معرفی ساز و آموزش مطالبی آموزشی در مورد ساز (اختصاصی تالار موسیقی)

[>YEGANEH<]

تعریفی کلی از ساز:

ساز به ابزار نواختن موسیقی گفته می‌شود.

اگرچه هر وسیله‌ای را که صدا بدهد می‌توان ساز دانست ولی در این مقاله منظور از ساز وسایلی است که صرفاً برای اجرای موسیقی ساخته شده‌است.

احتمالاً قدیمی‌ترین وسیله تولید موسیقی صدای انسانهاست.
بعد از آن شاید انواع سازهای کوبه‌ای و پس از آن سازهای بادی قدمت بیشتری دارند. یک قطعه استخوان سوراخ شده مربوط به دوره انسان نئاندرتال را قدیمی‌ترین ساز بادی کشف‌شده می‌دانند.

سازهای زهی نیز در فرهنگ‌های مختلف بشری به کار می‌رفته و در تماس‌های بین فرهنگ‌ها انواع آن متحول شده و بسیاری از این‌گونه سازها در نقاط مختلف جهان دیده می‌شوند که در عین تفاوت جنبه‌های مشترک بسیاری دارند.
قدیمی‌ترین ساز زهی تنبور است.

فن تولید ساز به‌ویژه پس از انقلاب صنعتی در اروپاپیشرفت بسیار کرد و انواع سازهای پیچیده و زیبا با توانایی صدادهی عالی در اروپا تولید شده و می‌شود. درقرن بیستم ژاپن و اخیراً چین نیز سازهایی با کیفیت بسیار خوب تولید کرده‌اند.

همچنین پیشرفت فناوری الکترونیک عرصه وسیعی را برای سازهای الکترونیک باز کرد و بویژه کاربرد رایانه در تولید موسیقی نمای تازه‌ای از مفهوم ساز را در برابر موسیقی‌دانان گسترده‌است.

 

[>YEGANEH<]

بررسی و طبقه‌بندی و شناخت سازها را «سازشناسی» یا «ارگانولوژی» می‌نامند.
سازها را به صورت‌های مختلف دسته‌بندی کرده‌اند ولی معمول‌ترین (و نه لزوماً دقیق‌ترین) دسته‌بندی سازها تقسیم آن‌ها به:
سازهای زهی، سازهای بادی، سازهای کوبه‌ای، سازهای صفحه‌کلیددار، سازهای الکترونیک و صدای انسانی است.

و اما سازهای موسیقی‌ای که ایرانی هستند:

سازهای نواحی ایران شامل دو بخش می‌باشد:

بخش اول سازهای نواحی پارسی است که شامل جوغ ، چوغرو ، جاریگ ، درک ، انواع مختلف دایره و دف ، انواع دهل و جره ، انواع نقاره ، تمبک محلی ، کوزک ، سنج انگشتی، کرپ ، کرنا ، انواع مختلف سورنا ، سفید مهره ، انواع نی محلی ، نی لبک ، فلوت محلی ، نی جفتو ، فیقو سوتک ، شاخ نفیر ، بلبون ، چنگ ، چنگ قوطی و یروتیاست.

بخش دوم نیز شامل گزیده‌ای از سازهای نواحی سایر استان‌های کشور است که اکثراً دارای قدمت قابل توجهی هستند.
به‌طوری‌که حتی تعدادی از آن‌ها جزء سازهای منسوخ شده به حساب می‌آیند.
موسیقی در ایران تاریخ پیش از اسلام هخامنشیان • ساسانیان پس از اسلام صدر اسلام • مروگی معاصر قاجار • پهلوی • لس‌آنجلسی • زیرزمینی موسیقی سنتی ایرانی مقام‌ها • نظریه ادوار • دستگاه‌ها • تحول مقام به دستگاه • ردیف • گوشه • بداهه • آوازها • سازهای دیگر سبک‌هاپاپ • رپ • راک • سمفونیک • جاز • متال • کرال نواحی آذربایجانی • ایلامی • باصری • بختیاری • بخشی‌های خراسان شمالی • بلوچی • بندری • ترکمنی • جنوبی • خراسانی • علوانیه • کردی • کرمانی • گیلکی • لری • مازندرانی دینی زرتشتی • نوروزخوانی • تعزیه • رمضان • صلوات‌خوانی • مداحی به‌طوری‌که حتی تعدادی از آن‌ها جزء سازهای منسوخ شده به حساب می‌آیند.

 

[>YEGANEH<]

علاوه بر این تقسیم بندی بالا هر یک از این بخش‌ها از نظر سازشناسی در دسته‌های سازهای زهی زخمه‌ای و کمانی ، سازهای بادی زبانه‌دار و بی زبانه و سازهای کوبه‌ای خودصدا و پوست‌صدا مرتب شده‌اند.

انواع سازهای ایرانی و ساختمان آن‌ها :

سازها از حیث جنس سه نوعند:
فلزی - سفالی - چوبی

و از لحاظ نوع و شکل تولید صوت به سه گروه تقسیم می‌شوند:

سازهای زهی مانند :
۱- زخمه‌ای
که شامل تار، دوتار، سه تار، گیتار ، عود، تنبور، بربط، چگور، رباب، قانون، چنگ
۲- کششی: کمانچه، قیچک، سرودزهی
۳- کوبشی: سنتور

سازهای بادی:
فلوت، نی، قره نی، نی انبان، کرنا، با لابان، وزله، سرنا، نفیر، دونیه، شمشال

سازهای ضربی:
دایره، دهل، تنبک، نقاره، سنج، طاس،دف
طبقه‌بندی شده‌اند.
صدای حاصل از یک ساز به جنس و شکل ساختمان آن و طبعاً به ساخت صحیح و دقیق آن بستگی دارد.

سازهای فلزی که معمولاً از جنس برنج یا مس هستند،
به طریق "ریخته گری یا چکش کاری" ساخته می‌شوند. سازهای سفالی، همانطور که از نام آن پیداست
از جنس سفال (گل رس پخته شده) می‌باشد.
برخی تنبک‌ها و سازهای بومی مانند طاس‌های پوستی و فاقد پوست ازسفال – دستی یا با چرخ ساخته می‌شوند.


سازهای چوبی به طریق «تراش و برش» ساخته می‌شوند. این گروه از سازها بیشترین و متنوع‌ ترین سازها را در خود جای می‌دهد و آنجا که سخن از نواختن یا ساختن سازهای ایرانی است بیشتر این سازها در ذهن تداعی می‌گردد.
اکثریت سازهای زهی و برخی سازهای ضربه‌ای به این روش ساخته می‌شوند.