آموزشی آموزش گام به گام اصول شعر

[aaaaaaaa]

اما دستة سوم کسانی هستند که هم شعرشان از قوت و نمک لازم برخوردار است و هم به هنگام اجرا از هرگونه حرکت اضافی پرهیز می‌کنند. پرواضح است که هم مورد تشویق مخاطب قرار می‌گیرند و هم شعرشان قابلیت مانایی در ذهن مخاطب و تاریخ شعر طنز ایران را داراست.

البته نحوة اجرای شعرِ این دستة سوم را هم می‌توان به زیرمجموعه‌های دیگری نیز تقسیم کرد که مجال گسترده‌تری می‌طلبد.

و اما برای آن‌که این نوشته حاوی پیام اخلاقی هم باشد، در پایان به این رباعیِ نگارنده هم توجه فرمایید!



شیرین که رسید پیش خسرو، گفتا:

فرهاد به دیدنم می‌آید فردا

خواهی که محل سگ به او نگذارم

در مصرف برق صرفه‌جویی فرما!

 

[aaaaaaaa]

گر بخواهیم قالب ها را به دو دسته ی بزرگ تقسیم کنیم به نظر من باید آن ها را عضو دو خانواده ی قالب های کلاسیک و قالب های جدید (نو) بدانیم .
تعریفی از قالب ارائه دادن شاید زیاد کار سختی نباشد و در واقع باید همان شکل شعر را بگوییم . میگویند که قالب ها بر اساس این تعریف دارای دو نوع ویژگی هستند اول شکل ظاهری و دوم شکل درونی یا همان شکل ذهنی .
قالب ظاهری عموما شامل وزن ( یا بی وزنی ) ، تساوی مصراع ها و یا بلند ی و کوتاهی آنها ، قافیه ها ( در صورت وجود ) و صداها و حرکات ظاهری و ... میباشد .
در شعر کلاسیک قالب ها بر اساس شکل ظاهری است که قافیه به شعر میدهد و شکلی گرافیکی و معین برای آن به کار میرود.
اما در شعر جدید یا شعر نوی فارسی عنصر درونی و بسیار مهم تر و عمیق تر وجود دارد که همان شکل ذهنی (درونی ) است. شکل ذهنی در واقع حرکت اشیاء و احساس ها بر روی یک منحنی زیبا به نام شعر است . شکل ذهنی درواقع به یک شکل نظم و یک پارچگی خاص میبخشد و شعر را دارای وحدت و استحکام میکند .

حال ابتدا به سراغ قالب های شعر کلاسیکی میرویم . و به ترتیب نام میبریم و اندکی توضیح میدهیم و شکلی گرافیکی برای آن رسم میکنیم .
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
قالب های کلاسیکی (قدیمی و کهن ) :
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦

◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘
1. قالب مثنوی : (زمان مورد نیاز برای خواندن این بخش با دقت متوسط : یک دقیقه و چهل ثانیه )
◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘

 

[aaaaaaaa]

قالبی زیبای شعری که اکثر شاعران عزیز با آن آشنا هستند که در هر بیت هر دو مصراع موجود باهم هم قافیه هستند .
شکل گرافیکی مثنوی : (توجه : علامت ها ی جلوی هر بیت ار الان تا آخر مقاله نشانه ی قافیه هستند. )
________# __________#
________$ __________$
________◘ __________◘
________♦ __________♦
....
از جمله مثنوی سرایان اولیه و معروف میتوان به حضرت فردوسی (شاهنامه ) ، حضرت رودکی (کلیله و دمنه ) ، ابو شکور بلخی ( آفرین نامه ) اشاره داشت و همین طور میتوان از مولانا و جامی و نظامی و ... نیز نام برد .
نمونه ای از مثنوی :
به دشمن برت استواری مباد / که دشمن درختی است تلخ از نهاد
درختی که تلخش بود گوهرا / اگر چرب و شیرین دهی ور مرا
همان میوه ی تلخت آرد پدید / از او چرب و شیرین نخواهی مزید ... (ابو شکور بلخی )

◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘
2. قالب قصیده (چکامه ) : (زمان مورد نیاز برای خواندن این بخش با دقت متوسط : دو دقیقه وهشت ثانیه )
◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘◘
قصیده از قالب های رایج و زیبای شعر فارسی است . قصیده معمولا بسیار بلند است و به طور معمول کمترین تعداد ابیات قصیده را 14 یا 15 بیت قرار داده اند .
قصیده بیشتر دارای درون مایه های مدح، ذم، سوگواری، بزم، وصف طبیعت ، موعظه و ... است .

