❧ زبان بوسنیایی ❧

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

واژگان

• بیشتر واژگان در زبان صربی، ریشه اسلاوی دارند. این بدین معناست که با دنبال نمودن ریشه‌های برخی از آن‌ها می‌توان واژه‌های زبان نیا-اسلاوی را بازساخت. برای نمونه، srce (قلب)، plav (آبی).

همچنین چند واژه صربی ریشه اسلاوی نزدیک به زبان فارسی هستند. در فارسی این واژگان به مرور زمان تغییر کردند ولی صربی شکل قدیم این واژگان مشترک را تا کنون نگاه داشته‌است. برای نمونه:

• dva (دو) در پارسی باستان: dva.
• brat (برادر) در پارسی باستان: bratar.
• pisati/pišem (نوشتن/ می‌نویسم) در پهلوی: nipištan.
• vetar (باد) در پارسی باستان: vat[۲].
• وام‌واژه‌های زیادی از زبان‌های گوناگون در صربی وجود دارند:

واژه‌های بسیاری از زبان‌های آلمانی، ایتالیایی، دالماسی، ترکی و واژه‌های کمتری از زبان‌های یونانی، مجارستانی و فارسی در این زبان یافت می‌شوند.

• افزون بر واژه‌های پیوندی فارسی-ترکی، برخی از واژگان فارسی را نیز در زبان صربی می‌توان یافت. برای نمونه: parče (پارچه)، pilav (پلو)، narandža (نارنج)، peškĕš (پیشکش)[۳]

بدین ترتیب زبان صربی هم واژگان مشترک با فارسی از دوره هندواروپایی و هم وام‌واژه‌های زیادی از زبان فارسی معاصر دارد.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

پراکندگی جغرافیایی گویشوران
نمایه گویشوران بر حسب کشورها:

• صربستان: ۶٬۷۷۰٬۰۰۰
  • وُیوودینا: ۱٬۵۵۷٬۰۲۰ (۲۰۰۲)
  • صربستان مرکزی: ۵٬۰۶۳٬۶۷۹ (۲۰۰۲)
• کوزوو: ۱۵۰٬۰۰۰
• مونته‌نگرو: ۴۰۱٬۳۸۲
• بوسنی و هرزگوین: ۱٬۶۰۰۰٬۰۰۰
• آلمان: حدود ۵۰۷٬۰۰۰
• آمریکا: حدود ۵۰۰٬۰۰۰
• کانادا: ۵۵٬۵۴۵ (۲۰۰۱)
• کرواسی: ۴۴٬۶۲۹ (۲۰۰۱)
• جمهوری مقدونیه: ۳۳٬۳۱۵ (۲۰۰۱)
• رومانی: ۲۰٬۳۷۷ (۲۰۰۱)
• استرالیا: ۵۰٬۰۰۰ (۲۰۰۱)

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

همانندی زبان صربی با دیگر زبان‌ها
زبان صربی همانندی زیادی با بوسنیایی و به‌ویژه با کرواتی دارد. اختلاف دو زبان صربی و کرواتی به جز دبیره، فقط به چندین واژه محدود می‌شود. به‌عنوان نمونه: ساعت در زبان کرواتی ura (گرفته‌شده از زبان لاتینی) و در زبان صربی sat (با ریشه عربی) است. به نان در زبان کرواتی kruh و در زبان صربی همانند روسی khleb گفته می‌شود. نام ماه‌های سال نیز در این دو زبان ناهمانند است. زبان صربی همچنین بسیار نزدیک به روسی و سایر زبانهای اسلاوی است. وقتی روسها به صربستان می‌آیند صربی را براحتی می‌فهمند و نیاز ندارند به انگلیسی، فرانسوی یا آلمانی صحبت کنند. همین‌طور صربها وقتی به کشورهای روس زبان می‌آیند مطمئنند که همه چیز را بفهمند.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

آشنایی با زبان بوسنیایی



در آغاز دههء 1990 میلادی مردم ایران با شنیدن اخبار هر روزه از جنگ وحشیانه ای که در سرزمین بوسنی و هرزگوین درگرفته بود با نام این سرزمین آشنا شدند.


