شعر دیوان اشعار پروین اعتصامی

[fz80]

[h=2]مـسـ*ـت و هشیار[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

محتسب، مـسـ*ـتی به ره دید و گریبانش گرفت

مـسـ*ـت گفت ای دوست، این پیراهن است، افسار نیست


گفت: مـسـ*ـتی، زان سبب افتان و خیزان میروی

گفت: جرم راه رفتن نیست، ره هموار نیست


گفت: میباید تو را تا خانهٔ قاضی برم

گفت: رو صبح آی، قاضی نیمهشب بیدار نیست


گفت: نزدیک است والی را سرای، آنجا شویم

گفت: والی از کجا در خانهٔ خمـار نیست


گفت: تا داروغه را گوئیم، در مسجد بخواب

گفت: مسجد خوابگاه مردم بدکار نیست


گفت: دیناری بده پنهان و خود را وارهان

گفت: کار شرع، کار درهم و دینار نیست


گفت: از بهر غرامت، جامهات بیرون کنم

گفت: پوسیدست، جز نقشی ز پود و تار نیست


گفت: آگه نیستی کز سر در افتادت کلاه

گفت: در سر عقل باید، بی کلاهی عار نیست



گفت: می بسیار خوردی، زان چنین بیخود شدی

گفت: ای بیهودهگو، حرف کم و بسیار نیست


گفت: باید حد زند هشیار مردم، مـسـ*ـت را

گفت: هشیاری بیار، اینجا کسی هشیار نیست



​

 

[fz80]

