motahareh ღ]

هفته نامه سلامت - دکتر محمد صادق کشمیری*: تقریبا دو ماه پیش، سیزدهم اسفندماه بود که عارف لرستانی در صفحه اینستاگرام خود عکسی را در کنار علی معلم منتشر کرد و زیر آن نوشت: «شبی دیگر نصیبمان شد در خدمت استاد علی معلم نازنین باشیم». آن زمان هر دو در قید حیات بودند و هیچ‌کدام نمی‌دانستند که قرار است به یک علت رهسپار دیار باقی شوند. درست 10 روز بعد از انتشار این عکس بود که خبر سکته قلبی علی معلم جامعه هنری ایران را در بهت و اندوه فرو برد.

هنوز تاریخ به مراسم چهلم معلم نرسیده بود که متاسفانه از فوت عارف لرستانی بر اثر سکته باخبر شدیم. به قول مرحوم افشین یداللهی: «بعضی مرگ‌ها غیرمنتظره است، با اینکه مرگ غیرمنتظره نیست». اگرچه ایست قلبی در بسیاری از موارد، مرگ‌های غیرمنتظره‌ای را رقم می‌زند اما با رعایت چند شرط و آزمایش می‌تواند قابل‌پیشگیری باشد. در این مطلب به پاسخگویی 10 سوال مهم درمورد سکته و راه‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم.

1. سکته قلبی چگونه رخ می‌دهد؟

سکته قلبی (انفارکتوس) یکی از مهم‌ترین اورژانس‌های سلامت است. انفارکتوس وضعیتی است که در آن خونرسانی به بخشی از عضله قلب متوقف و بافت آن ناحیه دچار مرگ می‌شود. برای توضیح بیشتر در این مورد ابتدا باید با ساز و کار قلب آشنا شوید. قلب را می‌توان به دو قسمت چپ و راست تقسیم‌ کرد. بخش چپ قلب حاوی بطن چپ و دهلیز چپ است و وظیفه مهم‌تری را نسبت به بخش راست قلب ایفا می‌کند. درواقع بطن چپ تقریبا 80 درصد از بافت قلب را تشکیل می‌دهد. بخش راست قلب، خون استفاده‌شده را از بدن می‌گیرد و به ریه می‌فرستد تا در آنجا تصفیه شود. پس از آن خون از ریه به بخش چپ قلب جریان می‌یابد و از آنجا به کل بدن پمپاژ می‌شود.

قلب دارای 3 رگ اصلی است که یکی از مهم‌ترین آنها در بخش چپ قلب قرار دارد. سکته زمانی اتفاق می‌افتد که هر یک از این رگ‌ها دچار تنگی و انسداد شوند. عامل این تنگی، پلاک‌هایی هستند که به مرور زمان بر اثر عوامل مختلف روی دیواره داخلی رگ تشکیل می‌شوند. محتویات پلاک از 70 تا 80 درصد چربی و بقیه آن از گلبول‌های سفید و سلول‌های خونی تشکیل می‌شود. روی پلاک، پوسته‌ای قرار دارد که معمولا نازک است. اگر تنگی رگ بیش از 50 درصد باشد، احتمال پاره شدن پوسته پلاک بالا می‌رود. با پاره شدن این پوسته، محتویات آن بیرون می‌ریزد و رگ را می‌بندد. در این وضعیت، خونرسانی به عضله قلب مختل می‌شود و سکته اتفاق می‌افتد.

2. علائم و تظاهرات سکته قلبی کدام‌اند؟

اولین علامت سکته قلبی، درد سـ*ـینه است. البته خیلی از دردهای سـ*ـینه منشاء قلبی ندارند. برای مثال اگر درد فقط در ناحیه محدودی از سـ*ـینه احساس شود و با فشار افزایش یابد یا به صورت لحظه‌ای و خنجری ایجاد شود، نشانه سکته قلبی نیست. همچنین درد سـ*ـینه در افراد جوان به‌خصوص خانم‌های جوان اغلب منشاء قلبی ندارد. افرادی که دچار درد قلبی می‌شوند معمولا برای نشان دادن آن، دست خود را مشت می‌کنند و روی سـ*ـینه چپ قرار می‌دهند.

درد این افراد عمقی و طولانی است، نه موضعی و کوتاه‌مدت. درد قلبی معمولا بیش از 5 دقیقه طول می‌کشد و حتی گاهی به ناحیه گردن، فک، دندان‌ها و دست‌ها انتشار پیدا می‌کند. برخلاف تصور عموم، درد قلبی نه‌تنها می‌تواند به دست چپ منتشر شود، بلکه دست راست را هم می‌تواند تحت‌تاثیر قرار دهد. درواقع این درد می‌تواند به هر ناحیه‌ای از بالای ناف تا فک منتشر شود. البته بعضی از افراد مثل بیماران دیابتی ممکن است اصلا درد سکته یا گرفتگی رگ را احساس نکنند و آن را با علائم دیگری مثل تنگی نفس و عرق سرد تجربه کنند. به این نوع سکته، «سکته خاموش» می‌گویند. افراد مسن نیز ممکن است هنگام سکته به جای درد و تنگی نفس دچار تهوع، استفراغ و بی‌قراری شوند.

