آموزش موسیقی اصطلاحات موسیقی

[Diba]

حرف ( ف )


فاخته ضرب:( ديك ديك دك ديك دك دك دك ).

از ضربهاي موسيقي ايران و نام اصل يازدهم از هفده بحر اصول

موسيقي كه گونه اي نواختن ساز را هم گويند.

فرخ روز:نام پرده اي است از موسيقي و صوتي از مصنفات باربد

و نام لحن بيست و هفتم از سي لحن باربد.

فرغانه:نام شعبه اي است كه آن را نهاوندك مي خوانند.

فنه:نام نوايي است كه مطربان نوازند.

فيلي:از گوشه هاي نغمه بيات ترك است.
​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------​

​

حرف ( ق )


قالوس:نام نوايي و لحني از موسيقي است.

قجر:از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

قرايي:از گوشه هاي موسيقي در نغمه افشار.

قراچه:از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

قرة العين:نام آهنگي است در موسيقي.

قره باغ:آهنگي است در موسيقي.

قصابه:نام آهنگي است.

قطار:از گوشه هاي بيات ترك كه در ايلات كرد بسيار معمول است

و اغلب با اشعار بابا طاهر خوانده مي شود.

قفل رومي:نام لحن پانزدهم از سي لحن باربد. ( اين لحن ترجمه شده لحن پهلوي است به عربي )​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------​

​

 

[Diba]

حرف ( گ )


گام:دايره، ذوالكل دوره نغمات هشتگانه ،گام توالي هشت نت موسيقي است.

گاويزنه:نوايي از موسيقي است.

گبري:آهنگي از موسيقي است.

گردانيا:نام نوايي است از موسيقي.

گردانيه:نام پرده اي از موسيقي است.

گشايش:نام آهنگي است در موسيقي.

گلريز:از گوشه هاي موسيقي ايراني در دستگاه شور است.

گلزار:نام نوايي است در موسيقي.

گل نوش:از نغمه هاي دوره ساساني است.

گنج باد آورده:از الحان سي گانه باربد است

كه به افتخار شهر براز سردار معروف ايران به مناسبت فتح مصر ساخته شده است

و منظور گنجهايي است كه امپراطور روم باركشتي كرده بود

و بوسيله بادبه ساحل افتد و نصيب سردار ايراني شد.

گنجدار:نام نوا و صدايي است از موسيقي.

گنج ساخته:از آواز هاي باربد.

گنج سوخته:نام لحن هجدهم است از سي لحن باربد.

گنج عروس:يكي از ساخته هاي باربد.

گنج فريدون:نام نوايي است كه رامشگران زنند.

گنج گاو:نام لحن هفدهم از سي لحن باربد.

نام ديگر اين لحن كه در برهان قاطع نوشته شده گنج كاوس است.

گنج گاوان:نوايي است از نواهاي باربد.

گنج گاوميش:نام نوايي است از نواهاي باربد.

گوركا:آهنگي است از موسيقي.

گوشت:يكي از شش آواز موسيقي است

كه آن نوروز و مايه و سلمك و گوشت و شهناز و گردانيه باشد.

گويا:نام آهنگي است.​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------​

​

 

[Diba]

حرف ( م )


ماه بركوهان:يكي از الحان سي گانه باربد است.

ماهور:فواصل گام ماهور با فواصل گام بزرگ غربي منطق است

اين دستگاه به همين نام و فواصل مشابه در شرح ادوار صفي الدين يافت مي شود و همين دليل قدمت آن است.

اين گام مبين شجاعت، شادي و اميدواري و پيشرفت زندگي است.

گوشه هاي اين دستگاه عبارتند از:

درآمد، كرشمه، گشايش، خوارزمي و گاهي دلكش كه گوشه دستگاه شور است

و براي تنوع و خروج از يك نواختي در اين دستگاه مي نوازند.

گوشه هاي ديگر اين دستگاه كراوغلي، داد، خسرواني، خاوران،

طرب انگيز، طوسي، آذربايجاني، فيلي، زيرافكند، ماهور صغير،

ابول، حصار ماهور، نيريز، نهيب، عراق، محير، آشور آوند،

زنگوله، سروش، اصفهانك، راك هندي، صفير، نغمه، راك عبدالله،

ساقي نامه، صوفي نامه، پروانه، بسته نگار، حربي، شهر آشوب.

