قم معرفی استان قم و مناطق دیدنی آن

[مهربانوی ایرانی]

یکی دیگر از آداب مردم قم برگزاری مراسم طلب باران است. در این مراسم مردم در امامزاده‌ها و مساجد شهر جمع شده و با خواندن نماز باران از خداوند طلب باران می ‌کنند. مراسم‌ «شب برات»، «شب چله»، «سردرختی»، «دستمال انداختن»، «دیگ جوش» و «کاکولک» از دیگر مراسم‌ سنتی مردم قم هستند.

محصولات: عمدهٔ تولیدات کشاورزی استان شامل غلات ۶۳ درصد، محصولات صنعتی ۱۵ درصد، نباتات علوفه ۱۳ درصد، و محصولات جالیزی ۶ درصد است. محصول عمدهٔ کشاورزی استان هم گندم و جو می ‌باشد. همچنین قم یکی از مناطق مهم کشت پنبه در ایران به شمار میرود و زمین ‌های قدیمی اطراف شهر قم از دیرباز به کشت پنبه اختصاص داشته‌است. عمدهٔ محصولات تولیدی باغات استان میوه ‌هایی چون زردآلو، فندق، گلابی و گیلاس هستند. همین ‌طور میوه‌ های انار و پسته نیز در باغهای مناطق مرکزی استان پرورش می‌ یابند. پردرآمدترین محصول کشاورزی قم پسته است.

سوغاتی: از مهمترین خوراکی هایی که با اسم قم پیوند خورده سوهان قم می ‌باشد که مبداء پیدایش اولیهٔ آن در هندوستان بوده و سپس در زمان ناصرالدین شاه وارد قم شده است. ​

 

[مهربانوی ایرانی]

انواع سوهان (عسلی، بادامی، کنجدی)، انواع حلوا (شادونه، ارده، ارده شیره، محلی)، انواع نان (کسمه، تافتون، نان شیرینی محلی) از سوغات معروف استان قم میباشند. انگشتر، تسبیح، مهر، فرش ابریشمی، قنبید (کلم محلی) از دیگر ره آوردهای این شهر است.

غذای محلی: آبگوشت قنبید یا کلم قمری، آبگوشت هویج برگه، آش قونبیه (آش قنبید یا کلم ‌سر)، آش پتله (آش جو)، ماش ماشک، ماشاب، دمپختک قمی، مغزابه، پتله پلو، اشکنه سیب زمینی، قاقاناخ (قیقاناخ: نوعی خاگینه)، آبگوشت یخنی بادمجان، کوفته قمی از غذاهای معروف این استان هستند. همچنین شربت زعفران نیز از نوشیددنیهای گوارای رایج در استان قم میباشد.

صنایع دستی: گیوه چینی، آینه سازی، نمدمالی، تولید کفش، مبل‌سازی، تولید بخاری، آهنگری، حلوایی، صابون سازی، فرش دستباف (ابریشم)، متقال ‌بافی و سوهان‌ پزی

بهترین زمان بازدید: از نظر دمایی بهترین زمان برای سفر به این شهر کویری ماه‌ های فروردین، اردیبهشت، شهریور و مهر است.​

 

[مهربانوی ایرانی]

استان قم

کشور
ایران
جمعیت
1292283
استان قم

استان قم در جنوب پایتخت و مرکز کشور واقع شده و جزء کوچک‌ترین استان‌های ایران است. ‌شهر قم، مرکز این استان، یکی از مهم‌ترین شهرهای مذهبی ایران است. قم میزبان حرم حضرت معصومه و مسجد جمکران، از مهم‌ترین بناهای مذهبی کشورمان، است.​

