استان کردستان به لحاظ تاریخ و قدمت طولانی و جغرافیای خاص خود از مکانهای تاریخی و طبیعی با ارزشی برخوردار است که در مناطق مختلف استان پراکنده شدهاند.
جنگلهای بلوط، آبشارها و رودخانههای خروشان، چشمههای طبیعی و کوههای سر به فلک کشیده؛ طبیعت زیبا و چشم نواز استان کردستان را رقم زده و یکی از زیباترین جلوههای گردشگری طبیعی ایران را در دامنههای زاگرس به وجود آورده است.
جاذبه های تاریخی و معماری منطقه که شامل قلعههای قدیمی، مسجدهای تاریخی، حمامها و... می شوند، همراه با آیینها و فرهنگ رایج بین اقوام کرد از مهمترین جاذبههای استان کردستان است.
موسیقی کردی یکی از بارزترین ویژگی فرهنگی قوم کرد است. طراوت، شادابی، فضای عرفانی و درآمیختگی مضامین با تاریخ گذشته کردها، بخشی ازخصوصیات موسیقی کردی است. مجموع جاذبههای طبیعی، تاریخی، اجتماعی و فرهنگی، استان کردستان را به منطقهای دیدنی تبدیل کرده که بازدید از آن برای هر گردشگری جذاب و خاطره انگیز خواهد بود.
کردستان، استانی سرسبز و خرم با وسعتی معادل 28 هزار و 203 کیلومتر مربع است که در غرب ایران و در مجاورت بخش شرقی کشور عراق قرار دارد.
این استان که در دامنهها و دشتهای پراکنده سلسله جبال زاگرس میانی قرار گرفته است، از شمال به استانهای آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به استان کرمانشاه و از غرب به کشور عراق محدود است.
شهر سنندج مرکز استان کردستان در فاصله 512 کیلومتری جنوب غرب تهران قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا 1480 متر است. سنندج در سال 1046 هجری قمری در زمان حکومت سلسله صفویه و در دوران شاه صفی و توسط سلمان خان اردلان ساخته شده است.
نام سنندج معرب شده سنه دژ است، که مردم شهرهای دیگر استان، سنندج را همان سنه عنوان خطاب میکنند. سنندج به علت مرکزیت در گذشته، دارای مساجد، ابنیه و عمارات و بازار قدیمی میباشد که بیشترین جاذبههای این شهر را تشکیل میدهند.
در ادامه برخی از جاذبههای گردشگری شهر سنندج و استان کردستان معرفی شده است.
مسجد جامع سنندج در ضلع شمالی خیابان امام خمینی قرار دارد . بر اساس مدارک موجود زمان احداث این مسجد مربوط به دوره قاجار بوده و به دستور امان الله خان والی کردستان در سال 1228 هجری قمری ساخته شده است. این مسجد دو ایوانی است با یک حیاط مرکزی که در پیرامون آن 12 حجره برای طالب علوم دینی ساخته شده است.
مسجد دارای شبستانی بزرگ با 24 ستون است و اطراف شبستان و سر ستون ها با دو سوم کلام الله مجیدمزین شده است. برای تزئین دیوارهای مسجد از کاشی های هفت رنگ استفاده شده و در ازاره های آن سنگ مرمر به کار رفته است.
این مجموعه در غرب شهر سنندج و در انتهای خیابان ابیدر بر دامنه کوه آبیدر قرار گرفته است . شهر سنندج از فراز این پارک چشم انداز بسیار زیبائی دارد. چندین باغ و چشمه طبیعی در این پارک وجود دارد . یکی از بزرگ ترین باغ های این مجموعه باغ امیریه می باشد که بزرگ ترین سینمای رو باز (تابستانه) کشور در این باغ جای گرفته است . این مجموعه از قدیم الایام تفریحگاه مردم سنندج بوده و کوه آبیدر دارای محبوبیت خاصی میان مردم است.
بازار سنندج
این بازار در دو طرف خیابان انقلاب قرار گرفته و در سال 1046 ه. ق همزمان با مرکزیت شهر سنندج به عنوان مرکز حکومت اردلان ها ساخته شده است. پلان این بازار به صورت مستطیل بزرگی است که در اثر خیابان کشی دوران حکومت پهلوی به دو بخش تقسیم شده و بخش شمالی آن بازار سنندجی است و بخش جنوبی آن بازار آصف نام گرفته است. با وجود مراکز خرید جدید این بازار همچنان موقعیت و ارزش خود را ا لحاظ تجاری حفظ نموده است.
عمارت آصف یا خانه کرد موزه مردم شناسی مناطق کردنشین و بزرگترین موزه مردم شناسی مربوط به یک قوم در ایران است. این موزه در خیابان امام خمینی (ره) شهر سنندج واقع شده است.
این موزه در عمارت آصف برپا شده و این عمارت یکی از بزرگترین عمارتهای اعیانی شهر سنندج است که دارای ارزش های ویژه معماری از لحاظ آجر کاری و گچبری واروسی سازی است و حمام آن زیباترین حمام خصوصی در بین حمام های سنندج میباشد. بنای اولیه این عمارت در دوره صفویه بوده و در دوره های قاجار و پهلوی تکمیل شده است.
این عمارت در بلوار خسرو آباد (شبلی) قرار دارد. این عمارت در نوع خود بی نظیر و مرکز حکومت اردلان به ویژه خسروخان اردلان بوده است.
مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان شرقی با غلام گردش ها و ایوان ستون دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام ، اتاق قاپچیان و خدمتکاران است. تزئینات معماری این بنا شامل گچبری ، آجرکاری ، اروسی های زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است.
