شعر قطعات ملک الشعرای بهار

[White Moon]

_بسم الله_

در این تاپیک قطعاتِ منسوب به ملک الشعرای بهار پست گذاری خواهند شد.
فهرست شعرها به ترتیب آخر حرف قافیه گردآوری شده است.

-لطفا از ارسال پست نامربوطه خودداری نمایید-

منبع: گنجور
​

 

[White Moon]

​

شمارهٔ ۱ - ترجمه یک شعرترکی​

هرکرا دوست شدم دشمن جان گشت مرا
بخت من دشمن من بود عیان گشت مرا

​

شمارهٔ ۲ - کریم و لئیم​

باشدکه پای سفله به گنجی فرو رود
زان گنج‌، قیمتی نفزاید لئیم را

بی‌قیمت ‌است گرچه ‌به ‌زر برکشی لئیم
ارزنده است اگر بفروشی کریم را

هرگز بهای خر نفزاید به نزد عقل
گر برنهی به خر طبق زرّ و سیم را

​

 

[White Moon]

شمارهٔ ۳ - تاریخ وفات ایرج میرزا​

سکته کرد و مرد ایرج میرزا
قلب ما افسرد ایرج میرزا

بود مانند می صاف طهور
خالی از هر درد ایرج میرزا

سعدی ای ‌نو بود و چون سعدی‌ به ‌دهر
شعر نو آورد ایرج میرزا

از دل یاران به اشعار لطیف
زنگ غم بسترد ایرج میرزا

دائما در شادی یاران خویش
پای می‌افشرد ایرج میرزا

برخلاف آخر ز مرگ خویشتن
خلق را آزرد ایرج میرزا

ای دریغا کانچه را آورده بود
رفت و با خود برد ایرج میرزا

گورکن فضل و ادب را گل گرفت
چون به گل بسپرد ایرج میرزا

سکته کرد و از پس پنجاه و پنج
لحظه‌ای نشمرد ایرج میرزا

مرد آسان لیک مشکل کردکار
بر بزرگ و خرد ایرج میرزا

گفت بهر سال تاریخش بهار:
وه چه راحت مرد ایرج میرزا


​

شمارهٔ ۴ - در مرثیه و مادهٔ تاریخ فوت پدر​

دربغ و درد که از کید فتنهٔ گردون
بشد صبوری ازما چوشد صبوری ما

دریغ از آن دل آگاه و خاطر دانا
که بردرند ز غم جامه صبوری ما

صبوری آن ملک شاعران طوس برفت
به خانقاه غم آمد دل سروری ما

تنم بسوخت ز اندوه هجر و دوری او
چگونه ساخت ندانم به هجر و دوری ما

چو نور باصره امد ز چشم ما پنهان
فغان و ناله که شد دور دور کوری ما

بهار با دل غمگین خود چنین می گفت
که مصرعی است به تاریخ او ضروری ما

سری‌ ز جان برآورد و این‌ چنین‌ به‌سرود
بشد صبوری از ما چو شد صبوری ما​

 

[White Moon]

شمارهٔ ۵ - هشت شاعر در عرب و عجم​

هشت تن در هشت معنی شهره‌اند اندر ادب
چار شاعر در عجم پس چار شاعر در عرب

درگه رامش «‌ظهیر» و «‌نابغه‌» هنگام خوف
گاه کین «‌اعشی قیس‌» و «‌عنتره‌» گاه غضب

ور ز اشعار عجم خواهی و استادان خاص
رو ز شعر چار تن کن چار معنی منتخب

وصف را از «‌طوسی‌» و اندرز را از «‌پارسی»
عشق‌را از «‌سجزی‌» و هجو از«‌ابیوردی‌» طلب