تاریخچه

بر اساس شواهد تاریخی پیشینه‌ی شهر قم به دوران ساسانی بازمی‌گردد. اما بخش زیادی از تاریخ استان پس از ورود اسلام به ایران شکل گرفته است. یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی شهر قم ورود حضرت معصومه، خواهر امام رضا، به این شهر است. حضرت معصومه در این سفر به بیماری سختی مبتلا شدند و در نهایت در شهر قم از دنیا رفتند.
به دلیل قداست حرم حضرت معصومه در طول تاریخ، فضای اطراف حرم به آرامگاه بسیاری از چهره‌های معروف و مهم تبدیل شده است.
قم در دوران پهلوی از مهم‌ترین مراکز اعتراض‌ها علیه حکومت بود و این شهر نقش مهمی در مبارزات آن زمان داشت.​

جغرافیا

استان قم از شمال با استان تهران، از شرق با استان سمنان، از جنوب با استان اصفهان و از غرب با استان مرکزی همسایه است.
به جز جنوب و غرب این استان، دیگر نقاط قم بیابانی است.​

آب و هوا

بیشتر بخش‌های استان قم آب و هوایی گرم و نیمه خشک دارند. بنابراین فصل تابستان فرصت مناسبی برای سفر به این استان نیست. البته با توجه به اختلاف ارتفاع زیاد نقاط مختلف استان در بخش‌های دیگری از استان قم می‌توان آب‌وهوای کوهستانی و نیمه‌ بیابانی را نیز تجربه کرد.​

شهرهای استان قم

شهر قم مهم‌ترین شهر این استان است که می‌توان آن را پس از مشهد مهم‌ترین شهر ایران در زمینه‌ی گردشگری مذهبی دانست.
حرم حضرت معصومه مهم‌ترین بنای مذهبی شهر قم است. علاوه بر آرامگاه حضرت معصومه، مسجد مقدس جمکران از بناهای مذهبی مهم قم است. مسجد جمکران در فاصله‌ی حدودا ۱۰ کیلومتری شهر قم قرار دارد و طبق روایات به دستور حضرت بقیه‌الله ساخته شده است. کوه خضر نبی یکی از بلندی‌های حاشیه شهر است که عبادتگاهی قدیمی در آن قرار دارد و منسوب به حضرت خضر نبی است. مسیر پیاده‌روی و کوهپیمایی برای رسیدن به قله این کوه و زیارت حضرت خضر نبی احداث شده است که با امکان بازدید شبان، یکی از تفرجگاه‌های مردم قم نیز به شمار می‌رود.
دریاچه‌ی نمک قم یکی از جاذبه‌های گردشگری طبیعی استان قم است که در شرق شهر قم قرار دارد. دریاچه‌ی حوض سلطان نیز دیگر جاذبه‌ی طبیعی این استان است که در حاشیه‌ی بزرگراه قم-تهران قرار دارد. در صورت وجود آب در دریاچه‌ی حوض سطان آینه‌ی طبیعی بسیار بزرگی تشکیل می‌شود که منظره‌های جذابی را ایجاد می‌کند.
کویر غدیر اسب یا دریاچه‌ی نمک غدیر اسب نیز از دیگر جاذبه‌های طبیعی و بکر استان است.​

اقامت‌گاه‌ها

هتل بین‌المللی قم و هتل المپیک جزء بهترین هتل‌های استان قم هستند. هتل صفا و هتل الزهرا هتل‌های سه ستاره‌ی قم هستند. هتل‌های رده پایین‌تر زیاد دیگری هم در قم فعالیت می‌کنند که کیفیت قابل قبولی برای اقامت دارند.
اقامت‌گاه بومگردی کاروانسرای پاسنگان نیز جزء اقامتگاه‌های سنتی استان قم است.​

رستوران‌ها

رستوران گردان سیرنگ از مدرن‌ترین رستوران‌های شهر قم است. رستوران ارگ سالاریه نیز از بهترین رستوران‌های این شهر است. رستوران‌های مرتضوی، البرز، خادم و مدائن جزء دیگر رستوران‌های خوب این شهر به شمار می‌آیند.
از میان رستوران‌های فرنگی و فست فود نیز می‌توان به خانه ماکارونی قم، فست فود شهر ما و فست فود باما اشاره کرد.​