3. عوامل خطر سکته قلبی کدام‌اند؟

سکته قلبی دارای 5 عامل خطر مهم است؛ دیابت، سابقه خانوادگی، فشار خون بالا، چربی خون بالا و استعمال دخانیات. عوامل استرس‌زا نیز در بروز سکته‌های قلبی نقش دارند. حتما اصطلاح «دق‌مرگ شدن» را شنیده‌اید. منظور از این اصطلاح همان سکته است که بر اثر فشارهای روانی، استرس‌های زندگی ماشینی، مشکلات اقتصادی و اخبار دلهره‌آفرین ایجاد می‌شود. برای مثال بعد از یک حادثه مثل زلزله، آمار سکته‌های قلبی تا چند ماه بالا می‌رود. جالب است بدانید که آقایان 10 سال زودتر از خانم‌ها در معرض خطر سکته قرار می‌گیرند. این خطر برای آقایان از حدود 50 سالگی و برای خانم‌ها از 60 سالگی آغاز می‌شود. علت این است که هورمون‌های زنانه از بدن در برابر عوامل خطرساز سکته محافظت می‌کنند اما با آغاز یائسگی و کاهش ترشح هورمون‌های زنانه، خانم‌ها نیز به‌تدریج در معرض خطر سکته قرار می‌گیرند.

سکته قلبی در فصل‌های سرد و ساعت‌های اولیه صبح بیشتر اتفاق می‌افتد. برای مثال خیلی از افراد در فصل زمستان و حدود ساعت 5 و 6 صبح در خواب یا هنگام بیدار شدن از خواب دچار سکته می‌شوند. استفاده از ساعت‌های زنگ‌دار برای بیدار شدن یا بیدار کردن فرد به‌طور ناگهانی نیز خطر سکته را افزایش می‌دهد. احتمال سکته در روز اول هفته یعنی شنبه‌ها نیز بیشتر است زیرا در این روز افراد معمولا استرس‌های کاری بیشتری دارند. درکل هر فعالیتی که با هیجان بالا و شوک همراه باشد، خطر سکته را در افراد مستعد افزایش می‌دهد. برای مثال آمار سکته‌های قلبی در زمان بازی‌های مهم فوتبال بیشتر می‌شود.

4. هنگام سکته باید چه کار کرد؟

بیمار یا اطرافیان او باید به محض مشاهده علائم سکته با اورژانس تماس بگیرند. در این شرایط بیمار باید از فعالیت خودداری کند و در حالت استراحت قرار بگیرد. اورژانس بلافاصله با رسیدن به محل، از بیمار نوار قلب می‌گیرد و داروهای اولیه مثل قرص زیرزبانی یا نیتروگلیسیرین را در اختیار او قرار می‌دهد.

به همه افراد توصیه می‌شود همیشه این دارو را در خانه یا همراه با خود داشته باشند بلکه روزی بتوانند جان خود یا اطرافیان را با آن نجات دهند. ممکن است شما مشکل قلبی نداشته باشید اما با همراه داشتن قرص زیرزبانی می‌توانید جان یک فرد را در خیابان، اتوبوس و... نجات دهید. البته افرادی که در 48 ساعت گذشته از داروی سیلدنافیل یا ترکیبات مشابه استفاده کرده‌اند نباید نیتروگلیسیرین مصرف کنند زیرا دچار افت شدید فشار خون خواهند شد. علاوه بر قرص زیرزبانی، مصرف آسپیرین نیز می‌تواند هنگام بروز علائم سکته مفید باشد. در این شرایط فرد باید 1 قرص آسپیرین 325 میلى‌گرمی جویدنى یا 4 قرص آسپیرین بچه (80 میلی‌گرمی) را یکجا مصرف کند تا آمبولانس به محل برسد.

5. ماساژ قلبی را چگونه انجام دهیم؟

گاهی سکته باعث ایست قلبی می‌شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که رگ راست قلب دچار گرفتگی شود و رگ فرعی برای خونرسانی به آن وجود نداشته باشد. در صورت وقوع ایست قلبی باید عملیات احیا یا CPR انجام شود. این عملیات را می‌توان از طریق شوک الکتریکی در بیمارستان و ماساژ قلبی انجام داد. با استفاده از شوک، سیستم الکتریکی قلب برای چند لحظه قطع می‌شود و قلب فرصت پیدا می‌کند تا دوباره فعالیت طبیعی خود را از سر گیرد اما اگر شوک الکتریکی در دسترس نباشد می‌توان از ماساژ قلبی استفاده کرد. این ماساژ برای کسانی کاربرد دارد که بیهوش شده‌اند و نبض ندارند. این افراد ممکن است تنفس نداشته باشند یا به‌طور غیرطبیعی نفس بکشند. ماساژ قلبی باعث می‌شود خون به حیاتی‌ترین عضو بدن یعنی مغز پمپاژ شود. درواقع اگر فعالیت قلب بیش از 6 دقیقه متوقف شود و فرد ماساژ قلبی دریافت نکند، دچار مرگ مغزی خواهد شد. در این وضعیت حتی با رسیدن اورژانس و احیای قلب، فعالیت مغز برنمی‌گردد.

احیا از طریق ماساژ قلبی 3 مرحله دارد؛ مرحله اول آن باز کردن راه هوایی است. با خم شدن سر، مجاری هوایی روی هم می‌خوابند و راه تنفس بسته می‌شود. بنابراین باید چانه بیمار را به سمت بالا گرفت و دهانش را باز نگه داشت. مرحله بعدی، تنفس دهان به دهان است. مرحله سوم نیز به ماساژ قلبی مربوط می‌شود (2 بار تنفس به ازای 30 بار ماساژ قلبی). ماساژ قلب باید به قدری محکم باشد که به ماهیچه قلب فشار وارد شود و خون به گردش بیفتد. گاهی حتی ماساژ باعث شکستن دنده‌ها می‌شود اما جان بیمار مهم‌تر از این موضوع است. ماساژ قلبی باید آنقدر ادامه پیدا کند تا خون به مغز برسد. گاهی اوقات هم می‌توان با وارد کردن یک مشت محکم به ناحیه قلب، بیمار را برگرداند زیرا این مشت می‌تواند به اندازه یک ژول الکتریسیته ایجاد کند.