عمارت وکیل - سنندج
این مجموعه بزرگ در خیابان کشاورز واقع شده است و شامل 3 حیاط با عمارت های مربوطه و یک حمام خصوصی در داخل مجموعه و یک حمام عمومی در خارج آن است.
بخش اصلی عمارت وکیل در دوران زندیه ساخته شده و بخش های دیگر متعلق به دوره قاجار است. مجموعه دارای تزئیناتی چون آجرکاریهای زیبا و اروسی های پرکار است و حیاط مرکزی دارای سقف شیروانی با طرح کلاه فرنگی است.
امام زاده پیر عمر - سنندج
امام زاده پیر عمر در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی واقع شده و تاریخ ساخت آن سال 1046 ه.ق می باشد . امام زاده پیر عمر را پسر بلافصل حضرت علی (ع) می دانند . بنای آرامگاه شامل تزئینات آجری گچبری و اروسی های زیبا است . قسمتهای عمدهای از بنا به علت فرسودگی در سال های 1372 تا 74 ه.ش بازسازی شده است.
امام زاده هاجر خاتون - سنندج
امام زاده هاجر خاتون در خیابان صلاح الدین ایوبی در محله قدیمی سرتپوله سنندج واقع است. بر اساس روایات موجود این امام زاده شریفه، خواهر امام رضا (ع) است که در سفر آن بزرگوار به خراسان در کردستان رحلت نمود و در این مکان به خاک سپرده شده است . در مجاور این امام زاده مسجد و آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج نیز قرار دارد.
امام زاده پیر محمد - سنندج
این بقعه در میدان نبوت سنندج در بالای تپهای که قبرستان قدیمی شهر واقع شده است قرار دارد. این بنا محل دفن امام زاده محمد بن یحیی مشهور به پیر محمد است.
قرآن نگل - روستای نگل مریوان
در 65 کیلومتری غرب سنندج در مسیر جاده سنندج - مریوان ، در داخل مسجد روستای نگل قرآنی خطی از دوران گذشته وجود دارد که بنا بر اعتقادات مردم یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان خلفه سوم به رشته تحریر در امده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است.
خط قرآن کوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمتی از شماره آیات طلاکاری شده و مزین به نقوش گیاهی می باشد. این قرآن در بین مردم جایگاه والایی دارد و همه روزه عده کثیری از نقاط دور دست برای زیارت قرآن به این روستا می آیند.
در فاصله 20کیلومتری شمال سنندج در مسیر جاده سقز روی رودخانه قشلاق سد مخزنی قشلاق احداث شده است . دریاچه پشت این سد 11 کیلومتر طول دارد و وسعتی معادل 934 هکتار را در بر می گیرد . این دریاچه محل مناسبی برای ورزشهای آبی می باشد و جزو جاذبه های طبیعی سنندج به شمار می رود.
قلعه باستانی زیویه در 55 کیلومتری جنوب شرقی سقز روی تپه ای نسبتا مرتفع که به محیط اطراف اشراف کامل دارد بنا شده و اکنون تنها بخش هایی از آن باقی مانده است. در مورد عظمت و اهمیت تپه زیویه مطالب بسیاری در کتاب ها نوشته شده است.
از حفاریهای این تپه که اکثرا در گذشته و به صورت غیر مجاز بوده اشیای زیادی به دست آمده که یعضی از آنها در موزه های داخلی و بسیاری هم در موزه های خارج هستند.
از جمله اشیای به دست آمده قطعات عاج منقوش بوده که نقوش حیوانی و صحنه شکار اساطیر روی آنها حک شده و از ارزش ویژه ای برخوردار است.
از روی چند قطعه از آنها، نقش برجسته آبیدر سنندج طراحی، بزرگ نمایی و ساخته شده است. گردنبند طلا و سر عقاب طلائی ا دیگر نمونه های اشیای کشف شده تپه زیویه هستند که از ارزش زیادی برخوردارند. آثار این تپه مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است.
بقایای قلعه قمچقای در 45 کیلومتری بیجار قرار دارد . بنای این قلعه به سده های 8 و 9 قبل از میلاد می رسد . اطراف قلعه را دره های ژرف در بر گرفته که یک سوی آن مسلط به دره ای به نام دره شاهان است. این قلعه ظاهرا تا دورههای ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده قرار می گرفت.
در این قلعه سفالهایی از دوره اسلامی (قرن 6 و 7 قمری) به چشم میخورد. بیرون قلعه و در سمت شمالغربی، بقایایی از دیوارهها و تراس بندیها دیده میشود. این پشته از طریق پلکانی که از سنگ کوه تراشیده شده با اراضی مرتفع شمالی مرتبط بود.
منطقه اورامان
یکی از مناطق زیبای استان کردستان، منطقه اورامان است که در شرق مریوان قرار دارد و دارای کوهستانهای زیبا با پوشش جنگلی است.
رودخانه بزرگ سیروان، از این منطقه و دره اورامان عبور میکند و به رودخانه دیاله در عراق می پیوندد.
روستای اورامانات تخت در جنوب شرقى شهر مریوان قرار دارد که بوسیله جادهاى به طول 75 کیلومتر به شهر مریوان متصل مىشود.
این روستا را هزار ماسوله نیز مىنامند. زیرا معمارى آن همانند ماسوله است. حیاط هر خانه بام خانهاى دیگر است، اما با وسعتى بیشتر.