غذاهای محلی

آبگوشت قُنَبید از غذاهای سنتی و محبوب استان قم است. نخود، لوبیا سفید، سیب زمینی، قنبید(کلم قُمری)، لیمو عمانی، گوجه فرنگی، گوشت، پیاز و ادویه جزء مواد تشکیل‌دهنده‌ی این غذا هستند. آش قُنَبید دیگر غذای محلی استان قم است که با نخود، لوبیا، عدس، پیاز، کلم قمری، سبزی آش و ادویه تهیه می‌شود. ماشاب، ماش ماشک، آش پتله و آبگوشت هویج برگه از دیگر غذاهای محلی استان قم هستند.​

سوغات

سوهان معروف‌ترین سوغاتی استان قم است. کارگاه‌های سوهان‌پزی بسیاری در شهر قم مشغول فعالیت هستند که انواع مختلف این شیرینی را تولید می‌کنند. سوهان لقمه‌ای، سوهان گزی و سوهان عسلی تعدادی از انواع مختلف سوهان هستند.
حلوا ارده یکی دیگر از خوراکی‌های استان قم است که مردم این استان بیشتر از آن در وعده‌ی صبحانه استفاده می‌کنند.​

صنایع دستی

قالی دستباف از مهم‌ترین صنایع دستی استان قم است. تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی و ساخت انگشتر نیز در استان قم رواج دارد. خَرمُهره‌سازی، منبت‌کاری، معرق‌کاری و خراطی چوب از دیگر صنایع دستی رایج در استان قم است.​

آداب و رسوم

یادمان ورود حضرت معصومه به قم از آیین‌های مهم مردم قم است. طبق روایات حضرت معصومه ۲۳ ربیع‌الاول سال ۲۰۱ هجری قمری به قم وارد شدند و مردم قم به استقبال ایشان رفتند. خادمان حرم حضرت معصومه در حرکتی نمادین، در سالروز ورود حضرت معصومه به قم به استقبال حضرت می‌روند و این روز را گرامی می‌دارند.
سردرختی مراسم دیگری است که در اوایل بهار در روستای وشنوه قم برگزار می‌شود. در این مراسم مردم روستا گاوی خریداری می‌کنند و دستمال سبزی به گردن آن می‌بندند. سپس گاو را در روستا می‌گردانند و در نهایت آن را در امامزاده قربانی می‌کنند و از گوشت آن حلیم می‌پزند. این مراسم به منظور در امان ماندن باغ‌ها از گزند سرما برگزار می‌شود.

منبع:ویزیت ایران​

 

[مهربانوی ایرانی]

استان قم در مرکز کشور، با مساحتی معادل ۱۴ هزار و ۶۳۱ کیلومتر مربع واقع شده است. این استان از شمال با استان تهران، از شرق با استان سمنان، از جنوب با استان اصفهان و از غرب با استان مرکز همسایه است. مرکز استان قم، شهر قم است که مهمترین شهر این استان نیز به شمار می آید. براساس آخرین تقسیمات کشوری، استان قم دارای یک شهرستان به نام قم، 5 بخش با نام های جعفرآباد، خلجستان، کهک، مرکزی، سلفچگان، 5 شهر با اسم های جعفریه،دستجرد، کهک، قم، قنوات، 9 دهستان و 356 آبادی دارای سکنه می باشد.

