خوشنویسی اصول و قواعد خوشنویسی

[~●Monster●~]

خوشنويسان به قواعدي كه ابن مقله براي خط وضع نمود توجه داشتند. اين قواعد زمينة مساعدي بود براي استاداني كه بر پاية آن توانستند اصول و قواعد خوشنويسی را به حد نهايي برسانند. اما قواعد كلي و عمومي خط را كه ابن مقله بيان كرده، عبارت است از: حسن تشكيل و حسن وضع.

1 – حسن تشكيل: رعايت اصول و اركان نوشتن حروف و اتصالات آنها

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

كلمات را حسن تشكيل گويند كه شامل: نسبت، سطح، دور، ضعف، صعود مجازي، نزول مجازي، صعود حقيقي، نزول حقيقي، ارسال، سواد و بياض است. براي به دست آوردن حسن تشكيل حروف در خوشنويسی، رعايت نكات زير لازم است:

الف- توفيه: رعايت قوس، سطح و دور حرف به تناسب پهناي همان قلم.
ب- اتمام: رعايت طول، عرض و ارتفاع حروف و تناسب آنها.
ج- اسباغ: رعايت غلظت و رقت حروف در نوشتن.
د- اكمال: رعايت كلي اصول هر حرف در نوشتن.
ه- ارسال: رها كردن دست در پايان حروفي مانند (د، و، ر).
و از اين بيان در اجزاء قواعد اصول و نسبت استفاده مي شود.

 

[~●Monster●~]

حسن وضع: به رعايت اصول سطرنويسي اطلاق مي شود كه شامل موارد زير است: تنظيم و تركيب سطر،
رعايت فواصل، حسن مجاورت و اعتدال كلمات، كرسي بندي و كشيده نويسي. براي رعايت حسنوضع بايد به
نكات زير آگاهي داشت:
الف- ترصيف: رعايت محل هر حرف يا كلمه با حروف ديگر.
ب- تسطير: رعايت محل تمامي حروف و كلمات براي هماهنگي يك سطر.
ج- تأليف: رعايت حسن اتصال حروف در تشكيل كلمه.
د- تفضيل: رعايت زيبايي در كشيده نويسي حروف و كلمات.
و از اينها دو قاعدة ديگر خط يعني تركيب و كرسي به دست مي آيد.
ياقوت مستعصمي (از پيروان ابن مقله) و سلطانعلي مشهدي، قواعد هشت گانة خط را: اصول، تركيب، كرّاس
(كرسي)، نسبت، صعود، تشمير، نزول و ارسال اعلام نموده اند.

بابا شاه اصفهاني (متوفي در 996 ه .ق.)، در رسالة آداب المشق نستعليق، قواعد دوازده گانه خط را بدين گونه بر شمرده است: تركيب، كرسي، نسبت، ضعف، قوت، سطح، دور، صعود، نزول، اصول، صفا و شأن، و نيز چهار قاعدة: سواد، بياض، صعود حقيقي و نزول حقيقي را از اجزاي قواعد خط دانسته است. مؤلفان نامة دانشوران ناصري، وضع قواعد دوازده گانه خط را به ابن مقله نسبت داده اند و پس از آن با قيد (به قولي) به ميرعلي تبريزي (واضع خط نستعليق) منسوب دانسته اند و شايد ميرعلي تبريزي از ديدگاههاي ابن مقله و قواعد دوازده گانة او الهام گرفته و بسط بيان داده باشد.

اجزاي خط بر دو قسم است تحصيلي و غيرتحصيلي، » : اما در رسالة آداب المشق منسوب به ميرعماد آمده است تحصيلي آن است كه كاتب را به ممارست و مداومت و پخته ساختن بايد حاصل كرد، و غير تحصيلي آن است كه، چون تحصيلي حاصل شود آن نيز حاصل شود. اجزاي تحصيلي خط دوازده جزء است كه عبارت اند از:
1 – تركيب. تركيب بر دو قسم است: جزئي و كلي. جزئي نيز بر دو قسم است؛ اول آنكه اجزاي حروف مفرد را چنان تركيب كنند كه به اعتدال اصول درآيد، چون حرف قاف و غيره كه مركب اند از ضعف، قوت، سطح، دور و تناسب، دوم آنكه چند حرف مفرد را مركب و كلمه اي سازند به طوري كه واضع وضع كرده، مانند كلمة قلم كه مركب است از ق، ل، م؛ و كلي آن است كه چند حرف مفرد يا مركب و يا مفرد و مركب را تركيب كرده و سطري بنويسند، مانند حدیث الخط نصف العلم كه شامل حرف مفرد و مركب است. و اگر سطر به قدر مصراعي باشد در آن يك مد (كشيده) تمام و يا دو نيم مد و يا سه دو دانگه مد و يا دو دو دانگه مد و يك نيم مد و يا يك دو دانگه مد و يك چهار دانگه مد قرار داده شود ، و بهتر آن است كه مد در اول و آخر مصراع نباشد ، و اگر در آخر مصراع بر بالاي حرفي واقع شود بد نيست ، و اگر مصراعي را در زير مصراع ديگر نويسند بايد كه مدات برابر هم نباشند مگر در چليپا نويسي. در سطرنويسي بعضي از حروف كوچك مانند د، و، ر، ا، ه را در بالاي كلمات قرار دهند.

