متون ادبی کهن قطعات کمال‌الدین اسماعیل

[Diba]

صاحب عادل شهاب ملک و دین

ای درونت مهبط روح الامین

تابرآوردی سر از جیب سخا

بحر می دزدد کف اندر آستین

بر امید آن که تا بخشی مرا

جبّه و دستار واسب و طوق و زین

تحفه یی آورده ام نزدیک تو

کاندر آن حیران شود نقّاش چین

بیت چندی نیز بر هم بسته ام

هر یک اندر شیوة خود به گزین

شعر بشنیدی و تحفه بستدی

خود همین بود و همین بود و همین

نی یکی از راه انصاف اندر آی

چون تویی شه را وزیر راستین

تو وزیری در خراسان و عراق

صیت تو بگذشته از چرخ برین

من گدایی ژاژ خایی بی نوا

گـه فضایل خوان و گاهی ره نشین

من ز سیم تو ندیدم یک پشیز

تو ز من داری متاعی بس ثمین

این فضیلت منعکس اولیترست

خود بچشم عقل و دانش باز ببن

بر زمین دیدم که بارید از فلک

بر فلک هرگز نبارید از زمین

نقد کن باری بهای تحفه ام

گر نفرمایی عطایی بافرین

تالار نقد نگاه دانلود

 

[Diba]

مجلس محترم جما الدّین

ای هنر او شمایل تو بیان

چون تویی پایمرد اهل هنر

کار کی کن مرا اگر بنوان

راوی شعر من تو بو دستی

هم تو اکنون جواب آن بستان

شعر را نیست پیش کس حرمت

پس از این ما و آیت قرآن

بطریق نیابت خادم

نه ز روی اشارت و فرمان

بامدادی که کرده باشی غسل

پاک و پاکیزه گشته از عصیان

بر مخدوم شمس الدین در رو

خدمت من بحضرتش برسان

عذر تقصیر من بخواه ، آنگاه

گر بود هیچگونه فرصت آن

دست برهم نه و یکی آیت

ز اوّل هل اتیک بروی خوان

تالار نقد نگاه دانلود

 

[Diba]

کیست همخانۀ؟ زبان؟ دندان

حکمتی هست اندرین پنهان

باشد از ازدواجشان مضبوط

کدخداییّ خاندان دهان

این همه لین و آن همه شدّت

این همه گوشت وان همه ستخوان

نان دندان زبان کند ترتیب

زانکه این ساکن است و آن جنبان

کام و ناکام هر کجا باشند

با سر او درد زمان بزمان

هر که دندان ازو بود شاکر

به ثنایش رود همیشه زبان

وان که پاس زبان ندارد باز

ساید از خشم و کین برو دندان

وان که از مال خویش و نعمت خویش

نرساند نصیبة ایشان

به ضرورت ز بهر او شب و روز

ژاژ خاید بسی همین و همان

تالار نقد نگاه دانلود

 

[Diba]

ای که در خانۀ تو بیگه و گاه

اندر اید همه کس جز مهمان

سفره نان تو گر عورت نیست

چه کنی از همه خلقش پنهان؟

کیست جز نان تو در خانۀ تو

که تو او را ننمودی دندان؟

رو که از اهل بهشتی گر زانک

اعتقاد تو درستست چو نان

تالار نقد نگاه دانلود

 

[Diba]

گشت یکباره حضرت خواجه

مجمع ناکسان و بی هنران

روز بازار فضل بود و شدست

جای بازاریان و برزگران

خیمۀ او مگر ز پاردمست

که درو حاضرند کون خزان

نی غلط می کنم که حضرت او

با خطر شد ز جمع بی خطران

مصر جامع شدست زانکه درو

جمع گشتند جمله پیشه وران

تالار نقد نگاه دانلود

 

[Diba]

آن که سخت نشده هرگز سیر

نیست الّا شکم خواجه فلان

وان که بر خیر نشد هرگز چیر

نیست الّا قلم خواجه فلان

وان که روی از نظر کس ننهفت

نیت الّا حرم خواجه فلان

وان که چشم طمعش نقش ندید

نیست الّا درم خواجه فلان

وان که افزون ز همه چیز آنست

نیست الّا ستم خواجه فلان

وان که در عالم از آن کمتر نیست

نیست الّا کرم خواجه فلان

وان که شومست بر اربـاب هنر

نیست الّا قدم خواجه فلان

وان که زان نیست مبارکتر هیچ

نیست الّا عدم خواجه فلان

وان که شادند همه اهل کمال

نیست الّا به غم خواجه فلان

تالار نقد نگاه دانلود

 