موقعیت جغرافیایی

استان قم در مجاورت کویر مرکزی ایران در جهت غرب آن واقع شده است. حدود ۲۵ درصد از وسعت استان را مناطق کوهستانی و کوهپایه ای تشکیل داده و بقیه مساحت به صورت دشت است. بنابراین؛ ناهمواری های استان قم بر سه ناحیه کوهستانی، پایکوهی و دشتی تقسیم می شود. نواحی کوهستانی استان بیشتر در قسمت های جنوب و جنوب غربی دیده می شود و بالاترین حجم بارندگی نیز در این مناطق است. از مهم ترین نواحی کوهستانی استان می توان به منطقه شکار ممنوع پلنگ دره اشاره کرد. کوه های آقا نظر، آله، تخت سر حوض، دو برادران، خضر، سخت حصار، کلاه قاضی، گلستانی و کوه ولیجا، نیز از دیگر ارتفاعات منطقه به شمار می روند. نواحی پایکوهی یا مرتعی و دامنه ها در واقع همان پای ارتفاعات ذکر شده را شامل می شود و رسوبات ریز دانه و مخروط افکنه های بزرگ و کوچک از مشخصات این ناحیه است. سومین ناحیه که نواحی دشتی نامیده می شود، بیشتر در مرکز و شمال و شرق استان با شیب کم از اطراف به سمت دریاچه نمک و حوض سلطان کشیده شده و هرچه از نواحی غرب و کوهستانی جنوب به سمت دریاچه نمک و دشت مسیله حرکت کنیم از کیفیت آب و خاک کاسته شده و دشت هایی به شکل بیابان های خالی از سکنه، با پوشش گیاهی پراکنده به چشم می خورد.
این استان به علت مجاورت با بیابان، دوری از دریا، عرض جغرافیایی و اختلاف زیاد ارتفاع از سطح دریا، دارای اقلیمی خشک، کم رطوبت، بارش اندک و نامناسب است. بیشتر زمین های این استان قابلیت کشاورزی ندارند و به حاشیه دریاچه نمک یا مسیله معروف اند.
از دیگر عوامل مهم و موثر بر آب و هوای استان قم وزش بادهای غربی، شرقی و شمال شرقی است. وزش این بادها بر روی دما، تبخیر و بارندگی منطقه تاثیر بسرایی دارد. بادهای شرقی از سمت بیابان های مرکزی ایران به نواحی مرکزی و شرقی استان می وزد و همین باعث خشکی هوا شده و گردو غبار فراوان با خود به همراه دارد که موجب آلودگی سطح شهر قم می شود. بادهای غربی نیز به ویژه در فصل پاییز و زمستان اغلب باعث بارندگی در سطح استان می شوند. جهت وزش بادها در اغلب مواقع جهت شرقی است.
به دلیل ویژگی های طبیعی، استان قزوین با کمبود منابع آب سطحی و زیرزمینی مواجه است. رودخانه های قمرود و قره چای جریان های دایمی و سطحی را تشکیل می دهند و رودهایی مانند بیدهند، ابرجس و کبار به صورت فصلی جریان دارند. از دیگر رودخانه های مهم استان می توان: رودخانه دره باغ، رودخانه شور فشاپویه، رودخانه زواریان، رودخانه سولقان، رودخانه شور راهجرد ، رودخانه شور قم رود ، رودخانه سیاه آب آدران ، رودخانه چای خر رود ، رودخانه شاه چای را نام برد . البته در این میان نباید از ذکر نام دریاچه های حوض سلطان و دریاچه نمک نیز غافل شد.

منبع:ایران نما

 

[مهربانوی ایرانی]