[h=2]معمار نادان[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

دید موری طاسک لغزندهای

از سر تحقیر، زد لبخندهای


کاین ره از بیرون همه پیچ و خم است

وز درون، تاریکی و دود و دم است


فصل باران است و برف و سیل و باد

ناگه این دیوار خواهد اوفتاد


ای که در این خانه صاحبخانهای

هر که هستی، از خرد بیگانهای


نیست، میدانم ترا انبار و توش

پس چه خواهی خوردن، ای بیعقل و هوش


از برای کار خود، پائی بزن

نوبت تدبیر شد، رائی بزن


زندگانی، جز معمائی نبود

وقت، غیر از خوان یغمائی نبود


تا نپیمائی ره سعی و عمل

این معما را نخواهی کرد حل


هر کجا راهی است، ما پیمودهایم

هر کجا توشی است، آنجا بودهایم


تو ز اول سست کردی پایه را

سود، اندک بود اندک مایه را


نیست خالی، دوش ما از بار ما

کوشش اندر دست ما، افزار ما


گر به سیر و گشت، میپرداختیم

از کجا آن لانه را میساختیم


هر که توشی گرد کرد، او چاشت خورد

هر که زیرک بود، او زد دستبرد


دستبردی زد زمانه هر نفس

دستبردی هم تو زن، ای بوالهوس


آخر، این سرچشمه خواهد شد خراب

در سبوی خویش، باید داشت آب


سرد میگردد تنور آسمان

در تنور گرم، باید پخت نان


مور، تا پی داشت در پا، سرفشاند

چون تو، اندر گوشهٔ عزلت نماند


مادر من، گفت در طفلی بمن

رو، بکوش از بهر قوت خویشتن


کس نخواهد بعد ازین، بار تو برد

جنس ما را نیست، خرد و سالخورد


بس بزرگست این وجود خرد ما

وقت دارد کار و خواب و خورد ما


خرد بودیم و بزرگی خواستیم

هم در افتادیم و هم برخاستیم


مور خوارش گفت، کای یار عزیز

گر تو نقاشی، بیا طرحی بریز


نیک دانستم که اندر دوستی

همچو مغز خالص بی پوستی


یک نفس، بنای این دیوار باش

در خرابیهای ما، معمار باش


این بنا را ساختیم، اما چه سود

خانهٔ بی صحن و سقف و بام بود


مهرهٔ تدبیر، دور انداختیم

زان سبب، بردی تو و ما باختیم


کیست ما را از تو خیراندیش تر

کاشکی میآمدی زین پیشتر


گر باین ویرانه، آبادی دهی

در حقیقت، داد استادی دهی


فکر ما، تعمیر این بام و فضاست

هر چه پیش آید جز این، کار قضاست


تو طبیب حاذق و ما دردمند

ما در این پستی، تو در جای بلند


تا که بر میآیدت کاری ز دست

رونقی ده، گر که بازاری شکست


مور مغرور، این حکایت چون شنید

گفت، تا زود است باید رفت و دید


پای اندر ره نهاد، آمد فرود

گر چه رفتن بود و برگشتن نبود


کار را دشوار دید، از کار ماند

در عجب زان راه ناهموار ماند


مور طفل، اما حوادث پیر بود

احتمال چارهجوئی دیر بود


دام محکم، ضعف در حد کمال

ایستادن سخت و برگشتن محال


از برای پایداری، پای نه

بهر صبر و بردباری، جای نه


چونکه دید آن صید مسکین، مور خوار

گفت: گر کارآگهی، اینست کار


خانهٔ ما را نمیکردی پسند

بد پسند است، این وجود آزمند


تو بدین طفلی، که گفت استاد شو

باد افکن در سر و بر باد شو


خوب لغزیدی و گشتی سرنگون

خوب خواهیمت مکید، این لحظه خون


بسکه از معماری خود، دم زدی

خانهٔ تدبیر را، بر هم زدی


دام را اینگونه باید ساختن

چون تو خودبین را بدام انداختن


عیب کردی، این ره لغزیده را

طاس را دیدی، ندیدی بنده را


من هزاران چون تو را دادم فریب

زان فریب، آگه شوی عما قریب


هیچ پرسیدی که صاحبخانه کیست

هیچ گفتی در پس این پرده چیست


دیده را بستی و افتادی بچاه

ره شناسا، این تو و این پرتگاه


طاس لغزنده است، ای دل، آز تو

مبتلائی، گر شود دمساز تو


زین حکایت، قصهٔ خود گوشدار

تو چو موری و هوی چون مورخوار


چون شدی سرگشته در تیه نیاز

با خبر باش از نشیب و از فراز


تا که این روباه رنگین کرد دم

بس خروس از خانهداران گشت گم



پا منه بیرون ز خط احتیاط

تا چو طومارت، نپیچاند بساط



​

 

[fz80]

[h=2]مناظره[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

شنیدهاید میان دو قطره خون چه گذشت

گـه مناظره، یک روز بر سر گذری


یکی بگفت به آن دیگری، تو خون کهای

من اوفتادهام اینجا، ز دست تاجوری


بگفت، من بچکیدم ز پای خارکنی

ز رنج خار، که رفتش بپا چو نیشتری


جواب داد ز یک چشمهایم هر دو، چه غم

چکیدهایم اگر هر یک از تن دگری


هزار قطرهٔ خون در پیاله یکرنگند

تفاوت رگ و شریان نمیکند اثری


ز ما دو قطرهٔ کوچک چه کار خواهد خاست

بیا شویم یکی قطرهٔ بزرگتری


براه سعی و عمل، با هم اتفاق کنیم

که ایمنند چنین رهروان ز هر خطری


در اوفتیم ز رودی میان دریائی

گذر کنیم ز سرچشمهای بجوی و جری


بخنده گفت، میان من و تو فرق بسی است

توئی ز دست شهی، من ز پای کارگری


برای همرهی و اتحاد با چو منی

خوش است اشک یتیمی و خون رنجبری


تو از فراغ دل و عشرت آمدی بوجود

من از خمیدن پشتی و زحمت کمری


ترا به مطبخ شه، پخته شد همیشه طعام

مرا به آتش آهی و آب چشم تری


تو از فروغ می ناب، سرخ رنگ شدی

من از نکوهش خاری و سوزش جگری


مرا به ملک حقیقت، هزار کس بخرد

چرا که در دل کان دلی، شدم گهری


قضا و حادثه، نقش من از میان نبرد

کدام قطرهٔ خون را، بود چنین هنری


درین علامت خونین، نهان دو صد دریاست

ز ساحل همه، پیداست کشتی ظفری


ز قید بندگی، این بستگان شوند آزاد

اگر بشوق رهائی، زنند بال و پری


یتیم و پیرهزن، اینقدر خون دل نخورند

اگر بخانهٔ غارتگری فتد شرری


بحکم نا حق هر سفله، خلق را نکشند

اگر ز قتل پدر، پرسشی کند پسری


درخت جور و ستم، هیچ برگ و بار نداشت

اگر که دست مجازات، میزدش تبری



سپهر پیر، نمیدوخت جامهٔ بیداد

اگر نبود ز صبر و سکوتش آستری


اگر که بدمنشی را کشند بر سر دار

بجای او ننشیند بزور ازو بتری



​

 