[Diba]

نگشته هیچ مرادی مرا ز تو حاصل

دریغ در سر کار تو رفت هر دو جهان

چنان که سعی من از خدمت تو ضایع شد

خدای سعی تو ضایع کناد در دو جهان

تالار نقد نگاه دانلود

 

[Diba]

امام عالم و قطب جهان جمال الّدین

که شد ز خاطر تو منفجر زهاب سخن

جهان معنی روشن شود چو بدرخشد

ز صبح صادق انفاست آفتاب سخن

خرد بلب گزد انگشت پیش خامۀ تو

هرانگهی که رود نکته یی ز باب سخن

ز آب تیرۀ کلکت که قلزمی دگرست

همی پدید شود گوهر خوشاب سخن

سر سخنها در چنبر خطت زانست

که هست خامۀ تو مالک الرّقب سخن

بپای در فندش عقل از سر مـسـ*ـتی

چو ساقی قلمت در دهد نوشید*نی سخن

خرد بچشم تعجّی به سوی او نگرد

چو کلک تو کند از مشک تر نقاب سخن

سخن بکنه معالی تو چو می نرسد

بخیره خیر چرا می دهم عذاب سخن؟

سخن چگونه فرستم بنزد تو که کند

عطارد از سر کلک تو اجتذاب سخن؟

ز صد یکی نپسندد برای مدحت تو

خرد که پیشۀ او هست انتخاب سخن

تری شعر من از غایت لطافت نیست

که بیشتر ز خوی خجلتست آب سخن

اسیر دهشت این حضرتست طبع رهی

نشان آن بتوان دید از اظطراب سخن

سخن به هیچ حساب ارچه در نمی آید

نه هر چه گفته شود باشد از حساب سخن

همی نیارم کآرم سخن بحضرت تو

ولیک لطف تو میآورد مرا بسخن

عروس خاطر من مهر کرد بر تو حلال

که استماع تو خود بس بود ثواب سخن

جواب شعر، قبول از تو چشم می دارم

صدا بود که فرستد سخن جواب خن

درازتر زین با تو مرا سخنها بود

اگر نه بیم ملالت شدی حجاب سخن

تالار نقد نگاه دانلود

 

[Diba]

ای سروری که در دهن نفس ناطقه

دایم بود به مدح تو رطب الّلسان سخن

گاه جدل ز هیبت تو تیر چرخ را

از عجز شهر بند شود در دهان سخن

با رأی تو قضا و قدر گفته گاه سرّ

پیش آی کز تو نبود پنهانمان سخن

لایق تر از تو کس به ثنا در جهان نیافت

چندان که بردوید بگرد جهان سخن

جایی که خامۀ تو نهد در شکر زبان

لحنی بود هر آینه از طوطیان سخن

ز آب حیات جام لبالب کشد هنر

چون من کنم بمدح تو از لب روان سخن

در معرض ثنای تو گویم سخن ز جان

وانجا که لطف تست نگویم ز جان سخن

اندیشۀ ثنای تو کردم خرد به طنز

اندر زبان گرفت مرا همچنان سخن

گفتا سخن بپایۀ مدحش کجا رسد؟

گیرم که خود رسانی بر آسمان سخن

با آنکه در معانی ذات شریف تو

یکباره قاصرست ز شرح و بیان سخن

در حضرت رفیع تو چون از من وضیع

لایق نبود راندن از سوزیان سخن

اینک ز بهر رسم ثنا از طریق عجز

آورده ام به خدمت این آستان سخن

جان گداخته است که آورده ام نه شعر

ورنیست باورت ز من اینک بخوان سخن

از جان بکاست هر چه مرا در سخن فزود

زیرا که پاره ایست ز جان بیگمان سخن

سرتاسر جهان سخن من گرفت و من

از غصّه می کنم به لب اندر نهان سخن

هر گـه که من به مدح تو کردم سخن سوار

باشد سخن چنین که نباشد چنان سخن

لطف تو گفته بود که یاد آورم ز تو

ز نهار کوش تا بنگردد از آن سخن

پایان مدحت تو نیابم اگر چه من

گویم هزار سال در این داستان سخن

تالار نقد نگاه دانلود

 

[Diba]

ز من بشنو حدیث بخل خواجه

که نتوان خوبتر زین وصف کردن

اگر روزی مصافی آیدش پیش

نهد حالی به زخم تیغ گردن

نیندازد به دشمن تیر از بخل

ولی توفیر داند تیغ خوردن

تالار نقد نگاه دانلود