فلسفی معرفی کتب فیلسوفان

[ZahraHayati]

بسم الله الرحمن الرحیم

هر یک از فلاسفه در کنار اندیشه و سخنان خود کتاب یا کتاب‌های برای عرضه‌ آن اندیشه و سخن به نسل‌های بعدی دارند که در این تاپیک به معرفی این آثار می‌پردازیم.​

 

[ZahraHayati]

حضرت امام سالها در قم کتاب گرانقدر «اسفار اربعه»، تألیف فیلسوف شهیر صدرالمتألهین را تدریس کرده و بر مباحثی از آن، حاشیه نوشته اند که متأسفانه نسخۀ آن هنوز به دست نیامده است. این کتاب منتخبی از آرای فلسفی حضرت امام از تقریرات دروس فلسفه ایشان است که توسط مرحوم آیت الله سید عبدالغنی اردبیلی نوشته شده و در اختیار موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (س) قرار گرفت و در تاریخ 1381 در سه جلد به چاپ رسیده است‏‎.‎

‏‏این کتاب شامل دو مقصد با عناوین: مقصد اول: امور عامه و مقصد دوم: جوهر و عرض می باشد.‏​

 

[ZahraHayati]

أحوال النفس
«أحوال النفس(رسالة فی النفس و بقائها و معادها و یلیها ثلاث رسائل فی النفس)»، از تألیفات شیخ الرئیس ابوعلی سینا و به زبان عربی می باشد.
شیخ الرئیس، درباره نفس، در آثار مهمی چون«شفا» و«نجات» که تقریباً خلاصه«شفا» می باشد، مفصل سخن گفته است؛ به همین دلیل، بعضی، خیال کرده اند که رساله حاضر، مستقلاً توسط وی نوشته نشده، بلکه همان مبحث نفس کتاب«نجات» است که با افزودن فصولی به اول و آخر آن توسط شاگردانش، به صورت رساله ای مستقل درآمده است.​

 

[ZahraHayati]

الإشارات و التنبیهات
«الإشارات و التنبیهات»، اثر بوعلی سینا در موضوعات منطق، طبیعیات، فلسفه و عرفان است.
كتاب« اشارات و تنبيهات» شيخ الرئيس داراى ويژگى هاى متعددى مى باشد كه از آن جمله مى توان به جامعيت و زمان تأليف آن اشاره كرد. اين كتاب عربى از آنجايى كه در اواخر عمر بوعلى تأليف گرديده است كاملتر و دقيق تر از ديگر آثارش مى باشد. البته مشخص است كه« شفا» جامع ترين كتاب ابن سيناست و اشارات آن جامعيت را ندارد ليكن مؤلف نظريات تكميل و تصحيح شده خود را با حذف اضافات و جمع مطالب مورد نياز در اينجا آورده است براى مثال ابواب و عناوين اشارات در هيچك از آثار وى به چشم نمى خورد.

ابن سينا، با اينكه در ديگر آثار خود از عناوين رايج مانند فن، مقاله، فصل و امثال اينها استفاده كرده است ولى در اين كتاب براى تعيين عناوين بخش هاى كلى از اصطلاحاتى نو و بى سابقه همچون نهج و نمط و براى فصول فرعى از عناوينى مانند اشاره، تنبيه، وهم و تنبيه استفاده كرده است، نهج در لغت به معنى راه روشن و نمط بمعنى سفره گسترده مى باشد. بوعلى در بخش منطق ده نهج و در بخش فلسفه ده نمط ايجاد كرده است كه علتش را اين طور بيان كرده اند زيرا منطق وسيله اى براى تسليم راه هاى حدّ و برهان پس ابواب آن راههايى براى يادگيرى ساير علوم هستند و چون ابواب فلسفه طبيعى و الهى خود بالذات مطلوبند پس بمنزله خوان هاى گسترده براى جويندگان حكمت مى باشند. اما براى تعيين فصول فرعى آنها كه مهم و اساسى و نيازمند استدلال هستند از عنوان اشاره و از آنها كه روشن و فرعى اند با تنبيه و از آراء نادرست با وهم ياد شده است.​

 

[ZahraHayati]

الأضحویة فی المعاد
الأضحویة یا رساله أضحوی یا الأضحویة فی المعاد رساله ای است که ابو علی سینا آنرا در روزگار جوانی به استاد خود ابو بکر محمد بن البرقی الخوارزمی که از آن در مقدمه همین رساله به الشیخ الامین یاد می کند به زبان عربی نوشته است در مورد علت نامگذاری این رساله به اضحویة مشهورترین نظریه این است که بو علی آنرا به مناسبت فرا رسیدن عید اضحی یعنی همان عید قربان نگارش کرده و به همین نام نیز نامیده است کما اینکه رساله نیروزیه خود را که در علم اعداد است به مناسبت عید نوروز تالیف نموده است البته اینکه تقدیم این رساله ها در مناسبتهای مذکور بوده است نیز نظریه بعیدی نمیباشد در انتساب این رساله به بو علی تقریبا اتفاق نظر وجود دارد که هم به لحاظ ادبیات به کار رفته در این رساله و هم به لحاظ مطالب آن چنین یقینی بدست می آید.
بوعلی ابتدا رساله با حمد خدا شروع می کند و بعد از اعلام تقدیم این رساله به استاد خود تقدیری در خور توجه از وی به عمل میآورد و استفاده ای که از استادش بـرده را بعنوان حقی بزرگ یاد میکند که در سدد جبران این حق بزرگ است.​