[fz80]

[h=2]مور و مار[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

با مور گفت مار، سحرگه بمرغزار

کاز ضعف و بیخودی، تو چنین خردی و نزار


همچون تو، ناتوان نشنیدم بهیچ جا

هر چند دیدهام چو تو جنبندگان هزار


غافل چرا روی، که کشندت چو غافلان

پشت از چه خم کنی، که نهندت به پشت بار


سر بر فراز، تا نزنندت بسر قفا

تن نیکدار، تا ندهندت به تن فشار


از خود مرو، ز دیدن هر دست زورمند

جان عزیز، خیره بهر پا مکن نثار


کار بزرگ هستی خود را مگیر خرد

آگه چو زین شمار نهای، پند گوشدار


از سست کاری، اینهمه سختی کشی و رنج

بی موجبی کسی نشد، ایدوست، چون تو خوار


آن را که پای ظلم نهد بر سرت، بزن

چالاک باش همچو من، اندر زمان کار


از خویشتن دفاع کن، ارزانکه زندهای

از من، ببین چگونه کند هر کسی فرار


ننگ است با دو چشم به چه سرنگون شدن

مرگ است زندگانی بی قدر و اعتبار


من، جسم زورمند بسی سرد کردهام

هرگز ندادهام به بداندیش زینهار


سرگشته چون تو، بر سر هر ره نگشتهام

گاهی به سبزه خفتهام آسوده، گـه به غار


از بهر نیم دانه، تو عمری تلف کنی

من صبح موش صید کنم، شام سوسمار


همواره در گذرگه خلقی، تو تیرهروز

هر روز پایمالی و هر لحظه بیقرار


خندید مور و گفت، چنین است رسم و راه

از رنج و سعی خویش، مرا نیست هیچ عار


آسوده آنکه در پی گنجی کشید رنج

شاد آنکه چون منش، قدمی بود استوار


بیهش چه خوانیم، که ندیدست هیچ کس

مانند مور، عاقبت اندیش و هوشیار


من، دانهای به لانه کشم با هزار سعی

از پا دراوفتم به ره اندر، هزار بار


از کار سخت خود نکنم هیچ شکوه، زانک

ناکرده کار، مینتوان زیست کامکار


غافل توئی، که بد کنی و بیخبر روی

در رهگذر من نبود دام و گیر و دار


من، تن بخاک میکشم و بار میبرم

از مور، بیش ازین چه توان داشت انتظار


کوشم بزندگی و ننالم بگاه مرگ

زین زندگی و مرگ که بودست شرمسار


جز سعی، نیست مورچگان را وظیفهای

با فکر سیر و خفتن خوش، مور را چه کار


شادم که نیست نیروی آزار کردنم

در زحمت است، آنکه تو هستیش در جوار


جز بددلی و فکرت پستت، چه خصلتی است

از مردم زمانه، ترا کیست دوستدار


ایمن مشو ز فتنه، چو خود فتنه میکنی

گر چیرهای تو، چیرهتر است از تو روزگار


افسونگر زمانه، ترا هم کندن فسون

صیاد چرخ پیر، ترا هم کند شکار


ای بیخبر، قبیلهٔ ما بس هنرورند

هرگز نبودهاست هنرمند، خاکسار



مورم، کسی مرا نکشد هیچگه بعمد

ماری تو، هر کجاست بکوبند مغز مار


با بد، به جز بدی نکند چرخ نیلگون

از خار، هیچ میوه نچیدند غیر خار


جز نام نیک و زشت، نماند ز کارها

جز نیکوئی مکن، که جهان نیست پایدار



​

 

[fz80]