مثنوي پيچ:از گوشه هاي موسيقي در نغمه افشار.

مخالف:از گوشه هاي دستگاه سه گاه است.

مخمس:بيست ضرب. از ضربهاي موسيقي ايران است.

مرواي نيك:يكي از الحان سي گانه باربد است.

مشكدانه:از الحان سي گانه باربد است.

مشك مالي:از آوازهاي باربد.

مشكويه:يكي از الحان سي گانه باربد است.

مضراب : چیزی یا شیئی است با شکلهای مختلف که با آن بر وترهای ساز زخمه می زنند

و جنس آن ها مختلف است که در سنتور از چوب در تار از فلز و در سه تار از ناخن انسان استفاده می شود

مقام: قبل از اینکه واژه دستگاه وارد موسیقی شود در تقسیم بندی موسیقی ایرانی از آن استفاده می شده است

و یه معنی ایستاده و بجای ایستادن است

و این کلمه از قرن هشتم در فرهنگ موسیقی ما عمومیت پیدا کرده است .

مويه:از گوشه هاي دستگاه سه گاه است.

مهرباني:از گوشه هاي دستگاه شور است.

مهرگاني:از آوازهاي باربد. مهرماني نام ديگر اين آواز است كه در برهان قاطع نوشته شده است.​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------​

​

 

[Diba]

حرف ( ن )


نار شيرين:نام نوايي است از موسيقي

ناز نوروز:نام نوايي است از موسيقي.

ناقوس:در موسيقي نام يك آواز از دستگاه سه گاه است.

ناقوسي:نام لحن بيست و ششم از سي لحن باربد.

ناله:آواي ادوات موسيقي.

نخجيرگان:نام نوايي است از موسيقي كه باربد آن را ساخته است.

اين نوا را نخچير گان و نخچيرگاني هم گويند كه نام لحن سي ام باربد است.

و به قولي نام لحن بيست و هفتم است.

نخچير گاو:نام نوايي است از موسيقي. ظاهراً اين كلمه مصحف نخچير گان است.

نستور:در موسيقي نام يك رنگ دستگاه همايون و نوا است.

نشابور:يا نشابورك نام نوايي است از موسيقي و نام شعبه اي است از نوا كه به نواشابور مشهور است.

نصيرخاني:چهار پاره را به ببينيد.

نغمه:صدایی که از دستباز وتر ایجاد می شود یا صدایی که از زدن زخمه ای با ساز ایجاد می گردد

که امروز تحت تاثیر از فرهنگ غربی آن را نت می گویند.

نغمه:گوشه اي از دستگاه راست پنجگاه است كه سه ضربي است.

نوا:فواصل درجات دستگاه نوا با گام شور مشابه است فقط نت اصلي آن با گام شور تفاوت دارد.

در اين دستگاه حالت آرمش و سلامت نفس مشاهده مي شود

و براي همراهي اشعاري حاكي از معاني فلسفي مناسب است.

گوشه هاي مهم اين دستگاه عبارتند از: درآمد، كه از مايه شروع مي شود و شاهد آن نت چهارم گام

و ايست آن نت دوم است. گردانيه، گوشت، نهفت.

گوشه هاي ديگر آن: نغمه، بيات راجع، حزين، مويه، عشاق،

عشيران، نيشابورك، خجسته، مجلسي، ملك حسيني، بوسليك، نيريز، نستوري، طاقديس، رهاب، عراق.

نوبهاري:از آواز هاي باربد كه نظامي آنرا غنچه كبك دري ناميده است.

نوروز:از الحان سي گانه باربد در مايه همايون است كه به نام جشن باستاني و ملي ايران ناميده شده

و به نامهاي مختلف، نوروز كوچك و نوروز خارا و نوروز كيقبادي آمده است

كه بعدها نوروز صبا جانشين آنها شد و در كتابهاي دوران بعد نوروز عجم و نوروز عرب نيز آمده است.

نوروز صبا:در پرده چكاوك و از پرده بيداد شروع مي شود ( نوروز را به ببينيد ).

نوروز غرب:در پرده چكاوك توقف مي كند ( نوروز را به ببينيد ).

نوروز خارا:به پرده چكاوك فرود مي آيد ( نوروز را ببينيد ).

نوشين باده:از الحان سي گانه باربد است.

نهفت:از نغمه هاي دوره ساساني كه در مايه نوا ساخته شده است.