 

[ZahraHayati]

اثولوجیا
«اثولوجیا» این کتاب در جهان اسلام همواره به عنوان اثری از ارسطو با تفسیر فرفوریوس صوری شناخته می شد، امّا برخی تحقیقات اخیر نشان می دهد که این کتاب خلاصه ای از تساعات چهارم، پنجم و ششم از کتاب«التساعات» افلوطین است.
واژه اثولوجیا در ابتدای این رساله به معنای معرفة الربوبیة به کار رفته است. در فلسفه یونان این اصطلاح را افلاطون در توصیف ایزدان و پیدایش عالم توسّط آنها به کار بـرده است.​

 

[ZahraHayati]

الهیات دانش نامه علائی
کتاب دانش نامه علائی را بو علی سینا در دوران اقامتش در اصفهان که از سال چهار صد و دوازده تا چهار صد و بیست و هشت هجری بوده، به دستور علاء الدوله ابو جعفر محمد بن دشمنزیار بن کاکویه نوشته است این کتاب به زبان فارسی دری است.
کتاب دانش نامه علائی، شامل هفت بخش منطق، الهیات، طبیعیات، هیئت، موسیقی، هندسه و ارثاطیقی می باشد. کتاب حاضر که قسمت الهیات دانش نامه علائی است به صورت مستقل چاپ و نشر گردیده است.

مطالب این بخش از کتاب، در پنجاه و هفت عنوان دسته بندی گردیده است که بخشی از آنها متعلق به مباحثی راجع به حکمت و زیرمجموعه های آن می باشد و بخشی نیز در بر گیرنده پاره ای از مباحث فلسفی همچون کم و کیف و جوهر و عرض و علت معلول و. . . است، لکن مهم ترین بخش کتاب که قسمت اعظمی از آن می باشد در مورد واجب الوجود و چگونگی آن است که در پایان اشاره ای کوتاه به مبحث کون و فساد نیز شده است.​

 

[ZahraHayati]

پنج رساله
«پنج رساله»، مجموعه ای از چند اثر ابن سینا، در موضوع لغت و تفسیر برخی از سوره ها و. . . است که رساله های تفسیری توسط فخر الدین بن احمد رودباری، در حدود قرن سیزدهم قمری، به زبان فارسی ترجمه شده است و بقیه به همان زبان عربی باقی مانده است.
این مجموعه، مشتمل بر پنج رساله به نام های تفسیر سوره توحید، تفسیر سوره فلق، تفسیر سوره ناس، رسالة بعض الافاضل الی علماء مدینة السلام فی مقولات الشیخ الرئیس و رسالة فی لغة ابی علی بن سینا است که تقریبا همگی فاقد باب بندی و فصل بندی است.​

 

[ZahraHayati]

تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعیات
«تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعیات»، مجموعه نه رساله در موضوعات گوناگون فلسفی و طبیعی، از جناب ابن سینا و به زبان عربی است.
کتاب، دارای نه رساله در این موضوعات است: طبیعیات، اجرام علوی، قوا و ادراکات انسانی، حدود، اقسام علوم عقلی، اثبات نبوات، معانی حروف هجائیه، عهد و علم اخلاق. در پایان کتاب، قصه سلامان و ابسال ذکر شده است.​

 

[ZahraHayati]

التعلیقات
«التعلیقات» که در موضوع فلسفه و به صورت املاء، با کتابت بهمنیار بن مرزبان، معروف ترین شاگرد ابن سینا، در حدود سال های چهار صد و چهار تا چهار صد و دوازده هجری، که بهمنیار در خدمت بو علی بوده است، نوشته شده است.
این کتاب، به زبان عربی و مشتمل بر موضوعات فلسفی، منطقی، ما بعد الطبیعه و علم النفس است.
کتاب های دیگری از مرحوم بو علی با همین نام وجود دارند که یکی تعالیق است که شاگردش، ابو منصور بن زیلا، جمع آوری نموده و دیگری تعلیقاتی است که ابو الفرج همدانی، از مجالس ابن سینا جمع آوری نموده است.
کتابی دیگر از وی، با این اسم، کتابی است که در چهار بخش منطق، علم نفس و علم الهی می باشد و نسبت آن را به خود بو علی داده اند، البته با مطالعه هر دو معلوم می شود همین تعلیقات است که به طور دیگری تدوین یافته و به قولی، به قلم خود مؤلف نوشته شده است.
کتاب، فاقد هر گونه باب بندی و فصل بندی است و مباحث آن در ذیل عناوینی مختلف که گاه چندان ارتباطی با هم ندارند، جمع آوری شده است.​