6. در اورژانس بیمارستان از چه حقوقی برخورداریم؟

در زمان مراجعه به اورژانس، بیماران قلبی باید در اولویت قرار بگیرند. هر اورژانس دارای یک بخش تریاژ است که در آن بیماران قبل از معاینه توسط پزشک، با توجه به علائمشان دسته‌بندی می‌شوند. مسوول تریاژ باید فردی که با علائم سکته و درد قلبی مراجعه کرده را زودتر از بیماران دیگر نزد پزشک متخصص بفرستد و بلافاصله از او نوار قلب بگیرد. مردم نیز باید با وظایف کادر پزشکی و حقوق خود آشنا باشند. فردی که علائم قلبی دارد نباید در صف بیماران منتظر بماند زیرا جانش در خطر است و باید موضوع را سریعا با مسوول تریاژ درمیان بگذارد. متاسفانه خیلی اوقات بیماران از بی‌اطلاعی خود ضربه می‌خورند.

7. سکته قلبی را چگونه درمان کنیم؟

مهم‌ترین معضل در بحث سکته قلبی مراجعه دیرهنگام بیماران است. با وقوع سکته و علائم آن بسیاری از افراد فکر می‌کنند که شاید درد از معده یا ناحیه دیگری از بدنشان باشد. به همین دلیل مراجعه به اورژانس را به تعویق می‌اندازند، در صورتی که بحث قلب شوخی‌بردار نیست. وقتی رگ بسته می‌شود، زمان بسیار محدودی برای باز کردن آن وجود دارد. اگر در 20 دقیقه اول درمان انجام شود، قلب هیچ آسیبی نمی‌بیند اما بعد از آن به‌تدریج عضله‌های قلب از بین می‌روند، به‌طوری که بعد از 2 ساعت حدود 50 درصد از سلول‌ها و عضلات قلبی دچار مرگ می‌شوند. درواقع تا 6 ساعت پس از سکته می‌توان به درمان آن پرداخت اما هرچه زمان بیشتر بگذرد، قلب دچار نارسایی بیشتری خواهد شد.

سکته را می‌توان در اغلب موارد با تزریق دارو و قرار دادن استنت در رگ درمان کرد. داروهای جدید تا 90 درصد می‌توانند گرفتگی رگ را باز کنند. اگر تخمین زده می‌شود بیمار طی 2 ساعت بعد از سکته به بیمارستان برسد، می‌توان از تزریق دارو صرف‌نظر و مستقیم او را برای استنت‌گذاری به بخش آنژیوپلاستی در بیمارستان منتقل کرد اما اگر رسیدن بیمار به بیمارستان بیش از 2 ساعت طول بکشد، بهتر است داروی بازکننده رگ توسط مسوول اورژانس برای او تزریق شود تا در نهایت به بیمارستان برسد و درمان لازم را ادامه دهد. امروزه مسوولان اورژانس به راحتی می‌توانند قبل از رسیدن به بیمارستان از بیمار نوار قلب بگیرند و نتیجه آن را از طریق اینترنت به متخصص قلب مستقر در بیمارستان بفرستند تا مشخص شود آیا فرد واقعا سکته کرده یا نه. در این صورت متخصص قلب دستور می‌دهد برای فرد داروی بازکننده عروق تزریق شود یا نشود.

8. برای پیشگیری از سکته چه آزمایش‌هایی انجام دهیم؟

تست‌های تشخیصی گرفتگی عروق زمانی ضرورت پیدا می‌کنند که فرد دارای علائمی مانند درد سـ*ـینه، احساس خفگی و تنگی نفس باشد. البته این علائم ممکن است در حالت استراحت وجود نداشته باشند و حین فعالیت‌هایی مثل بالا رفتن از پله، دویدن و ورزش کردن ایجاد شوند. سلامت عروق قلب را می‌توان از راه‌های مختلفی مورد بررسی قرار داد؛ از جمله نوار قلب، اکوکاردیوگرافی، تست ورزش، اسکن هسته‌ای، سی‌تی آنژیوگرافی و آنژیوگرافی. نوار قلب؛ آریتمی‌ها، نامنظمی‌های قلب و آثار سکته را نشان می‌دهد اما نمی‌تواند گرفتگی رگ را مشخص کند. اکوی قلب نیز در نیمی‌ از موارد، آثار گرفتگی رگ را نشان نمی‌دهد، مگر اینکه فرد اخیرا یا قبلا سکته کرده باشد. البته اگر اکو همراه با استرس انجام شود، قدرت تشخیصی آن بالا می‌رود. این نوع اکو را می‌توان با تزریق داروی افزایش‌دهنده فشار خون و ضربان قلب یا با دویدن روی تردمیل انجام داد. اگر اکو مشکلی در فعالیت قلب نشان دهد، فرد باید بررسی‌های بعدی مثل آنژیوگرافی را انجام دهد.

از میان روش‌های تشخیصی گرفتگی عروق، تست ورزش کم‌خرج‌ترین و ساده‌ترین روش است. این تست را در مطب نیز می‌توان انجام داد. میزان حساسیت و اختصاصی بودن تست ورزش برای تشخیص گرفتگی عروق کرونر بین 70 تا 80 درصد است. یکی دیگر از روش‌های تشخیصی گرفتگی عروق، سی‌تی‌آنژیوگرافی است. برای انجام این تست، ماده حاجب به رگ دست تزریق می‌شود. سپس با سی‌تی اسکن از رگ‌های قلب عکسبرداری می‌شود. در روش آنژیوگرافی نیز یک کاتتر (لوله باریک و قابل‌انعطاف) از طریق شریان پا یا دست به سمت عروق قلب هدایت می‌شود و امکان تزریق یا مکش مایعات را فراهم می‌کند. پس از کاتترگذاری، ماده حاجب در محل مورد نظر تزریق می‌شود و به‌طور مستقیم از رگ عکسبرداری خواهد شد. قدرت تشخیصی آنژیوگرافی تقریبا صد درصد است. با کمک این روش می‌توان به‌طور همزمان به درمان گرفتگی رگ نیز پرداخت. درواقع اگر آنژیوگرافی مشخص کند که رگ گرفتگی دارد می‌توان همان لحظه با فرستادن استنت به ناحیه مورد نظر، گرفتگی را باز کرد.