نهفت شكسته:از گوشه هاي دستگاه شور است.

نيشاپور:از گوشه هاي دستگاه شور است.

نيم ثقيل:هفده ضرب ( ديك دك ديك دك دك ديك دك ديك دك دك دك ) از ضربهاي موسيقي ايران مي باشد.

نيم دور:ده ضرب ( ديك دك ديك دك دك دك دك ). از ضربهاي موسيقي ايران مي باشد.

نيمروز:از الحان سي گانه باربد است.
​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
​

​

 

[Diba]

حرف ( ه )


هفت گنج:نام نوايي است از موسيقي.

همايون:گام همايون را مي توان با گام كوچك موسيقي غربي مقايسه نمود.

نغمات اين دستگاه ملايم و گوشه هاي آن ماليخوليايي است،

گوشه هاي اين دستگاه عبارتند از:

درآمد، چكاوك، بختياري، ليلي و مجنون، بيداد، كه گوشه هاي اصلي را تشكيل مي دهند

و گوشه هاي ديگر مواليان، ني داود، باوي، ابوالچپ، راه ندي،

موره، طرز، نوروز عرب، نوروز صبا، نوروز خارا، نفير و فرنگ،

شوشتري، ميگلي، دلنواز، غزال، مؤالف، دناسري، جامه داران،

فرح، شهر آشوب، پروانه، نغمه بيات اصفهان را مي توان از دستگاه همايون دانست

و لي اكنون آنرا دستگاه مستقلي مي دانند گوشه هاي اين نغمه،

در آمد، بيات راجع، عشاق، سوز و گداز، جوايه، راز و نياز، چهار مضراب، مثنوي، فرح انگيز است.​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------​

​

 

[Diba]

واژه های موسیقی​

آرپژ: از کلمه ARPa یا ARPe به معنای هارپ گرفته شده است. اصوات یک آکورد به جای اجرای همزمان، یکی پس از دیگری و عموماً از بم ترین تا زیرترین صوت به صدا درآیند.

آکسان: تکیه روی صدا، تاکید روی برخی اصوات، ضربات و آکوردها می باشد.

آکورد: سه یا بیشتر از سه صوت موسیقی که همزمان به صدا درآیند را آکورد گویند. در دانش آکوردشناسی به خصوصیات آکوردها به شکل منفصل و مستقل از یکدیگر و روابط آکوردها نسبت به همدیگر توجه می شود.

آکوستیک: علم ادراک صوت صداشناسی و بخشی از علم فیزیک است که درباره هر آنچه مربوط به حس شنوایی و خصوصیات ایجاد و انتقال اصوات می پردازد.

ارکستر: به مفهومی کلی به مجموعه ای از سازهای هنگون یا ناهمگون اطلاق می شود که به اجرای قطعه.ای از پیش. آماده شده می پردازد. اگر تعداد سازها و نوازندگان کم، یعنی از 2 تا 9 نفر باشد این مجموعه را ارکستر مجلسی می نامند. در ارکستر مجلسی معمولاً از هر نوع ساز یک عدد وجود دارد.
در ارکستر بزرگ (مانند ارکستر سمفونیک، ارکستر اپرا) سازها از چهار دسته کلی و هر دسته از چند گروه و هر گروه از تعدادی نوازنده به ترتیب زیر تشکیل می شود.

1. دسته زهی: ویولن ها، مرکب از ویولون های اول، ویولن های دوم، ویولا، ویولن سل ها و کنترباس ها
2. دسته بادی های چوبی: فلوت ها، پیکولو، ابواها، کرانگله، کلارینت ها، فاگوت و کنترفاگوت
3. دسته بادی های برنجی: کُرها، ترومپت، ترومبون، توبا
4. دسته سازهای ضربی: که از انواع مختلف و تعداد متفاوت آلات ضربی تشکیل می شود.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------​

​

 

[Diba]

شیفراژ



Figured Bass به معنای باس شماره گذاری شده، که در کشور ما بیشتر با اصطلاح "شیفراژ" بکار بـرده می شود نوعی روش استفاده از اعداد برای مشخص کردن فاصله های موجود در آکودرها نسبت به نت بخش باس است. این روش معرفی آکوردها بیشتر در دوران باروک بخصوص برای همراهی سازی مانند ارگ با گروه کر، کاربرد داشته است و امروزه نیز در کتب مختلف برای آموزش هارمونی از آن استفاده می شود.

