زنجان پل سردار زنجان

[مهربانوی ایرانی]

چهارشنبه, 19 تیر,1398

پل سردار زنجان


پل تاریخی سردار در محور جنوب غربی حومه شهر زنجان بر روی رود خانه زنجانرود واقع گردیده ، وبه سال ۱۳۳۳ هجری قمری توسط ذوالفقار خان اسعد الدوله پسر حسین قلی خان نظام العداله ساخته شده است . ذوالفقارخان اسعدالدوله از متمكنین و متنفذین ولایت خمسه در عهد قاجار بوده كه سركردكی برخی از افواج این ناحیه نیز به وی واگذار شد ، و به روایتی دیگر، در دوره قاجار توسط ((حاجیه خانم قمرتاج )) نامی ساخته شده است. پل سردار در میان پلهای سه گانه ای كه بر روی زنجانرود ساخته شده تنها پلی است كه دارای تزئینات معقلی زیبا در حاشیه طاقهاو چشمه طاقها است.



این پل در گذشته به دلیل نزدیكی آن به دروازه جنوبی شهر به پل دروازه قلتوق نیز معروف بوده ، تاریخ ساخت بنای پل سردار بر روی بدنه داخلی بزرگترین طاق و در داخل قاب آجر چینی شده زیبا كه ذكر مقدس یاعلی بصورت قرینه آن را در بر گرفته نقش شده است .



درازای پل حدود ۵/۷۹ متر و ارتفاع آن در بالاترین نقطه از سطح بستر رودخانه حدود ۱۲ متر و عرض آن حدود ۶/۴ متر است. پل دارای سه دهانه با طاق های جناغی است که دهانه میانی از دهانه های دیگر بزرگتر است. برروی پایه های پل نیز دو دهانه با قوس تزئینی تعبیه شده است. پایه های پل به عرض ۶ متر از سنگ های تراشیده ساخته شده و از کف رودخانه حدود ۲ متر ارتفاع دارد. پایه ها در هر دو جهت دارای آب بر هستند. آب برهای جانب بالادست به صورت چند ضلعی و آب برهای پایین دست به طرز نیم دایره شکل گرفته اند. دهانه اصلی و بزرگ پل ۶۰/۱۱ متر عرض و حدود ۵/۸ متر از سطح آب ارتفاع دارد. دهانه های کوچکتر نیز ۵۰/۵ متر عرض و ۱۰/۵متر از سطح آب ارتفاع دارد .



در این پل برای سبک کردن بنا، کاهش بار اضافی و صرفه جویی در مصالح ساختمانی، علاوه بر ایجاد دو طاق تزیینی (که به صورت پله ای رو به بالا بر دامنه شان افزوده می شود تا به طاقی گرد در یک قاب گوشه دار می رسند)، در اطراف طاق و هسته پل، فضاهای توخالی زیادی ایجاد کرده اند. نكته قابل توجه در ساختمان این پل، دو فضای طاقداری است که در پایه های متکی به کناره های رودخانه- همانند دهانه های کوچکتر پل- ایجاد شده است . این دهانه ها امروزه از هر دو جهت پوشیده است و دقیقا مشخص نیست که آیا برای سبکترکردن پایه های پل ایجاد شده یا دهانه هایی بوده که بعدها جهت بالا بردن استحکام پایه ها مسدود شده است. در طاق ها و بدنه بنا، آجرهایی به ابعاد ۵*۲۵*۲۵ سانتی متر به کار رفته است. سطح گذرگاه پل به جهت ارتفاع زیاد دهانه میانی، از وسط به دو جانب دارای شیب نسبتا تندی است.



با توجه به بقایای موجود به نظر می رسد که بستر رودخانه در محل برپایی پل سنگ فرشی داشته که این امر مانع از شسته شدن شالوده پل و بستر رودخانه در زیر پایه ها، توسط جریان رودخانه می شده است.



از دیگر نکات قابل توجه پل سردار، تزیینات کاشی و آجری، نمای شرقی آن است که در پل های دیگر کمتر مشاهده می شود. در ضلع شرقی پل، تزیینا تی با کاشی بر بالای دهلیزها و نوارهایی از کاشی در اطراف دهانه های پل وجود دارد که نوار دهانه وسطی، یک نوار ۲۵ سانتی متری از کاشی و آجر لعاب دار است و نوار دهانه های جانبی، یک ردیف ۵ سانتی متری از کاشی به رنگ آبی است. در ضلع جنوبی دهانه وسطی، در یک کادر مستطیل شکل، کتیبه ای از آجر برجسته وجود دارد که در دو طرف آن، تاریخ((۱۳۳۳)) و عبارت ((یاعلی)) به خط کوفی نوشته شده است. این بنا به شماره ۱۴۸۵ به ثبت تاریخی رسیده است.

این پل از جمله آثار با ارزش اواخر قاجار می باشد. این اثر به شماره ۱۴۸۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است .

منبع:پرتال زنجان​