اولی وصفی حقیقتی‌، دومی پندی دقیق
سومی عشقی طبیعی‌، چارمی هجوی عجب


​

شمارهٔ ۶ - مادر ذوق و ادب​

مادر باباشمل رفت از جهان
هفته‌ای باباشمل بربست لب

مرگ مادر خاطرش افسرده کرد
گشت خاموش آن تنور ملتهب

لیک با این‌ سوگواری‌های سخت
ماتم مادر نباشد بلعجب

با غم کشور، غم مادرکجاست‌؟‌!
چون که‌ مرگ آمد فرامش گشت‌ تب

کشوری ویران و دزدان گرم کار
از خراسان تا لب شط‌ّ العرب

داغ میهن داغ مادر را ز دل
بسترد ، کان‌ واجبست‌ این‌ مستحب

ایها البابا برفت ار مادرت
جهد کن و آمرزش مادر طلب

از پی تاریخ فوت مام تو
دوستان جستند بیتی منتخب

گوشه گیری از ادب برداشت سر
گفت‌: مرگ مادر ذوق و ادب​

 

[White Moon]

شمارهٔ ۷ - در هجو روزنامهٔ اصفهان و نامهٔ ناهید​

گو، ز من باد سحرگه به صفاهانی زشت
که کیی تو که به رخ بسته‌ای از حیله نقاب

غیرت از جنس تو برخیزد اگر برخیزد
سنبل از شوره‌، می از سرکه و ماهی ز سراب

تیر در چشم تو چونان که به چشم تو مژه
تیز بر ریش تو چونان که به‌ ریش تو گلاب

پنجه‌ات باد قلم تا که به‌ دست تو قلم
در پیت باد بلا تا که به پیش تو کتاب

کشور از جنس کثیف تو چو جنس تو کثیف
وطن از فکر خراب تو چو فکر تو خراب

خبث‌، پنهان به ضمیر تو چو آتش به حجر
فحش‌، پیدا ز کلام تو چو باران ز سحاب

تو و ناهید پدر سوخته چون عود و سلیم
نر و ماده بهم افتاده چو در کوی کلاب

نامهٔ تو ببرت چون ببر مرده کفن
خامهٔ او به کفش چون به کف قحبه خضاب

تو هجا گویی و ناهید ز تو نقل کند
نیک بنگر به‌ چه ماند عمل آن دو جناب

چون یکی خر که بره پشگلکی اندازد
پس جعل نقل کند پشگل او را به‌ شتاب

تو چو بوجهلی وناهید چو حمال حطب
ای سر و گردنتان درخور شمشیر و طناب

ای سیه نامهٔ ناهید و طرفدار ...
آلت آلت بدخواه وطن در هر باب

ورق سرخ و سیاه تو بود کهنهٔ حیـ*ـض
یا رخ بـدکـاره ی پیرکه مالد سرخاب

شغل کناسی و قصابی با هم نسزد
ای اجانب راکناس و وطن را قصاب

زر ز «‌هاوارد» بگیری و دهی فحش به‌خلق
زبر آوار بمانی تو و یا لیت تراب

ز انگلستان مستان پول و ضیا را مستای
گول «‌نرمان‌» مخور و سوی خــ ـیانـت مشتاب

زان که او خاک وطن را به اجانب دادست
بگرفته زر و امروز بترسد ز حساب

بهر مشروطه یکی ... تراشیده ز سنگ
مالشش داده و شق کرده به‌ دست اصحاب

باش تا روز به شب نامده آن‌...
تا حجامتگه تو بر درد از یک شپشاب

قدر مشروطه ندانستی و غافل که خدای
کافر نعمت را وعده نمودست عذاب

برشکن شاخهٔ‌ آزادی و چون گاو بخور
برفکن ریشهٔ مشروطه و چون‌ خرس به‌ خواب

می‌شود زور ز شومی ضیا روز تو شب
می‌شود زود ز بیداد رضا قلب تو آب



​

شمارهٔ ۸​

اگر مدار بهم نیست کار آتش و آب
یکی به تیغ ملک بین مدار آتش و آب​

 

[White Moon]