استفاده از فاصله های نوشته شد روی باس برای سادگی قرائت موسیقی بکار بـرده می شود. اما روش کار به این صورت بود که سازی مسئولیت نواختن باس را برعهده می گرفت (مانند ویولن سل، باسون و ... ) و ساز دیگری (هارپسیکورد، هارپ و ...) اقدام به اجرای فاصله ها نسبت به بخش باس می کرد، نکته جالب اینکه بخش همراهی کننده حتی ممکن بود، نحوه اجرای آکوردها را بصورت بداهه انجام دهد؛ روشی که پس از دوران باروک بندرت در موسیقی کلاسیک دیده می شود و در اغلب موارد نوازنده حق تصرف در موسیقی را ندارد.

روش تهیه بسیار ساده است، برای هر نت، زیر خطوط حاملی که برای بخش باس نوشته می شود، اعدادی قرار می گیرد که معرف فاصله نتهایی است که در آکورد باید وجود داشته باشد، البته نسبت به نتی که برای بخش باس تنظیم شده است.

از آنجایی که فاصله های سوم و پنجم طبیعی ترین فاصله هایی است که یک آکورد می تواند داشته باشد، برخی از آهنگسازان در نوشتن Figured Bass این فاصله ها را متذکر نمی شدند.

بعنوان مثال اگر روی نتی شیفراژ قرار نگیرد معنی آن است که آکورد ساده شامل فاصله سوم و پنجم باید اجرا شود.

حالت دیگری که بسیار مرسوم است آنکه اگر روی یک نث باس فقط شماره 6 باشد به این معنی است که این آکورد شامل فاصله سوم نیز هست بنابراین آکورد حاصله معکوس اول خواهد بود.


همچنین مورد متداول دیگر نوشتن عدد 7 بر روی باس است که به تنهایی نشان می دهد این آکورد شامل فاصله های 3 و 5 نیز هست.

دقت کنید که اگر آهنگساز بخواهد تاکید کند که در قسمتی از موسیقی هارمونی نباید وجود داشته باشد، ممکن است زیر نت باس از عدد 0 استفاده کند تا بر این موضوع تاکید داشته باشد.

نکته مهم آن است که نوازنده تقریبآ آزاد است که فاصله مورد نظر آهنگساز را در هر اکتاوی که بخواهد اجرا کند، اما شرایط موسیقی از جمله فضا، تمپو و ... عملآ محدودیت هایی را برای او بوجود می آورد که باید آنها را رعایت کند.

در مواردی که نت باس حالت پدال دارد و ماندگار است، ممکن است آهنگساز بخواهد آکورد را عوض کند در این صورت در زمان لازم کنار نت باس اقدام به نوشتن Figured Bass جدید می نماید.

حالت برعکس هم کاملآ وجود دارد اینکه ترکیب شیفراژ ثابت بماند اما نت باس تغییر کند، که در اینصورت با امتداد یک خط از سمت شیفراژ قبلی - زیر نت باس قبل - به سمت نت باس جدید، آهنگساز نشان می دهد که هنوز باید همان شیفراژ را اجرا کند.

مواردی که زیر نت باس بدون آوردن شما از علائم تغییر کروماتیک (دیز، بمل و ...) استفاده شود، عمومآ منظور فاصله سوم آکورد است چرا که این فاصله روی شخصیت آکورد تاثیر زیادی دارد. در غیر اینصورت فاصله ای که باید تغییر کروماتیک داشته باشد مشخص می شود، بعنوان مثال ممکن است لازم باشد یک فاصله پنجم افزوده مشخص شود که 5# آورده می شود.


لازم به ذکر است که در برخی کتابها بجای علامتهای دیز، بمل و ... از + و - استفاده می کنند در اینصورت +6 معادل 6# است.​

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------​

​

 

[Diba]

حالت های درونی ( کاراکتر )​

21.amabile
مهربان
22. amoroso
عاشقانه
23. ardito
با شجاعت
24.capriccioso
باهوس
25. comodo
راحت
26. con grazia
با لطف
27.dolce
شیرین ، ملایم
28.dolorose
دردناک
29. furioso
خشمگین
30. giocoso
با خوشحالی
31.mesto
غمگین
32. pomposo
با ابهت و جلال
33. rustico
دهقانی
34. religioso
مذهبی
35.tranquillo
ارام​

​

​