[h=2]نا آزموده[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

قاضی بغداد، شد بیمار سخت

از عدالتخانه بیرون برد رخت


هفتهها در دام تب، چون صید ماند

محضرش، خالی ز عمرو زید ماند


مدعی، دیگر نیامد بر درش

ماند گرد آلود، مهر و دفترش


دادخواه و مردم بیدادگر

هر دو، رو کردند بر جای دگر


آن دکان عجب شد بی مشتری

دیگری برداشت کار داوری


مدتی، قاضی ز کسب و کار ماند

آن متاع زرق، بی بازار ماند


کس نمیورد دیگر نامهای

برهای، قندی، خروسی، جامهای


نیمهشب، دیگر کسی بر در نبود

صحبتی از بدرههای زر نبود


از کسی، دیگر نیامد پیشکش

از میان برخاست، صلح و کشمکش


مانده بود از گردش دوران، عقیم

حرف قیم، دعوی طفل یتیم


بر نمیورد بزاز دغل

طاقهٔ کشمیری، از زیر بغـ*ـل


زر، دگر ننهاد مرد کم فروش

زیر مسند، تا شود قاضی خموش


چون همی نیروش کم شد، ضعف بیش

عاقبت روزی، پسر را خواند پیش


گفت، دکان مرا ایام بست

دیگرم کاری نمیآید ز دست


تو بمسند برنشین جای پدر

هر چه من بردم، تو بعد از من ببر


هر چه باشد، باز نامش مسند است

گر زیانش ده بود، سودش صد است


گر بدانی راه و رسم کار را

گرم خواهی کرد این بازار را


سالها اندر دبستان بودهای

بس کتاب و بس قلم فرسودهای


آگهی، از حکم و از فتوای من

از سخنها و اشارتهای من


کار دیوانخانه، میدانی که چیست

وانکه میبایست بارش برد، کیست


تو بسی در محضر من ماندهای

هر چه در دفتر نوشتم، خواندهای


خوش گذشت از صید خلق، ایام من

ای پسر، دامی بنه چون دام من


حق بر آنکس ده که میدانی غنی است

گر سراپا حق بود مفلس، دنی است


حرف ظالم، هر چه گوید میپذیر

هر چه از مظلوم میخواهی بگیر


گاه باید زد به میخ و گـه به نعل

گر سند خواهند، باید کرد جعل


در رواج کار خود، چون من بکوش

هر که را پر شیرتر بینی، بدوش


گفت، آری، داوری نیکو کنم

خدمت هر کس بقدر او کنم


صبحگاهان رفت و در محضر نشست

شامگه برگشت، خون آلوده دست


گفت، چون رفتم بمحضر صبحگاه

روستائی زادهای آمد ز راه


کرد نفرین بر کسان کدخدای

که شبانگه ریختندم در سرای


خانهام از جورشان ویرانه شد

کودک شش سالهام، دیوانه شد


روغنم بردند و خرمن سوختند

برهام کشتند و بز بفروختند


گر که این محضر برای داوری است

دید باید، کاین چه ظلم و خودسری است


گفتم این فکر محال از سر بنه

داوری گر نیک خواهی، زر بده


گفت، دیناری مرا در کار نیست

گفتمش، کمتر ز صد دینار نیست


من همی گفتم بده، او گفت نی

او همی رفت و منش رفتم ز پی


چون درشتی کرد با من، کشتمش

قصه کوته گشت، رو در هم مکش


گر تو میبودی به محضر، جای من

همچو من، کوته نمیکردی سخن


چونکه زر میخواستی و زر نداشت

گفتههای او اثر دیگر نداشت


خیره سر میخواندی و دیوانهاش

میفرستادی به زندانخانهاش



تو، به پنبه میبری سر، ای پدر

من به تیغ این کار کردم مختصر


آن چنان کردم که تو میخواستی

راستی این بود و گفتم راستی


زرشناسان، چون خدا نشناختند

سنگشان هر جا که رفت انداختند


​

 

[fz80]

