N.ka
کاربر اخراجی
- عضویت
- 2017/03/15
- ارسالی ها
- 943
- امتیاز واکنش
- 6,071
- امتیاز
- 561
نوار الملكوت فی شرح الیاقوت
مؤلف:
علامه حلی (م 726 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
ترجمه مؤلف در بخش كتب فقهی شیعه ذکر شده است.
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب شرحی بر كتاب الیاقوت نوبختی است و در میان كتب علامه از شهرت بیشتری برخوردار است. علامه در سال 684 ق نوشتن این كتاب را به پایان بـرده است. كتاب الیاقوت از قدیمی ترین كتب كلامی شیعه است. علامه حلی در مقدمه شرح خود نام مصنف كتاب را ابواسحاق ابراهیم بن نوبخت ذكر كرده و افندی نام او را اسماعیل بن اسحاق بن ابوسهل بن نوبخت دانسته است.[1]
علامه در این كتاب در اغلب موارد، عقاید نوبختی را پذیرفته و آنها را تقویت می كند و تنها در موارد معدودی با نوبختی اختلاف نظر دارد; مثلاً در این مسئله كه عالم ابدی نیست، دلیل نوبختی را كافی ندانسته و خود دلیل دیگری می آورد و یا این سخن را كه وجود را عین ماهیت می داند، نمی پذیرد.
نیز این کتاب توسط خواهر زاده مولف, عمید الدین عبدالمطلب بن نجم الدین ابوالفوارس حلی شرح شده است.
وضعیت نشر:
این كتاب، با تحقیق و تصحیح محمد نجمی زنجانی، در سال 1338 ش، توسط دانشگاه تهران چاپ شده است.
اللوامع الالهیّه فی المباحث الكلامیه
مؤلّف:
مقداد بن عبدالله بن محمد بن حسین محمد حلی معروف به فاضل مقداد (826 هـ.ق)
زندگینامه:
ترجمه مؤلّف در همین بخش آمده است.
معرفی اجمالی كتاب:
كتاب اللوامع الالهیّه كتابی دینی, علمی و كلامی است و از گنجینه های علمی شیعه محسوب می شود. مؤلّف در این كتاب مذاهب باطله را مورد نقد قرار داده و آنها را با دلیل ردّ كرده و عقائد حقّه شیعه و اسلام را با روش علمی و تحقیقی اثبات می كند. این كتاب در نظم و سبك بحث عالی بوده و برای آشنایی با اصول حقّه اسلام و شیعه، عقاید باطل مذاهب و حتی ادیان دیگر، كتاب مناسب و پر فایده ای می باشد.
كتاب حاضر در دوازده لامع تنظیم و هر لامع به چند بحث یا مسلك تقسیم شده است.
لامع اوّل در مباحث نظری، لامع دوّم در تقسیم علوم، لامع سوّم در وجوب، امتناع، امكان، قدم و حدوث، لامع چهارم در ماهیّت و لواحق آن، لامع پنجم در تقسیم ممكنات، لامع ششم در حدوث عالم، لامع هفتم در وجود صانع تعالی و احكام وجود، لامع هشتم، در صفات خداوند، لامع نهم در افعال، لامع دهم در نبوت، لامع یازدهم در امامت، و لامع دوازدهم در حشر و جزاء بحث كرده است.
در این كتاب مباحث فلسفی نیز مورد بحث قرار گرفته است. ولی به جهت اینكه مباحث كلامی زیاد بوده و مؤلّف مباحث فلسفی را برای فهم بیشتر مباحث كلامی آورده است، از این رو این كتاب در بخش كتاب های كلامی آورده شد. خود مؤلّف و بزرگان علم كلام هم این كتاب را كتاب كلامی معرفی كرده اند. این كتاب با حجم كم به مباحث مهم زیادی پرداخته است.
مؤلّف در مقدمه كتاب در خصوص علم كلام توضیح داده است و آیت الله شهید سید محمد علی قاضی طباطبائی (ره) كه این كتاب را تحقیق كرده است. زندگی نامه مؤلّف را از ابعاد مختلف در مقدمه آورده است.
وضعیت نشر:
این كتاب در یك جلد به زبان عربی با تحقیق سید محمد علی قاضی طباطبائی (ره) توسط بوستان كتاب دفتر تبلیغات اسلامی چاپ شده است.
شرح باب حادی عشر
مؤلف:
مقداد بن عبدالله بن محمد بن حسین محمد حلی سُیُوری مشهور به فاضل مقداد (م 826 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
ترجمه مؤلف در بخش كتب فقهی گذشت.
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب در اصول عقاید شیعه است و در شرح كتاب باب حادی عشر، تألیف علامه حلی نوشته شده است. علما و متكلمان شروح فراوانی بر این كتاب مختصر نوشته اند. از میان آن شروح، شرح فاضل مقداد بیشتر از دیگر شروح، نظر علما را جلب كرده و سالیان متمادی است كه جزء متون درسی حوزه های علمیه تشیع می باشد. و با اینكه كتاب مختصر است، اما مؤلف اصول پنج گانه مذهب را به صورت نو، اجمال و آمیخته با استدلال و برهان قوی تبیین فرموده و در آخر كتاب بحث مختصری در باب توبه و امر به معروف آورده است. كتاب شرح باب حادی عشر شامل مقدمات و نه فصل است كه فصل اول در توحید، فصل دوم و سوم در صفات ثبوتیه و سلبیه، فصل چهارم تا هفتم در عدل، نبوت، امامت و معاد و دو فصل دیگر به توبه و امر به معروف اختصاص دارد.
فاضل مقداد در وجه تسمیه كتاب به باب حادی عشر چنین آورده است: «این کتاب باب حادی عشر نامیده شد; برای اینكه مصنف (علامه حلی)، كتاب مصباح المجتهد شیخ طوسی را ـ كه در عبادات و ادعیه است ـ خلاصه كرد و آن مختصر را به نام منهاج الصلاح فی المختصر المصباح در ده باب تنظیم كرد و بعد این باب را كه در اصول عقاید شیعه است، بدان افزود كه به باب حادی عشر (باب یازدهم) مشهور شد.
این شرح از طرف مولف به النافع یوم الحشر, نامگذاری شده ولی به مرور زمان به شرح باب حادی عشر مشهور شده است. این کتاب به وسیله حاج میرزا محمد علی حسینی شهرستانی(1344 ه.ق) با نام الجامع فی ترجمه النافع, به فارسی ترجمه شده است و هر سه کتاب یعنی باب حادی عشر و شرح آن به همراه ترجمه فارسی, یکجا به چاپ رسیده است.
وضعیت نشر:
کتاب حاضر به همراه ترجمه فارسی آن در یک جلد توسط موسسه انتشارات علامه قم در سال 1414 ه.ق چاپ شده است.
حدیقه الشیعه
مؤلف:
احمدبن محمد معروف به مقدس اردبیلی (م993 هـ . ق)
زندگی نامه:
ترجمه مؤلف در بخش کتب فقهی ذكر شد.
معرفی اجمالی كتاب:
كتاب حاضر در اقوال و مباحث مربوط به ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ می باشد. از كلمات علماء و قرائن چنین استنباط می شود كه این كتاب در دو جلد بوده كه جلد اوّل آن در خصوص پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ بوده ولی متأسفانه امروزه نسخه آن در دسترس نمی باشد. از این رو این كتاب جلد دوم حدیقه الشیعه می باشد. در این كتاب به مناسبت گسترش مكتب فقه جعفری به مذهب تصوف و عقاید و فرقه های منشعب از تصوّف پرداخته و بحث جامع و خوبی را انجام می دهد. در این كتاب مؤلف بحث را با امامت حضرت علی ـ علیه السّلام ـ و حوادث و اتفاقات و آیات دلالت كننده به فضیلت حضرت علی ـ علیه السّلام ـ و دیگر ائمه ـ علیهم السّلام ـ شروع و به مطاعن ابوبكر، عمر، عثمان، معاویه، یزیدبن معاویه، طلحه و زبیر، ابوموسی اشعری، عایشه، حفصه و عده ای دیگر اشاره كرده است.