معمارى اورامانات و سرسبزى این منطقه کوهستانى رویاى پلههایى به سمت بهشت را متصور مىکند. خانههاى این روستا با سنگ و اغلب به صورت خشکه و به صورت پلکانى ساخته شده است. مردم منطقه معتقدند اورامانات تخت زمانى شهرى بزرگ بوده و مرکزیتى خاص داشته به همین دلیل از آن به عنوان تخت یا مرکز (حکومت) ناحیهاى اورامان یاد مىکردهاند.
به غیر از وضعیت خاص روستا از نظر معمارى، موقعیت چشمههاى پرآب، مراسم خاص و آداب و رسوم و وجود مقبره و مسجد پیر شالیار و به ویژه جمعیت و تعداد سکنه قابل توجه آن نشانگر اهمیت منطقه از زمان ساسانى است.
تخت سلیمان - تکاب
تخت سلیمان تکاب به عنوان یکی از مهمترین و مشهورترین مراکز تاریخ تمدن ایران و جهان یکی از 4 اثر ملی ثبت شده کشور در فهرست آثار تاریخی جهان است.
این مجموعه فرهنگی - تاریخی به مساحت 124 هزار مترمربع که در ادوار مختلف محل سکونت مادها، اشکانیان، ساسانیان و مغولها بوده در استان آذربایجان غربی قراردارد و به روایتی محل تولد زرتشت پیامبر میباشد.
قلعه تاریخی تخت سلیمان بازمانده از دوره ساسانیان با بخشهای مختلفی همچون آتشکده آذر گشسب به عنوان یکی از مهمترین آتشکده های دوره ساسانی، آتشکده شاهی و جنگ آوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاههای کوچک و دروازه ها و دیوارهای مستحکمش از بناهای مهم تاریخی جهان به شمار میرود.
دریاچه زریوار - مریوان
دریاچه زریوار در 3 کیلومتری شمال باختری مریوان قرار دارد و از زیباترین میراثهای طبیعی استان کردستان به شمار می آید. آب این دریاچه از چشمه های جوشان و رودخانه های چندی که به آن می ریزد، تامین می شود.
آب تالاب شیرین است و از تعدادی چشمهٔ کفجوش و بارش تأمین میشود. در بیشتر زمستانها سطح دریاچه کاملاً یخ میبندد.
طول دریاچه زریوار حدود ۵ کیلومتر و عرض آن حدود ۱٫۶ کیلومتر است. وسعت تالاب به دلیل تغییرات حجم آبی در فصول مختلف متغیر و حداکثر عمق آن ۵/۵ متر است.
این دریاچه با وسعت حدود 5/8 کیلومترمربع، در یک فرونشست محلی به نسبت باریک در پهنه سنندج تشکیل شده که دو سوی خاوری و باختری آن، به گسل طولی شمال باختری-جنوب خاوری محدود است.
وجه تسمیه زریوار و زریبار که هر دو در منطقه متداول است، به واژه زری که در زبان کردی به معنی دریاچه است، باز می گردد. پسوند دار و بار پسوند تشبیهی، و زریبار یا زریوار به معنی دریاچه وار است. درباره این دریاچه افسانه های متعددی وجود داد که مشهورترین آنها وجود شهری مدفون در زیر آب های دریاچه است.
آبشار بل - منطقه اورامان
در یکی از روستاهای منطقه اورامان و در مرز استان کرمانشاهان، روستایی به نام بل واقع است. درکنار این روستا، در جاده ای که به کوسه هجیج منتهی میشود، آبشاری زیبا وجود دارد که به عقیده کارشناسان دارای آبی عالی برای شرب است.
این آب با فشار زیاد و در حجم بسیار از شکاف کوهی بیرون می ریزد و عظمت و شکوه طبیعت را جلوه گر می سازد. این آب در مسیر خود به رودخانه سیروان می ریزد.
پالنگان یکی از روستاهای دهستان «ژاو رود» از توابع شهرستان کامیاران است و در 47 کیلومتری شمال غرب این شهر قرار دارد. روستا در دامنه کوه و در 2 طرف دره قرار گرفته و خانههای آن با سنگ و عموما به حالت پلکانی ساخته شده و پشت بام منزل پایین حیاط منزل بالا است.
این روستا علاوه بر داشتن معماری زیبا ، دارای چشمه ها ، آبشارها و طبیعتی سرشار از زیبایی منحصر به فرد در استان کردستان است و در کنار رودخانه ای قرار گرفته که به رودخانه سیروان می پیوندد.
این ناحیه یکی از مراکز مهم کردستان از دوره سلجوقی به بعد بود و بقایای قلعه پلنگان که مجاور روستا و در بالای کوه قرار گرفته موید این امر است.
غار کرفتو در فاصله 60 کیلومتری از شمال دیواندره و در نزدیکی روستای یوزش باش کندی قرار دارد و از پر جاذبه ترین مکان های توریستی استان می باشد. غار کرفتو از غارهای طبیعی و آهکی است که در ادوار مختلف جهت استفاده و سکونت تغییر حالت داده شده و مهمترین ویژگی غار معماری صخره ای آن است که در چهار طبقه در دل کوه حفر شده است.
کتیبهای یونانی بر سر در یکی از اتاق های طبقه سوم وجود دارد که از این غار به عنوان معبد هراکلس نام بـرده است. در معماری این غار علاوه بر ایجاد اتاق ها و راهروهای عبوری، سعی شده تا اتاق ها با هم مرتبط باشند و نور گیرهایی به سمت بیرون تعبیه شده و بر دیوارهای غار در بعضی از اتاق ها نقوشی به صورت تجریدی از حیوانات، انسان و گیاه حجاری شده است.
غار کرفتو یکی از دیدنیترین آثار بجا مانده از روزگاران پیشین است. این غار بر بالای یک کوه واقع است. غار کرفتو بخشی توسط طبیعت و بخشی توسط انسان ساخته شده است. این غار دارای دهلیزهای بسیار تو در تو و اتاقهایی دست ساز در چندین طبقه است.