2 – كرسي . خط طوري بايد نوشته شود كه تَهِ حروف و كلمات در يك خط مستقيم قرار گيرند و آنهايي را ك ه مشابهتي با هم دارند برابر هم نويسند، مانند: دوایر « ش» و « ي» ،« ن» در اين مصراع:

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

« خوش » در « ش» و ،« دوستدار » و مد ،« موي » در « و» و ،« روي » در « و» و « ر» و ،« دوستدار » در « ر» و « د» و گاهي كه مديد باشند، در صعود و نزول حقيقي نيز همين موارد بايد رعايت شود. همچنين فاصلة كلمات و حروف در يك سطر از يك نقطه بيشتر نباشد، و بين حروف و كلمات خلوت و جلوت (كم و زياد) نشود.

3 – نسبت. آن است كه خط به هر اندازه قلم كه نوشته مي شود (ريز يا درشت) حروف و كلمات آن بايد متناسب همان قلم باشد و نسبت به قلم كوچك و بزرگ نباشد يا به عبارت ديگر حروف متشابه و هم شكل يكسان و معتدل باشند و چون اين صفت در خط به فعل در آيد، هر دو هيئت كه مثل يكديگر باشند، كمال مشابهت خواهند داشت و اگر خلاف اين باشد مطبوع نخواهد بود.

4- ضعف. در ابتدا و انتهاي دوائر به كار مي رود و كمال آن است كه در نهايت دوائر به فعل آيد. بسياري از حروف و كلمات را ضعف كه همان تيزي و تندي باشد زينت مي دهد، و تيزي كلمات بستگي به نيش قلم دارد كه بايد هنگام قط زدن كمي محرف باشد.

5- قوت. كمال آن است كه انتهاي مدات و وسط دايره ها با تمام قلم به كار رود.

6 – سطح. آن است كه چون بيننده نظر كند حالت خشكي دريابد مانند اوايل مدات و انتهاي « لا» و الفِ آخر « ل» و غيره. اصولاً در خط نستعليق سطحي مشاهده نمي شود زيرا در همان حروف مسطح دور خفيفي مشاهده مي شود.

7 – دور. آن است كه چون به نظر آيد حالت رطوبت دريابد، مانند انتهاي مدات و مثل آن. دور، مميز بين خط نستعليق و نسخ عربي است، و مشكل بودن خط نستعليق عمده اش به واسطة اين دور است. اعتدال سطح و دور را از خط استاد بايد نقل كرد.

8 – صعود مجازي. آن است كه قلم از پايين به بالا حركت كند اما حركت او مستقيم نباشد، چون نهايت دوائر كه آن را شَمره نيز گويند، و مراتب اين نيز بسيار است و ممارست بايد كرد.

9 – نزول مجازي. يعني قلم از بالا به پايين آمدن، مانند حروف ،« ل، ا، م، ك » اما حركت او مستقيم نباشد، چون اوائل مد و امثال آن و مراتب اين نيز بسيار است.
10 – اصول. آن كيفيتي است كه از اعتدال تركيب اجزاي نه گانه بالا حاصل مي شود و در هر خط كه اندكي از اين صفت باشد آن خط نفيس مي باشد، اجزاي نه گانه در خط به منزلة جسم است و اصول به منزلة جان.

11- صفا. بابا شاه اصفهاني مي گويد: صفا حالتي است در خط كه طبع را مسرور و مروح مي سازد و چشم را نوراني مي نمايد و بي تصفية قلب تحصيل آن نتوان كرد، چنان كه سلطانعلي مشهدي در صراط السطور گفته است:

داند آن كس كه آشناي دل است كه صفاي خط از صفاي دل است

12- شأن. آن حالتي است كه چون در خط موجود شود كاتب از تماشاي آن مجذوب گردد و از خود فارغ شود. چون قلم كاتب صاحب شأن شود از لـ*ـذت عالم مستغني گشته، به كلي روي دل به سوي مشق كند و پرتو جمال شاهد حقيقي در نظرش جلوه گر شود، كاتبي كه درد عشق را كشيده و دلبري به نام خط را برگزيده، سرانجام به . درجة آخر خط يعني شأن خواهد رسيد.