مؤلف در بخش مربوط به امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ به علائم ظهور و مباحث مربوط به آن حضرت پرداخته و در خاتمه به عقاید اشاعره و معتزله و افضلیت ائمه ـ علیهم السلام ـ به جمیع خلائق و تقدم مذهب شیعه پرداخته است.
این كتاب در خصوص زندگانی ائمه و شناخت عقائد و فضائل آنها و فرقه های صوفیه و مباحث دیگر كتاب جامع و خوبی می باشد.
وضعیت نشر:
كتاب حدیقه الشیعه در یك جلد به زبان فارسی در سال 1394 هـ .ق در انتشارات گلی تهران به چاپ رسیده است.
همچنین این کتاب با تحقیق صادق حسن زاده و اکبر زمانی نژاد در دو جلد توسط کنگره محقق اردبیلی چاپ شده است.
اصول دین
مؤلف:
احمد بن محمد مقدس اردبیلی (م 993 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها: ترجمه مؤلف در بخش كتب فقهی شیعه ذكر شده است.
معرفی اجمالی كتاب:
مؤلف در این اثر به اثبات اصول مذهب شیعه پرداخته است. وی در هر فصل با دلایل عقلی، اصول دین را اثبات کرده. سپس آیات و احادیثی را در تأیید آن ارائه می نماید. در باب نخست در پی اثبات واجب الوجود، تفسیر مختصری از حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» را ارائه و بعد از آن ضرورت وجود و امامت را به اثبات رسانده است. اثبات امامت امام علی(علیه السلام)، عدم لیاقت خلفا و اثبات معاد از دیگر مطالب مهم این كتاب می باشد.
وضعیت نشر:
این كتاب، با تحقیق محسن صادقی در قم، توسط دفتر تبلیغات اسلامی چاپ شده است.
گوهر مراد
مؤلف:
عبدالرزاق بن علی بن حسین لاهیجی قمی (م 1072 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
وی از متكلمان و حكیمان نامدار روزگار صفویه بوده است. گویا اصلاً از لاهیجان بوده و به همین مناسبت به لاهیجی مشهور شده است و چون به قم رفته و در آنجا ساكن شده، به قمی نیز شهرت یافته است. لاهیجی كلام را از متكلمان زمان، و حكمت را از صدرالدین شیرازی (م 1050 ق) فراگرفت و به دامادی صدرالدین هم مفتخر شد. وی ذوق عرفانی نیز داشت.
تألیفات:
شوارق الالهام فی شرح تجرید الكلام، شرح هیاكل النور، رساله فی حدوث العالم، حاشیه بر حاشیه حكیم خفری بر الهیات شرح تجرید، حاشیه بر شرح اشارات، الكلمات الطیبه.
کتاب حاضر که از کتاب های خوب و جامع در مباحث کلامی و فلسفی می باشد که در سه مقاله و هر مقاله در چند باب و هر باب در چند فصل تنظیم شده است. اهم موضوعات بحث شده در این کتاب بدین شرح می باشد.
مقاله اول در علم خودشناسی مقاله دوم در علم خداشناسی و مقاله سوم در فرمان خداشناسی بحث کرده است. در پایان کتاب مولف در ضمن یک خاتمه و دو مقصد به بحث سلوک باطن که در دو طریق یعنی طریقه حکمت و طریقه شرع اشاره کرده است.
وضعیت نشر:
کتاب حاضر در یک جلد به زبان فارسی با مقدمه زین العابدین قربانی و تعلیقات علی ربانی گلپایگانی توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1414 ه.ق به چاپ رسیده است.
اعتقادات
مؤلف:
محمد باقر بن محمدتقی مجلسی (م 1111 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
مرحوم مجلسی در شهر اصفهان دیده به جهان گشود. وی دارای چنان شهرتی در علوم مختلف اسلامی است كه محتاج هیچ بیان و توضیحی نمی باشد. علامه مجلسی از جمله بزرگانی است كه از جامعیت خاصی برخوردار بود. او در علوم مختلف مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه سرآمد بوده كه نگاهی اجمالی به مجموعه عظیم بحارالانوار این نكته را به خوبی آشكار می سازد. تبحّر در این علوم، در كنار آشنایی با علوم عقلی همچون: فلسفه، ریاضیات، ادبیات، لغت، جغرافیا، طب و علوم غریبه از او شخصیتی ممتاز و بی نظیر ساخت. به طوری که برخی علامه مجلسی را در طول تاریخ اسلامی از حیث جامعیت بی نظیر دانسته اند. شاگرد گرانقدر او، سید نعمت الله جزائری، در مورد استاد خود گفته است: «علامه هیچ گاه از یاد خدا غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد قربت انجام می داد».
گفته اند كه علامه روشی معتدل بین اخباری و اصولی داشت. او در عین اینكه محدث بزرگی بود، ولی به علوم عقلی هم توجه خاصی داشته است. علامه مجلسی در سال 1098 از سوی شاه سلیمان صفوی به سمت شیخ الاسلام اصفهان منسوب گردید. شیخ الاسلام، بالاترین و مهم ترین منصب دینی و اجرایی در آن عصر بود.
استادان:
پدرش محمدتقی مجلسی (م 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلی بوده است، مرحوم آقا حسین خوانساری (م 1098 ق) فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلی بوده است. اما مشایخ نقل او: مولا محمد صالح مازندرانی، ملا محسن فیض كاشانی، شیخ حرعاملی.
شاگردان:
سید نعمت الله جزائری، جعفر بن عبدالله كمره ای اصفهانی، زین العابدین بن شیخ حرعاملی، سلیمان بن عبدالله ماحوزی بحرانی، شیخ عبدالرزاق گیلانی، عبدالرضا كاشانی، محمدباقر بیانافكی، میرزا عبدالله افندی اصفهانی، محمد بن حسن فاضل هندی.
تألیفات:
وی بیش از یكصد كتاب به زبان فارسی و عربی نوشته كه تنها یك عنوان آن بحارالانوار می باشد. برخی دیگر از تألیفات وی عبارت اند از: مرآه العقول، ملاذ الاخیار، الفرائد الطریقه، شرح اربعین حدیث، حق الیقین، زاد المعاد، تحفه الزائر، عین الحیاه، صراط النجاه، حلیه المتقین، حیاه القلوب، مشكاه الانوار، جلاء العیون، توقیعات امام عصر و ... .
معرفی اجمالی كتاب:
علامه مجلسی در این رساله با استناد به آیات قرآن كریم و روایات معصومان(علیهم السلام)درصدد نشان دادن راههای نجات و رستگاری انسان برآمده است. اصل این كتاب، به عربی است و تاریخ نگارش آن در سال 1087 ق، پس از نگارش بحارالانوار، بوده و متشكل از دو بخش است: در بخش اول، مبحث اصول عقاید شیعه مورد بررسی قرار گرفته و در بخش دوم، درباره وظایف عبادی مؤمنان بحث شده است.
وضعیت نشر:
ترجمه این كتاب، به كوشش حسین درگاهی، در تهران به چاپ رسیده است.
همچنین این کتاب با مقدمه مفصل علی عطایی خراسانی نیز به چاپ رسیده است.
حق الیقین (اصول دین و معارف)
مؤلف:
محمد باقر بن محمد تقی مجلسی (م 1111 ق).