شمارهٔ ۹ - قدرت روح​

رفیقی داشتم بل اوستادی
که‌صرف ‌صحبتش می گشت اوقات

علوم روح را تدربس می کرد
برین سرگشتهٔ جهل و خرافات

بهم دادیم قولی صادقانه
که از ما هرکه گردد زودتر مات

شب هفتم رفیق خوبشتن را
کند در عالم رویا ملاقات

بگ شمه‌ای از عالم روح
ز راه و رسم پاداش و مجازات

قضا را دوست پیشی جست از من
به مینو رخت بربست از خرابات

شب هفتم به خواب من درآمد
گرفتم دستش از روی مصافات

بگفتم چیست آنجا حال وما را
چه بایست از عبادات و ریاضات

بگفت اینجا بود روح عوالم
نه شیادی بکار آید نه طامات

حجاب‌صورت‌اینجا برگرفته است
نباشد چشم‌پوشی و مماشات

نیاید احتیالات از ریاکار
نگیرد بر جوانمرد اتهامات

نشاید سفله‌ای را خواند حاتم
نشاید احمقی را خواند سقرات

صفات اینجا تبرز جسته در روح
عیوب اینجا تجسم جسته بالذات

چنان کانجا مساواتی نباشد
در اینجا هم نمی‌باشد مساوات

تفاوت‌های هول‌انگیز ارواح
کند بیننده را در هر نظر مات

بود جان یکی ردف خراطین
بود روح یکی جفت سموات

توانایی روح اینجا بکار است
شود این برتری تنها مراعات

چو روحی مقتدر آید شتابند
به استقبال وی ارواح اموات

به اوج لامکانش برنشانند
به‌سر بر تاجی از فخر و مباهات

مکان و مدت اینجا بالاراده است
نه‌ میعادی‌ است ‌محسوس و نه میقات

بگفتم قدرت روح از چه خیزد
بفرما تاکنم جبران مافات

جوابم گفت یک جو رحم و انصاف
به است از سال‌ها ذکر و مناجات

محبت کن‌، مروت کن‌، کرم کن
به انسان و به حیوان و نباتات

چراکاین هر سه ذیروحند بی‌شک
فرستد روحشان سوی تو سوقات

چو بر افتاده‌ای رحمی نمایی
سروری در نهادت گردد اثبات

همانا آن‌ خوشی‌ سوقات روح است
که بخشندت به عنوان مکافات

بدی را همچنان پاداش باشد
که از امروز نگذارد به فردات

ترحم کن به مخلوق خداوند
که ‌قوت روح رحم است و مواسات

​

شمارهٔ ۱۰ - شوری​

هرکه او نغمهٔ شوری بنواخت
ضرر و زحمت «‌شوری‌» نشناخت

کار اسلام خراب آن کس کرد
که پس‌ازمرگ ‌نبی شوری ساخت

قتل عثمان شد از آن روز درست
که عمر کار به شوری انداخت

هرکه در بازی خود شوری کرد
تجربت شدکه در آن بازی باخت

عجز را پرده کشید از تلبیس
گر بزی کاو علم شور افراخت

شور، تزویر ضعیف است‌، بلی
عزم در کورهٔ شوری بگداخت

هر مزور که بدی اندیشید
قصد بنهفت و سوی‌ شوری تاخت

هرکه خواهدکه مراد خود را
بشنود از تو، به شوری پرداخت

مشورت قاعدهٔ تردید است
نرسد مرد مردد بنواخت

​

 

[White Moon]