کتیبه تنگیور - کامیاران
در 45 کیلومتری شمال غربی کامیاران بین روستای تنگی ور و یوزیدر روی صخرهای در دره تنگ، کتیبه تنگیور به خط میخی و زبان آشوری حجاری شده است.
چهل چشمه
چهل چشمه از کوه های مرتفع کردستان است. این کوه دارای آبشارها و چشمه های بسیار زیبایی است و وجه تسمیه آن نیز حکایت از وجود چهل چشمه آب دارد. این کوه در منطقه خورخوره از شهرستان دیواندره قرار دارد و منطقه ای سردسیر و برف گیراست.
در این کوه میتوان در تمامی سال برف را مشاهده کرد. این کوه یکی از سرچشمه های رودخانه جغاتو (جغتو) و سپید رود است و دارای چشمه سارهای فراوان و دامنه های سرسبز و زیبا است.
چشمه باباگرگر - قروه
در روستای بابا گرگر، در 18 کیلومتری شمال شرقی شهرستان قروه، چشمه ای جوشان همیشه می خروشد که به آن دنگز میگویند. آب این چشمه در استخری عمیق و مدور به محیط 200 متر جمع می شود. این چشمه پر آب دارای آبی است که رنگ آن مایل به سرخ است و در بعضی مواقع به رنگ زرد مایل به لیمویی درمیآید.
آب این چشمه به علت وجود املاح معدنی به ویژه گوگرد ، رنگین است. ظاهراً این آب برای امراض سودایی و پوستی مناسب است و در درمان سوء هاضمه و دیگر بیماری های دستگاه گوارش و نیز راشیتیسم و درمان تورم مؤثر می افتد. این چشمه و امامزاده باباگرگر در کنار آن، از مکان های طبیعی و تاریخی استان محسوب می شوند.
سراب وینسار - قروه
یکی از چشمه های قدیمی شهرستان قروه، چشمه سراب است که با آب بسیار گوارا و عالی در داخل روستای وینسار از دل زمین بیرون می آید. در حقیقت روستای وینسار پیرامون این چشمه شکل گرفته است. این چشمه سال های سال است که تأمین کننده آب روستا، هم برای شرب و هم کشاورزی است.
اطراف چشمه اصلی سنگ چین شده و قدمت سنگ چین آن حدود دو تا سه قرن بر آورد شده است. تا حدود 30 سال پیش مردم روستا در ماه خرداد مراسم شکرگزاری و قربانی برای سراب، برگزار میکردند. در این مراسم ضمن قربانی کردن گوسفندان به جشن و شادمانی میپرداختند و احترام ویژه ای برای این چشمه قایل بودند.
سراب قروه
در بخش جنوبی شهر قروه سرابی طبیعی وجود دارد که یکی از تفرج گاه های مردم منطقه محسوب می شود. این سراب دارای آبی خوب و گواراست. به همین دلیل شهر قروه در کنار آن ایجاد شده است. بخشی از آب کشاورزی و نوشیدنی قروه از این آب تأمین می شود.
آبشارکویله - مریوان
یکی از مکان های دیدنی استان کردستان، آبشارکویله است که در شهرستان مریوان و در مسیر جاده مریوان - سقز واقع است. این آبشار زیبا در فصل بهار از مکان ها دیدنی و زیبای منطقه محسوب می شود.
آبشار شلماش - سردشت
یکی از زیباترین مناظر طبیعی کردستان آبشار شلماش است.شلماش در ده کیلومتری شهر سردشت است. برای رسیدن به سردشت از سقز کافی است به سمت بانه حرکت کنید با چهل و پنج دقیقه رانندگی به بانه میرسید و از بانه به سمت سردشت حرکت کنید تا بعد از یک ساعت بعد از عبور از پل معروف سردشت به سمت شلماش حرکت کنید.
آبشار شلماش مخصوصا در بهار که حجم آب زیاد است یک منظره بی بدیع از بازی نور و آب و رنگین کمان پدید میاورد هوای فوق العاده مرطوب کنار این آبشار و خنکای دل انگیز آن وادارت میکند لخـ*ـتی بیشتر در صدای خروش آب و آبشار تامل کنی. لازم به یادآوری است که سردشت هم یک شهر مرزی است و کلی جنس قاچاق شده را میتوانید در آن شهر بیابید. اجناسی از قبیل وسایل لوکس و سیگار و چای و ...
چشمه آب تلخ ( پیرصالح) - بیجار
چشمه آب تلخ در روستای قشلاق از شهرستان بیجار قرار دارد. علت نامگذاری این چشمه به علت تلخ بودن آب آن است. هر چند دلیل تلخ بودن آب این چشمه به روشنی مشخص نشده است، اما آب آن برای درمان بیماری های روماتیسمی مؤثر است.
چشمه کواز - کامیاران
این چشمه در50 کیلومتری شمال غربی کامیاران و در10 کیلومتری شمال غربی روستای پلنگان در دامنه کوه واقع شده است. آب این چشمه طعم گوگردی دارد و در محل جوشش آن از زمین، رنگ آب شیری است و خود نشان دهنده وجود مواد آهنی و گوگردی درآب است.
آب این چشمه در استخر کوچکی جمع می شود و از آن برای نوشیدن و نیز درمان بیماریهای مجاری تنفسی، روماتیسمی و بیماری های جلدی استفاده می شود.
علاوه بر این چشمهها میتوان به موارد زیر نیز اشاره کرد:
چشمه خاور آباد: این چشمه در جنوب شرقی چشمه سراب بیجار واقع است.