معرفی اجمالی كتاب: این كتاب دوره كامل مباحث اصول دین و ضروریات مذهب شیعه را دربردارد. روش مؤلف در اثبات مطالب، روش كلامی شیعه است كه آن آمیزه ای است از استدلال به آیات قرآن و روایات معصومان(علیهم السلام). مولف بحث در توحید و نبوت را به صورت كوتاه انجام داده است; ولی در مورد امامت به تفصیل سخن به میان آمده و با بررسی مسئله غدیرخم و ادله امامت، به تفصیل به اثبات امامت ائمه دوازده گانه پرداخته شده است. در مرحله بعد، به تفصیل از معاد و رجعت سخن به میان آمده است. معانی اسلام، كفر، ارتداد، انواع گـ ـناه و توبه پایان بخش مباحث كتاب است.
وضعیت نشر:
این كتاب، به زبان فارسی توسط كتابفروشی اسلامیه تهران، به قطع وزیری چاپ شده است.
همچنین به همت علامه سید عبدالله شبر به زبان عربی ترجمه و چاپ شده است.
أنیس الموحدین
مولف:
محمد مهدی نراقی (م 1209 ه.ق)
زندگینامه و اظهار نظرها:
ترجمه مؤلف در بخش معرفی كتب قواعد فقهی ذکر شده است.
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب دارای پنج باب می باشد كه مباحث ذیل را مورد بحث و بررسی قرار داده است: باب اول در اثبات صانع، باب دوم در صفات باری تعالی، باب سوم نبوت حضرت محمد ـ صلی الله علیه وآله ـ، باب چهارم اختلاف در امامت، باب پنجم در حقیقت معاد.
این كتاب كه به فارسی نگارش یافته، مباحث اعتقادی را با شیوه ای روان تألیف كرده و در آن آرای حكما و متكلمان را به همراه آیات و روایات مورد بحث و قرار داده است. مؤلف در این كتاب شبهات رایج زمان خود را مطرح و به آنها پاسخ داده است.
وضعیت نشر:
این كتاب، با مقدمه، تصحیح و پاورقی آیه الله قاضی طباطبائی و مقدمه علامه حسن زاده آملی توسط انتشارات الزهراء چاپ شده است.
عبقات الانوار
مؤلف:
میر حامد حسین هندی (م 1306 ق)
معرفی اجمالی کتاب:
عبقات الانوار نوشته میر حامد حسین هندی است که به انگیزه پاسخگویی به نویسنده ای جاهل و مغرض و برای اثبات امامت ائمه ـ علیهم السلام ـ تألیف یافته است. اما مجموعه آن دائره المعارف بزرگی است آکنده از مسائل اعتقادی، تاریخی، رجالی، روایی و ... . مؤلف پس از ذکر حدیث مورد استدلال، طرق مختلف روایت را آورده است. آنگاه بر اساس اظهار نظرهای علمای دانش رجال، به تفصیل سخن می گوید. این بخش سرشار است از بحث های بی نظیر رجالی که دامنه پژوهش مؤلف، خواننده را به حیرت می افکند. آنگاه نوبت بررسی متن حدیث و روشن ساختن دلالت حدیث بر مدعا فرا می رسد و مؤلف برای اثبات آن به آثار گوناگون عالمان اهل سنت مراجعه می کند و حق را بر کرسی می نشاند و راه برای هیچ گونه اشکال و ایراد باقی نمی گذارد.
او در این بخش به معتمد ترین آثار تفسیری، حدیثی، تاریخی، فقهی، رجالی و ادبی و لغوی و ... اهل سنت مراجعه و با آن ها احتجاج می کند. متن عبقات الانوار به فارسی و در دو بخش است، بخش اول، در اثبات ولایت بر اساس آیات، که چاپ نشده است. بخش دوم، توضیح و تشریح روایات، بدان گونه که آورده شد.[1]
شروح و تعلیقات:
آقای سید علی میلانی حسینی به سال 1385 ق به تلخیص و تعریب کتاب با نام: نفحات الازهار فی تلخیص عبقات الانوار همت گماشت. تا کنون نه جلد از این اثر شامل حدیث ثقلین (سه جلد)، حدیث سفینه (یک جلد)، حدیث نور (یک جلد) و حدیث غدیر (چهار جلد) منتشر شده است.
وضعیت نشر:
این کتاب، به همت انتشارات بنیاد بعثت تهران، به قطع وزیری چاپ شده و ترجمه عربی آن نیز با تحقیق غلامرضا مولانا بروجردی به چاپ رسیده است.
همچنین محدث قمی، جلد غدیر آن را به نام «فیض الغدیر» تلخیص نموده است.
[1]. یاد نامه علامه امینی، ص 552؛ خلاصه عبقات، ج1، ص 123 - 125.
انیس الاعلام فی نصره الاسلام
مؤلف:
محمد صادق فخر الاسلام
زندگی نامه:
وی پارسایی بود مجاهد كه در ترویج آیین مقدّس اسلام كوشش فراوان مبذول داشت و در احقاق حق و نشر مبانی اسلامی از هیچ كوششی فرو گذار نكرد. او سخنور و نویسنده به نامی بود كه كه در اشاعه حقایق مذهب جعفری از خدمت های بیانی و علمی كوتاهی نمی كرد.
فخرالاسلام ابتدا در كیش سریانی بوده و با پدرش در ارومیه می زیسته و در همان جا تحصیل كرده و به درجه كشیشی رسید. ولی از آن دین برگشته و دین اسلام و مكتب تشیّع را اختیار نموده و در نجف اشرف به تحصیلات خود ادامه داد تا از علمای اعلام اجازه اجتهاد گرفت.
او به جهت آشنایی به ادیان به خصوص مسیحیت، كتابهای زیادی در حقیقت اسلام و افضلیّت آن بر ادیان دیگر به رشته تحریر در آورده است. مردی بود مبارز كه بیشتر اوقات خود را به بحث و گفتگو در باره اسلام و دفاع از حریم مقدس آن اختصاص داده و به قدری متواضع بود كه در پای پلكان كاخ دادگستری تهران می نشست و با مسیحیان به مباحثه می پرداخت.
او مردی بود سخنور كه مجالس وعظ تهران را با سخنرانی های خود زینت می بخشید.
تألیفات:
تحفه الاریب فی رد اهل الصلیب، تعیین الحدود علی النصاری و الیهود، رساله فارقلیط، حجه الإلهییّن فی رد الطبیعیین، كشف الاعلام فی نصره الاسلام، كشف الاثر فی اثبات شق القمر.[1]
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب یكی از ارزنده ترین آثار قلمی مؤلّف گرانقدر است كه زحمات زیادی را در تدوین و نگارش آن متحمّل شده است به طوری كه بزرگان زیادی برای كتاب تقریظ نوشته و از این كتاب تجلیل كرده اند.
در این كتاب مؤلف به برتری اسلام و قرآن بر دین مسیحیّت و یهودیت پرداخته و در تمامی مسائل به مقایسه پرداخته است. او از كتابهای عهد عتیق و عهد جدید آنها استفاده كرده و به ایرادات وارده به آنها پرداخته و با استفاده از قرآن و مبانی اسلام با استدلال معقول و منطقی، جواب داده است. در این كتاب به تضاد در بین عهد عتیق و عهد جدید پرداخته و تناقض های وارده در آنها را بیان كرده است. مؤلّف احكام وارده در تورات را بیان كرده و اشكالات آنها را نقد و بررسی كرده است و بحث امامت، نبوّت، معجزه و بحث مفصلی در ولایت علی ـ علیه السّلام ـ را با دلائل عقلی و استدلال های منطقی بررسی كرده است. در لا به لای كتاب سعی كرده است مطاعنی را كه خود مسیحیان به حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ وارد كرده و به او نسبتهایی می دهند كه با نبوّت او متضاد است جواب داده و بررسی نماید.