 

[aaaaaaaa]

در این نوع شعر مصراع اول با تمامی مصراع های زوج هم قافیه میباشد . بعدا متوجه میشویم که قالب غزل هم شباهت بسیاری به قصیده دارد ولی تفاوت هایی دارد که این دو قالب را از هم جدا می سازد . که در ادامه به آنها اشاراه ای خواهیم داشت .
شکل گرافیکی قصیده :
_______# ______#
_______ ______#
_______ ______#
....
_______ ______#

بد نیست بدانیم از این رو که در این گونه شعر نظر شاعر اغلب به شخص و مقصودی معیّن توجّه دارد آن را قصیده یعنی مقصود نام داده اند.
در جایی خواندم که قصیده به دوران جاهلیت اعراب بر میگردد. ولی در شعر فارسی باید در قرن 3 جستجو شود و دورانی را که اوج شکوفایی قصیده بر میگردد را باید تا قرن ششم هجری بدانیم ( در روز گار سامانیان و غزنویان و سلجوقیان ) ( با انقلاب و تحول ناصر خسرو برای مدح مبانی اعتقادی اسماعیلیان و همچنین سنایی بعد از وی مضامین دینی و و عرفانی و قلندریات و .. را وارد کرد که این شیوه توسط امثالی چون عطار و شمس غربی و اوحدی و .. . دنبال شد. ) .

 

[aaaaaaaa]

دلیلش واضح است که از قرن هفتم به دربارهای مقتدری که در ایران وجود داشت به تدریج نابود و تحلیل رفت و این مدیحه سرایان را کم کار تر کرد و قصیده را به ضعف و زوال نزدیک کرد . اما از قرن نهم به بعد با دادن مضامینی از قبیل تجلیل و ستایش اولیای دین موضع قصیده ها جانی دوباره گرفت اما باز هم به شگفتی های قبل از خود نرسید . اما با تدبیر و خرد امثالی چون ملک الشعرای بهار در عصر اخیر مضامین اجتماعی و سیـاس*ـی در قصاید شاعران رنگ تازه ای به قصیده داد و میتوان گفت که قصیده جانی دوباره گرفت .
← در قصاید اغلب چهار بخش مشخص است . 1. تشبیب (نسیب و تغزل) 2. تخلص 3. مدح 4.دعای تأبید
شروع قصیده که اغلب وصف طبیعت یا شرح وصال و فراق معشوق است را تغزّل (شعر عاشقانه گفتن ) نسیب ( شعر لطیف درباره ی زنان گفتن ) و تشبیب ( احوال و ایام جوانی را گفتن ) میگویند .
پس از چند بیت شاعر تغزل را به مدح میکشاند که این قسمت را "تخلص" میگویند « مهارت شاعر در پیوستن بخش مقدمه قصیده به مدح، و ظرافتی که در این مورد به کار می‌برد "حسن تخلص" نامیده می‌شود. » پس از مدح که قسمت اعظم قصیده را تشکیل می‌دهد،شاعر قصیده را با دعای تأبید به پایان می‌برد، یعنی برای ممدوح خود آرزوی جاودانگی می‌کند، که به این قسمت نیز"شریطه" می‌گویند .

 

[aaaaaaaa]

"غزل" در لغت به معنی "حدیث عاشقی" است. در قرن ششم که قصیده در حال زوال بود "غزل" پا گرفت و در قرن هفتم رسما قصیده را عقب راند و به اوج رسید.

در قصیده موضوع اصلی آن است که در آخر شعر "مدح" کسی گفته شود و در واقع منظور اصلی "ممدوح" است اما در غزل "معشوق" مهم است و در آخر شعر شاعر اسم خود را می آورد و با معشوق سخن می گوید و راز و نیاز می کند.
این "معشوق" گاهی زمینی است اما پست و بازاری نیست و گاهی آسمانی است و عرفانی.

ابیات غزل بین 5 تا 10 ییت دارد و دو مصراع اولین بیت و مصراع دوم بقیه ابیات هم قافیه هست

 

[همایون]

Please, ورود or عضویت to view quote content!