اگرچه آنژیوگرافی دقت تشخیصی بسیار بالایی دارد اما یک روش تهاجمی ‌محسوب می‌شود؛ یعنی ممکن است با عوارضی هرچند اندک و کمتر از 1 درصد همراه باشد. بنابراین نباید برای بررسی همه افراد از ابتدا آنژیوگرافی تجویز کرد. درواقع این مهارت پزشک است که با گرفتن شرح‌حال، معاینه اولیه و توجه به مجموعه علائم و عوامل خطرساز بیمار تشخیص دهد کدام تست مناسب‌تر است. شاید برای یک بیمار فقط تست ورزش تجویز شود و بعد پزشک به نتیجه آن قانع نشود و آنژیوگرافی انجام دهد. شاید هم برای یک بیمار مستقیما بدون انجام تست ورزش، آنژیوگرافی تجویز شود.

9. تنگی رگ را چگونه برطرف کنیم؟

پلاک‌هایی که در عروق تشکیل می‌شوند اوایل نرم و پر از نسج چربی هستند و پوسته نازکی دارند. بنابراین ممکن است به‌راحتی پاره شوند. برای جلوگیری از این حالت، داروهایی مثل آتورواستاتین تجویز می‌شود؛ حتی اگر گرفتگی رگ 30 تا 40 درصد باشد و فرد علائمی ‌نداشته باشد. آتورواستاتین علاوه بر اینکه چربی خون را پایین می‌آورد، پلاک را در جای خود ثابت نگه می‌دارد. با گذر زمان، پوسته روی پلاک ضخیم‌تر می‌شود و روی آن را کلسیم می‌گیرد. کلسیفه شدن پوسته مانع از پاره شدن پلاک می‌شود. در این وضعیت بیمار معمولا علائم تنگی رگ مثل درد سـ*ـینه و تنگی نفس را احساس می‌کند اما خیلی در معرض خطر سکته قرار ندارد.

حتی اگر رگ 70 تا 90 درصد دچار تنگی شود، خون به مقدار کم از آن عبور کرده و نیازهای اساسی فرد را تامین می‌کند. جالب است بدانید وقتی رگ اصلی دچار تنگی می‌شود، قلب به سمت اصلاح و بهبود خود قدم برمی‌دارد و رگ‌های فرعی ریزی را کنار رگ اصلی تشکیل می‌دهد تا به خونرسانی کمک کند. این رگ‌ها خیلی ظریف هستند اما به فرد فرصت می‌دهند و سکته را به تعویق می‌اندازند. با این حال تنگی رگ باید حتما تحت درمان قرار بگیرد.در بعضی موارد، تنگی رگ به حدی است که فرد علاوه بر مصرف دارو باید از استنت‌گذاری استفاده کند. استنت وسیله‌ای فنرمانند است که در آنژیوپلاستی از طریق شریان ران به رگ قلب هدایت می‌شود. سپس در محل مورد نظر باز می‌شود و پلاک را روی رگ می‌خواباند. خیلی از بیماران به محض قرار دادن استنت در رگ احساس می‌کنند فشار و سنگینی از روی قلبشان برداشته شده و به راحتی می‌توانند نفس بکشند. استنت‌ها اوایل فلزی بودند اما به‌دلیل عوارضی که داشتند به‌تدریج با استنت‌های دارویی جایگزین شدند.

استنت دارویی تا 1 سال ماده‌ای از خود ترشح می‌کند که مانع از گرفتگی استنت می‌شود. در حال حاضر با تکنولوژی جدید، هیچ استنتی دچار گرفتگی نمی‌شود؛ البته به شرطی که بیمار تا 1 سال از داروی «پلاویکس» استفاده کند. این دارو از تجمع پلاکت در اطراف استنت جلوگیری می‌کند. اگر هم استنت دچار گرفتگی شود، استنت دوم روی آن سوار می‌شود. درواقع استنت قبلی را نمی‌توان خارج کرد زیرا استنت خارهایی دارد که در بافت رگ فرومی‌روند تا استنت را در جای خود ثابت نگه دارند. البته امروزه استنت‌هایی جذبی نیز در دسترس هستند.

این استنت‌ها به مرور زمان جذب رگ می‌شوند و در عین حال آن را باز نگه می‌دارند. اگر هم پلاک و تنگی رگ خیلی طولانی باشد و رگ برای استنت‌گذاری مناسب نباشد، بیمار داوطلب عمل قلب باز یا بای‌پس می‌شود. در این جراحى، شریان داخل سـ*ـینه‌اى به محل بعد از تنگى پیوند زده می‌شود (روى مهم‌ترین رگ تنگ). براى سایر رگ‌هاى تنگ نیز از وریدهاى پا برداشته شده و از شریان آئورت به رگ تنگ پیوند زده می‌شود.

10. چگونه با تغذیه مناسب از سکته پیشگیری کنیم؟

مواد غذایی چرب مثل کله‌پاچه یکدفعه و به سرعت سطح کلسترول خون را بالا می‌برند. به همین دلیل احتمال سکته قلبی بعد از مصرف این خوراکی‌ها افزایش می‌یابد. در مقابل، رژیم غذایی کم‌نمک و سرشار از پتاسیم، میوه و سبزیجات تازه می‌تواند از بروز سکته قلبی پیشگیری کند. برای کاهش خطر سکته و بیماری‌های قلبی باید کمبود ویتامین D را نیز با مصرف مکمل‌های دارویی برطرف کرد. متاسفانه در کلانشهری مانند تهران تقریبا همه افراد دچار کمبود ویتامین D هستند.