مؤلف تحریف های موجود در كتاب مقدس تورات و انجیل را بیان كرده و به بحث توحید از دیدگان مسیحیّت، یهودیّت و اسلام پرداخته و مباحث مهمی را در ابطال تثلیث و پسر خدا بودن عیسی ـ علیه السلام ـ به رشته تحریر در آورده است.
یكی از مباحث مهم این كتاب بحث نماز در اسلام و ادیان دیگر، اعجاز قرآن و فضیلت آن بوده و بحث نبوّت پیامبر اسلام و بشارت های وارده در مسیحیّت نسبت به پیامبر هم به خوبی تحلیل شده است.
وضعیت نشر:
این كتاب در هفت جلد به زبان فارسی با تحقیق و تعلیقات سید عبد الرحیم خلخالی توسط كتابفروشی مرتضوی تهران در سال 1355 ش به چاپ رسیده است.
[1] . مقدمه كتاب انیس الاعلام فی نصره الاسلام و مقدمه ج 2.
عقائد الامامیّه
مؤلف:
شیخ محمدرضا مظفر(م 1383 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
ترجمه مؤلف در بخش كتب اصولی ذكر شده است.
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب مورد توجه حوزه های علمیه و دیگر مجامع علمی واقع شده و مخصوصاً طلاب عرب زبان عنایت بیشتری به این كتاب دارند. كتاب مذكور شامل یك مقدمه و پنج فصل است که مباحث آن بدین قرار است: مقدمه در اجتهاد، تقلید و مجتهد; فصل اول، در الهیات; فصل دوم، در نبوت; فصل سوم، در امامت; فصل چهارم، عقیده شیعه درباره دعا، زیارت قبور، معنای تشیع، جور و ظلم، وحدت اسلامی و حق مسلمان بر مسلمان; فصل پنجم، در معاد.
شروح و تعلیقات:
از جمله شروحی که بر آن نوشته اند بدایه المعارف الالهیه می باشد.
وضعیت نشر:
این كتاب در یک جلد به زبان عربی توسط منشورات المکتبه الحیدر به نجف به چاپ رسیده و توسط محمد محمدی اشتهاردی به فارسی ترجمه شده است.
عدل الهی
مؤلّف:
شهید مرتضی مطهری (م 1358 ش)
زندگینامه و اظهار نظرها:
فرزند حاج شیخ محمد حسین مطهری
علامه شهید مرتضی در سال 1298 شمسی در خانواده ای روحانی و علم دوست متولد شد. او در دوازده سالگی وارد حوزه علمیه مشهد شد و چنان پر تلاش و منظم به تحصیل مشغول شد كه باعث شگفتی اهل بصیرت گردید. سرانجام شهید مطهری در سال 1316 شمسی وارد حوزه علمیه قم شد تا روح تشنه اش را از كوثر قرآن و زمزمه عترت سیراب كند. او با دقت، سرعت، نظم و تلاشی ستودنی به آموختن علوم اسلامی مشغول شد و علوم معقول و منقول را نزد اساتید فن و بزرگان حوزه علمیه قم فرا گرفت و یكی از بزرگترین اندیشمندان و دانشمندان عصر خویش شد. استاد در سال 1331 شمسی به تهران هجرت كرد و در جمع دانشگاهیان و روشنفكران، سراسر خیر و بركت و مایه هدایت و تربیت شد.
وی در دانشكده الهیّات معارف اسلامی، بیش از 20 سال به مبارزه عالمانه با جهل، مادّیگری و غربزدگی پرداخت. او كتاب هایی را به رشته تحریر درآورد كه با گذشت سه دهه باز از همان حلاوت و تازگی برخوردار است به طوری كه حضرت امام مطالعه آن را به همه مردم توصیه كردند. مطهرّی را به حق می توان از پیشتازان نهضت و انقلاب اسلامی دانست. نقش مطّهری در قبل و بعد از انقلاب تا حدّی بود كه گروه منافقین (فرقان) در سال 1358 هـ . ش دست به شهادت او زد و او را به آرزوی خود كه شهادت در راه خدا بود رساند.
اساتید:
حضرات آیات عظام سید محمد حجّت، بروجردی، امام خمینی، علامه طباطبائی و ...
تألیفات:
امامت و رهبری، انسان كامل، انسان و سرنوشت، پیامبر امّی، حق و باطل، جاذبه و دافعه علی ـ علیه السلام ـ ، حماسه حسینی، خاتمیّت خدمات متقابل اسلام و ایران، داستان راستان، شرح منظومه، عرفان حافظ، علل گرایش به مادّیگری، فطرت، فلسفه اخلاق، فلسفه تاریخ، قیام و انقلاب مهدی ـ عجل الله تعالی و فرجه الشریف ـ جامعه و تاریخ، نقدی بر ماركسیسم و ...
معرفی اجمالی كتاب:
در این اثر، مبحث عدل الهی و مجموعه ای از مسائل و شبهات مرتبط با آن، به تفصیل بررسی شده است. مهم ترین عناوین كتاب عبارت اند از: عدل بشری و عدل الهی، روشها و مشربها در مسئله عدل، تعاریف چهارگانه عدل، تبعیضها، شرور، مرگ و میرها، مجازاتهای اخروی، شفاعت و هفت اشكال بر آن، عمل خیر از غیر مسلمانان، طرح اصل عدل در حوزه فقه، عدل و حكمت الهی، ثنویت در اندیشه ایرانی و تأثیر اسلام در از بین بردن آن، شیطان در اسلام، سخنان ابو العلاء مَعرّی و خیام، قضا و قدر و مسئله جبر، نظریه فلسفه اسلامی درباره تضادها.
وضعیت نشر:
این كتاب در یك جلد به زبان فارسی به همت انتشارات صدرا، به قطع وزیری بارها چاپ شده و به عربی و انگلیسی نیز ترجمه شده است.
شیعه در اسلام
مؤلف:
سید محمد حسین علامه طباطبایی (م 1360 ش).
زندگینامه و اظهار نظرها:
معاصر.
معرفی اجمالی كتاب:
هدف اصلی نویسنده از تألیف این كتاب، ارائه تصویری كلی از هویت واقعی مذهب شیعه به اندیشمندان مغرب زمین بوده است. وی پس از بیان مختصری از كیفیت پیدایش شیعه و مسئله خلافت و تاریخچه ای اجمالی از وضعیت شیعه در قرون دوم تا چهاردهم، از فرقه های شیعه همچون: زیدیه، اسماعیلیه، مزاریه و دروزیه سخن گفته است.
مؤلف در ادامه، منابع و راههای تفكر مذهبی و معرفت دینی را از دیدگاه قرآن در سه بخش ظواهر دینی، بحث عقلی و كشف و شهود عرفانی به تفصیل بررسی و ویژگیهای هر یك را بیان كرده است. در بخش پایانی كتاب، اصول اعتقادات اسلامی را از نظر شیعه دوازده امامی تحت عناوین خداشناسی، پیامبرشناسی، معادشناسی و امام شناسی مطرح ساخته است. خاتمه كتاب با عنوان پیام معنوی شیعه، جهانیان را به در پیش گرفتن راه خدا و رسیدن به آخرین درجه كمال انسانی، كه همان ولایت و قرب الهی است، فراخوانده است.
این کتاب برای آشنایی با عقاید و تاریخچه شیعه کتاب خوب و جامعی می باشد.
وضعیت نشر:
این كتاب، به زبان فارسی (با تعلیقات علی احمدی میانجی) توسط انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، به قطع رقعی چاپ شده و به زبان های عربی و انگلیسی نیز نیز ترجمه شده است.
