آموزشی آموزش زبان ترکی (آذربایجانی)|Dibaکاربر نگاه

[Diba]

Tatlı söz yılanı deliğinden çıkarır

شیرین سوز، ایلانی یوواسیندان چیخارار


ترجمه: «یک جمله دلنشین، مار را از سوراخش بیرون میآورد.»
مترادف فارسی: «زبان خوش مار را از سوراخ بیرون میآورد.»
مترادف فارسی: «به نرمی برآید زسوراخ مار// که تیزی و تندی نیاید بکار» فردوسی
​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

[Diba]

Ters giderse insanın işi, muhallebi yerken kırılır dişi

ایشلر یولوندا قیتمس سه، بونا بنظر کی فرنی یسه دیشی سینار

ترجمه: «کسی که پشت هم بد میآورد، هنگام خوردن فرنی هم دندانش میشکند.»
مترادف فارسی: «بخت چون برگشت، پالوده دندان بشکند.»
مترادف فارسی: «بخت که برگردد، عروس در حجله نر گردد.»
مترادف فارسی: «بدبخت اگر مسجد آدینه بسازد// یا طاق فرود آید و یا قبله کج آید»​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

[Diba]

Üzüme yetişemeyen tulku, üzüme ekşi dermiş

تولچو الی اوزوما یتیر میر ، دقیل اوزوم آجی دی
تولچو : روباه
ال : دست
اوزوم : انگور
آجی :تلخ

ترجمه: «روباه دستش بهانگور نرسید، گفت ترش است.»
مترادف فارسی: «شغال پوزش بهانگور نرسید، گفت ترش است.»
مترادف فارسی: «پیرزن دستش بهآلو نمیرسید، گفت ترش است.»
​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

[Diba]

Vakitsiz öten horozun başı kesilir

وقت سیز بانلاین خوروزون باشینی کسیر لر.
بانلاین: قوقولی قو قو گفتن
خوروز : خروس
کسیرلر: بریدن

ترجمه: «خروسی را که بیموقع اذان گوید باید سر برید.»
مترادف فارسی: «مرغ بیوقتخوان را سر برند.»
مترادف فارسی: «ندانی که چون مرغ بیوقت خواند// بهجای پرافشاندن سرفشاند» نظامی​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

[Diba]

Zaman sana uymazsa, sen zamana uy

دنیا سندن اولمازسا، سن دنیا دان اوزونو جور سال

ترجمه: «اگر دوران، مناسب حالت رفتار نکرد، تو خود را با او هماهنگ کن.»
مترادف فارسی: «زمانه باتو نسازد، تو با زمانه بساز!»
​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

[MASUME_Z]

آموزش زبان ترکی آذربایجانی

الفبای زبان ترکی آذربایجانی


الفبای زبان ترکی آذربایجانی در طول تاریخ دستخوش تغییراتی شده است. هم اکنون در آذربایجان ایران از الفبای عربی و در کشور جمهوری آذربایجان از الفبای لاتین استفاده می شود.
الفبای زبان ترکی آذربایجانی(مرسوم در کشور آذربایجان ):
آ ا عا A a مثل کلمه ی آغاج ağac : درخت
اَ َ (فتحه)، ه ـه، عَـ Ə ə مثل کلمه ی ال əl : دست
اُو و، عُـ O o مثل کلمه ی اُتاق otaq : اتاق
او و، عو U u مثل کلمه ی اوشاق uşaq : کودک
او و، عو Ü ü تلفظ در کلمه گوموشو gümüşu : نقره‌ای
اؤ ؤ Ö ö تلفظ در کلمه گؤز göz : چشم
ائـ ئـ ئ، عِـ (کسره) E e مثل کلمه ی ائل el : مردم
بـ ب B b
پـ پ P p
تـ ت، ط T t
جـ ج C c تلفظ در کلمه جان can : جان
چـ چ Ç ç تلفظ در کلمه چای çay : رود، چای
هـ ـهـ ، حـ ح H h
خـ خ X x
د ـد D d
ر ـر R r
ز ـز، ضـ ض، ظ Z z
ژ J j
سـ س، صـ ص، ثـ ث S s
شـ ش Ş ş
غـ ـغـ ـغ غ Ğ ğ
فـ ف F f
قـ ق Q q تلفظ در کلمه قیزیلی qızılı : طلایی
کـ ک K k
گـ گ G g
لـ ل L l
مـ م M m
نـ ن N n
و V v
ایـ یـ ی I ı تلفظ در کلمه ساری sarı : زرد
یـ ی Y y فقط صدای “ی” می دهد در کلمه ی ” یار” (صدای “ای” نمی دهد مثل “ایران” )
ایـ یـ ی İ i فقط صدای “ای” می دهد در کلمه ی ” ایران” (صدای “ی” نمی دهد مثل “یار” )
به جز حروفی که تلفظ آنها در جلوی آن قرار دارد، تلفظ بقیه حروف مشابه زبان فارسی می باشد.
نكته مهم: واج “ای” که مشابه آن در فارسی هم هست و همان طور تلفظ می شود، در خط لاتین ِ نوشتار ِ ترکی آذری، در هر دو صورت ِ حرف بزرگ و حرف کوچک، نقطه دارد: İ i
و حرف “ای” ِ کوتاه که معادل فارسی ندارد، نه در حرف بزرگ و نه در حرف کوچک نقطه ندارد: I ı

 

[MASUME_Z]

سوال: آیا ترکی آذربایجانی، مثل فارسی واج /ق/ دارد؟

جواب: بله. ترکی آذربایجانی واج /ق/ دارد، اما در نوشتار به صورت “غ” نوشته می شود. مانند: “آغلادی” به معنای گریه کرد، که “غ” ِ آن مانند واج /ق/ فارسی تلفظ می شود.
اما اکثر کلماتی که بین فارسی و ترکی آذربایجانی مشترک می باشند و نوشتار فارسی آنها با “ق” است ( مانند کلمه “اقتصاد” ) ، در ترکی حرفی بین “ق” و “گ” تلفظ می شود که مثال صوتی و نوشتاری آن در بالا ذکر شد.