پیشینه تاریخی

براساس یافته های باستان شناسی، منطقه قم حداقل از هزار پنجم قبل از میلاد مسکونی بوده است، سابقه کهن و تاریخی قم با توجه به اشیای به دست آمد و با استناد به متون تاریخی ، همچنین وجود تفرجگاه در عهد ساسانی، وجود دهکده ها ، رودخانه ها، پل ها، آسیاب ها و آتشکده معروف، حکایت از قدمت پنج هزار ساله این منطقه است. با توجه به این مدارک، محدوده کنونی قم جزو دومین دسته از سکونتگاه های پیش از آریایی فلات ایران بوده است. براساس اظهارات اسطوره ای، این شهر را ساخته خمانی، دختر بهمن می دانند.
آنچه مسلم است، قم پیش از اسلام شهری آباد، توسعه یافته و مورد توجه بوده است. در خصوص سابقه تاریخی قم عقاید گوناگونی وجود دارد که مهم ترین آن ها این گونه بیان شده است:
عده ای پیدایش قم را به زمان پادشاهی کیقباد و کیخسرو نسبت می دهند. در متون تاریخی آورده اند: زمانی پیش از ساسانیان این شهر دچار تخریب و ویرانی می شود و قباد ساسانی زمانی که از آن می گذرد دستور بازسازی دوباره شهر را می دهد و شهر را به نام « یران آبادان کرد کواد یا قباد » یعنی « شهری که قباد آن را آباد کرد » می شناسند. برخی دیگر معتقدند تاریخ پیدایش آن به پادشاه پیشدادیان، تهمورث، می رسد. بعضی نیز بر این باورند که این شهر را طلیحه بن احوص اشعری بنا کرده است و گروهی دیگر آن را شهر اسلامی می دانند که در دوره اسلامی، یعنی در سال ۸۳ هجری قمری ساخته شده است. احمد بن ابی عبدالله برقی » می نویسد: ‌«شهر قم را از برای آن قم نهادند که در ابتدای حال،‌ محل جمع شدن آب بوده است و هیچ رهگذری برای عبورنداشته است و در طرف آن انواع گیاه و سبزه پدید آمده است و در زبان عرب جمع شدن آب را « قم » گویند.» در جای دیگر آمده است: «بر اثر جمع شدن و رویش علفزارها در این سرزمین، صحرا نشینان در آن نقطه تجمع کردند و چادرهایی برای سکونت بنا نموده اند که به آن خانه ها و چادرها «کومه» می گفتند؛ با گذشت زمان «کومه» را مخفف کردند و «کُم‌»‌ گفته و سپس معرب به تلفظ عربی کردند و «قم» خواندند. در دوران اسلامی، این شهر به فرماندهی ابوموسی اشعری در سال ۲۳ هجری فتح شد و به دست سپاهیان اعراب افتاد. در سال های اولیه اسلام، علویان و شیعیان که تحت تعقیب و آزار حکام اموی و عباسی بودند مجبور به مهاجرت به مناطق دور از سرزمین های اسلامی بودند که از آن جمله ایران و به ویژه قم از مناطق مهم به شمار می آمد. با حضور علویان در قم، این شهر به یک کانون مخالف بغداد و به یک شهر علوی تبدیل شد. قیام علیه هارون الرشید یکی از شورش های معروف در قم است.
