نقد و بررسی فیلم خارجی معرفی و نقد فیلم Knives Out

[Angel of Fate]

این موضوع درباره‌ی افشای ارزشِ واقعی مامان‌بزرگ ترومبی (مادرِ هارلان) هم صدق می‌کند؛ مامان‌بزرگ به‌عنوان شخصیتی مسن‌تر از هارلان، نفرین شده است. در ابتدا دلیلِ وجودِ شخصیتِ او چیزی بیش از به سخره گرفتنِ پیری‌ و فرسودگی‌ زیادش نیست؛ از نابینایی و ناشنوایی نسبی‌اش برای خنده استفاده می‌شود. اما جانسون بهمان رودست می‌زند. وقتی کاراگاه بلانک به دیدنِ مامان‌بزرگ می‌رود و با اندوهِ کاملا صادقانه‌ای نسبت به مرگِ پسرش و نهایتِ احترام به سال‌هایی که از عمرش گذشته با او ارتباط برقرار می‌کند، در حلِ پرونده‌اش به نتیجه می‌رسد. به عبارت دیگر، جانسون از کاراکترِ مامان‌بزرگ استفاده می‌کند تا مخاطبانش را به دامِ همان اشتباهی که خانواده ترومبی نسبت به مارتا مرتکب شدند بیاندازد. همان‌طور که آن‌ها، مارتا را بیش از یک کارگرِ مهاجر آدم حساب نمی‌کنند، ما هم باتوجه‌به کمدی‌های فراوانی که از افرادِ بسیار مسن به‌عنوان چیزی بیش از ابزارِ خنده استفاده نکرده‌اند، انتظار داریم که مامان‌بزرگِ ترومبی هم نقشِ مشابه‌ای داشته باشد. شاید حتی خودمان را با پُررویی در جبهه‌ی کاراگاه بلانک که می‌خواهد ثروتمندان را به سزای اعمالشان برساند بدانیم. ولی پیش‌داوری به ثروتمندان خلاصه نمی‌شود و خودِ ما هم در رابـ ـطه با شخصیتِ مامان‌بزرگ به دام آن می‌افتیم. این موضوع به یکی دیگر از تغییراتی که جانسون در فرمولِ داستان‌های آگاتا کریستی‌وار ایجاد کرده مربوط می‌شود. داستان‌های این‌شکلی معمولا حول و حوش نفرت، حسادت یا هر احساسِ منفی دیگری می‌چرخند. بالاخره آن‌ها رازهایی درباره‌ی قتل هستند و قتل‌ها هم معمولا در دنیای واقعی از احساساتِ منفی سرچشمه می‌گیرند. راه‌حلِ رازهای قتل معمولا در زمانی‌که کاراگاه از انگیزه‌ی آدمکشی قاتل پرده برمی‌دارد کشف می‌شوند؛ اتفاقی که معمولا به انفجارِ خشمِ گناهکار منجر می‌شود. نکته این است: پرونده ازطریقِ شناسایی آدم‌بد‌ها حل می‌شود. به جز «چاقوکشی». رازِ این فیلم به مهربانی بستگی دارد. رازِ این فیلم نه ازطریق شناسایی آدم‌بدها، بلکه ازطریقِ شناسایی آدم‌خوب‌ها حل می‌شود. راه‌های بسیاری برای شکستنِ کلیشه‌های این ژانر وجود دارد، اما اینکه بزرگ‌ترین توئیستِ چنین فیلمی این باشد که یک نفر آدم خیلی خوبی است، خیلی ویژه و نادر است. پایان‌بندی خوش‌بینانه‌ای که در کارنامه‌ی جانسون بی‌سابقه نیست؛ «لوپر» هم با تصمیمِ پروتاگونیستِ داستان برای حذف کردنِ خودش با هدف حذف کردنِ تاثیرِ ‌خشنی که روی دنیا می‌گذارد به پایان می‌رسد.

 

[Angel of Fate]