شمارهٔ ۱۱ - خانهٔ آخرت​

بنده را جایگه دو داد خدای
هم بدین‌،‌ نیک بنده را بنواخت

تا بدان جایگه کشاند جان
چون ازین جای تن همی پرداخت

چون در اینجاش خانه بایستی
هم در آنجاش خانه باید ساخت

ای دربغ آن که خانه ناکرده
هم به‌ناگاه مرگش اندر تاخت

کرد از این خانه جای خویش تهی
وندران خانه جای خود نشناخت


​

شمارهٔ ۱۲ - انتخابات​

دوش در انجمن رای‌فروشان‌، یکتن
آدمیزادهٔ دانا به نصیحت برخاست

گفت کای باشرفان رأی به کس مفروشید
که به آیین شرف رأی‌فروشی نه رواست

رای خود را به خردمند وطنخواه دهید
که وطنخواه خردمند هوادار شماست

وان که زر بخش کند تا که نماینده شود
نه وکیل است که غارتگر سیم و زر ماست

کرسی مجلس شوراست نه پاچال دکان
کز پی بیع و شری هرکس و ناکس را جاست

وان که او بندهٔ مطواع ستمکاران بود
جز ستمکاری ازو هیچ نمی‌باید خواست

جمع گفتند که از نامزدان نام ببر
تا که‌ منفک‌ شود از هم‌ بد و خوب‌ و کج ‌و راست

گفت‌: من ناطق و گویا و ادیبم زبن‌رو
میل من با ادبا و شعرا و خطباست

من هوادار فلانم که درین ملک امروز
به بیان و به بنان و به هنر بیهمتاست

او خطیب ‌است ولیکن هنرش کم‌حرفی است
او فقیر است ولیکن صفتش استغناست

در شهامت همه دانیم که بیمانند است
در رفاقت همه دیدیم که بی‌روی و ریاست

هست با مرتجع و ظالم و جبار طرف
اندرین ملک چنین مرد فداکار کجاست

با فلان کس به رفاقت نهراسید از مرگ
تاکنون هم به هواداری او پا برجاست

با فلان آقا یار است از ایام قدیم
همچنین ثابت و با او به سرعهد و وفاست

هر که مردانه بسر برد رفاقت با دوست
لاجرم در همه احوال به یاد رفقاست

ناگهان جست علی کور ز پایین اطاق
گفت خوبست ولی دیدهٔ او نابیناست

ممّد لنگ ز یک گوشه درآمد لنگان
گفت گویند که لنگست و قیامش به عصاست

وز دگر گوشه بگفتا رجب سفلیسی
که ز سفلیس همانا به تنش استر خاست

تاجری گفت که آقای فلان محتکر است
گنجه‌هایش همگی پر ز کتاب اعلاست

قلدر ملیونری گفت که آقای فلان
جعبه‌ها دارد و هر جعبه پر از شمش طلاست

شاعری گفت که مداح فلانی بوده است
صله‌هایی که گرفتست بر این حال گواست

بی‌شعوری که ندارد پر و پایی سخنش
گفت گویند سخن‌های فلان بی پر و پاست

گفت آخوند رداپوش عمامه به سری
که فلان سخت طرفدار عمامه است و عباست

از کله‌ پوستیان گفت جوانی که فلان
متعصب به فلان طرز کلاهست و قباست

ماجراجویی پرخاشگری بد عنقی
گفت آقای فلان با همه کس در دعواست

گفت بدکارهٔ رسوا شده بدنامی
که فلان در بر خاصان و عوامان رسواست

آن که یاران همه از خوی بدش در تعبند
گفت رفتار فلان با رفقا جان فرساست

زشتخو مردی گفتا که فلان بدخویست
زشترو شخصی گفتا که فلان نازیباست

آن که‌هم‌صحبتیش‌زحمت‌و رنجست و عذاب
گفت آقای فلان صحبت وی رنج‌افزاست

گفت چاقوکشی این عیب بزرگ یارو است
که شبان روزان چاقوی فلان خون‌پالاست

بود از دولتیان رشوه‌خوری بی‌پروا
گفت در رشوه‌خوری حیف که او بی‌پرواست

متجدد پسری گفت که آقای فلان
در تجدد ره افراط بپیماید راست

داهیئی پشت هم انداز، چنین گفت که وی
پادو و پشت‌هم‌انداز و پر از مکر و دهاست

عارفی از طرفی گفت چه خوبست که ما
کج نشینیم و بگوییم درین مجلس راست

آشکار است که ‌هست ‌این‌ سخنان ‌ضد و نقیض
جمع‌ اضداد محالست و خلافست و خطاست

در حق وی همه از نفس نمودید قیاس
وین حقیقت ز سخن‌های مخالف پیداست

چون که پای غرض آمد، مرض آید بوجود
گفتهٔ سعدی شیراز بر این حال گواست

گر تو با چشم ارادت نگری جانب دیو
دیوت اندر نظر افرشته‌وش و حور لقاست

وگر از دیدهٔ انکار به یوسف نگری
یوسف اندر نظرت زشت‌رخ و نازبباست
​

 

[White Moon]