اما اجزاي غيرتحصيلي خط كه ياقوت مستعصمي برشمرده است، عبارت اند از : سواد، بياض، تشمير، صعود حقيقي و نزول . سواد به معني سياهي و بياض سفيدي مي باشد. رابطة ميان سفيدي باقيماندة كاغذ با س ياهي مركب، در ابعاد گوناگون داراي اهميت است . و تشمير در اصط لاح خط، باريك و منعطف گردانيدن بخش پاياني حروف مي باشد كه همان صعود حقيقي مي باشد يعني قلم از پايين به بالا حركت كند و حركتش دوردار و قوسي باشد و مستقيم نباشد ، مانند پايان حروف دايره اي «ن، ل ، ي، ص، س و … » در خط نستعليق . و نزول رعايت حركت صاف، مستقيم و عمودي قلم رو به پايين مي باشد. در نزول بايد به بخش وحشي قلم بيشتر تكيه كرد.

صائب تبريزي دربارة سواد و بياض مي گويد:

ترجيح مي دهد به پدر اوستاد را هر كس شناخته است سواد و بياض را

در بارة حسن خط ، ابن خلدون (متوفي در 808 ه . ق.) در المقدمه ميگويد: در هر شهري زيبايي و خوبي خط وابسته به ميزان عمران و اجتماع مردم آن، و كوشش آنان در راه رسيدن به مرحلة كمال و ترقي مي باشد، زيرا خط در شمار صنايع است و پيشرفت صنايع وابسته به وضع تمدن ملتها و تابع عمران آنها است.

دانلود رمان های عاشقانه

 

[~●Monster●~]

1- رعایت خط کرسی(زمینه): یک خط افقی روی صفحه در نظر می گیریم.
2-رعایت اندازه حروف: واحد اندازه گیری دایره تو خالی است که به آن نقطه می گوییم (o). این واحد برای تناسب حروف و کلمات استفاده می شود.
3-رعایت جایگاه حروف: هر حرفی بر روی خط کرسی جایگاه خاصی دارد مثلا ً “ا”، “ب”، ” ف”، “ک” و “د” روی خط کرسی قرار می گیرد و دوایر وسط خط کرسی.

– زمانی که حرف به حرفی دیگر متصل می شود مثلا “بد”، “بر”، “بو” بالای خط کرسی قرار می گیرد.
– فاصله ی بین کلمات یک نقطه می باشد، ودر نوشتن حروف مشابه، تشابه رعایت می شود.

رای نوشتن “ا” از 3 نقطه بالای خط کرسی شروع کرده، قسمت بالا کمی مایل به راست و انتهای آن کمی مایل به چپ می شود.

حرف “ب” روی خط کرسی قرار می گیرد و داخل آن 4 نقطه جای می گیرد.

حرف “ب” ی کشیده از یک نقطه بالای خط کرسی شروع شده ، روی خط کرسی گرفته و داخل آن 9 تا 11 نقطه جای می گیرد.

برای نوشتن “د”، “و”، “ر”، از 2 نقطه بالای خط کرسی شروع کرده و انتهای این حروف کمی مایل می باشد.

ک” را به اندازه های مختلف می توان نوشت، که بستگی به ترکیب آن در سطر دارد. حرف “ک” به صورت دو بخشی “ا” و “ب” در نظر گرفته می شود بنابراین برای نوشتن این حرف ابتدا “ا” را نوشته و بعد “ب” به آن وصل می شود برای سرکش آن نیزاز بالای “ا” یک خط فرضی در نظر گرفته و از دو نقطه بالاترآن خط، سرکش به اندازه 6 نقطه همراه با شیب به “ا” وصل می شود.

برای اتصال “ب” به “ا” از روی خط کرسی شروع کرده و “ب” با چرخش به “ا” متصل می شود.
برای اتصال” ب” به “د” از روی خط کرسی شروع کرده، این اتصال در 2 مرحله انجام می شود. در مرحله اول “ب” به گونه ای نوشته می شود که انتهای آن کمی بالا آمده باشد، این انتها قسمت بالایی “د” می باشد. در مرحله دوم قسمت پایینی ” د” به آن متصل می شود. برای اتصال “ب” به “ر” ، “و” از1 نقطه بالای خط کرسی شروع کرده و انتهای “ر” ، “و” روی خط کرسی قرارمی گیرد.
برای اتصال “ب” به “ک” در مرحله اول “با” نوشته شده و در مرحله دوم “ب” از وسط “ا” متصل می گردد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

رای اتصال ” ک ” به ” ا” ابتدا دایره کوچکی روی خط کرسی ایجاد کرده و سپس “ا” را کمی مایل به راست به آن وصل کرده و سرکِش آن، با شیبی بیشتراز سرکِش “ک” بزرگ، به “کا” وصل می شود. اتصال های بعدی همانند اتصال “ب” به ” ر”، “و” ،” د” می باشد با این تفاوت که “ک” بجای “ب” قرار می گیرد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

ه حروفی مانند “ن” ، “س”، “ی” و “ل” دوایر گفته می شود. دوایر وسط خط کرسی قرار می گیرد.

