در خوشنویسی نستعلیق، نگارش تمامی حروف و کلمات (مگر در موارد استثنایی) با قرار گرفتن پهنای نوک قلم در زاویهای بین ̊۶۰ تا ̊۶۵ نسبت به خط افقی بر روی صفحه شروع میشود. به همین دلیل عادت دادن دست به این زاویه قلم گذاری، اولین گام در آموزش عملی نستعلیق است. برای انجام این حرکت، کافیست پهنای نوک قلم را در زاویه حدود ̊۶۳ بر روی صفحه قرار داده، بلافاصله برداریم، به طوری که فقط اثر پهنای نوک قلم بر روی صفحه نقش بندد. با یک بار مرکب برداری میتوان چند بار این عمل را تکرار کرد.
نکته: در هنگام تمرین قلم گذاری باید دقت کرد که قلم بر روی کاغذ حرکت نکند؛ زیرا قلم گذاری فقط به معنی ایجاد اثر پهنای نوک قلم است بر روی صفحه.
حرکت قلم گذاری را باید آنقدر تمرین کرد تا دست کاملا به انجام این حرکت عادت کند.
نقطه گذاری
نقطه، در خوشنویسی نستعلیق علاوه بر این که بخشی از برخی حروف را تشکیل میدهد، به عنوان واحد اندازهگیری حروف و کلمات در جهت رعایت قواعد کلی آنها به کار میرود. شکل کلی نقطه در نستعلیق مربعی است که گوشههای آن در بالا، پایین، چپ و راست قرار میگیرد. برای اجرای نقطه، قلم را بر روی صفحه قرار داده، همزمان در جهت راست و پایین حرکت میدهیم.
قبل از اینکه به آموزش شكل الف و نحوه اجرای آن در نستعلیق بپردازیم لازم است با خط زمینه و کاربرد آن در خوشنویسی آشنا شویم.
خط زمینه
خطی است افقی که جایگاه حروف و کلمات را در سطر مشخص میکند. این خط را «خط کرسی» و «خط میزان» و «مَسْطَر» نیز میگویند.
الف
«الف» در نستعلیق با یک حرکت قلم نوشته میشود و ارتفاع آن ۳ نقطه و ضخامت آن در حدود تا پهنای قلم میباشد و قسمت انتهایی آن بر خط زمينه مماس است.
برای اجرای شکل «الف» ابتدا ۳ نقطه از خط زمینه به طرف بالا و به صورت عمودی در اول سطر قرار میدهیم به طوری که گوشه نقطهها بر هم مماس باشند. این ۳ نقطه را نقطههای راهنمای «الف» مینامیم.
نکته: نقطههای راهنما، نقطههایی هستند که برای رعایت اندازههای حروف و کلمات به هنگام تمرین در اول سطر قرار داده میشوند.
بعد از قرار دادن نقطههای راهنما، قلم را در ارتفاع ۳ نقطه با زاویه ̊۶۳ قرار داده، با حفظ زاویه به طرف پایین و در جهت عمودی حرکت میدهیم تا قسمت پایین نوک قلم با خط زمینه مماس شود. اگر زاویه قلم گذاری ما درست باشد پهنای «الف» خود به خود حدود تا پهنای قلم خواهد بود.
نکته: قبل از تمرین عملی هر شکلی باید آن شکل را مورد مطالعه بصری قرار دهیم. منظور از مطالعه بصری، نگاه کردن همراه با دقت به شکل مورد نظر است به طوری که تمام جزییات آن از نظر زاویهها، شکل، اندازه و مشخصات دیگر، به خوبی با عمل دیدن مورد مطالعه قرار گیرد و همراه با شکل کلی آن به خاطر سپرده شود. این عمل را در خوشنویسی اصطلاحا «مشق نظری» میگویند.
نکته: در هنگام تمرین قلم گذاری باید دقت کرد که قلم بر روی کاغذ حرکت نکند؛ زیرا قلم گذاری فقط به معنی ایجاد اثر پهنای نوک قلم است بر روی صفحه.
حرکت قلم گذاری را باید آنقدر تمرین کرد تا دست کاملا به انجام این حرکت عادت کند.
نقطه گذاری
نقطه، در خوشنویسی نستعلیق علاوه بر این که بخشی از برخی حروف را تشکیل میدهد، به عنوان واحد اندازهگیری حروف و کلمات در جهت رعایت قواعد کلی آنها به کار میرود. شکل کلی نقطه در نستعلیق مربعی است که گوشههای آن در بالا، پایین، چپ و راست قرار میگیرد. برای اجرای نقطه، قلم را بر روی صفحه قرار داده، همزمان در جهت راست و پایین حرکت میدهیم.
قبل از اینکه به آموزش شكل الف و نحوه اجرای آن در نستعلیق بپردازیم لازم است با خط زمینه و کاربرد آن در خوشنویسی آشنا شویم.
خط زمینه
خطی است افقی که جایگاه حروف و کلمات را در سطر مشخص میکند. این خط را «خط کرسی» و «خط میزان» و «مَسْطَر» نیز میگویند.
الف
«الف» در نستعلیق با یک حرکت قلم نوشته میشود و ارتفاع آن ۳ نقطه و ضخامت آن در حدود تا پهنای قلم میباشد و قسمت انتهایی آن بر خط زمينه مماس است.
برای اجرای شکل «الف» ابتدا ۳ نقطه از خط زمینه به طرف بالا و به صورت عمودی در اول سطر قرار میدهیم به طوری که گوشه نقطهها بر هم مماس باشند. این ۳ نقطه را نقطههای راهنمای «الف» مینامیم.
نکته: نقطههای راهنما، نقطههایی هستند که برای رعایت اندازههای حروف و کلمات به هنگام تمرین در اول سطر قرار داده میشوند.
بعد از قرار دادن نقطههای راهنما، قلم را در ارتفاع ۳ نقطه با زاویه ̊۶۳ قرار داده، با حفظ زاویه به طرف پایین و در جهت عمودی حرکت میدهیم تا قسمت پایین نوک قلم با خط زمینه مماس شود. اگر زاویه قلم گذاری ما درست باشد پهنای «الف» خود به خود حدود تا پهنای قلم خواهد بود.
نکته: قبل از تمرین عملی هر شکلی باید آن شکل را مورد مطالعه بصری قرار دهیم. منظور از مطالعه بصری، نگاه کردن همراه با دقت به شکل مورد نظر است به طوری که تمام جزییات آن از نظر زاویهها، شکل، اندازه و مشخصات دیگر، به خوبی با عمل دیدن مورد مطالعه قرار گیرد و همراه با شکل کلی آن به خاطر سپرده شود. این عمل را در خوشنویسی اصطلاحا «مشق نظری» میگویند.