مؤلف:
علامه حلی (م 726 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
ترجمه مؤلف در بخش كتب فقهی شیعه ذکر شده است.
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب شرحی بر كتاب الیاقوت نوبختی است و در میان كتب علامه از شهرت بیشتری برخوردار است. علامه در سال 684 ق نوشتن این كتاب را به پایان بـرده است. كتاب الیاقوت از قدیمی ترین كتب كلامی شیعه است. علامه حلی در مقدمه شرح خود نام مصنف كتاب را ابواسحاق ابراهیم بن نوبخت ذكر كرده و افندی نام او را اسماعیل بن اسحاق بن ابوسهل بن نوبخت دانسته است.[1]
علامه در این كتاب در اغلب موارد، عقاید نوبختی را پذیرفته و آنها را تقویت می كند و تنها در موارد معدودی با نوبختی اختلاف نظر دارد; مثلاً در این مسئله كه عالم ابدی نیست، دلیل نوبختی را كافی ندانسته و خود دلیل دیگری می آورد و یا این سخن را كه وجود را عین ماهیت می داند، نمی پذیرد.
نیز این کتاب توسط خواهر زاده مولف, عمید الدین عبدالمطلب بن نجم الدین ابوالفوارس حلی شرح شده است.
وضعیت نشر:
این كتاب، با تحقیق و تصحیح محمد نجمی زنجانی، در سال 1338 ش، توسط دانشگاه تهران چاپ شده است.
اللوامع الالهیّه فی المباحث الكلامیه
مؤلّف:
مقداد بن عبدالله بن محمد بن حسین محمد حلی معروف به فاضل مقداد (826 هـ.ق)
زندگینامه:
ترجمه مؤلّف در همین بخش آمده است.
معرفی اجمالی كتاب:
كتاب اللوامع الالهیّه كتابی دینی, علمی و كلامی است و از گنجینه های علمی شیعه محسوب می شود. مؤلّف در این كتاب مذاهب باطله را مورد نقد قرار داده و آنها را با دلیل ردّ كرده و عقائد حقّه شیعه و اسلام را با روش علمی و تحقیقی اثبات می كند. این كتاب در نظم و سبك بحث عالی بوده و برای آشنایی با اصول حقّه اسلام و شیعه، عقاید باطل مذاهب و حتی ادیان دیگر، كتاب مناسب و پر فایده ای می باشد.
كتاب حاضر در دوازده لامع تنظیم و هر لامع به چند بحث یا مسلك تقسیم شده است.
لامع اوّل در مباحث نظری، لامع دوّم در تقسیم علوم، لامع سوّم در وجوب، امتناع، امكان، قدم و حدوث، لامع چهارم در ماهیّت و لواحق آن، لامع پنجم در تقسیم ممكنات، لامع ششم در حدوث عالم، لامع هفتم در وجود صانع تعالی و احكام وجود، لامع هشتم، در صفات خداوند، لامع نهم در افعال، لامع دهم در نبوت، لامع یازدهم در امامت، و لامع دوازدهم در حشر و جزاء بحث كرده است.
در این كتاب مباحث فلسفی نیز مورد بحث قرار گرفته است. ولی به جهت اینكه مباحث كلامی زیاد بوده و مؤلّف مباحث فلسفی را برای فهم بیشتر مباحث كلامی آورده است، از این رو این كتاب در بخش كتاب های كلامی آورده شد. خود مؤلّف و بزرگان علم كلام هم این كتاب را كتاب كلامی معرفی كرده اند. این كتاب با حجم كم به مباحث مهم زیادی پرداخته است.
مؤلّف در مقدمه كتاب در خصوص علم كلام توضیح داده است و آیت الله شهید سید محمد علی قاضی طباطبائی (ره) كه این كتاب را تحقیق كرده است. زندگی نامه مؤلّف را از ابعاد مختلف در مقدمه آورده است.
وضعیت نشر:
این كتاب در یك جلد به زبان عربی با تحقیق سید محمد علی قاضی طباطبائی (ره) توسط بوستان كتاب دفتر تبلیغات اسلامی چاپ شده است.
شرح باب حادی عشر
مؤلف:
مقداد بن عبدالله بن محمد بن حسین محمد حلی سُیُوری مشهور به فاضل مقداد (م 826 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
ترجمه مؤلف در بخش كتب فقهی گذشت.
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب در اصول عقاید شیعه است و در شرح كتاب باب حادی عشر، تألیف علامه حلی نوشته شده است. علما و متكلمان شروح فراوانی بر این كتاب مختصر نوشته اند. از میان آن شروح، شرح فاضل مقداد بیشتر از دیگر شروح، نظر علما را جلب كرده و سالیان متمادی است كه جزء متون درسی حوزه های علمیه تشیع می باشد. و با اینكه كتاب مختصر است، اما مؤلف اصول پنج گانه مذهب را به صورت نو، اجمال و آمیخته با استدلال و برهان قوی تبیین فرموده و در آخر كتاب بحث مختصری در باب توبه و امر به معروف آورده است. كتاب شرح باب حادی عشر شامل مقدمات و نه فصل است كه فصل اول در توحید، فصل دوم و سوم در صفات ثبوتیه و سلبیه، فصل چهارم تا هفتم در عدل، نبوت، امامت و معاد و دو فصل دیگر به توبه و امر به معروف اختصاص دارد.
فاضل مقداد در وجه تسمیه كتاب به باب حادی عشر چنین آورده است: «این کتاب باب حادی عشر نامیده شد; برای اینكه مصنف (علامه حلی)، كتاب مصباح المجتهد شیخ طوسی را ـ كه در عبادات و ادعیه است ـ خلاصه كرد و آن مختصر را به نام منهاج الصلاح فی المختصر المصباح در ده باب تنظیم كرد و بعد این باب را كه در اصول عقاید شیعه است، بدان افزود كه به باب حادی عشر (باب یازدهم) مشهور شد.
این شرح از طرف مولف به النافع یوم الحشر, نامگذاری شده ولی به مرور زمان به شرح باب حادی عشر مشهور شده است. این کتاب به وسیله حاج میرزا محمد علی حسینی شهرستانی(1344 ه.ق) با نام الجامع فی ترجمه النافع, به فارسی ترجمه شده است و هر سه کتاب یعنی باب حادی عشر و شرح آن به همراه ترجمه فارسی, یکجا به چاپ رسیده است.
وضعیت نشر:
کتاب حاضر به همراه ترجمه فارسی آن در یک جلد توسط موسسه انتشارات علامه قم در سال 1414 ه.ق چاپ شده است.
حدیقه الشیعه
مؤلف:
احمدبن محمد معروف به مقدس اردبیلی (م993 هـ . ق)
زندگی نامه:
ترجمه مؤلف در بخش کتب فقهی ذكر شد.
معرفی اجمالی كتاب:
كتاب حاضر در اقوال و مباحث مربوط به ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ می باشد. از كلمات علماء و قرائن چنین استنباط می شود كه این كتاب در دو جلد بوده كه جلد اوّل آن در خصوص پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ بوده ولی متأسفانه امروزه نسخه آن در دسترس نمی باشد. از این رو این كتاب جلد دوم حدیقه الشیعه می باشد. در این كتاب به مناسبت گسترش مكتب فقه جعفری به مذهب تصوف و عقاید و فرقه های منشعب از تصوّف پرداخته و بحث جامع و خوبی را انجام می دهد. در این كتاب مؤلف بحث را با امامت حضرت علی ـ علیه السّلام ـ و حوادث و اتفاقات و آیات دلالت كننده به فضیلت حضرت علی ـ علیه السّلام ـ و دیگر ائمه ـ علیهم السّلام ـ شروع و به مطاعن ابوبكر، عمر، عثمان، معاویه، یزیدبن معاویه، طلحه و زبیر، ابوموسی اشعری، عایشه، حفصه و عده ای دیگر اشاره كرده است.