چشمه قم چقای: در 17 کیلومتری قم چقای در دهستان سیاه منصور شهرستان بیجار واقع است.
چشمه هفت آسیاب: در روستای شریف آباد از دهستان سیاه منصور واقع است.
منبع:باشگاه خبرنگاران جوان
جاذبههای دیدنی استان کردستان به تفکیک شهرها سنندج
سنندج دومین شهر بزرگ کردنشین ایران و مرکز استان کردستان است که در سال ۱۰۴۶ هجری قمری توسط سلیمان خان اردلان برای اهداف نظامی بنا شده است. این شهر از سمت غرب به کوه آبیدر، از سمت شمال به کوه شیخ معروف و از سمت جنوب به کوه سراجالدین محدود شده است. سنندج که در منطقهی کوهستانی زاگرس و در ارتفاع ۱۴۵۰ تا ۱۵۳۸ متری از سطح دریا واقع شده و دارای آبوهوایی سرد و نیمهخشک است. در گذشته این شهر به علت اهمیت نظامی و واقع شدن در پای کوه «سنه دژ» نامیده میشد.
خانه کرد (عمارت آصف وزیری)
بزرگترین موزهی مردمشناسی مربوط به یک قومیت در ایران است. این بنا یکی از بزرگترین عمارتهای اعیانی شهر سنندج است که به لحاظ معماری و تاریخی بسیار ارزشمند است. خانهی کرد دارای آجرکاریها، گچبریها و اورسیهای زیبای مربوط به دوران صفویه است. اگر میخواهید هر چه بیشتر با این قوم ایرانی آشنا شوید، حتما به گنجینهی مردمشناسی آن سر بزنید. این بنا که به دستور آصف اعظم و توسط استادکاران غیربومی ساخته شده، در خیابان امام خمینی شهر سنندج قرار دارد.
مسجد دارالاحسان (جامع)
این مسجد زیبا در بلندترین نقطهی بافت شهری سنندج واقع شده است، بهگونهای که گلدستههایش در همه جای شهر دیده میشود. این بنا که در سال ۱۲۲۷ هجری قمری در دوران حکومت فتحعلیشاه ساخته شده، از باارزشترین مساجد کردستان، به لحاظ معماری است. مسجد دارلاحسان در ضلع شمالی خیابان امام خمینی سنندج قرار دارد.
مسجد و زیارتگاه هاجرخاتون
این بنا یکی از مهمترین مساجد شهر سنندج است که توسط عارفی مشهور به نام حاج شیخ شکرالله ساخته شده و اکنون در خیابان صلاحالدین ایوبی سنندج قرار دارد. طبق روایات، فرد مدفون در این امامزاده، خواهر امام رضا (ع) است که در مسیر سفر با برادر بزرگوارش در مسیر خراسان در کردستان درگذشته است. این امامزاده از سه حیاط با فضاهای مجاور، مقبره، مسجد و آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج تشکیل شده است. این بنا به دلیل استفاده از گچبری، آیینهکاری و نقوش زیبای گل و گیاه و همچنین استفاده از معماری کردستانی در ایوان ستوندار جنوبی این بنا، به بنایی ارزشمند تبدیل شده است.
بازار سرپوشیده سنندج
این بازار سنتی که در سال ۱۰۴۶ هجری قمری و همزمان با مرکزیت شهر سنندج به عنوان مرکز حکومت اردلانها ساخته شده، در دو طرف خیابان انقلاب سنندج قرار دارد. این بازار برای علاقهمندان به بناهای تاریخی و خرید جذاب خواهد بود. معماری بازار سنندج که یادگاری از دوران صفویه است و به دستور شاه صفی ساخته شده، مستطیلی شکل است و یادآور میدان نقش جهان اصفهان است. اجناس این بازار در بازهی قیمتی متوسط قرار دارند.
عمارت امجدالاشرف
این عمارت که از بناهای مشهور دوران قاجار است دارای ویژگیهایی مثل حیاط سنگفرش، استخر، حمام و سالن تئاتر بسیار زیبایی است. تزئینات این بنا توسط استادکاران اصفهانی انجام شده است، به همین دلیل نقاشیها و گچبریهای بینظیری دارد. این عمارت در خیابان صلاحالدین ایوبی شهر سنندج واقع شده است.
عمارت مشیر دیوان
این عمارت که در خیابان شهدای سنندج قرار دارد، به تلاش میرزا یوسف مشیر دیوان که فرزند یکی از وزیران کرد تحت سلطنت قاجار بود، ساخته شده است. عمارت مشیر دارای هفت حیاط با فوارههای مجزا و در عین حال مرتبط با سایر فوارههاست و دروازهی ورودی بسیار جذابی به نام «سردرب جلوخانی» دارد که به شکل نیمهشتی است.
عمارت سالار سعید (موزه سنندج)
اگر قصد بازدید از صنایع دستی کردستان را دارید، موزهی این عمارت بهترین گزینه برای شما خواهد بود. عمارت سالار سعید که همزمان با سلطنت ناصرالدین شاه ساخته شده، به علت تزئینات گچبری و آیینهکاریهای زیبا، از زیباترین عمارات سنندج است. این عمارت نیز در خیابان امام خمینی سنندج قرار دارد
حمام خان
حمام خان که مربوط به دورهی تاریخی قاجار است، در ضلع شمالی بازار سنندج و چنب مسجد داروغه قرار دارد. این حمام به دستور والی کردستان ساخته شده است و معماری و کاشیکاریهای ظریف آن همراه با آهکبریهلی گوشهی حمام چشم هر گردشگری را به خود خیره میکند.