​

شمارهٔ ۱۳ - در وصف مجلهٔ فروغ تربیت​

به باغ در، به مه دی خمیده خاربنی
به پیشم آمدگفتم درین چه خاصیت است

نه تیر قامت او را ز غنچه پیکانست
نه صدر حشمت او را ز برگ حاشیت است

بسان تیغی کان‌را نه قبضه و نه نیام
بسان شعری کان را نه وزن و قافیت است

میان برف یکی خاربن تو گفتی راست
میانهٔ دل پاک‌، ازکژی یکی نیت است

هوای او به دل اندر غم آورد، گویی
ز طبع خسته یکی پر ملال مرثیت است

به نوبهاران زان پس بدیدمش خوش و خوب
چو توبه‌ای خوش کاندر قفای معصیت است

شکفته سرخ گلی بر فرازآن گفتی
فراز قصر سعادت درفش عافیت است

شگفتم آمد زان حال و فکرتم جنبید
بلی شگفتی آغاز فکر و تزکیت است

نگاه کردم هر سو و راز آن جستم
که آن‌چه خاصیتی بود و این چه کیفیت است

بسیط خاک بنگشود راز من آری
بسیط خاک چراگاه راز و تعمیت است

برآسمان نگرستم وزآفتاب بلند
سئوال کردم‌، گفت این فروغ تربیت است


​

شمارهٔ ۱۴ - کجاست‌؟​

خارندگلبنان‌، چمنا پس گلت کجاست
پر شد ز زاغ صحن چمن بلبلت کجاست

استنبلا! خلافت اسلامیت چه شد
عثمانیا! جلالت استنبلت کجاست

خون شد قلوب خلق زتهران وانقره
ای شرع پاک مصطفوی‌!کابلت کجاست

زد لطمه فیل هند به قرآن‌، محمدا!
محمود شیر پرکنه زاولت کجاست

ایران خراب‌شد ز غزان‌،‌سنجرت چه‌شد
تهران زکفر محو شد ار طغرلت کجاست

​

 

[White Moon]

شمارهٔ ۱۵ - براثر توقیف روزنامه نوبهار​

پادشاها همی نگویی هیچ
نامهٔ نغز نوبهار کجاست

آن که می‌داد مدح خسرو را
در همه گیتی انتشار کجاست

آن که با مهر شاه گیتی داشت
بر همه گیتی افتخار کجاست

آن که از دشمنان شاه نخواست
زر و نفروخت اعتبارکجاست

آن که درپیشگاه ملت و ملک
داشت جان از پی نثارکجاست

آن که‌در دهر زن طبیعت داشت
خوی مردان نامدار کجاست

زینهارش قضا نداد و کسی
کز قضا جسته زبنهارکجاست

تیره‌بختی به دادخواهی گفت
عدل‌سلطان کامکارکجاست

گنه او گرفت دامن من
همچو من کس گناهکار کجاست

شهریارا ستم شدست به من
رأفت شاه تاجدار کجاست

گیرم این جرم از منست آخر
عفو و اغماض شهریار کجاست

​

شمارهٔ ۱۶ - فتنه بیدار شد​

یارم از خوابگاه من برخاست
فتنه بیدار شد که زن برخاست

بت من سر ز خوابگه برکرد
وز چمن شاخ یاسمن برخاست

پیش زلف سیاهش آهوی چین
از سر نافهٔ ختن برخاست

وان که بسپرد دل بدان سر زلف
از سر جان بستن برخاست
​

 

[White Moon]

​

شمارهٔ ۱۷ - صفای هر چمن​

خلیل‌زادهٔ آزاده‌ای که دیرگهیست
که حسنت از رخ چون برگ ارغوان پیداست

در آشکار و نهان کام دل بجو ز جهان
که خوبروی جهانی تو تا جهان پیداست

سرین نرم تو از امتحان برآمده خوب
خود امتحان‌ چه که ‌ناکرده‌ امتحان پیداست

زگونهٔ تو به کون تو ره بریم بلی
صفای هر چمن از روی باغبان پیداست

​

​

شمارهٔ ۱۸ - دختر ناکام​

چه شد که نرگس مستش ز آب دیده تر است
چه شد که لالهٔ رویش به رنگ معصفر است

چرا سعادت از‌بن تازه دختر ناکام
بریده مهر و از او سال و ماه بی‌خبر است

نه روی خانه - نه یارای دیدن یاران
اسیر کنج خرابات و خوار و دربدر است

ز بیوفایی صیاد بلهوس این مرغ
از آشیانه جدا، خسته‌بال و کنده‌پر است

چه شد که این چمن نوشکفته گشته خراب
«‌بهار» این همه تقصیر مادر و پدر است

​