بین سکته و سکسکه چه رابـ ـطه‌ای وجود دارد؟

سکسکه به‌طور خیلى نادر می‌تواند از تظاهرات سکته قلبی باشد. درواقع موارد خیلی نادری از این اتفاق به صورت گزارش موردی در مجلات علمی چاپ شده‌اند. به‌طور کلی هر بیمارى که با شکایت درد از ناحیه دندان و فک گرفته تا ناف به اورژانس مراجعه می‌کند باید تحت بررسی نوار قلب قرار بگیرد. سوء‌هاضمه نیز می‌تواند یکى از معادل‌هاى سکته قلبى باشد. سکسکه هم خود می‌تواند از تظاهرات سوء‌هاضمه باشد. در این موارد، پزشک باید شرح حال دقیقی از بیمار بگیرد.

البته درمورد آقای لرستانی باید بررسى شود که آیا مرحوم علائم دیگری مثل احساس خفگى یا سنگینى سـ*ـینه هم داشته یا نه. مرگ در خواب می‌تواند به دلایل دیگری مثل بیماری‌هاى ارثى نیز اتفاق بیفتد. بنابراین برای تشخیص علت دقیق فوت نیاز به کالبدشکافی وجود دارد. اگر تشخیص نهایی، سکته بوده و متوفی فقط از سکسکه شکایت داشته، خیلی نمی‌توان پزشک معالج را مقصر دانست. لازم به ذکر است یکى از درمان‌های سکسکه آرام‌بخش تزریقى است.

*فوق‌تخصص قلب و عروق، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی

 

[ღ motahareh ღ]

با توجه به خطراتی که پرفشاری خون در بعضی از مهمترین اعضای بدن به خصوص مغز، قلب، چشم ها، کلیه ها و ... به وجود می آورد، لزوم پیشگیری و تشخیص به موقع این بیماری موضو عی کاملاً محرز می باشد. فشارخون برمبنای عوامل ایجاد کننده ی آن به دو گروه تقسیم می شود: پرفشاری خون اولیه( که فا قد هرگونه تغییرات ارگانیک قابل اثبات می باشد) و پرفشاری خون ثا نویه( که تحت تأثیربیماری های کلیوی ،اختلالات غدد درون ریز و تغییرات بیمار گونه ی رگ های بدن و ... ایجاد می گردد)
گسترده ترین علایم بالینی در پر فشاری خون عبارتند از: احساس فشار و سردرد، خستگی و احساس افت قدرت و توانایی وسرگیجه. در صورتی که پر فشاری خون به مدت طولانی و بدون تشخیص و درمان ادامه یابد، احساس درد در نواحی قلب، تنگی نفس در مواقع پیاده روی سریع به خصوص در سربالایی ها و یا بالا رفتن از پله ها و یا حمل اشیای سنگین ایجاد می گردد.
عوامل غیرقابل کنترل ایجاد کننده ی پرفشاری خون
1- وراثت: وجود پرفشاری خون در پدر و مادر و یا هر دوی آنها و یا سایر خویشاوندان نزدیک
2- سن: به موازات افزایش سن خطر بروز و وقوع پرفشاری خون بالا می رود.
3- جنس: مردها معمولاً بیشتر از خانم های غیر یائسه در معرض ابتلا به پرفشاری خون قرار دارند. ولی بعد از یائسگی خطر ابتلا به پرفشاری خون در هر دو جنس یکسان می باشد.
4- نژاد: سفید پوستان در مقایسه با سیاه پوستان کمتر به پرفشاری خون مبتلا می گردند.
لازم به یادآوری است داشتن یک یا دو مورد از عوامل نام بـرده شده در بالا، دلیل ابتلای حتمی شما به پرفشاری خون نبوده و تنها هشداری است برای این گونه افراد، که در صورت بی احتیاطی در قبا ل عوامل قابل کنترل ایجاد کننده ی پرفشاری خون، از شانس بیشتری برای ابتلا به این بیماری برخوردار هستند.
عوامل قابل کنترل ایجاد کننده ی پرفشاری خون:
1- چاقی: به موازات افزایش وزن، خطر ابتلا به پرفشاری خون نیز به طور چشمگیری افزایش می یابد به خصوص اگر چربی ناشی از زیاده روی در مصرف خوراکی ها، در ناحیه شکم انباشته شود.
2- ترشح بیشتر انسولین:تحت تأثیر پرخوری و ریزه خواری و به موازات بالا رفتن وزن، گیرنده های انسولین حساسیت خود را از دست داده و مرتباً به مقدار ترشح و انباشتگی انسولین در جریان خون افزوده می شود و به علت انباشتگی مایعات و عدم دفع سدیم، موجبات پرفشاری خون فراهم می شود.