مجموعه پارک تفریحی آبیدر
اگر اهل طبیعتگردی هستید، حتما به این پارک کوهستانی مشرف به شهر سر بزنید. پارک آبیدر که در دامنهی کوه آبیدر قرار گرفته و دارای چندین باغ و باغ وحش است، از دیرباز بسیار بین مردم سنندج محبوب بوده و به گونهای نماد این شهر است. ارتفاع کوه آبیدر ۲۳۵۰ متر است و برخی مکانهای مشهور آن عبارتند از: کانی شفا، ماماتکه، گویزه کویر، خضر زنده و ... . علت محبوبیت این مجموعهی تفریحی نزدیکی آن به سنندج، ارتفاع آن و وجود چشمههای زیرزمینی فراوان است.
سینمای روباز پارک امیریه
این سینما که بزرگترین سینمای روباز جهان با ظرفیت ۱۰ هزار نفر است، در پارک جنگلی امیریه که یکی از بزرگترین باغهای مجموعهی آبیدر است، قرار دارد. در این سینما هر شب راس ساعت ۲۱ یک فیلم سینمایی به نمایش گذاشته میشود و بلیط آن رایگان است.
روستای تاریخی نگل
یکی از مهمترین جاهای دیدنی استان کردستان روستای نگل است و علت آن وجود قرآن نگل در این منطقه است. این قرآن که طبق باور مردم روستا یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان خلیفهی سوم نوشته شده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده، در مسجد روستا نگهداری میشود. مردم برای حل مشکلاتشان به این قرآن مراجعه میکنند. این روستا در مسیر جادهی سنندج-مریوان قرار دارد.
پل تاریخی قشلاق
به این پل، سی و سه پل کردستان میگویند. پل قشلاق که در سال ۱۰۴۶ هجری قمری به سفارش شاه صفی ساخته شده، در گذر سالها با وجود بودن در معرض باد و باران و قرار گرفتن در آب همچنان سالم و پابرجا باقی مانده است. پل قشلاق در شرق شهر سنندج و روی رودخانهی قشلاق قرار دارد.
مریوان
شهر سردسیری مریوان در ۱۲۵ کیلومتری شمال غربی سنندج واقع شده است. این شهر علاوه بر زیباییهای طبیعی به علت مرکز خرید بودن نیز از شهرت بسیار زیادی برخوردار است.
دریاچه زریوار
اگر اهل طبیعتگردی هستید حتما به این دریاچهی آب شیرین افسانهای که در فاصلهی ۳ کیلومتری غرب شهر مریوان قرار دارد، سر بزنید. مردم بومی این دریاچه را اسرارآمیز میدانند چرا که هیچ منشأ مشخصی برای گردآوری آب خود ندارد و سالهاست که به وسیلهی قطرات باران و چشمههای کفجوش، لبریز از آب است. یکی از بهترین تفریحاتی که در این منطقهی خوش آبوهوا میتوانید انجام دهید قایقسواری در کنار گلهای نیلوفر آبی زریوار است. برای صرف ناهار هم میتوانید ماهیهایی که از دریاچه صید میشوند و همانجا کباب میشوند را میل کنید.
بازارچه مرزی مریوان
این بازارچه در ۱۵ کیلومتری شهر مریوان قرار دارد و به دلیل موقعیت مرزیاش در کنار کردستان عراق و ورود اجناس خارجی با قیمتهای مناسب، از بزرگترین و باارزشترین بازارهای غرب کشور است. بازار اورامیها در این مکان، محل فروش اجناس الکترونیک، وسایل خانگی و پوشاک است و در بازارهای دیگر میتوان صنایع دستی مثل کفش محلی، لباس مردانه و زیورآلات سنتی زنانه را خریداری کنید. حتما هنگام خرید در این مناطق مراقب اصل بودن و سالم بودن کالای مورد نظرتان باشید. در سالهای اخیر بازارها و پاساژهای بسیاری در سطح شهر مریوان هم ایجاد شدهاند و برای افرادی که فرصت رفتن به بازارچهی مرزی را ندارند، جایگزین مناسبی هستند.
روستای پلکانی اورامان تخت
روستای اورامان تخت در جنوب غربی سروآباد و در بخش اورامان شهر مریوان واقع شده و یکی از جلوههای زیبای معماری در کوهستان است. خانههای این روستا از سنگ و اغلب به شکل خشکهچین (یعنی بدون استفاده) از ملات ساخته شدهاند و نوع معماریشان شبیه روستای ماسوله است به همین علت به آن هزارماسوله میگویند. علاوه بر این اورامان تخت که قدمتش به دوران ساسانیان میرسد، مردم بسیار مهماننواز و مهربانی دارد که دیدار با آنها برای شما تجربهی بهیاد ماندنیای خواهد بود. میتوانید برای تکمیل تجربهی خود در هتل بسیار زیبای سنگی اورامان اقامت کنید که ساختاری مشابه ساختار روستا دارد. اورامان منطقهای بسیار زیبا و پر از روستاها و مناطق بکر طبیعی است که همچنان بافت قدیمی خود را همراه با داشتن مراسم مختلف و منحصربهفرد و موسیقی ویژهی خود حفظ کرده است.