حرف “ن” در دو مرحله نوشته می شود. در مرحله نخست، یک “ا” به ارتفاع 2 نقطه روی خط کرسی نوشته و در مرحله دوم، دایره “ن” به آن متصل می گردد. داخل دایره ی”ن” سه نقطه جای می گیرد.

ارتفاع کلی “ن” چهار نقطه می باشد ، دو نقطه بالای خط و دو نقطه پایین خط کرسی قرار می گیرد.

حرف “س” نیز در دو مرحله نوشته می شود، در اولین مرحله، 2 دندانه به صورت منظم بالای خط کرسی نوشته شده و و در مرحله بعد، دایره “ن” به آن متصل می گردد.

برای اتصال “س” به “ا” ابتدا 2 دندانه منظم و کوچک نوشته شده و سپس “با” به آن متصل می گردد.

برای اتصال “س” به “ب” ،” ابتدا 2 دندانه منظم و کوچک و 1 دندانه ی کمی بزرگتر و قوس دار نوشته شده و سپس “ب” به آن وصل می گردد.

برای اتصال “س” به “ر”، ابتدا 2 دندانه منظم و کوچک نوشته و سپس دندانهیسوم را همراه با “ر” به آن وصل کرده بطوری که نیمی از “ر” پایین خط کرسی قرار گیرد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

“م” از یک نقطه بالای خط کرسی شروع می شود. ابتدا یک خط کوچک و مایل به راست بالای خط کرسی کشیده شده و ادامه “م” با دور، به سمت پایین خط کرسی و با ارتفاع 5 نقطه کشیده می شود
در اتصال “م” به “ا” مانند اتصال “ب” به “ا” عمل شده با این تفاوت که دندانه “ب” تو پر نوشته می شود.
اتصال “ب” به “د” در 2 مرحله نوشته می شود، ابتدا سر “م” به “ا” با ارتفاع 1 نقطه نوشته شده و سپس قسمت پایین “د” به آن متصل می شود.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

حرف “ف” در 2 مرحله نوشته می شود، در مرحله نخست، 1 نقطه توپر در فاصله ی 1 نقطه بالاتر از خط کرسی نوشته و در مرحله دوم یک خط عمودی کوتاه که اصطلاحا ً به آن گردن “ف” گفته می شود ایجاد کرده و به همراه “ب”به به آن وصل می گردد.

برای اتصال “ف”به بقیه حروف ابتدا سر “ف” و گردن آن را نوشته و سپس حرف بعدی با آن متصل می گردد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

دانلود رمان های عاشقانه

 

[~●Monster●~]

حرف ” ط” در 3 مرحله نوشته می شود، در مرحله نخست از یک نقطه بالای خط کرسی نیم کمانی از چپ به راست کشیده بگونه ای که انتهای آن در ارتفاع 2 نقطه بالای خط کرسی قرار گیرد. در مرحله بعدی قسمت پایینی “ط” از ادامه قسمت اول بر روی خط کرسی کشیده می شود و در مرحله پایانی الفِ “ط” با ارتفاع 2 نقطه روی آن قرار می گیرد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

به حروفی مانند”ح” و “ع” دوایر معکوس گفته می شود.

حرف “ح” در 2 مرحله نوشته می شود، در مرحله نخست سر “ح” در 2 نقطه بالای خط کرسی نوشته می شود، و در مرحله بعدی دایره معکوس به آن وصل می گردد.

حرف “ع” در 2 مرحله نوشته می شود.در مرحله نخست سر”ع” از دو نقطه بالای خط کرسی و مانند سر عدد شش “6” نوشته می شود، در مرحله دوم ، ادامه “ع” به صورت دایره معکوس به آن وصل می گردد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

حرف “ی” در 3 مرحله نوشته می شود. در مرحله نخست سر “ی” از 3 نقطه بالای خط کرسی نوشته در مرحله دوم به اندازه یک نقطه پایه ایجاد کرده، و در مرحله انتهایی دایر ه ای به پایه وصل می گردد این دایره وسط خط کرسی قرار گرفته و داخل آن 5/1 نقطه و ارتفاع آن چهار نقطه می باشد.

Please, ورود or عضویت to view URLs content!

دانلود رمان های عاشقانه