درود
با تشکر از دوست عزیز aaaaaaaa دوستانی که علاقه مند به یادگیری وزن هستند این پستها را مطالعه بفرمایند (از 149 تا 159)

 

[~●Monster●~]

تعریف قافیه چیست ؟

هر شعر نظمی باید قافیه داشته باشد. برای تعریف قافیه باید بگوییم : به کلماتی که در انتهای هر مصراع بیایند + هم وزن باشند + در حرف آخر با هم مشترک باشند ، قافیه گفته می شود.
تعریف ردیف چیست ؟

تعریف ردیف اینگونه است : به کلماتی که دقیقاً عین هم باشند و بعد از قافیه بیایند ، ردیف می گویند. یک شعر یا یک بیت می تواند ردیف نداشته باشد یا می تواند دارای باشد که به آن مردّف می گویند.

مثالی برای شعر مردف :

مسلمانان مرا وقتی دلی بود ….. که با وی گفتمی گر مشکلی بود

به گردابی چو می افتادم ازغم ….. به تدبیرش امید ساحلی بود

بود در مصراع اول،دوم و سوم ردیف است و دلی،مشکلی و ساحلی قافیه است

مثال برای شعر بدون ردیف:

ای نعمت ولایت تو، بهترین نعـم ….. وی لطف بی نهـایت تو شامل امم
هم کاشف الغمومی و هم باقر العلوم ….. هم چشمه کمالی و هم منبع حکم

کلمات نِعَم،اُمَم و حکم ردیف نیستند (چون قرار ما این بود که ردیف ها عین هم باشند) پس اینها قافیه می باشند.

نکته:

آوردن ردیف اختیاری است و شاعر میتواند ردیف را نیاورد. اما اگر در بیت اول شعری ردیف آورده شد شاعر باید در ابیاتی بعدی هم ردیف را بیاورد، وگرنه شعر ناقص است.

 

[~●Monster●~]

انواع قافیه را بشناسید

انواع قافیه چیست ؟ در یک دسته بندی قافیه را به چهار بخش : قافیه متوالی – درونی – میانی – پایانی تقسیم می کنند.

قافیه درونی آن است که قافیه اضافی دقیقا در وسط مصرع ها نمی آید گرچه از نظر وزن قرینه یکدیگر هستند:

هم رنگ رویش در چمن گل با سمن گردیدمی

دایم به بویش چون صبا گر چمن گردیدمی

این بیت قافیه پایانی نیز دارد.

قافیه درونی در اوزانی که هر مصرع آنها به دو بخش مساوی تقسیم می شود ، آخر سه نیم مصرع اول بیت می تواند قافیه دار باشد، این نوع قافیه را می توان قافیه میانی نامید.

قافیه میانی کاربرد زیادی دارد:

در رفتن جان از بدن، گویند هر نوعی سخن

من خود به چشم خویشتن دیدم که جانم می رود

قافیه پایانی در این نوع شعر قافیه اضافی در پایان مصرع ها یا ابیات و قبل از قافیه اصلی می آید:
طرفه می دارند یاران صبر من بر داغ و درد

داغ و دردی کز تو باشد خوشتر است از باغ و ورد

و یا

ای از مکارم تو شده در جهان خبر

افکنده از سیاست تو آسمان سپر

 

[~●Monster●~]

عوامل پیدایی شعر


نخست بايد بدانيم که اساسي ترين عامل پيدايي شعر، عاطفه و احساس است .

-------------------------------------------------------------------------------

مسلمانان مرا وقتي دلي بود که با وي گفتمي گر مشکلي بود

به گردابي چو مي افتادم ازغم به تدبيرش اميد ساحلي بود

دلي همدرد و ياري مصلحت بين که استظهار هر اهل دلي بود

ز من ضايع شد اندر کوي جانان چه دامن گير يا رب منزلي بود

هنر بي عيب هرمان نيست ليکن ز من محروم تر کي سائلي بود

بر اين جان پريشان رحمت آريد که وقتي کارداني کاملي بود

مرا تا عشق تعليم سخن کرد حديثم نکته هر محفلي بود

مگو ديگر که حافظ نکته دان است که ما ديديم و محکم جاهلي بود

دانلود رمان های عاشقانه