شعر منظومه‌های ملک الشعرای بهار | ارمغان بهار

[White Moon]

-بسم الله-

در این تاپیک، منظومۀ منسوب به ملک الشعرای بهار به نام ازمغان بهار قرار داده می شود.
-لطفا از ارسال پست نامربوطه خودداری نمایید-




منبع: گنجور​

 

[White Moon]

نظم‌اندرزهای «آذرپاد مارسپندان» از پهلوی به پارسی، در تابستان ۱۳۱۲​

مقدمه

در تابستان گذشته تنهایی و فراغتی دست داد. در آن تنهایی و در بستگی بیکار ننشستم و در بستگی را غنمیت شمرده با فراغ بال به نظم‌اندرزهای انوشه‌روان آذرباد مارسپندان پرداختم‌. اندرزهای این مرد بزرگ - که بایستی وی را از روی حقیقت بزرگ‌ترین مجدد دین مزدیسنا شمرد، و در شمار سقراط یونان و لقمان عرب و کنفوسیوس چین دانست -‌ مکرر به پارسی ترجمه شده‌، لیکن غالباً این ترجمه درست و مطابق با متن نیست و در اکثر آن‌ها به اختصار پرداخته و لطایف اصلی و احیاناً مراد گوینده را زیر و زبر ساخته‌اند. در نسخه‌ای از این رساله که در بمبئی ضمن متون پهلوی تألیف و به اهتمام «‌مرحوم دستور جاماسپجی مینوچهر جی‌جاماسب اسانا» در به طبع رسیده یک سیروزهٔ کوچک نیز موجود است که ترجمه‌کنندگان عموماً ‌آن را حذف کرده‌اند، با آنکه در آن سیروزهٔ کوچک فواید علمی و ادبی بزرگی است‌.

اغتنام فرصت را، نخست به تکمیل ترجمه به نثر پرداخت و پس از فراغت آن را به نظم درآورد و اکنون با حذف مقدمه منظومه‌، از آغاز رساله عبارات نثر و اشعار آن را در برابر هم نوشته به دوست عزیزم آقای میرزا مجید خان موقر به یادگار می‌سپارم و طبع و نشر آن را به اختیار ایشان می گذارم.

ضمناً متذکر می‌شود که عبارات نثر را به اسلوب اصل پهلوی قرار دادم و لغاتی که در فرهنگ‌ها می‌توان به دست آورد به حال خود گذاشت و برخی لغات دیگر هم که قابل استفاده دانست با توضیحی در میان هلال‌، به جای خود باقی ماند. تا هم مطالعه کنندگان از طرز نثر باستان آگاه شده و هم از موارد صحیح استعمال لغاتی که در فرهنگ‌ها موجود است اطلاع یابند و ضمناً لغاتی را که فرهنگ‌ها ذکر نکرده‌اند و ممکن است به کار ادبا و محققان آید در دسترس قرار داشته باشد. و در اشعار نیز سعی شد که تا ممکن باشد از لغات و اسلوب اصلی استفاده شد و لغات تازی به کار بـرده نشود. در ذیل صفحات تعلیقاتی در توضیح برخی لغات و جملات نگاشته شده است که خالی از فایدتی نیست‌.

م. بهار​

 

[White Moon]

​

آیین زرتشت​

چنین گفت در گات‌ها زردهشت
که بر دیو ریمن نمایید پشت

دروغ است هم‌دست اهریمنا
ابا هر بدی دست در گردنا

به یزدان نیکی دهش بگروند
دروغ از فریبندگان مشنوید

به هرمزد والا نماز آورید
به یزدان یکایک نیاز آورید

گوش نیک دارید و نیکومنش
کزین دو به نیکی گراید کنش

چو پندار شد خوب‌ و گفتار خوب
شود بی گمان کار وکردار خوب

به نیکو منشت و گوشت و کنشت
بیارای خود را چو خرم بهشت

برون و درون هر دو شایسته به
نهاد خوش و خوی بایسته به

سخن‌ خوب‌‌ و دل‌ خوب‌ و خوش کار کرد
چو این‌ هرسه‌ شد خوب‌،‌خوبست مرد

نیت گر بود خوب و گفتار بد
درختی است خوش کاورد بار بد

منش گر بود زشت و گفتار نغز
اناریست‌ خوش ظاهر و ترش‌ مغز

مکن بد اگرچه نه‌پیدا بود
که پیروزی دیو شیدا بود

روان و تن خویش ورزنده دار
به ورزیگری کشور ارزنده دار

تن لاغر و خاک نادیده ورز
ندارد به نزد جهاندار ارز

اگر گرسنه روزی آری به شب
گناهست نزدیک دادار رب

گناهی‌ست کان را ستغفار نه
زمین تشنه و آدمی گرسنه

برون آرکهریز و آب روان
بر آن آب بنشان نهال جوان

برافشان بهر مهر مه تخم پاک
که درتیر مه زر ستانی ز خاک

میفکن درختی که بار آورد
هم آن راکجا سایه می گسترد
​

 

[White Moon]

​

به نام یزدان - این (‌است) اندرز انوشک روان اتروپات مارسپندان​

بخواندم زگفتار دانای راد
که اندرز فرزند راکرد یاد

نکو نام پاد آذر شادکام
که بودش پدر ماراسپند نام

​

فقرۀ ۱​

این‌پیدا (‌است‌) که‌آذرپاد را فرزند تنی‌زاد نبود، و از آن پس آیستان «‌نیاز و دعا» به یزدان کرد، دیر برنیامد که اذرپاد را فرزندی ببود، هرآینه درست خیمی زرتشت سپینمان را زرتشت نام نهاد، وکفت که برخیز پسرم تا(‌ت‌) فرهنگ برآموزم‌.