3- سدیم:
در حالی که نیاز به سدیم ضروری برای بدن محسوب می گردد، با مصرف 3-2 گرم نمک، این نیاز تأمین می گردد. ولی متأسفا نه به علت عادات غلط و تغذیه ی نامناسب، ذائقه ی اغلب ما نمک بیشتری را طلب می نماید و با استفاده از نمکدان سرسفره، با پاشیدن نمک در غذاهای خود، مقدار مصرف خود را باز هم بالاتر می بریم. بعلاوه مصرف تنقلات حاوی نمک مثل چیپس ، بادام شور، چوب شور، پفک، بادام زمینی ، انواع تخمه ها ،سس، خیارشور، کلم شور، ترشی ها ، رب ها، سوسیس و کالباس، گوشت ها و ماهی های دودی، انواع پنیرها، کنسروها، ترد کننده های گوشت، ادویه های مرکب، ( کاری، سویا سس) چاشنی های آماده برای درست کردن سالاد،منجر به دریافت سدیم بیشتر می شود. که این مصرف بالای سدیم خود در ایجاد پر فشاری مو ثر است.
به این نکته باید توجه کرد که، سدیم در ترکیب طبیعی اغلب مواد غذایی مصرفی وجود دارد و به مواد غذایی فرآوری شده نیز برای طعم دادن و یا به منظور نگهداری بیشتر و افزودن به زمان ماندگاری آنها نمک اضافه می شود.
4- کشیدن سیگار: از ابعاد مختلفی بر افزایش پرفشاری خون تأثیرگذار می باشد.
5- عصبانیت: هر نوع عصبانیتی، تغییراتی را در سطح هورمون های مختلف بدن ایجاد می نماید که باعث پرفشاری خون می گردد و این موضوع در افرادی که عصبانیت ، ناامیدی و سرخوردگی ها را در درون خود سرکوب و نگهداری می نمایند، اثرات مخرب و مضاعفی در بالا بردن سطح فشار خون از خود باقی می گذارد.
6- شیوه ی زندگی:عدم تحرک و ورزش، عامل تحلیل عضلات و موجب پرفشاری خون تلقی می گردد.
افرادی که نمی توانند نمک به مقدار زیادمصرف کنند می توانند با استفاده از سبزی جات معطر و ادویه جا ت گوناگون، طعم و مزه ی دلخواه خود را تأمین و میزان نمک مصرفی را کاهش دهند. بدین منظور می توان از موادی مانند: سیر، ریحان، پیاز، فلفل قرمز، جعفری ، شوید، زنجبیل، فلفل سیاه، خردل، برگ بو، آب لیمو، نارنج، ماست کم چربی، زعفران ،آویشن، پودرجوزهندی ،ترخون، آویشن،اکلیل کوهی و زیره استفاده نمود.

تو صیه های غذایی جهت پیشگیری و درمان پر فشاری خون:
1- کاهش مصرف چربی ها به حداقل ممکن و استفاده ی بیشتر از روغن های حاوی اسیدهای چرب غیراشباع با یک باند دوگانه (مثل روغن زیتون ) و یا چند باند دوگانه (مثل روغن های نباتی مایع ذرت، بادام زمینی، هسته ی انگور، آفتاب گردان).
2- استفاده از کپسول های حاوی روغن امگا 3 به میزان 3-1 گرم در روز.
3-کاهش مصرف گوشت قرمز و گوشت مرغ ودر عوض ماهی به جای آنها مصرف شود ( به صورت کباب شده، فرپز یا بخارپز. توجه داشته باشید سرخ کردن ماهی از ارزش درمانی آن می کاهد.)
مصرف 3-2 حبه سیر، در کاهش پرفشاری خون بسیار مؤثر است
4- افزایش مصرف سیر و پیاز درتهیه مواد خوراکی و یا به صورت خام مثلاً نصف پیاز در روز و یک حبه سیررنده شده درهروعده ی غذایی
5- همه ی سبزی جات و میوه ها بسیار ارزشمند می باشند ولی در میان میوه ها، سیب ، پرتقال ، گریپ فروت، آلو، انگور و موز و در بین انواع سبزی جات، مصرف کرفس، هویج ، و گوجه فرنگی در کاهش شدت پرفشاری خون بسیار مؤثر می باشد. سبزی جات دیگر نیز با دارا بودن فیبر و موادی نظیر پتاسیم ، منیزیم ، ویتامین C و کلسیم در کاهش فشار خون از ارزش خاصی برخوردار می باشند.

 

[ღ motahareh ღ]

رژیمTLC ، مخففTherapeutic Lifestyle Changes می باشد كه به معنای " تغییرات درمانی شیوه زندگی " است. در این برنامه فعالیت بدنی افزایش و مصرف چربی اشباع كم و كلسترول بد (LDL- كلسترول) كاهش می یابد و وزن بدن نیز كنترل می شود. با رعایت این رژیم احتمال حمله مجدد قلبی و سایر عوارض بیماری قلبی كم می شود.

تغذیه به روشTLC

اگرLDL- كلسترول شما بیشتر از حد طبیعی بود، بایستی فوراً رژیم غذاییTLC را اجرا كنید. این رژیم باعث كاهشLDL- كلسترول و احتمال بیماری قلبی می شود. اگر به بیماری قلبی مبتلا هستید، این برنامه احتمال سكته قلبی مجدد و سایر مشكلات قلبی را كاهش می دهد.

در رژیمTLC باید به روش زیر عمل كنید:

- كمتر از %7 كالری روزانه تان را از چربی اشباع تامین كنید. كاهش چربی اشباع مهمترین تغییر غذایی در جهت كاهش كلسترول است.

- روزانه كمتر از 200 میلی گرم كلسترول مصرف كنید.

- كالری روزانه خود را طوری تنظیم كنید كه در وزن طبیعی باقی بمانید.

اگرLDL- كلسترول شما همچنان بالا بود و با رژیمTLC كاهش نیافت ، باید مجدداً به پزشك و متخصص تغذیه مراجعه كنید. در این صورت احتمالاً در كنار رژیمTLC ، باید از داروهای كاهش دهنده كلسترول استفاده كنید. فراموش نكنید كه حتی با مصرف دارو، به رژیمTLC نیز نیاز دارید.

موقع طبخ غذا چربی اشباع كمی استفاده كنید.

اگر چه تهیه یك غذای سالم زحمت بیشتری دارد، ولی در عوض فواید بسیاری برای سلامتی انسان دارد. در زیر برخی نكات برای كاهش چربی اشباع و كلسترول، آورده شده است. رعایت این نكات به كاهش میزانLDL- كلسترول و خطر بیماری قلبی و نیز بهبود سلامتی افراد كمك می كند. رعایت این نكات بخصوص برای افرادی كه از رژیمTLC پیروی می كنند، مفید است.

مصرف گوشت قرمز، مرغ و ماهی

چربی گوشت قرمز را كاملاً از آن جدا كنید. گوشت قرمز را به تكه های متوسط تقسیم كنید. پوست و چربی مرغ را كاملاً جدا كنید.