اگر در اواسط زمستان به اورامان تخت سفر میکنید، به هیچ وجه مراسم پیر شالیار را از دست ندهید. این مراسم هزارساله، هر ساله ۴۵ روز بعد از شروع فصل زمستان در آخرین چهارشنبه و پنجشنبهی منتهی به نیمهی بهمن برگزار میشود. محلیها داستان جالبی دربارهی علت این مراسم دارند. آنها میگویند که سالها پیش حاکم شهر بخارا دختری گنگ و ناشنوا داشته و اعلام میکند که هرکس بتواند دخترش را شفا دهد، حاکم او را به عنوان همسر دخترش انتخاب میکند. در آن زمان پیرشالیار پیرمردی با کرامات عجیب بوده که حاکم آوازهاش را میشنود و دخترش را همراه با سوارانی به سمت اورامان میفرستد. هنگامی که سواران به اورامان میرسند دختر توانایی صحبت و شنیدن را به دست میآورد و از آن روز تا به حال در اورامان هر سال مراسم عروسی بزرگی برای آنها برگزار میشود که قربانی کردن گاو و گوسفند، دفنوازی، رقـ*ـصهای محلی عرفانی و پخش خوراکی و نذری بخشی از جذابیتهای این مراسم اس
بانه
بانه دورترین شهر کردستان به مرکز این استان است. این شهر بارش برف و باران زیادی دارد و کاملا کوهستانی و سردسیر است. بانه بیش از همه چیز به علت مرکز خرید بودن شهرت دارد و بیشترین سفرهای داخلی استان به مقصد این شهر انجام میشود، بنابراین اگر قصد سفر به آن را دارید، حتما در روزهای غیرتعطیل به آن سفر کنید. برای رسیدن به بانه پنج مسیر وجود دارد: از طرف غرب از مرز عراق، از طرف جنوب غرب از کردستان عراق، از طرف جنوب شرق از طرف مریوان و از طرف شمال از شهرستان سقز میتوان وارد بانه شد.
کوه آربابا
کوه آربابا نماد شهر بانه محسوب میشود. این کوه ۲۲۲۰ متری در جنوب بانه واقع شده و مربوط به دورهی دوم زمینشناسی است. در سالهای اخیر این کوه حالت تفرجگاهی نیز پیدا کرده است.
روستای گردشگری نجنه
این روستا در ۳۸ کیلومتری شمال غرب بانه در جادهی بانه-سردشت قرار دارد. این منطقه به واسطهی چشمهسارهای پرآب به یکی از سرسبزترین مناطق کردستان تبدیل شده است. در این روستا مجتمعهای شیلات متعددی قرار دارند که میتوانید از آنها ماهی تهیه کرده و یا همانجا ماهی کبابی میل کنید. در نجنه چند هتل یک و دو ستاره هم برای اقامت وجود دارد. یکی دیگر از جاذبههای روستای نجنه، وجود قرآنی با قدمت ۴۵۳ سال در مسجد آن است.
بازار بانه
بانه بازار سنتی ندارد. برای خرید به تعداد بسیار زیادی مغازه و پاساژ در سطح شهر وجود دارد که کالاهای باکیفیتها و قیمتهای مختلف را عرضه میکنند. اگر قصد سفر در بهار به بانه را دارید باید بدانید که با وجود هوای مطبوع، اما مسیرها، رستورانها و مغازهها بسیار شلوغ خواهند بود و خبری از تخفیف نیست. بهترین زمان برای سفر به بانه و انجام خریدی آسان، فصل پاییز و زمستان است.
سقز
سقز که در ۷۰۶ کیلومتری تهران و شمال استان کردستان واقع شده است، در گذشته اولین پایتخت مادها بوده که توسط آشوریان نابود شده است. سقز در بهار و تابستان آبوهوایی معتدل دارد.
تپه باستانی زیویه
این تپهی ۱۰۰۰ ساله در منطقهی حفاظتشدهی عبدالرزاق در جنوب شرقی سقز و نزدیکی جادهی دیواندره-سقز واقع شده است. در بالای این تپهی مرتفع، در سالیان بسیار دور اقوام مانایی زندگی میکردهاند و حال آثار باارزشی از آن دوران کشف شده است.
مسجد دومناره
این مسجد در خیابان امام خمینی در بافت قدیم شهر سقز قرار گرفته است. طبق اسناد قدمت این مسجد به دوران افشاریه برمیگردد. این مسجد پلانی مربع شکل دارد و در ساخت آن از مصالحی مثل خشت خام، ملات گل، سنگهای لاشه، آجر و چوب استفاده شده است. در دیوارهای این مسجد از کاشیهای صابونکی با طرح سرو استفاده شده که اثر استاد علی اصفهانی است. علت نامگذاری مسجد دومناره، وجود دو منارهی رفیع و زیبا در بالای مسجد است.
حمام حاج صالح
این حمام در بافت قدیمی شهر سقز و در مجموعهی بازار تاریخی این شهر قرار دارد. حمام حاج صالح به سبک اصفهانی ساخته شده و قدمتش به دوران صفویه برمیگردد. این بنا با کادربندی و آهکبری سقف و دیوارها و حکاکی ستونها تزئین شده است. حمام حاج صالح به زودی به موزه تبدیل خواهد شد.
کامیاران
در ۶۵ کیلومتری سنندج واقع شده و دارای آبوهوایی مطبوع است.
سنگنبشتهی اورامان (کتیبهی تنگیور)
این نقش برجسته که متعلق به تمدن آشور است به همراه کتیبهای با خط میخی بین روستاهای تنگیور و یوزیدر در شهرستان کامیاران و بر فراز کوه زینانه قرار دارد. این نقش برجسته تصویری از یک انسان به صورت نیمرخ را نشان میدهد که کلاهی استوانهای بر سر و شلاقی در دست دارد. کتیبهی کنار آن نیز به زبان میخی به ستایش خدایان آشوری و شرح پیروزیهای این قوم پرداخته است.