شنیدم که دانا نبودش پسر
بنالید زی داور دادگر

به‌زودی یکی خوب فرزند یافت
یکی خوب فرزند دلبند یافت

بفرمود «‌زرتشت‌» نامش پدر
مگرخیم زرتشت گیرد پسر

چو هنگام فرهنگش آمد فراز
بدین گونه فرهنگ او کرد ساز
​

 

[White Moon]

​

فقرۀ ۲​

پسر من‌! کرفک‌اندیش بوی‌، نه گـ ـناه‌اندیش‌، چه مردم تا جاودان زمان زنده نی‌، چه چیز که آن مینوی (‌است‌)‌، بایستنی‌تر (‌پاینده‌تر)

که جان پدرکرفه اندیش باش
بی‌آزار و به دین‌ و خوش کیش ‌باش

چو باید شدن زین جهان ای پسر
نگر تا به مینو چه بایسته تر

نباشدکس اندر جهان دیرپای
همان مینوی کرده مانده بجای

​

فقرۀ ۳​

آن گذشته فراموش کن‌، و ان ناامده را بیش (‌و) تیمار مبر.

فراموش کن چیزهای شده
مبر بیش و تیمار ناامده

​

فقرۀ ۴​

بخدای و سردار مرد، وستار وکستاخ مباش‌.

مشو تند وگستاخ و نااستوار
به پیش خدا و خداوندگار
​

 

[White Moon]

​

فقرۀ ۵​

هرچه به تو نه نیکواست تو نیز به دگرکس مکن‌.

هر آن چیزکان زی تو نبود نکو
به دیگر کسانش مکن آرزو


​

فقرۀ ۶​

اندر خدایان و دوستان یگانه باش.

یگانه شو آموزگارانت را
خداوندگاران و یارانت را



​

فقرۀ ۷​

خویشتن به بندگی کس مسپار.

مشو خویشتن بنده در زندگی
مکن پیش همچون خودی بندگی

​

 

[White Moon]

​

فقرۀ ۸​

هرکه با تو به خشم وکین رود هرآینه از وی دور باش‌

رود هرکه با تو به خشم و به کین
از او دور باش و به رویش مبین


​

فقرۀ ۹​

باستان (‌آغاز و همواره‌) و همه گاه امید بر یزدان دار و دوست آن گیر که ترا سودمندتر بود.

امیدت به دادار دارنده بند
گزین دوستی کت بود سودمند


​

فقرۀ ۱۰​

به چیز یزدان و امهرسپندان توخشا (‌توزنده - عمل کننده‌) و جان‌سپار باش.

به گیتی ره ایزدی توختن
بود مینوی توشه اندوختن

به راه خدا و امهرآسپند
به جان کوش تا وارهی ازگزند
​

 

[White Moon]

​

فقرۀ ۱۱​

راز به زنان مبر.

به زن راز پنهان مکن اشکار
همان کودکان را به فرهنگ دار


​

فقرۀ ۱۲​

هرچه اشنوی نیوش‌، یاوه مگوی‌.

نیوشنده باش و سخن درپذیر
پس و پیش‌ پاسخ به پیمانه گیر



​

فقرۀ ۱۳​

زن و فرزند خویشتن جدا از فرهنگ بمهل‌، کت تیمار و بیش (‌رنج و غم‌) گران نرسد و پشیمان نشوی‌.

مبادا ز فرهنگ و دانش جدا
زن و کودک مردم پارسا

کش آرد پشیمانی بیکران
برد بیش و تیمار و رنج گران

​

 

[White Moon]

​

فقرۀ ۱۴، ۱۵​

بیگاه مخند. پیش و پس پاسخ به پیمانه گیر (‌پیمان - انداز)

به بیگاه بر روی مردم مخند
زگفتار بی‌مایه لب بازبند


​

فقرۀ ۱۶​

به هیچ کس افسوس (‌استهزاء‌) مکن.

مکن هیچ افسوس با مردمان
کز افسوسیانند مردم رمان

​

فقرۀ ۱۷، ۱۸، ۱۹، ۲۰​

با دژآگاه (‌نادان و بی‌تربیت‌) مرد همراز مباش‌.

با خشمگین مردم همره مباش‌.

با خلج (‌پوچ و پست‌) مردم هم‌سگالش (‌هم‌مشورت‌) مشو

با بسیارخواسته مرد (‌متمول‌) هم‌خورش مباش.

سگالش مکن با خلج مرد زفت
مگو با دژآگاه راز نهفت

ابا خشمگین مرد همره مباش
هم آواز مرد دژ آگه مباش‌

مشو هیچ همباز پرخواسته
که گردد ترا خواسته کاسته
​

 

[White Moon]

​

فقرۀ ۲۱​

با مـسـ*ـت مرد هم‌خورش مشو.

مشو هم‌خور و خفت‌بامست‌مرد
که آمیـ*ـزش مـسـ*ـت رنجست و درد


​

فقرۀ ۲۲​

از بدگوهر مرد، و بد تخمه مرد افام مستان و مده‌، چه وخش گران باید دادن و همه گاه به درخانهٔ تو بایستد و همیشه پیامبر به درگاه تو برپای دارد و ترا زیان گران از وی باشد.

به بدگوهران وام هرگز مده
چو دادی بر آن خواسته دل منه

هم از بدنژادان و بدگوهران
مکن‌ وام کش هست و خشی گران

پی زر دراستد همی بر درت
پیمبر فرستد همی در برت

زیان‌ها بسی هست از ایدر ترا
مکن وام از مرد بدگوهرا


​

فقرۀ ۲۳​

دشن چشم (‌بدچشم‌) مرد به یاری مگیر.

مشو هیچ با مرد بدچشم یار
که بدچشم مردم نیاید به کار
​