به جای سرخ كردن گوشت، از روش آب پز و كباب كردن استفاده كنید. برای سرخ كردن غذا از ماهیتابه نسوز و مقدار بسیار كمی روغن استفاده كنید.

سوسیس، كالباس و غذاهای گوشتی آماده و پر چرب را كمتر مصرف كنید.

مصرف تخم مرغ و لبنیات

به جای خامه یا شیر پرچربی از شیر كم چربی استفاده كنید. به جای پنیر و ماست معمولی از پنیر و ماست كم چرب استفاده كنید. عضی افراد طعم لبنیات كم چربی را نمی پسندند. باید توجه داشت كه در زندگی كم تحرك امروز استفاده از لبنیات پر چرب، نتیجه ای جز بالا رفتن چربی های خون را نخواهد داشت. تجربه نشان داده است حتی این گونه افراد پس از مدتی ،به طعم لبنیات كم چرب علاقه مند می شوند.

زرده تخم مرغ را كم مصرف كنید. سفیده تخم مرغ چربی یا كلسترول ندارد، بنابراین می توانید از آن استفاده كنید. در بسیاری از دستورهای غذایی به جای یك عدد تخم مرغ كامل می توانید از دو عدد سفیده تخم مرغ استفاده كنید.

از روغن گیاهی مایع كه چربی ترانس ندارد یا میزان آن كم است، استفاده كنید (چربی ترانس نوعی چربی خوراكی است كه كلسترول بد "LDL" را بالا می برد).



خورش و سوپ ها

پس از پخت خورش و سوپ، آن را در یخچال خنك كنید و چربی را از بالای آن جمع كنید. در مورد غذاهای كنسرو شده نیز می توانید همین كار را انجام دهید. می توانید غلظت خورش های كم چرب را با آرد گندم و آرد ذرت بیشتر كنید.

در پخت غذای خود بیشتر از برنج، نخود، باقلا و غلات سبوس دار استفاده كنید. برای طعم دادن به غذا از تكه های كوچك گوشت استفاده كنید.



وقتی خودتان نمی توانید غذا بپزید

برچسب غذایی موادغذایی آماده را بخوانید و آنهایی را كه چربی اشباع و كلسترول كمتری دارند، انتخاب كنید. اگر غذایی كه خریده اید ، سبزی، میوه و غلات ندارد، این مواد غذایی را در كنار غذای خود مصرف كنید.

از غذاهای كباب شده كه چربی اشباع، چربی ترانس، چربی هیدروژنه و كلسترول كمی دارند، استفاده كنید ( چربی ترانس یا اسیدهای چرب ترانس، هنگام جامد كردن روغن گیاهی تشكیل می شود) . غذاهایی كه چربی ترانس زیادی دارند، كلسترول را بالا می برند.

برچسب غذاها را بخوانید و برای آنكه چربی ترانس كمی دریافت كنید، مصرف غذاهایی را كه روغن هیدروژنه یا نیمه هیدروژنه ( جامد) دارند ، كاهش دهید. به خاطر داشته باشید كه حتی غذاهای كباب شده بدون چربی و بدون كلسترول ممكن است كالری زیادی داشته باشند، بنابراین مراقب مصرف كالری خود نیز باشید.


غذای خارج از منزل

با اندكی دقت و برنامه ریزی می توانید غذای سالمی در خارج از منزل میل كنید.

در اینجا توصیه هایی ذكر می شود:

- مشتری شمایید. چیزی را سفارش دهید كه می خواهید. بسیاری از رستوران ها به تقاضای شما احترام می گذارند. در هر حال با سفارش دادن چیزی از دست نمی دهید.

- تا جایی كه می توانید غذای كمی سفارش دهید.

- سوال كنید. هرگز برای پرسش در مورد نحوه تهیه غذاها تردید نكنید.

- بپرسید كه :

1- آیا به جای خامه یا شیر پرچرب، شیر كم چرب یا بدون چربی سرو می شود؟

2- روغن استفاده شده از چه نوعی است؟( انواعی را كه دارای چربی اشباع كمتری هستند مانند روغن آفتابگردان، روغن ذرت و روغن زیتون انتخاب كنید.)

3- آیا چربی مرغ یا گوشت قرمز را جدا می كنند؟

4- از آنها بخواهید به جای اینكه سس را روی غذا یا سالاد بریزند، آن را در كنار غذا برایتان قرار دهند. در این صورت می توانید به مقدار كم و مورد دلخواه خود از آن استفاده كنید.

5- سالاد را فراموش نكنید.

غذاهایی را انتخاب كنید كه به روشهای مناسب پخته شده باشند مثل غذاهای آب پز شده، كباب شده و بخار پز. غذاهای پركالری، پرچرب و دارای چربی اشباع فراون را مصرف نكنید. مراقب مصرف غذاهای سرخ شده باشید.

وعده های غذایی سالم را انتخاب كنید:

صبحانه: میوه تازه، یك لیوان كوچك آب مركبات، شیر كم چرب یا بی چربی، ماست، نان های تهیه شده از غلات سبوس دار ، املت تهیه شده از سفیده تخم مرغ.

نوشیدنی:

آب، لیمو، چای، آب گوجه فرنگی كم نمك.
نان : بسیاری از نان های تخمیری كم كالری و كم چرب هستند.

پیش غذا:

میوه های تازه، سالاد كم چرب، سوپ باقلا، غذاهای دریایی بخارپز.
غذای اصلی:مرغ پوست گرفته، ماهی، ماكارونی و سبزیجات با سس گوجه فرنگی.

مصرف كره، مارگارین و نمك را هنگام صرف غذا محدود كنید.