[h=2]نا اهل[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

نوگلی، روزی ز شورستان دمید

خار، آن گل دید و رو در هم کشید


کز چه روئیدی به پیش پای ما

تنگ کردی بی ضرورت، جای ما


سرخی رنگ تو، چشمم خیره کرد

زشتی رویت، فضا را تیره کرد


خسته گشت از بوی جانکاهت وجود

این چه نقش است، این چه تار است، این چه پود


حجلت است، این شاخهٔ بیبار تو

عبرت است، این برگ ناهموار تو


کاش بر میکند، زین مرزت کسی

کاش میروئید در جایت خسی


تو ندانم از کدامین کشوری

هر که هستی، مایهٔ دردسری


ما ز یک اقلیم، زان با هم خوشیم

گر که در آبیم و گر در آتشیم


شبنمی گر میچکد، بر روی ماست

نکهتی گر میرسد، از بوی ماست


چون تو، بس در جوی و جر روئیدهاند

لیک ما را بیشتر بوئیدهاند


دستهها چیدند از ما صبح و شام

هیچ ننهادند نزدیک تو گام


تو همه عیبی و ما یکسر هنر

ما سرافرازیم و تو بی پا و سر


گل بدو خندید کای بی مهر دوست

زشتروئی، لیک گفتارت نکوست


همنشین چون توئی بودن، خطاست

راست گفتی آنچه گفتی، راست راست


گلبنی کاندر بیابانی شکفت

یاوهای گر خار بر روی گفت، گفت


میشکفتیم ار بطرف گلشنی

میکشیدیم از تفاخر دامنی


تا میان خار و خاشاک اندریم

کس نداند کز شما نیکوتریم


ما کز اول، پاک طینت بودهایم

از کجا دامان تو آلودهایم


صبحت گل، رنجه دارد خار را!

خیرگی بین، خار ناهموار را!


خار دیدستی که گل دید و رمید

گل شنیدستی که شد خار و خلید


ما فرومایه نبودیم از ازل

تو فرومایه، شدی ضربالمثل



همنشینان تو خارانند و بس

گل چه ارزد پیش تو، ای بوالهوس


پیش تو، غیر از گیاهی نیستیم

تو چه میدانی چهایم و کیستیم


چون کسی نا اهل را اهلی شمرد

گر ز وی روزی قفائی خورد، خورد


ما که جای خویش را نشناختیم

خویشتن را در بلا انداختیم



​

 

[fz80]

[h=2]ناتوان[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

جوانی چنین گفت روزی به پیری

که چون است با پیریت زندگی


بگفت اندرین نامه حرفی است مبهم

که معنیش جز وقت پیری ندانی


تو، به کز توانائی خویش گوئی

چه میپرسی از دورهٔ ناتوانی


جوانی نکودار، کاین مرغ زیبا

نماند در این خانهٔ استخوانی


متاعی که من رایگان دادم از کف

تو گر میتوانی، مده رایگانی


هر آن سرگرانی که من کردم اول

جهان کرد از آن بیشتر، سرگرانی


چو سرمایهام سوخت، از کار ماندم

که بازی است، بیمایه بازارگانی



از آن برد گنج مرا، دزد گیتی

که در خواب بودم گـه پاسبانی



​

 

[fz80]

[h=2]نامه به نوشیروان[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

بزرگمهر، به نوشینروان نوشت که خلق

ز شاه، خواهش امنیت و رفاه کنند


شهان اگر که به تعمیر مملکت کوشند

چه حاجت است که تعمیر بارگاه کنند


چرا کنند کم از دسترنج مسکینان

چرا به مظلمه، افزون بمال و جاه کنند


چو کج روی تو، نپویند دیگران ره راست

چو یک خطا ز تو بینند، صد گـ ـناه کنند


به لشکر خرد و رای و عدل و علم گرای

سپاه اهرمن، اندیشه زین سپاه کنند


جواب نامهٔ مظلوم را، تو خویش فرست

بسا بود، که دبیرانت اشتباه کنند


زمام کار، بدست تو چون سپرد سپهر

به کار خلق، چرا دیگران نگاه کنند


اگر بدفتر حکام، ننگری یک روز

هزار دفتر انصاف را سیاه کنند


اگر که قاضی و مفتی شوند، سفله و دزد

دروغگو و بداندیش را گواه کنند


بسمع شه نرسانند حاسدان قوی

تظلمی که ضعیفان دادخواه کنند


بپوش چشم ز پندار و عجب، کاین دو شریک

بر آن سرند، که تا فرصتی تباه کنند


چو جای خودشناسی، بحیله مدعیان

ترا ز اوج بلندی، به قعر چاه کنند


بترس ز اه ستمدیدگان، که در دل شب

نشستهاند که نفرین بپادشاه کنند


از آن شرار که روشن شود ز سوز دلی

بیک اشاره، دو صد کوه را چو کاه کنند


سند بدست سیه روزگار ظلم، بس است

صحیفهای که در آن، ثبت اشک و آه کنند



چو شاه جور کند، خلق در امید نجات

همی حساب شب و روز و سال و ماه کنند


هزار دزد، کمین کردهاند بر سر راه

چنان مباش که بر موکب تو راه کنند


مخسب، تا که نپیچاند آسمانت گوش

چنین معامله را بهر انتباه کنند


تو، کیمیای بزرگی بجوی، بیخبران

بهل، که قصه ز خاصیت گیاه کنند



​

 

[fz80]