به‌ طور کلی‌ شورش‌ و سرکوب‌ مداوم‌ مردم‌ قم‌ از زمان حکومت خلفای اسلامی تا زمان‌ به‌ قدرت‌ رسیدن‌ «آل‌ بویه‌» که‌ خود از علویان ‌بودند، ادامه‌ داشت. در دوران‌ حکومت سلسله آل بویه، شهر قم‌ در ابعاد مختلف‌ رشد و توسعه‌ یافت‌. در دوره‌ سلجوقیان‌ تصدی‌ امور مهم‌ سلجوقی‌ توسط‌ فرزانگان‌ قمی‌ ، در عمران‌ و ترقی‌ شهر قم‌ موثر شد. در حمله‌ مغول‌ شهر قم‌ به‌کلی‌ منهدم‌ شد ولی‌ پس‌ از گرایش‌ بعضی‌ از حکام‌ مغولی به‌ اسلام‌ مانند سلطان‌ محمد اولجایتو شهر قم‌ مورد توجه‌قرار گرفت. این‌ شهر در دهه‌های‌ پایانی‌ قرن‌ هشتم‌ ه‍ . ق‌ مورد تهاجم‌ تیمور گورکانی‌ قرار گرفت‌ و مردم‌ شهر قتل‌عام‌ شدند.
همزمان با حکومت خاندان های قراقویونلو و آق قویونلو و به ویژه در دوره صفویان قم از جایگاه ویژه ای برخوردار شد و به تدریج رو به شکوفایی نهاد. در دوره‌ حکومت نادر شاه‌ افشار، شهر قم‌ متحمل‌ خسارات‌ فراوان‌ شد و همچنین‌ زمانی‌ که‌خاندان‌های زند و قاجار برای‌ تسلط‌ بر ایران‌ با یکدیگر جدال‌ می‌کردند، شهر و مردم‌ قم‌ آسیب‌ فراوان‌ دیدند.
درسال‌ ۱۲۰۸ هجری‌ قمری، قم‌ تحت‌ تسلط‌ آقامحمدخان‌ قاجار در آمد. فتحعلی‌ شاه‌ پس‌ از پیروزی‌ بر دشمنان، به‌ مرمت‌ حرم‌ و بارگاه‌ «حضرت‌ معصومه‌ (س)» پرداخت. وی‌ نذر کرده‌ بود که‌ اگر بر دشمنان‌ پیروز شود به‌ عمران‌بارگاه‌ آن‌ حضرت‌ بپردازد.
در سال‌ ۱۲۹۴ هجری‌ شمسی، هنگامی‌ که‌ قشون‌ روس‌ وارد کرج‌ شد، بسیاری‌ از مردم‌ تهران‌ به‌ قم‌ مهاجرت ‌کردند و موضوع‌ انتقال‌ پایتخت‌ به‌ قم‌ نیز مطرح‌ گردید ، ولی‌ سفارت‌ خانه‌های‌ روسیه‌ و انگلیس‌ با تحت‌ فشارقرار دادن «‌ احمد شاه ‌ « ، طرح‌ انتقال‌ پایتخت‌ را خنثی‌ کردند. در همین‌ زمان‌، توسط‌ مهاجرین‌ قم‌، «کمیته‌ دفاع‌ ملی‌» برای‌ دفاع‌ از میهن‌ تشکیل‌ شد. بدین‌ ترتیب‌ این‌ شهر به‌ یک‌ مرکز سیـاس*ـی‌ و نظامی‌ علیه‌ روس‌ و انگلیس‌ تبدیل‌شد، ولی‌ پس‌ از درگیری‌های‌ متعددی‌، در سال‌ ۱۲۹۴ هجری‌ شمسی‌ به‌ اشغال‌ نیروهای‌ روس‌ درآمد.
در سال ۱۳۴۲ هـ ش، با شروع حرک انقلابی امام خمینی (ره) از این شهر، قم به مرکزی فعال برای انقلاب مردم ایران تبدیل شد که در نهایت در سال ۱۳۵۷ هـ ش، این حرکت توانست به براندازی نظام سلطنتی در ایران منجر شود و پس از آن نیز اهمیت قم در عرصه سیـاس*ـی و اجتماعی غیر قابل انکار است.
استان قم در سال ۱۳۷۵ هـ ش، براساس مصوبه مجلس به استانی مستقل تبدیل شد.