سالاد:كاهوی تازه، اسفناج و سایر سبزی های سبز برگ ، سایر سبزیجات تازه، نخود و لوبیا قرمز. سایر مواد غیرسبزیجاتی را مانند تخم مرغ و پنیر را از سالاد حذف كنید. از طعم دهنده های كم چرب یا بدون چربی مانند آب لیمو یا سركه استفاده كنید.

دسر: میوه تازه ، ماست طعم دار( مثل ماست با طعم توت فرنگی). اگر از قهوه یا چای همراه دسر استفاده می كنید به جای خامه از شیر بدون چربی یا كم چرب استفاده كنید.



زبان برچسب ها

یكی از برنامه های موفق در بسیای از كشورهای جهان برای بهبود وضعیت تغذیه مردم و راهنمایی آنها به سمت تغذیه سالم، استفاده از برچسب های غذایی است. خوشبختانه این كار در ایران نیز در حال اجراست. در حال حاضر برچسب هایی نظیر میزان چربی شیر و ماست و پنیر، روغن بدون كلسترول، نوشابه بدون قند و یا میزان انرژی موادغذایی مختلف نظیر انواع كنسرو ماهی در كشور ما نیز رایج شده است. متاسفانه برچسب نمك هنوز در ایران انجام نشده است.

برچسب مواد غذایی به ما كمك می كند تا مواد كم چرب، كم سدیم، كم كلسترول و كم كالری را انتخاب كنیم.



میزان چربی مواد غذایی را بسنجید

اینكه هر فردی مجاز به استفاده از چه میزان چربی است، بستگی به میزان كالری دریافتی روزانه اش دارد. اگر كلسترول خونتان بالا نیست یا بیماری قلبی ندارید، چربی اشباع غذای شما بایستی كمتر از %10 كالری روزانه تان باشد و كل چربی دریافتی نباید كمتر از %30 باشد. جدول زیر حداكثر میزان چربی اشباع و كل چربی مورد نیاز را بسته به میزان كالری دریافتی روزانه نشان می دهد.

اگر كلسترول بالا دارید یا مبتلا به بیماری قلبی هستید، میزان چربی اشباع مورد نیاز شما متفاوت خواهد بود. نوع تغذیه در رژیمTLCرا ببینید. بر چسب مواد غذایی را چك كنید تا میزان چربی استفاده شده را (هم چربی اشباع و هم چربی كل) در هر واحد ببینید.



چربی اشباع (%9)
كل چربی مجاز (%30 كالری)
كالری مصرفی روزانه
13 گرم یا كمتر
40 گرم

1200

18 گرم یا كمتر

53 گرم

1600

22 گرم یا كمتر

67 گرم

2000

24 گرم یا كمتر

73 گرم

2200

28 گرم یا كمتر

83 گرم

2500

31 گرم یا كمتر

93 گرم

2800


میان وعده های سالم

بسیاری از مردم عادت دارند، در بین سه وعده اصلی غذا نیز چیزهایی بخورند. این غذاها را میان وعده می نامند. كنترل میان وعده ها یكی از اصول تغذیه سالم است. بسیاری از میان وعده ها مثل انواع شیرینی، كلوچه و چیپس دارای چربی اشباع، چربی ترانس، كلسترول، سدیم و كالری بالایی هستند/ اما این به این معنا نیست كه مجبور هستید میان وعده ها را به كلی حذف كنید. غذاهایی را كه در زیر فهرست شده، می توانید بعنوان میان وعده در نظر داشته باشید. اما به خاطر داشته باشید ممكن است این میان وعده ها در ضمن اینكه چربی كمی دارند، دارای كالری زیادی باشند. بنابراین مراقب میزان خوردن خود باشید. بخصوص وقتی كه در حال كاهش وزن اضافی خود هستید.

چند میان وعده كم چرب و سالم

آبمیوه %100 طبیعی

شیر بدون چربی یا كم چرب

ماست كم چرب و شربت یخ زده

شیرینی های كم چرب

كلوچه های كم چرب خصوصا انواع كم نمك

شیرینی های خانگی مثل كیك و كلوچه كه با روغن مایع گیاهی و كم نمك تهیه شده باشد.

انواع میوه تازه یا كمپوت میوه هایی كه در آب خودشان بسته بندی شده است.

هویج، كرفس و موارد مشابه

چوب شور كم سدیم، پف فیل بی نمك و بی كره.



مقدار هر واحد غذایی چیست؟

هرم غذایی نشان می دهد كه روزانه باید چند واحد از هر گروه غذایی را مصرف كنید. اما مقدار هر واحد غذایی چیست؟

در جدول زیر خلاصه ای از مقدار واحد مواد غذایی در گروه های مختلف را آورده ایم.



هر واحد معادل
تعداد واحد در روز
گروه های غذایی
یك كف دست ( لواش 4 كف دست ) یا 30 گرم نان
یك لیوان سبوس غلات آماده

نصف لیوان غلات و برنج پخته



11- 6

نان، غلات، برنج، ماكارونی

یك لیوان سبزیجات خام

نصف لیوان سبزیجات پخته

سه چهارم لیوان آب سبزیجات





5- 3

سبزی

یك عدد میوه متوسط

نصف لیوان میوه ریز شده، پخته یا كنسرو شده

سه چهارم لیوان آب میوه





4- 3

میوه

یك لیوان شیر (بدون چربی یا كم چربی)

یك لیوان ماست كم چرب



3- 2

شیر و لبنیات

شصت تا نود گرم گوشت لخم، مرغ یا ماهی پخته

نصف لیوان حبوبات پخته معادل 30 گرم گوشت قرمز

75 گرم همبرگر سویا یا یك عدد تخم مرغ معادل 30 گرم گوشت لخم

30 گرم پنیر معادل 30 گرم گوشت







3- 2

گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و آجیل

غذاهایی را انتخاب كنید كه كم چرب، كم كلسترول و دارای چربی اشباع كمی باشند.

به مقدار كم استفاده كنید

چربی، روغن و شیرینی ها