بزرگترین گروه جمعیّتی مردم بوسنی و هرزگوین مسلمانان هستند که از آنان با نام "قوم مسلمان" در کنار دو قوم بزرگ دیگر این سرزمین (صربها و کرواتها) یاد می شود. امّا نگاهی دقیقتر به هویّت نژادی و قومی مردم این سرزمین نشان می دهد که تفاوت این سه قومیّت عمدتاً در اعتقادات دینی آنهاست نه در نژاد و زبانشان. در واقع هر سه گروه به یک زبان مشترک سخن می گویند که پیشتر بنام زبان صربو-خرواتی (صربو-کرواتی) آن را می شناختیم و امروزه با سه نام جداگانه شناخته می شود. صربها آن را زبان صربی، کرواتها آن را زبان کرواتی و مسلمانان بوسنی آن را زبان بوسنیایی می نامند.


واژگان و دستور زبان این باصطلاح سه زبان(!) یکی است و تنها اندک تفاوتهایی در لهجهء این سه قوم دیده می شود. مهمترین تفاوت در الفبای مورد استفاده است. بوسنیاییها(مسلمانها) و کرواتها از الفبای لاتین استفاده می کنند و صربها با الفبای کریلیک(مشابه حروف روسی) می نویسند. یعنی یک کلمه را مسلمانها و کرواتها با حروف لاتین(مثلاً بشکل: Knjiga) می نویسند و صربها عین همان واژه را با حروف کریلیک(књига) می نویسند.


زبان بوسنیایی یک زبان اسلاوی است یعنی با بعضی از زبانهای اروپای شرقی مانند روسی و بلغاری شباهت و همریشگی دارد.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

الفبای بوسنیایی


الفبای بوسنیایی شامل 30 حرف است که 5 حرف آن صدادار هستند.


در زبان بوسنیایی هر واژه با ترکیبی از حروف صدادار و بی صدا نوشته می شود.


مانند Abadan (آبادان)


گاهی واژه ها ابتدا بساکن هستند؛ یعنی با دو یا بیش از دو حرف بی صدا آغاز می شوند.


مانند sto (صد)


گاهی در واژه های بوسنیایی چند حرف(حتی تا پنج حرف) بی صدا پشت سر هم قرار می گیرند که دقیقاً به همین شکل باید تلفّظ شوند.


مانند čvrst (محکم)


در زیر شکل حروف بوسنیایی را با الفبای لاتین و الفبای کریلیک می توانید ببینید.

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

صداهای حروف در زبان بوسنیایی


A آ (در واژه های بوسنیایی صدای فتحه نداریم و فقط آ داریم)


B ب


C ت+س (صدای این حرف مانند یک "ت" و یک "س" پشت سر هم است.)


Č چ (در زبان بوسنیایی دو جور "چ" داریم که صدایشان کمی با هم فرق دارد.)


Ć چ


D د


Dž ج (در زبان بوسنیایی دو جور "ج" داریم که صدایشان کمی با هم فرق دارد.)


Đ ج


E حرف صدادار برای صدای کسره


F ف


G گ


H ه


I حرف صدادار برای صدای ای (مانند سیب Sib)


J ی


K ک


L ل


Lj ل+ی (یک جور "ل" نرم که از ترکیب صدای "ل" و صدای "ی" ساخته می شود.)


M م


N ن


Nj ن+ی (یک جور "ن" نرم که از ترکیب صدای "ن" و صدای "ی" ساخته می شود.)


O حرف صدادار برای صدای ضمّه (مانند محسن Mohsen)


P پ


R ر


S س


Š ش


T ت


U حرف صدادار برای صدای او (مانند توپ Tup)


V و (مانند وحید Vahid)


Z ز


Ž ژ

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

جنسیت اسمها در زبان بوسنیایی


در زبان بوسنیایی واژه هایی که اسم باشند، مذکّر(muški) یا مؤنّث(ženski) یا خنثی(srednji) هستند.


جنسیت اسامی برای بکار بردن صفت مناسب و اِعمال نحو مناسب مهم است. جنسیت اسامی بخش مهمی از دستور زبان بوسنیایی است.


مثلاً واژهء Knjiga (کتاب) مؤنّث است و با صفتهایی که بشکل مؤنّث در آمده اند همراه می شود.


کتاب سفید= Bjela knjiga


گوزن سفید=Bjeli jelen


دگمهء سفید=Bijelo Dugme


(تفاوت در حرف پایانی واژهء "سفید" برای تطبیق جنسیتی صفت و موصوف است.)