مؤلف در بخش مربوط به امام زمان ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ به علائم ظهور و مباحث مربوط به آن حضرت پرداخته و در خاتمه به عقاید اشاعره و معتزله و افضلیت ائمه ـ علیهم السلام ـ به جمیع خلائق و تقدم مذهب شیعه پرداخته است.
این كتاب در خصوص زندگانی ائمه و شناخت عقائد و فضائل آنها و فرقه های صوفیه و مباحث دیگر كتاب جامع و خوبی می باشد.
وضعیت نشر:
كتاب حدیقه الشیعه در یك جلد به زبان فارسی در سال 1394 هـ .ق در انتشارات گلی تهران به چاپ رسیده است.
همچنین این کتاب با تحقیق صادق حسن زاده و اکبر زمانی نژاد در دو جلد توسط کنگره محقق اردبیلی چاپ شده است.
اصول دین
مؤلف:
احمد بن محمد مقدس اردبیلی (م 993 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها: ترجمه مؤلف در بخش كتب فقهی شیعه ذكر شده است.
معرفی اجمالی كتاب:
مؤلف در این اثر به اثبات اصول مذهب شیعه پرداخته است. وی در هر فصل با دلایل عقلی، اصول دین را اثبات کرده. سپس آیات و احادیثی را در تأیید آن ارائه می نماید. در باب نخست در پی اثبات واجب الوجود، تفسیر مختصری از حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربه» را ارائه و بعد از آن ضرورت وجود و امامت را به اثبات رسانده است. اثبات امامت امام علی(علیه السلام)، عدم لیاقت خلفا و اثبات معاد از دیگر مطالب مهم این كتاب می باشد.
وضعیت نشر:
این كتاب، با تحقیق محسن صادقی در قم، توسط دفتر تبلیغات اسلامی چاپ شده است.
گوهر مراد
مؤلف:
عبدالرزاق بن علی بن حسین لاهیجی قمی (م 1072 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
وی از متكلمان و حكیمان نامدار روزگار صفویه بوده است. گویا اصلاً از لاهیجان بوده و به همین مناسبت به لاهیجی مشهور شده است و چون به قم رفته و در آنجا ساكن شده، به قمی نیز شهرت یافته است. لاهیجی كلام را از متكلمان زمان، و حكمت را از صدرالدین شیرازی (م 1050 ق) فراگرفت و به دامادی صدرالدین هم مفتخر شد. وی ذوق عرفانی نیز داشت.
تألیفات:
شوارق الالهام فی شرح تجرید الكلام، شرح هیاكل النور، رساله فی حدوث العالم، حاشیه بر حاشیه حكیم خفری بر الهیات شرح تجرید، حاشیه بر شرح اشارات، الكلمات الطیبه.
کتاب حاضر که از کتاب های خوب و جامع در مباحث کلامی و فلسفی می باشد که در سه مقاله و هر مقاله در چند باب و هر باب در چند فصل تنظیم شده است. اهم موضوعات بحث شده در این کتاب بدین شرح می باشد.
مقاله اول در علم خودشناسی مقاله دوم در علم خداشناسی و مقاله سوم در فرمان خداشناسی بحث کرده است. در پایان کتاب مولف در ضمن یک خاتمه و دو مقصد به بحث سلوک باطن که در دو طریق یعنی طریقه حکمت و طریقه شرع اشاره کرده است.
وضعیت نشر:
کتاب حاضر در یک جلد به زبان فارسی با مقدمه زین العابدین قربانی و تعلیقات علی ربانی گلپایگانی توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1414 ه.ق به چاپ رسیده است.
اعتقادات
مؤلف:
محمد باقر بن محمدتقی مجلسی (م 1111 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
مرحوم مجلسی در شهر اصفهان دیده به جهان گشود. وی دارای چنان شهرتی در علوم مختلف اسلامی است كه محتاج هیچ بیان و توضیحی نمی باشد. علامه مجلسی از جمله بزرگانی است كه از جامعیت خاصی برخوردار بود. او در علوم مختلف مانند تفسیر، حدیث، فقه، اصول، تاریخ، رجال و درایه سرآمد بوده كه نگاهی اجمالی به مجموعه عظیم بحارالانوار این نكته را به خوبی آشكار می سازد. تبحّر در این علوم، در كنار آشنایی با علوم عقلی همچون: فلسفه، ریاضیات، ادبیات، لغت، جغرافیا، طب و علوم غریبه از او شخصیتی ممتاز و بی نظیر ساخت. به طوری که برخی علامه مجلسی را در طول تاریخ اسلامی از حیث جامعیت بی نظیر دانسته اند. شاگرد گرانقدر او، سید نعمت الله جزائری، در مورد استاد خود گفته است: «علامه هیچ گاه از یاد خدا غافل نبود و تمام اعمالش را با قصد قربت انجام می داد».
گفته اند كه علامه روشی معتدل بین اخباری و اصولی داشت. او در عین اینكه محدث بزرگی بود، ولی به علوم عقلی هم توجه خاصی داشته است. علامه مجلسی در سال 1098 از سوی شاه سلیمان صفوی به سمت شیخ الاسلام اصفهان منسوب گردید. شیخ الاسلام، بالاترین و مهم ترین منصب دینی و اجرایی در آن عصر بود.
استادان:
پدرش محمدتقی مجلسی (م 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلی بوده است، مرحوم آقا حسین خوانساری (م 1098 ق) فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلی بوده است. اما مشایخ نقل او: مولا محمد صالح مازندرانی، ملا محسن فیض كاشانی، شیخ حرعاملی.
شاگردان:
سید نعمت الله جزائری، جعفر بن عبدالله كمره ای اصفهانی، زین العابدین بن شیخ حرعاملی، سلیمان بن عبدالله ماحوزی بحرانی، شیخ عبدالرزاق گیلانی، عبدالرضا كاشانی، محمدباقر بیانافكی، میرزا عبدالله افندی اصفهانی، محمد بن حسن فاضل هندی.
تألیفات:
وی بیش از یكصد كتاب به زبان فارسی و عربی نوشته كه تنها یك عنوان آن بحارالانوار می باشد. برخی دیگر از تألیفات وی عبارت اند از: مرآه العقول، ملاذ الاخیار، الفرائد الطریقه، شرح اربعین حدیث، حق الیقین، زاد المعاد، تحفه الزائر، عین الحیاه، صراط النجاه، حلیه المتقین، حیاه القلوب، مشكاه الانوار، جلاء العیون، توقیعات امام عصر و ... .
معرفی اجمالی كتاب:
علامه مجلسی در این رساله با استناد به آیات قرآن كریم و روایات معصومان(علیهم السلام)درصدد نشان دادن راههای نجات و رستگاری انسان برآمده است. اصل این كتاب، به عربی است و تاریخ نگارش آن در سال 1087 ق، پس از نگارش بحارالانوار، بوده و متشكل از دو بخش است: در بخش اول، مبحث اصول عقاید شیعه مورد بررسی قرار گرفته و در بخش دوم، درباره وظایف عبادی مؤمنان بحث شده است.
وضعیت نشر:
ترجمه این كتاب، به كوشش حسین درگاهی، در تهران به چاپ رسیده است.
همچنین این کتاب با مقدمه مفصل علی عطایی خراسانی نیز به چاپ رسیده است.
حق الیقین (اصول دین و معارف)
مؤلف:
محمد باقر بن محمد تقی مجلسی (م 1111 ق).