«چاقوکشی» در اتفاقی غافلگیرکننده، با وجود تمام خــ ـیانـت‌ها و درنده‌خویی‌های کاراکترهایش، می‌تواند خوش‌قلب‌ترین رازِ قتلی که سینما تاکنون به خودش دیده است نیز باشد. این موضوع اما به همان اندازه که یکی از نقاط قوت فیلم است، یکی از نقاطِ ضعفِ کلیدی‌اش که کلِ نیتِ خوبش را زیر سؤال می‌برد و با وجود تمام ظرافت‌هایش در دور زدنِ کلیشه‌های بد، آن را به دام یکی از همان کلیشه‌های بد می‌اندازد نیز حساب می‌شود. «چاقوکشی» به دامِ کلیشه‌ی «مهاجر خوب» می‌افتد. مارتا به‌عنوان کسی که آن‌قدر پاک و خوش‌طینت است که حتی فکر به دروغ گفتن هم باعث می‌شود استفراغ کند، زمانی لیاقتِ تصاحبِ ثروتِ خانواده ترومبی را به دست می‌آورد، زمانی صاحبِ عمارتِ خانوادگی آن‌ها (به‌عنوان استعاره‌ای از کشور ایالات متحده) می‌شود که خوبی‌اش را ثابت می‌کند. کلیشه‌ی «مهاجر خوب» می‌گوید: مهاجران و مردم رنگین‌پوست فقط در صورتی لایقِ رفتارِ انسانی هستند که انسانیتشان را ثابت کرده باشند؛ آن‌ها لایقِ رفتار انسانی هستند نه به خاطر اینکه انسان هستند، بلکه به خاطر اینکه برای ثابت کردنِ انسانیتشان به ما و جلبِ رضایت‌مان تلاش کرده‌اند. به عبارت دیگر انگار فیلم می‌خواهد بگوید اگر یک مهاجر آدمِ خوبی نباشد، نباید اجازه پناه گرفتن در یک کشور دیگر را داشته باشد. انگار فیلم می‌خواهد بگوید بومی‌ها هر کاری که عشقشان کشید می‌توانند انجام بدهند، اما وقتی نوبت به حق زندگی کردنِ مهاجران در این کشور می‌رسد، آن‌ها باید انسانیتشان را ثابت کنند. واقعیت این است که حقِ زندگی کردن، حق بهره بُردن از کرامتِ انسانی و حقِ استقلال نباید ارتباطی با ارزشِ یک شخص به‌عنوانِ «یک انسان خوب» داشته باشد، بلکه باید فارغ از مقدارِ گناهکار بودن یا نبودنشان، به‌طور پیش‌فرض حقشان حساب شود. به عبارت دیگر، فیلم کاراکترهای سفیدپوستش را به‌عنوانِ عاملانِ سوءاستفاده از امتیازاتشان تحت‌فشار قرار نمی‌دهد. فیلم به‌گونه‌ای ساخته شده که بینندگان سفیدپوستش را به چالش نمی‌کشد، بلکه راضی از اوضاع بدرقه می‌کند.

 

[Angel of Fate]

فیلم برای مرهم گذاشتن روی عذاب وجدانِ سفیدپوستان نسبت به بدرفتاری‌شان نسبت به رنگین‌پوستان ساخته شده است. فیلم با این ایده که مهاجران هم با تمام پیچیدگی‌ها و خصوصیاتِ منفی‌شان لایق زندگی کردن هستند، بیندگانش را به چالش نمی‌کشد، بلکه با این ایده که مهاجران در صورتِ تلاش برای ثابت کردنِ انسانیتشان به ما حق زندگی کردنشان را به دست می‌آورند، نگاه تبعیض‌آمیزِ جامعه به آن‌ها را حفظ می‌کند. بنابراین «چاقوکشی» درنهایت در حالی یک سر و گردن بالاتر از فیلم‌های هم‌ردیفش قرار می‌گیرد که همزمان به دامِ بزرگ‌ترین مشکلِ فیلم‌های جریان اصلی می‌افتد: تلاش برای خوشحال و راضی نگه داشتنِ تمامِ اقشار جامعه برای افزایشِ پتانسیل‌های تجاری فیلم که به فرستادنِ پیامِ اشتباه منجر می‌شود. یکی دیگر از مشکلاتِ «چاقوکشی» این است که به‌شکلِ ایده‌آلی از پس مدیریتِ یکی از مهم‌ترین خطراتی که فیلم‌های کاراگاهی را تهدید می‌کند برنیامده است. مشکل این است که فیلم در جریانِ پرده‌ی دومش خیلی درگیرِ زمینه‌چینی توئیست‌های پایانی‌اش می‌شود. این موضوع گرچه به یک پایان‌بندی طوفانی منتهی می‌شود، اما به ازای قربانی شدنِ اواسطِ فیلم تمام شده است. فیلم‌های رازآلودِ آگاتا کریستی‌‌گونه که از نمونه‌های خوبش می‌توان به «هشت نفرت‌انگیز» یا «مکعب» اشاره کرد، باید در پرده‌ی میانی‌شان به تعادلِ دقیقی بین داستانگویی در عین زمینه‌چینی توئیست‌های پایان‌بندی در پس‌زمینه برسند. زمینه‌چینی توئیست‌های فینالِ «چاقوکشی» در تار و پودِ قصه بافته نمی‌شوند، بلکه آن‌ها تمام چیزی هستند که پرده‌ی میانی فیلم برای ارائه دارد. بنابراین بعد از یک افتتاحیه قوی، فیلم دچارِ افتِ ریتمِ شدیدی می‌شود تا کارهای لازم برای آماده‌سازی فینالش را انجام بدهد. بخشِ قابل‌توجه‌ای از پرده‌ی دوم به معرفی سلسله سرنخ‌هایی که فعلا بی‌معنی هستند، اما معنای هیجان‌انگیزِ واقعی‌شان بعدا در آخر فیلم مشخص خواهد شد اختصاص دارد. روی هم رفته، «چاقوکشی» شاید فیلم شگفت‌انگیزی نباشد، ولی کماکانِ فیلمی جاه‌طلبانه و مهارت‌آمیز است که وقتی خبرِ ساختِ دنباله‌اش اعلام می‌شود، آدم به‌جای غُرغر کردن، از آن استقبال می‌کند. این شاید بهترین تعریفی است که می‌توان از یک فیلمِ هالیوودی کرد.