 

[مهربانوی ایرانی]

اقوام و زبان

مردم قم جزو ساکنین اولیه و یکی از شاخه های اقوام آریایی هستند. ولی به دلیل وجود حرم «حضرت معصومه (س)» و موقعیت مذهبی، وجود بزرگترین حوزه علمیه جهان تشیع و نیز نزدیکی به تهران، در طول قرن های گذشته گروه های مختلفی از مردم ازدیگر مناطق کشور به این استان مهاجرت کرده اند. مهاجران خارجی به خصوص از کشورهای افغانستان، پاکستان و عراق به علت مسایل سیـاس*ـی در کشورهای همسایه و عوامل دیگر به این شهر روی آورده اند.
زبان مردم استان قم فارسی است. البته امروزه زبان عموم مردم قم به لهجه تهرانی نزدیک شده و لهجه قمی به تدریج رو به فراموشی گذاشته است. اما مهاجران ساکن در این استان علاوه بر زبان فارسی به زبان و گویش خاص خود هم سخن می گویند.

موقعیت اجتماعی و اقتصادی

مهم ترین عامل موثر بر وضع اقتصادی استان قم، صنعت گردشگری و به ویژه توریسم مذهبی است و دلیل آن وجود «حرم حضرت معصومه (س)» است که در تمام فصول سال، پذیرایی زایران بسیاری از نقاط مختلف کشور و سایر کشورها اسن که این امر موجب رونق بازار کار و خدمات در این شهر شده است.
بعد از صنعت گردشگری، به ترتیب صنایع و معادن، کشاورزی، صنایع دستی و سوغات ، از منابع مهم اقتصادی استان قم محسوب می شوند.
استان قم با توجه به قرار گرفتن بین دو قطب صنعتی مهم کشور یعنی تهران و اصفهان به محل فعالیت صنعت کاران در رشته های میانی و معدنی تبدیل شده است. پایه و اساس صنعت قم را صنایع کانی غیر فلزی تشکیل می دهند.
به دلیل شرایط خاص اقلیمی کشاورزی در این استان در مناطق مختلف به صورت متقاوت دیده می شود. روستاهای بخش کهک و خلجستان و تعدادی از روستاهای بخش مرکزی به دلیل کوهستانی بودن؛ دارای آب و هوای ملایم و بعضی اوقات سرد هستند که در آن ها درختان میوه سردسیری از قبیل گردو، فندق، بادام، زردآلو و گیلاس پرورش داده می شود. در مقابل روستاهای بخش جعفرآباد و مرکزی به علت جلگه ای بودن دارای آب و هوای گرم هستند و محصولات آن ها بیشتر: انار، انجیر، پنبه، سبزی، صیفی، گندم و یونجه است. در کل فرآورده های کشاورزی استان شامل: آفتاب گردان و تره بار، پنبه، ذرت، جو، چغندر قند و گندم است که از این میان، کشت جو از اهمیت زیادی برخوردار است.
از دیرباز دامداری در استان قم رایج بوده و برخی از ایلات و عشایر استان های غربی کشور زمستان ها را در این استان می گذارند. علاوه بر این ها پرورش گاو ، گوسفند و طیور به صورت صنعتی و سنتی نیز در سطح رونق قابل توجهی دارد.
درکنار فعالیت های اقتصادی ذکر شده باید اضافه کرد که استان قم نیز همانند سایر استان های دیگر ایران از دیرباز انواع هنرهای سنتی در میان مردم آن رایج بوده است که مهم ترین این صنایع دستی عبارتند از: قالی بافی، سفالگری، کاشی سازی، کاشی تراشی، آجر تراشی و حجاری، منبت کاری.

 

[مهربانوی ایرانی]

غذاهای محلی
آبگوشت قمنبید، آبگوشت هویج، آبگوشت بزباش، آبگوشت یخی، آش پتله، آش اوماج، مزگو، نان ساجی.

سوغات









بخش شیرینی : سوهان








بخش صنایع دستی : سرامیک، تسبیح، سجاده و مهر، قالی، منبت کاری چوب



جاذبه های طبیعی









قم : زیستگاه های جانوری، دریاچه نمک، دریاچه حوض سلطان، منطقه شکار ممنوع کهک، منطقه شکار ممنوع کهندان، منطقه حفاظت شده پلنگ دره، کوه برادران







جاذبه های تاریخی







قم : آرامگاه گنبد سبز، آستانه مقدس حضرت فاطمه معصومه (س)، آرامگاه علی بن بابویه قمی، آرامگاه شاه عباس دوم، آرامگاه محمدشاه، آرامگاه مستوفی، آرامگاه آخوند ملامهدی نراقی، آرامگاه علامه بابایی، امام زاده علی بن جعفر، امام زاده معصوم، امام زاده شاه حمزه، امام زاده سید سربخش، امام زاده خدیجه خاتون، بازار قم، باغ گنبد سبز، خانه حاجی خان، کاروانسرای قلعه سنگی، کاروانسرای اتابکی، کاروانسرای آوه، کاروانسرای علی آباد، کاروانسرای حوض سلطان، کاروانسرای پاسنگان، قلعه قمرود، مدرسه جهانگیر خان، مدرسه فضیه، مدرسه غیاثیه یا پامنار، مدرسه دارالشفا، مسجد جامع، مسجد اعظم، مسجد جمکران، مسجد طباطبایی، مقابر باغ گنبد سبز، منزل حضرت امام خمینی (ره)