 

[MASUME_Z]

زبان ترکی آذربایجانی ۹ واکه ( حرف صدادار) دارد که عبارتند از : A Ə E İ I O Ö U Ü
و با الفبای عربی: آ اَ ائـ ایـ ایـ اُ اؤ او او. زبان فارسی ۶ واکه دارد که عبارتند از: اَ اِ اُ آ او ای
حروف صدادار (واکه‌ها) نقش مهمی را در زبان ترکی آذربایجانی بازی می کنند و تقریبا ۴۰% از ساختمان و ترکیب این زبان را تشکیل می دهند. حروف صدادار در این زبان، به ۲ گروه تقسیم می شوند که فراگیری آنها از مهم ترین بخش های یادگیری زبان ترکی آذربایجانی است. در حقیقت پسوند های افعال و کلمات در این زبان، وابسته به حروف صدادارِ کلمه یا فعلی است که قرار است صرف شود و یا پسوند بگیرد. این خصلت باعث می شود ترکی زبان آهنگینی باشد.
واکه‌ها (حروف صدادار) به ۲ گروهِ : ‌واکه‌های آهنگ پایین، و واکه‌های آهنگ بالا تقسیم می شوند.

 

[MASUME_Z]

۱- واکه‌های آهنگ پایین، واکه هایی هستند که صدایی نرم و در عین حال صدایی بم دارند و عبارتند از:
آ A – اُ O – او U – ای I
مثال:
آل al : بگیر
اُل (اول) ol : بشو
اوچ uç : بپر
ایشیق ışıq : روشن
۲- واکه های آهنگ بالا، واکه هایی هستند که صدایشان تیز و یا نازک است و به عبارتی آهنگ بالایی دارند و عبارتند از:
اَ (فتحه) Ə – ائـ (کسره) E – ای İ – اؤ Ö – او Ü
مثال:
اَت ət : گوشت
ائشیت eşit : گوش کن
ایشلَه işlə : کار کن
اؤپ öp : ببوس
گول gül : بخند (فعل امر)، گُل

 

[MASUME_Z]

( حروف بی‌صدای ضعیف (بی‌ثبات) )

حروف بی صدا در زبان ترکی آذربایجانی به دو دسته تقسیم می شوند. این یعنی برخی حروف در آخر کلمه، موقع گرفتن پسوند، تغییر می کنند. این قابلیت به آهنگین تر شدن زبان کمک شایانی می کند.
این قاعده به نوعی دیگر در زبان فارسی هم وجود دارد. در زبان فارسی وقتی “ن” و “ب” پشت سر هم قرار بگیرند، حرف “ن” به صورت “م” تلفظ خواهد شد.
مثال:
قنبری… در تلفظ: /قمبری/
منبر… در تلفظ: /ممبر/
سُنبل… در تلفظ: /سُمبل/
منتها در زبان ترکی آذربایجانی، تغییر حروف دقیق تر هستند و از قوانین بیشتری تبعیت می کنند و مختص به محاوره نیستند، بلکه در نوشتار هم باید آنها را رعایت کرد.
۱ – حروف بی صدای ضعیف (بی ثبات)
حروفی هستند که صدای آنها ثابت نبوده و در مواردی به ویژه در اشعار و در کتب قدیمی تغییر صدا می دهند. این ۸ حرف عبارتند از:
چ Ç – ق Q – ح H – ک K – پ P – س S – ش Ş – ت T
از حروف مذکور ۵ حرف وقتی بین دو واکه (حرف صدادار) قرار بگیرند، تغییر صدا می دهند. یعنی:
” ک K “ تبدیل به ” ی Y ” می شود
” ق Q “ تبدیل به ” غ Ğ ” می شود
” چ Ç ” تبدیل به ” ج C ” می شود
” پ P ” تبدیل به ” ب B ” می شود
” ت T ” تبدیل به ” د D ” می شود.
شایان ذکر است در زبان ترکی آذربایجانی ِ امروز، فقط به تغییر حروف ” ک K ” و ” ق Q ” اهمیت داده می شود و آن رابا اصولی که بالاتر گفته شد، صرف می کنند.
مثال:
یئمک yemək : غذا……….. یئمییم yeməyim : غذای من
” ک K ” همان طور که اشاره شد حرف ضعیف (بی ثبات ) است و در ترکیب ِ ” یئمییم “ (غذای من)، بین دو حرف صدادار ِ ” فتحه ə ” و ” ای i ” قرار گرفته است. طبق قاعده ای که ذکر شد، حرف ” ک K ” به حرف ” ی Y ” تبدیل خواهد شد.
یئمک + یم : یئمـ ک (ک –> ی) یم => یئمییم yemək + im: yemə k (k–>y) im => yeməiym