معرفی اجمالی كتاب: این كتاب دوره كامل مباحث اصول دین و ضروریات مذهب شیعه را دربردارد. روش مؤلف در اثبات مطالب، روش كلامی شیعه است كه آن آمیزه ای است از استدلال به آیات قرآن و روایات معصومان(علیهم السلام). مولف بحث در توحید و نبوت را به صورت كوتاه انجام داده است; ولی در مورد امامت به تفصیل سخن به میان آمده و با بررسی مسئله غدیرخم و ادله امامت، به تفصیل به اثبات امامت ائمه دوازده گانه پرداخته شده است. در مرحله بعد، به تفصیل از معاد و رجعت سخن به میان آمده است. معانی اسلام، كفر، ارتداد، انواع گـ ـناه و توبه پایان بخش مباحث كتاب است.
وضعیت نشر:
این كتاب، به زبان فارسی توسط كتابفروشی اسلامیه تهران، به قطع وزیری چاپ شده است.
همچنین به همت علامه سید عبدالله شبر به زبان عربی ترجمه و چاپ شده است.
أنیس الموحدین
مولف:
محمد مهدی نراقی (م 1209 ه.ق)
زندگینامه و اظهار نظرها:
ترجمه مؤلف در بخش معرفی كتب قواعد فقهی ذکر شده است.
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب دارای پنج باب می باشد كه مباحث ذیل را مورد بحث و بررسی قرار داده است: باب اول در اثبات صانع، باب دوم در صفات باری تعالی، باب سوم نبوت حضرت محمد ـ صلی الله علیه وآله ـ، باب چهارم اختلاف در امامت، باب پنجم در حقیقت معاد.
این كتاب كه به فارسی نگارش یافته، مباحث اعتقادی را با شیوه ای روان تألیف كرده و در آن آرای حكما و متكلمان را به همراه آیات و روایات مورد بحث و قرار داده است. مؤلف در این كتاب شبهات رایج زمان خود را مطرح و به آنها پاسخ داده است.
وضعیت نشر:
این كتاب، با مقدمه، تصحیح و پاورقی آیه الله قاضی طباطبائی و مقدمه علامه حسن زاده آملی توسط انتشارات الزهراء چاپ شده است.
عبقات الانوار
مؤلف:
میر حامد حسین هندی (م 1306 ق)
معرفی اجمالی کتاب:
عبقات الانوار نوشته میر حامد حسین هندی است که به انگیزه پاسخگویی به نویسنده ای جاهل و مغرض و برای اثبات امامت ائمه ـ علیهم السلام ـ تألیف یافته است. اما مجموعه آن دائره المعارف بزرگی است آکنده از مسائل اعتقادی، تاریخی، رجالی، روایی و ... . مؤلف پس از ذکر حدیث مورد استدلال، طرق مختلف روایت را آورده است. آنگاه بر اساس اظهار نظرهای علمای دانش رجال، به تفصیل سخن می گوید. این بخش سرشار است از بحث های بی نظیر رجالی که دامنه پژوهش مؤلف، خواننده را به حیرت می افکند. آنگاه نوبت بررسی متن حدیث و روشن ساختن دلالت حدیث بر مدعا فرا می رسد و مؤلف برای اثبات آن به آثار گوناگون عالمان اهل سنت مراجعه می کند و حق را بر کرسی می نشاند و راه برای هیچ گونه اشکال و ایراد باقی نمی گذارد.
او در این بخش به معتمد ترین آثار تفسیری، حدیثی، تاریخی، فقهی، رجالی و ادبی و لغوی و ... اهل سنت مراجعه و با آن ها احتجاج می کند. متن عبقات الانوار به فارسی و در دو بخش است، بخش اول، در اثبات ولایت بر اساس آیات، که چاپ نشده است. بخش دوم، توضیح و تشریح روایات، بدان گونه که آورده شد.[1]
شروح و تعلیقات:
آقای سید علی میلانی حسینی به سال 1385 ق به تلخیص و تعریب کتاب با نام: نفحات الازهار فی تلخیص عبقات الانوار همت گماشت. تا کنون نه جلد از این اثر شامل حدیث ثقلین (سه جلد)، حدیث سفینه (یک جلد)، حدیث نور (یک جلد) و حدیث غدیر (چهار جلد) منتشر شده است.
وضعیت نشر:
این کتاب، به همت انتشارات بنیاد بعثت تهران، به قطع وزیری چاپ شده و ترجمه عربی آن نیز با تحقیق غلامرضا مولانا بروجردی به چاپ رسیده است.
همچنین محدث قمی، جلد غدیر آن را به نام «فیض الغدیر» تلخیص نموده است.
[1]. یاد نامه علامه امینی، ص 552؛ خلاصه عبقات، ج1، ص 123 - 125.
انیس الاعلام فی نصره الاسلام
مؤلف:
محمد صادق فخر الاسلام
زندگی نامه:
وی پارسایی بود مجاهد كه در ترویج آیین مقدّس اسلام كوشش فراوان مبذول داشت و در احقاق حق و نشر مبانی اسلامی از هیچ كوششی فرو گذار نكرد. او سخنور و نویسنده به نامی بود كه كه در اشاعه حقایق مذهب جعفری از خدمت های بیانی و علمی كوتاهی نمی كرد.
فخرالاسلام ابتدا در كیش سریانی بوده و با پدرش در ارومیه می زیسته و در همان جا تحصیل كرده و به درجه كشیشی رسید. ولی از آن دین برگشته و دین اسلام و مكتب تشیّع را اختیار نموده و در نجف اشرف به تحصیلات خود ادامه داد تا از علمای اعلام اجازه اجتهاد گرفت.
او به جهت آشنایی به ادیان به خصوص مسیحیت، كتابهای زیادی در حقیقت اسلام و افضلیّت آن بر ادیان دیگر به رشته تحریر در آورده است. مردی بود مبارز كه بیشتر اوقات خود را به بحث و گفتگو در باره اسلام و دفاع از حریم مقدس آن اختصاص داده و به قدری متواضع بود كه در پای پلكان كاخ دادگستری تهران می نشست و با مسیحیان به مباحثه می پرداخت.
او مردی بود سخنور كه مجالس وعظ تهران را با سخنرانی های خود زینت می بخشید.
تألیفات:
تحفه الاریب فی رد اهل الصلیب، تعیین الحدود علی النصاری و الیهود، رساله فارقلیط، حجه الإلهییّن فی رد الطبیعیین، كشف الاعلام فی نصره الاسلام، كشف الاثر فی اثبات شق القمر.[1]
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب یكی از ارزنده ترین آثار قلمی مؤلّف گرانقدر است كه زحمات زیادی را در تدوین و نگارش آن متحمّل شده است به طوری كه بزرگان زیادی برای كتاب تقریظ نوشته و از این كتاب تجلیل كرده اند.
در این كتاب مؤلف به برتری اسلام و قرآن بر دین مسیحیّت و یهودیت پرداخته و در تمامی مسائل به مقایسه پرداخته است. او از كتابهای عهد عتیق و عهد جدید آنها استفاده كرده و به ایرادات وارده به آنها پرداخته و با استفاده از قرآن و مبانی اسلام با استدلال معقول و منطقی، جواب داده است. در این كتاب به تضاد در بین عهد عتیق و عهد جدید پرداخته و تناقض های وارده در آنها را بیان كرده است. مؤلّف احكام وارده در تورات را بیان كرده و اشكالات آنها را نقد و بررسی كرده است و بحث امامت، نبوّت، معجزه و بحث مفصلی در ولایت علی ـ علیه السّلام ـ را با دلائل عقلی و استدلال های منطقی بررسی كرده است. در لا به لای كتاب سعی كرده است مطاعنی را كه خود مسیحیان به حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ وارد كرده و به او نسبتهایی می دهند كه با نبوّت او متضاد است جواب داده و بررسی نماید.