[h=2]نشان آزادگی[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

به سوزنی ز ره شکوه گفت پیرهنی

ببین ز جور تو، ما را چه زخمها بتن است


همیشه کار تو، سوراخ کردن دلهاست

هماره فکر تو، بر پهلوئی فرو شدن است


بگفت، گر ره و رفتار من نداری دوست

برو بگوی بدرزی که رهنمای من است


وگر نه، بیسبب از دست من چه مینالی

ندیده زحمت سوزن، کدام پیرهن است


اگر به خار و خسی فتنهای رسد در دشت

گـ ـناه داس و تبر نیست، جرم خارکن است


ز من چگونه ترا پاره گشت پهلو و دل

خود آگهی، که مرا پیشه پاره دوختن است


چه رنجها که برم بهر خرقه دوختنی

چه وصلهها که ز من بر لحاف پیرزن است


بدان هـ*ـوس که تن این و آن بیارایم

مرا وظیفهٔ دیرینه، ساده زیستن است


ز در شکستن و خم گشتنم نیاید عار

چرا که عادت من، با زمانه ساختن است


شعار من، ز بس آزادگی و نیکدلی

بقدر خلق فزودن، ز خویش کاستن است


همیشه دوختنم کار و خویش عریانم

بغیر من، که تهی از خیال خویشتن است


یکی نباخته، ای دوست، دیگری نبرد

جهان و کار جهان، همچو نرد باختن است


بباید آنکه شود بزم زندگی روشن

نصیب شمع، مپرس از چه روی سوختن است


هر آن قماش، که از سوزنی جفا نکشد

عبث در آرزوی همنشینی بدن است



میان صورت و معنی، بسی تفاوتهاست

فرشته را، بتصور مگوی اهرمن است


هزار نکته ز باران و برف میگوید

شکوفهای که به فصل بهار، در چمن است


هم از تحمل گرما و قرنها سختی است

اگر گهر به بدخش و عقیق در یمن است



​

 

[fz80]

[h=2]نغمهٔ خوشهچین[/h]

پروین اعتصامی » دیوان اشعار » مثنویات، تمثیلات و مقطعات

از درد پای، پیرزنی ناله کرد زار

کامروز، پای مزرعه رفتن نداشتم


برخوشه چینیم فلک سفله، گر گماشت

عیبش مکن، که حاصل و خرمن نداشتم


دانی، ز من برای چه دامن گرفت دهر

من جز سرشک گرم، بدامن نداشتم


سر، درد سر کشید و تن خسته عور ماند

ایکاش، از نخست سر و تن نداشتم


هستی، وبال گردن من شد ز کودکی

ایکاش، این وبال بگردن نداشتم


پیر شکسته را نفرستند بهر کار

من برگ و ساز خانه نشستن نداشتم


از حملههای شبرو دهرم خبر نبود

من چون زمانه، چشم به روزن نداشتم


صد معدن است در دل هر سنگ کوهبخت

من، یک گهر از این همه معدن نداشتم


فقرم چو گشت دوست، شنیدم ز دوستان

آن طعنهها، که چشم ز دشمن نداشتم


گر جور روزگار کشیدم، شگفت نیست

یارای انتقام کشیدن نداشتم


دیگر کبوترم بسوی لانه برنگشت

مانا شنیده بود که ارزن نداشتم


از کلبه، خیره گربهٔ پیرم نبست رخت

دیگر پنیر و گوشت، به مخزن نداشتم


بد دل، زمانه بود که ناگه ز من برید

من قصد از زمانه بریدن نداشتم


زانروی، چرخ سنگ بسر زد مرا که من

مانند چرخ، سنگ و فلاخن نداشتم


هر روز بر سرم، سر موئی سپید شد

افزود برف و چارهٔ رفتن نداشتم


من خود چو آتش، از شرر فقر سوختم

پروای سردی دی و بهمن نداشتم


ماندم بسی و دیدهٔ من شصت سال دید


اما چه سود، بهره ز دیدن نداشتم


همواره روزگار سیه دید، چشم من

آسایشی ز دیدهٔ روشن نداشتم


دستی نماند که تا بدوزد قبای من

حاجت به جامه و نخ و سوزن نداشتم


روزی که پند گفت بمن گردش فلک

آن روز، گوش پند شنیدن نداشتم


هرگز مرا ز داشتن خلق رشک نیست

زان غبطه میخورم که چرا من نداشتم



​