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

نقش واژه ها در جمله


در زبان بوسنیایی هر اسم یا ضمیری بسته به این که در کجای جمله(در چه نقشی) قرار دارد، به یکی از هفت حالت زیر استفاده می شود:


Nominativ


Genitive


Dativ


Akuzativ


Vokativ


Instrumental


Lokativ


یعنی هر اسم یا ضمیر وقتی در جمله قرار می گیرد، بر حسب جنسیت(مذکّر/مژنّث/خنثی) و تعداد(مفرد/جمع) و نقشش(یکی از نقشهای هفتگانهء بالا) به شکلی در می آید.


در زبان فارسی ما چنین چیزی نداریم ولی مثلاً در زبان عربی سه حالت مرفوع و منصوب و مجرور برای اسامی و ضمائر داریم که با توجّه به قواعد نحو عربی آنها را بکار می بریم.


نحو بوسنیایی از این لحاظ کمی مفصّلتر و پیچیده تر از نحو عربی است.


برای شروع، می توانید خودتان را زیاد درگیر نحو نکنید و با یادگرفتن جمله ها و اصطلاحات ساده و اضافه کردن به دایرهء واژگانتان، کم کم با این زبان آشنا شوید.


یک مثال از حالتگیری اسمها در جمله:


واژهء ìzvor (چشمه)


مفرد:


N: ìzvor


G: ìzvora


D: ìzvoru


A: ìzvor


V: ìzvore


I: ìzvorom


L: ìzvoru


جمع:


N: ìzvori


G: ȉzvōra


D: ìzvorima


A: ìzvore


V: ìzvori


I: ìzvorima


L: ìzvorima

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

سلام و احوالپرسی در بوسنی


در بوسنی و هرزگوین تنوّع قومیتی و چالشهایی که در میان این اقوام هست، حتّی بر نوع تعارفات افراد هم اثر گذاشته است.


برای سلام کردن مسلمانان در میان خودشان از اصطلاح معروف "سلام علیکم!" استفاده می کنند که بنوعی نشانهء مسلمانی هم هست! البته همین جا این نکته را هم یادآوری می کنم که در واژه های بوسنیایی صدای فتحه(_َ_) نداریم و بجای آن از کسره یا آ استفاده می شود. در این مورد کسره بجای فتحه می نشیند:


Selam Aleikum!


در پاسخ تقریباً همیشه "علیکم السلام!" گفته می شود.


اصطلاح رایج دیگر برای سلام کردن واژه ایست که از زبان ایتالیایی آمده و بیشتر میان افرادی رایج است که مسلمان نیستند یا نمی خواهند مسلمان بودن خود را ابراز یا تأکید کنند:


Ćao!


این واژه هم برای سلام و هم برای خداحافظی گفته می شود.


واژهء اصیلتری هم در زبان بوسنیایی هست:


Zdravo!


که معادل "درود" است.





بعد از سلام، پرکاربردترین جمله در محاورهء بوسنیایی این است:


Šta ima?


که معادل همان "چه خبر؟" خودمان است. جوابش هم تقریباً همیشه این است:


Nema ništa.


یعنی هیچی!


(همین دو تا را یاد بگیرید می تونید دستکم نیم ساعت با یک بوسنیایی حرف بزنید!!

)





برای احوالپرسی می توانید بگویید:


Kako ste? (چطورید؟)


یا


Kako si? (چطوری؟)


(واضح است که دومی فقط برای افرادی که با آنها خیلی خودمانی هستید کاربرد دارد.)


در جوابش هم می شود گفت:


Dobro sam! (خوبم!)





چند اصطلاح دیگر:


خوب!


Dobro!


شب بخیر!


Dobro veče!


خوش آمدید!


Dobrodošli!


ممنون!


Hvala!


خواهش می کنم!


Molim!


برای خداحافظی در زبان بوسنیایی می گویند:


Allah imanet!

 

[☾♔TALAYEH_A♔☽]

عددها در زبان بوسنیایی


1 jedan


2 dva


3 tri


4 četiri


5 pet


6 šest


7 sedam


8 osam


9 devet


10 deset


11 jedanaest


12 dvanaest


13 trinaest


14 četrnaest


15 petnaest


16 šesnaest


17 sedamnaest


18 osamnaest


19 devetnaest


20 dvadeset


21 dvadeset jedan


30 trideset


40 četrdeset


50 pedeset


60 šezdeset


70 sedamdeset


80 osamdeset


90 devedeset


100 sto


200 dvjesto


300 tristo


400 četrsto


500 petsto


600 šesto


700 sedamsto


800 osamsto


900 devetsto


1000 hiljada


1000000 milijuna