روستای پالنگان
این روستا که جز مراکز مهم کردستان در دوران سلجوقی بوده، حالا به دلیل هوای مطلوب و دلانگیز و آسفالته بودن، در تمام طول سال مورد بازدید گردشگران است. یکی از آثار تاریخی دیدنی این روستا قلعهی پالنگان است که از دورهی سلجوقیان باقی مانده و حالا در درهی تنگور و نزدیک روستا واقع شده است. یکی از ویژگیهای این روستا وجود مراکز پروش ماهی متعدد است که شما میتوانید ماهی تازهای را که از رودخانهی تنگور گرفته شده، با قیمت مناسب تهیه کنید. حضور عشایر در فصلهای تابستان و بهار در ارتفاعات این روستا که با برگزاری مراسم سنتی همراه است، یکی دیگر از جاذبههای این روستاست. این روستا معماری شبیه روستای ماسوله دارد.
بیجار
دارای زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل است. بیجار به معنای مکان رویش بید است. این شهر که در شرق استان کردستان واقع شده است، بعد از شهر کرد مرتفعترین شهر ایران است و گاهی به آن بام ایران میگویند.
قلعه قمچقای
در فاصلهی ۶۰ کیلومتری شمال بیجار و ۱۲ کیلومتری شمال روستای قمچقای، قلعهی سلطنتی قمچقای (درهی شاهان) قرار دارد که بازدید از آن به علاقهمندان معماری کهن پیشنهاد میشود. این قلعه که قدمتش به دوران ساسانیان میرسد، در سه دوره محل سکونت مادها، پارتها و اشکانیان بوده است. یک ویژگی منحصربهفرد این قلعه وجود کتیبهای باستانی با نقش هیروگلیف و خط هیراتیک است که آن را به یکی از قدیمیترین کتیبههای نیمهتصویری ایران تبدیل میکند.
پیست اسکلی بینالمللی نسار
اگر اهل ورزشهای زمستانی و تفریحات هیجانانگیز و لوکس هستید، حتما به این پیست اسکی که قابلیت اسکی روی برف و چمن را داراست سر بزنید. ویژگی جالب این مکان دسترسی آسان آن است یعنی با ماشین و پای پیاده به راحتی میتوانید از مرکز شهر به این مکان ورزشی برسید. یک ویژگی بسیار مهم دیگر این پیست اسکی قیمت بسیار پایین آن است. ورودی این پیست حدود ۷۰۰۰ تومان است و حتی شما برای یک دورهی آموزشی ۱۰ جلسهای بیش از ۵۰۰۰۰ تومان نخواهید پرداخت. این پیست دارای امکاناتی مثل تله سیژ، پیست چمن، پارکینگ، هتل و رستوران است.
بازار سنتی بیجار
قدمت این بازار به دوران قاجار برمیگردد. حتما برای خرید صنایع دستی به خصوص فرش و گلیم به این بازار که در مرکز بافت قدیمی شهر بیجار واقع شده، سر بزنید. این بازار دارای معماری سنتی و شامل یک راستهی طولانی شمالی-جنوبی، تیمچهی حتج شهباز و سرایی به نام امیرتومان است.
سایر شهرها غار باستانی کرفتو (دیواندره)
برای رسیدن به این غار مربوط به دوران نوسنگی باید از دیواندره به سمت شمال استان حرکت کنید، این غار در نزدیکی منطقهی حفاظتشدهی عبدالرزاق و در ۳۱ کیلومتری شمال غرب دیواندره قرار دارد. این غار یکی از کهنترین غارهای ایران است که نشانگر وجود تمدن و حیات تا دو هزار سال قبل از میلاد است و نمونهای بارز از زندگی پیشنیان قوم کرد در ایران است. غار کرفتو از غارهای طبیعی و آهکی صخرهای و چند طبقه است که دارای اتاقهای تودرتو، راهرو و دالانهای عبوری است. در بخشهایی از این غار، حکاکیهایی با دست و کتبیهها دوران پیش از تاریخ دیده میشود. بر سردر این غار کتیبهای یونانی وجود دارد، که اسم این غار را هراکلس ذکر کرده است. ورودی غار کرفتو از دامنهی کوه ۲۵ متر ارتفاع دارد و برای دسترسی به آن باید از پلکانی فلزی استفاده کنید.
بابا گرگر (قروه)
چشمهی آب معدنی باباگرگر و بقعهی باباگرگر در شهر سردسیر قروه قرار دارند. روستای باباگرگر در حدود ۱۸ کیلومتری شمال شرقی شهرستان واقع شده است. در این روستا چشمهای همیشه جوشان به نام «دنگز» وجود دارد که دارای آبی به رنگ سرخ و گاهی لیمویی است. گفته میشود که آب این چشمه برای امراض سودایی و پوستی مناسب است و در درمان سؤهاضمه و دیگر بیماریهای گوارشی و همچنین راشیتیسم و تورم مؤثر است.
علاوه بر این چشمه، در کنار روستای باباگرگر آرامگاه یکی از امامزادگان به نام سید جلال مشهور به باباگرگر وجود دارد که گفته میشود که از نوادگان امام باقر (ع) است. بنای این مقبره روی صخرهی سنگی حاصل از آب و گازهای معدنی ساخته شده است. در پایین این بنا سوراخی به قطر ۱۰ سانتیمتر وجود دارد که بادی با سرعت زیاد و با بوی تند گوگرد از آن خارج میشود. زائران بسیاری سکهای در آن میاندازند و سپس جلوی سوراخ را با دست گرفته و بعد رها میکنند. آنها معتقدند که اگر پس از رها کردن دستشان شی به بیرون پرتاب شود، نیاز آن شخص برآورده میشود.