مؤلف تحریف های موجود در كتاب مقدس تورات و انجیل را بیان كرده و به بحث توحید از دیدگان مسیحیّت، یهودیّت و اسلام پرداخته و مباحث مهمی را در ابطال تثلیث و پسر خدا بودن عیسی ـ علیه السلام ـ به رشته تحریر در آورده است.
یكی از مباحث مهم این كتاب بحث نماز در اسلام و ادیان دیگر، اعجاز قرآن و فضیلت آن بوده و بحث نبوّت پیامبر اسلام و بشارت های وارده در مسیحیّت نسبت به پیامبر هم به خوبی تحلیل شده است.
وضعیت نشر:
این كتاب در هفت جلد به زبان فارسی با تحقیق و تعلیقات سید عبد الرحیم خلخالی توسط كتابفروشی مرتضوی تهران در سال 1355 ش به چاپ رسیده است.
[1] . مقدمه كتاب انیس الاعلام فی نصره الاسلام و مقدمه ج 2.
عقائد الامامیّه
مؤلف:
شیخ محمدرضا مظفر(م 1383 ق).
زندگینامه و اظهار نظرها:
ترجمه مؤلف در بخش كتب اصولی ذكر شده است.
معرفی اجمالی كتاب:
این كتاب مورد توجه حوزه های علمیه و دیگر مجامع علمی واقع شده و مخصوصاً طلاب عرب زبان عنایت بیشتری به این كتاب دارند. كتاب مذكور شامل یك مقدمه و پنج فصل است که مباحث آن بدین قرار است: مقدمه در اجتهاد، تقلید و مجتهد; فصل اول، در الهیات; فصل دوم، در نبوت; فصل سوم، در امامت; فصل چهارم، عقیده شیعه درباره دعا، زیارت قبور، معنای تشیع، جور و ظلم، وحدت اسلامی و حق مسلمان بر مسلمان; فصل پنجم، در معاد.
شروح و تعلیقات:
از جمله شروحی که بر آن نوشته اند بدایه المعارف الالهیه می باشد.
وضعیت نشر:
این كتاب در یک جلد به زبان عربی توسط منشورات المکتبه الحیدر به نجف به چاپ رسیده و توسط محمد محمدی اشتهاردی به فارسی ترجمه شده است.
عدل الهی
مؤلّف:
شهید مرتضی مطهری (م 1358 ش)
زندگینامه و اظهار نظرها:
فرزند حاج شیخ محمد حسین مطهری
علامه شهید مرتضی در سال 1298 شمسی در خانواده ای روحانی و علم دوست متولد شد. او در دوازده سالگی وارد حوزه علمیه مشهد شد و چنان پر تلاش و منظم به تحصیل مشغول شد كه باعث شگفتی اهل بصیرت گردید. سرانجام شهید مطهری در سال 1316 شمسی وارد حوزه علمیه قم شد تا روح تشنه اش را از كوثر قرآن و زمزمه عترت سیراب كند. او با دقت، سرعت، نظم و تلاشی ستودنی به آموختن علوم اسلامی مشغول شد و علوم معقول و منقول را نزد اساتید فن و بزرگان حوزه علمیه قم فرا گرفت و یكی از بزرگترین اندیشمندان و دانشمندان عصر خویش شد. استاد در سال 1331 شمسی به تهران هجرت كرد و در جمع دانشگاهیان و روشنفكران، سراسر خیر و بركت و مایه هدایت و تربیت شد.
وی در دانشكده الهیّات معارف اسلامی، بیش از 20 سال به مبارزه عالمانه با جهل، مادّیگری و غربزدگی پرداخت. او كتاب هایی را به رشته تحریر درآورد كه با گذشت سه دهه باز از همان حلاوت و تازگی برخوردار است به طوری كه حضرت امام مطالعه آن را به همه مردم توصیه كردند. مطهرّی را به حق می توان از پیشتازان نهضت و انقلاب اسلامی دانست. نقش مطّهری در قبل و بعد از انقلاب تا حدّی بود كه گروه منافقین (فرقان) در سال 1358 هـ . ش دست به شهادت او زد و او را به آرزوی خود كه شهادت در راه خدا بود رساند.
اساتید:
حضرات آیات عظام سید محمد حجّت، بروجردی، امام خمینی، علامه طباطبائی و ...
تألیفات:
امامت و رهبری، انسان كامل، انسان و سرنوشت، پیامبر امّی، حق و باطل، جاذبه و دافعه علی ـ علیه السلام ـ ، حماسه حسینی، خاتمیّت خدمات متقابل اسلام و ایران، داستان راستان، شرح منظومه، عرفان حافظ، علل گرایش به مادّیگری، فطرت، فلسفه اخلاق، فلسفه تاریخ، قیام و انقلاب مهدی ـ عجل الله تعالی و فرجه الشریف ـ جامعه و تاریخ، نقدی بر ماركسیسم و ...
معرفی اجمالی كتاب:
در این اثر، مبحث عدل الهی و مجموعه ای از مسائل و شبهات مرتبط با آن، به تفصیل بررسی شده است. مهم ترین عناوین كتاب عبارت اند از: عدل بشری و عدل الهی، روشها و مشربها در مسئله عدل، تعاریف چهارگانه عدل، تبعیضها، شرور، مرگ و میرها، مجازاتهای اخروی، شفاعت و هفت اشكال بر آن، عمل خیر از غیر مسلمانان، طرح اصل عدل در حوزه فقه، عدل و حكمت الهی، ثنویت در اندیشه ایرانی و تأثیر اسلام در از بین بردن آن، شیطان در اسلام، سخنان ابو العلاء مَعرّی و خیام، قضا و قدر و مسئله جبر، نظریه فلسفه اسلامی درباره تضادها.
وضعیت نشر:
این كتاب در یك جلد به زبان فارسی به همت انتشارات صدرا، به قطع وزیری بارها چاپ شده و به عربی و انگلیسی نیز ترجمه شده است.
شیعه در اسلام
مؤلف:
سید محمد حسین علامه طباطبایی (م 1360 ش).
زندگینامه و اظهار نظرها:
معاصر.
معرفی اجمالی كتاب:
هدف اصلی نویسنده از تألیف این كتاب، ارائه تصویری كلی از هویت واقعی مذهب شیعه به اندیشمندان مغرب زمین بوده است. وی پس از بیان مختصری از كیفیت پیدایش شیعه و مسئله خلافت و تاریخچه ای اجمالی از وضعیت شیعه در قرون دوم تا چهاردهم، از فرقه های شیعه همچون: زیدیه، اسماعیلیه، مزاریه و دروزیه سخن گفته است.
مؤلف در ادامه، منابع و راههای تفكر مذهبی و معرفت دینی را از دیدگاه قرآن در سه بخش ظواهر دینی، بحث عقلی و كشف و شهود عرفانی به تفصیل بررسی و ویژگیهای هر یك را بیان كرده است. در بخش پایانی كتاب، اصول اعتقادات اسلامی را از نظر شیعه دوازده امامی تحت عناوین خداشناسی، پیامبرشناسی، معادشناسی و امام شناسی مطرح ساخته است. خاتمه كتاب با عنوان پیام معنوی شیعه، جهانیان را به در پیش گرفتن راه خدا و رسیدن به آخرین درجه كمال انسانی، كه همان ولایت و قرب الهی است، فراخوانده است.
این کتاب برای آشنایی با عقاید و تاریخچه شیعه کتاب خوب و جامعی می باشد.
وضعیت نشر:
این كتاب، به زبان فارسی (با تعلیقات علی احمدی میانجی) توسط انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، به قطع رقعی چاپ شده و به زبان های عربی و انگلیسی نیز نیز ترجمه شده است.
